Sapindus

Uit www.viri.org.vn

Struiken of bomen behoren tot dit geslacht, soms zijn ze zelfs wat klimmend.

Ongeveer 5-13 soorten komen voor in de tropen.

Bladeren staan afwisselend en zijn geveerd of in 1 soort enkelvoudig,14-30 deelblaadjes zijn gaaf en zelden gezaagd, bladverliezend of bladhoudend, 15-40cm lang. De bloemtrossen zijn oksel- of eindstandig.

Sapindaceae, zeepkruidenfamilie.

=Sapindus mukorossi Gaertn. heeft een rechte en cilindrisch stam van 4-5m hoog, de kroon heeft een paraplu-vormige top met een diameter van ongeveer 5m en kan een hoogte bereiken van 25 m en een omtrek van 3-5m tijdens de 70 tot 90 jaar van zijn bestaan.

Grijze, zachte, afschilferende bast.

Geveerde bladeren die tijdens droogte gebruikt worden als veevoer.

Kleine witgroene bloemen staan in pluimen, juli-augustus.

Steenvrucht met een leerachtige schil, is rijp in oktober-december, 2-2.5cm., vlezig, geelbruin en bevatten een tot drie zaden.

Groeit in Noord-India en Nepal op 200-1500 meter hoogte.

Grote zeepnoot, wasnoot, Engels soapnut tree, Chinese soapberry, Indiaas reetha of ritha, doadni, doda of dodan, Duits Waschnussbaum.

Het vruchtvlees wordt in Ayurvedisch, Unani en Tibetaanse gebruiken benut ter behandeling van een aantal kwalen, verkoudheid, pukkels, verstopping, misselijkheid, bevat giftige saponinen, dat heeft wat reinigende en antibacteriële eigenschappen en werkt als een soort zeep als het met water in contact komt. Ze worden in India al eeuwenlang gebruikt als wasmiddel en voor de lichaamsverzorging, om waardevolle stoffen van zijde en met veel borduurwerk te wassen zonder dat zij daaronder te lijden hebben. De vruchten kunnen ook gebruikt worden bij de visvangst, omdat saponinen vissen kunnen bedwelmen en zelfs doden.

Uit A. Ypey, www.BioLib.de.

Sapindus saponaria, L. (zeep leverend) Blaadjes zijn ovaal/lancetvormig.

De vrucht wordt gevormd door een dikke en taaie huid die geopend een hard rond zaad laat zien.

De zeepboom is een boom/struik die in tropisch Amerika groeit, van enkele meters hoogte tot 9m met een ruige en grijze bast. Is beschreven in 1810.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Zeepbessen, in het Latijn Sphaerulae saponariae genoemd en in het Engels sope berries. De Engelsen die deze vrucht uit Guyana gebracht hebben wreven hun handen met dit sap en toen ze die met water afwasten kwam er schuim van als van zeep en daarom noemen ze die sope berries, dat is zeepbessen of Saponaria baccae in het Latijn’.

(b) Sapindus, Latijn sapo-indicus: ofwel Indische zeep. Zeepboom, wasnoten, Engelse wingleaf soapberry, Duitse Seifenbaum. De boom heeft zijn naam van zeepboom omdat de bast saponinen bevat, een vervanger voor zeep, soap. Voor de introductie van zeep werd dit in oosterse landen gebruikt als een zeep. Men heeft nog steeds de voorkeur om hier het haar en zachte zijde mee te wassen.

De harde zaden worden gebruikt voor rozenkransen, halssieraden en knopen.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘En deze vrucht, te weten het buitenste vlees, is zo bitter dat geen vogel of andere dieren die eten willen. Maar de Indianen gebruiken het in plaats van zeep want ze doen twee of drie van deze vruchten in warm water en wassen hun hemden en andere kleren daarmee die daardoor veel reiner worden dan of men een geheel pond zeep genomen had, voorwaar ze geven veel schuim van zich en doen alles dat zeep kan en laten het geleidelijk aan in water smelten tot de middelste harde steentjes alleen overblijven die ook hun nuttigheid hebben want er worden gaten door gemaakt of doorboort en er worden kransjes van gemaakt (om rozenkransen en andere gebeden te lezen) en zijn ook zo fraai als ebbenhout bolletjes, ja blijven nog langer goed omdat ze zo hard zijn, min breekbaar en ook zijn ze lichter’.

Die vruchten geven een zeer zuiverende zeepsoort. Wasgoed dat gewassen moet worden laat men een nacht in een oplossing van de gekneusde vrucht staan. De zeep is prachtig om marmer te boenen. Veelvuldig worden de vruchten gebruikt voor het reinigen van edele metalen en sieraden. Haar wordt er schoon en zacht van. Hiervoor zijn 3 pitjes nodig. Als het vocht in de ogen komt is dit wel pijnlijk.

De vrucht bezit ook insecticide bestanddelen.

Men doodt het ongedierte ermee omdat het wat giftig is. Ook de puistjes op het gezicht worden eraf gewassen, dit gebeurt door het gezicht ermee te wassen en op het gezicht laten opdrogen. De zaden bevatten een niet drogende olie en worden gebruikt als kralen voor bidsnoeren.

Uit www.siamherba.net

Sapindus rarak, D.C. (Rarak) de lerak, (Javaans) of rerak (Soedanees) is een hoge en zware boom uit de laagland moessonbossen van zuidoost Azië en Indonesië die veel aangeplant wordt om de vruchten.

Uit www.viri.org.vn

Sapindus trifoliatus L. (driebladig) groeit in Zuid-Indië.

Kleine zeepnoot, Engels soapnut tree of South India, three leaf soapberry.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl