Vincetoxicum

Uit O. Thome, www.BioLib.de

Er zijn een 75 soorten in dit geslacht.

Allen komen voor in Amerika in warme of tropische delen.

Het zijn klimmende of kruipende kruidachtige.

Tegenoverstaande hartvormige bladeren.

Kleine groenachtige of purperen bloemen.

Asclepiadaceae, zijdeplantachtigen, Cynanchum klasse, nu Apocynaceae. Nauw verwant aan of gecombineerd met Cynanchum.

Vincetoxicum hirundinaria, Med. (zwaluwstaart) (Cynanchum vincetoxicum) heeft eirond/driehoekig blad met een hartvormige voet.

De stengels staan rechtop of hangen over aan de top.

De witte bloemen staan in bijschermen in de bladoksels van mei tot augustus, bloemkroon is vijfspletig.

De 5-6cm lange kokervruchten zijn lancetvormig met spits toelopende top, zaden hebben een haarkuif.

Komt voor op droge, kalkrijke grond in Europa. Wordt 30 tot 120 cm hoog.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Dit gewas noemen we swaluwe-wortel, in Hoogduitsland heet het Schwalben-wurtzel, dat is in het Latijn Hirundinaria’. Hirundinaria is zo genoemd naar de kokervruchten die uitwijken als een zwaluwstaart en vandaar heet het kruid in het Duits Schwalbenschwanz en –wurz bij Bock en in Engels swallow-wort.

Dodonaeus (b) ‘Dan de nieuwe kruidbeschrijvers noemen het meest Vincetoxicum. De wortels hebben in hun geheel wezen en stof een gans tegen het vergif strijdende eigenschap en daarvan is bij hun de naam Vincetoxicum gekomen’.

Vincetoxicum, Latijn vinco: overwinnen of tegenstaan van gif, een tegengif. Duits Widergift.

Dodonaeus © ‘De eerste soort mag witte zwaluwwortel heten.’

(Dodonaeus d) ‘De ander noemt men zwarte zwaluwwortel naar de kleur van de bloemen, hoewel dat men ze naar de grootte of hoogte van de stelen ook zou mogen noemen, te weten de eerste kleine zwaluwwortel en de andere grote zwaluwwortel’.

Dodonaeus (e) ‘Men houdt het voor de Asclepias van Dioscorides met wiens beschrijving dat grote gelijkenis heeft en daarom zou ik eerder geloven dat het de echte Asclepias is. Dit kruid heeft zijn naam Asclepias naar de oude Aesculapius die in het Grieks Asclepios genoemd wordt al of hij dit kruid eerst gevonden heeft. Dezelfde Aesculapius schrijven de Grieken en andere heidenen toe dat hij de eerste geweest is die de kunst van de medicijnen gevonden heeft en daarom is hij van hun voor een God gehouden geweest. Asclepias is ook de toenaam van Dracontium of speerwortel. Onder de bastaardnamen wordt de Asclepias soms Cission en Cissophyllon genoemd welke twee namen onze zwaluwwortel niet onbehoorlijk gegeven en medegedeeld zou mogen worden omdat ze van bladeren veel op klimop lijken als of men in het Latijn Hederula en Hederae folium zei. Het is de Hedoralis van Ruellius. In Italië is dit kruid zeer veel geacht en wordt ventiassico genoemd’.

(f) Tame poison werd gebruikt om honden te vergeven, vandaar ook onze namen hondsdood of gifwortel, Duits Hundswurger of Giftwurzel, Frans heeft dompte venin en etrangle-chien.

(g) Engbloem wordt het genoemd omdat de bloem een klem bevat die kleine insecten in moeilijkheden brengt.

(h) Gottesgabkraut, sanct Lorenzkraut, Pfaffenrut, Trachenwurz, Fasant.

Gebruik.

De wortel ruikt walgelijk en smaakt zoet en achteraf vies, wat scherp. Het werd vroeger als middel tegen vergiftigingen gebruikt, een tegengif dus wat ook op de naam duidt.

Een afkooksel van het kruid of een daaruit gemaakt poeder werd als volksmiddel dagelijks meermaals in dosis van 1 tot 1,5 gram als afvoerend en water afdrijvend, zelden als braak verwekkend middel gebruikt.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘De wortels van deze kruiden, zegt Dioscorides, met wijn ingenomen of gedronken verdrijven de krimpingen en weedom in de buik en zijn zeer goed diegene die van enige slangen gestoken zijn.

De bladeren gestoten zijn zeer goed gelegd op de kwade zweren van de borsten en memmen en zijn nuttig om de slecht geneesbare zeren en andere gebreken van de baarmoeder en schaamdelen te genezen.

Die wortel veertig dagen achter elkaar het gewicht van anderhalve drachme met water daar Cardobenedictus in gekookt is gedronken geneest niet alleen diegene die van de dolle honden gebeten zijn, maar bewaart de mens ook van de pest en alle andere besmettelijke ziekten. Diezelfde een drachme zwaar met zuringwater of van Buglosse gedronken geneest alle gebreken en ziektes van het hart en vooral als er wat citroenzaad bij gedaan is.

Men doet deze wortels ook nuttig in de badstoven die men bereidt om de smarten van de baarmoeder te verzoeten of om de maandstonden van de maagden gemakkelijk te laten voortkomen’.

Uit Curtis botanical magazine.

Vincetoxicum nigrum, (L.) Moench. (zwart) (Cynanchum nigrum) is een zeer giftige klimplant van 50-250cm hoog met rhyzomen.

Eirond-driehoekige tot lancetvormige lange bladeren van 10cm lang.

Paarszwarte bloemen staan in een gevorkte bijscherm van mei tot augustus die onaangenaam geuren.

Lancetvormige kokervruchten met zaden die voorzien zijn van een haarkuif.

Groeit op droge, kalkrijke grond in Zuid-Europa.

Naam.

Zwarte engbloem, Duits Schwarze Schwalbenwurz, Engels black swallowwort, dog-strangling vine, Frans dompte-venin noir.

Planten.

Vermeerderen door stekken in juli/augustus of zaaien in januari/maart, bij 15 graden. Zaad komt wel onregelmatig op.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl