Hemerocallis

Uit O. Thome, www.BioLib.de.

Ongeveer een half dozijn soorten komt voor in dit geslacht. Ze groeien in Europa tot Japan.

Van sommige soorten worden in China en Japan de knoppen gegeten als een delicatesse, evenals de stengels en wortels.

Populaire geel en oranje bloeiende stevig wortelende meerjarige met overdadig blad dat smal en grasachtig is.

Ze bloeien in voorjaar en zomer.

Opgaande planten met min of meer vertakte bloemtrossen die over de bladen staan.

De wortels zijn bossen van vlezige knollen. Ze kunnen jaren blijven staan, of na 5 jaren gescheurd worden.

De blauwe en witte lelies behoren tot de Hosta groep, de gele en oranje tot Hemerocallis. Deze hebben in tegenstelling tot de eerste meer grasachtige bladeren.

Ze zijn allen opmerkelijk vrij van vijanden.

Daglelin vormen bossige bossen met lijnvormige, wortelstandige bladeren die sierlijk overhangen, zonder bloem bezitten ze nog sierwaarde.

Ze worden geprezen om hun hardheid en opvallende bloempracht in voorjaar en zomer. De laatste tijd verschijnen er steeds meer nieuwere kleuren van heldergeel tot roze naar rood en zelfs purper. Planten uit dit geslacht bloeien vrij kort, soms maar 1 dag maar elke dag openen er weer nieuwe daglelies.

In een Hemerocallis tuin kan men soorten nemen die achter elkaar bloeien. Hemerocallis dumortierii Morr. start omstreeks 4 juni, Hemerocallis minor, Mill., Hemerocallis middendorfii Traut., en Hemerocallis thunbergii Baker, komen 11 juni in bloei, Hemerocallis dumortieri ‘Nutilan,’ op 18 juni, Hemerocallis fulva op 2 juli, Hemerocallis aurantiaca ‘Major’, op 9 juli. Hemerocallis fulva ‘Swanso',’ 23 juli en Hemerocallis fulva var. distichia ‘Floro-Pleno,’ op 30 juli. Er zijn tienduizenden cultivars.

Liliaceae, Hemerocallis klasse.

1. Hemerocallis lilioasphodelus, L. (lelie/Asphodelus-achtig) (Hemerocallis flava, L.: (geel) Lancetvormige bladeren zijn 60-90cm lang en 1.5-2cm breed, gekield en glanzend helder groen, overhangend.

Slappe stengels zijn iets langer dan de bladeren en bovenaan vertakt met 6-9 bloemen.

Opstaande en donker citroen/gele geurende bloemen van 8-10cm lang en 8-9cm in doorsnede met 2.5cm lange bloembuis, vlakke en spitse, wat omgebogen bloemdekslippen in mei/juni.

Gele daglelie komt uit Siberië, China, en kwam gelijk met de bruine hier, omstreeks 1596, wordt 75-100cm hoog.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Deze soort van lelies zonder bollen of klisters is van sommige Liliasphodelus genoemd omdat ze beide die kruiden, te weten lelie en de affodil enigszins gelijken, dan naar onze mening is hun de naam Lilium non bulbosum, dat is lelie zonder klisters, veel beter en eigener, sommige andere noemen ze Liliago en andere Liliastrum, de ouders hebben ze Hemerocallis genoemd, men noemt het ook Lelikens van eenen dagh, welke naam met de Griekse voldoende overeen komt. Aangaande de naam Hemerocallis, dat betekent dagschone, is het te weten dat bij de ouders twee soorten van Hemerocallis bekend waren, de een was een heester of boomachtig gewas en de andere was maar een kruid of een bloem die in de hoven onderhouden werd. De Hemerocallis frutex, dat is de eerste soort van de Hemerocallis die een heester was, werd van de ouders gerekend onder de houtachtige kranskruiden met kleine dunne blaadjes die voortkomt van zaad en heeft een houtachtige wortel als Theophrastus betuigt in het 6^de boek van de beschrijving van de kruiden. En Plinius in zijn 10^de kapittel van het 21^ste boek rekent deze Hemerocallis onder die kruiden waarvan de bladeren alleen dienen om er kransen of meien van te maken.

De andere die Hemerocallis flos van de ouders genoemd werd is een bloem die ‘s nachts verflenst en met de opgang van de zon opengaat of uitspruit zo Atheneus betuigt zoals dit geslacht van lelietjes zonder klisters is dat we nu beschreven hebben en vooral de tweede soort er van die purperen of verstorven rode bloemen heeft en haar bloemen maar een dag alleen behoudt, gemerkt dat ze ‘s morgens open gaan en 's avonds vergaan en verflensen en daarom mag dit gewas ook zeer goed en eigenlijk in het Grieks Hemerocallis genoemd wezen al of men zei lelietjes van een dag omdat haar schoonheid gewoonlijk niet langer dan een dag pleeg te duren. Alleen heeft ze geen bol. Voorts zo was de Hemerocallis met verschillende namen bij de ouders bekend, te weten deze Griekse Hemerocatalachton, Crinon agrion, Crinathemon, Porphyranthes, Bolbos ho haematicos en Anticantharon en deze Latijnse Lilium agreste en Lilium marinum. Met alle namen mogen onze lelies zonder klisters ook genoemd wezen, uitgezonderd alleen de naam Bulbus Haematicus die enige soort van lelie met klisterachtige wortels met beter redenen toegeigend mag zijn. Maar de toenaam Porphyranthes moet de tweede soort alleen toegeschreven worden omdat ze purperachtige bloemen heeft.’

Hemerocallis komt van het Griekse ἡμέρα, hēmera of hemeros; dag καλός, kalos: schoonheid.

Een schoonheid die maar een dag bloeit. Daglelie, Duitse Gelbe Tagschone, Taglilie, Engelse day-lily en Franse hemerocalle. Symbool voor behaagziek.

Dodonaeus (b) ‘De eerste soort wordt van ons in het Latijn Lilium non bulbosum luteum genoemd en mag in het Nederduits gele lelie zonder klisters heten.’

Gele daglelie, Engelse lemon lily, yellow day lily, gelbe Taglilie.

Dodonaeus; ‘De andere soort, in het Latijn Lilium non bulbosum, obsoleto colore rubens, mag ook in het Nederduits genoemd worden bleekrode lelie zonder klisters.’ (Zie H. fulva) In alle hoven van Oostenrijk en Hoogduitsland vindt men de Hemerocallis met bleek purperen of roodoranje bloemen overvloedig genoeg, dan die soort van Hemerocallis die gele welriekende bloemen voortbrengt die ook zo gauw niet vergaat, maar lang overblijft zonder te verflensen is van Clusius met zeer grote menigte gevonden geweest in sommige vochtige broekachtige weiden van Hongarije, niet ver van de zeer sterke stad en vesting Nemethwywar genoemd die daar op het eind van mei en in het begin van juni haar bloemen voortbrengt die nochtans van de gewone man bijna veracht of immers niet bekend waren. Ze noemen het aldaar zed liliom en in Kroati illyan zwet.’

Wordt naar de kleur wel bruine daglelie, Duits Rote Taglilie en in Engels brown day lily genoemd. De gewone boerenlelie.

3. uit Addisonia.

Hemerocallis x luteola Jenkins.(geelachtig) = kruising tussen aurantiaca ‘Major’ en thunbergii en wordt 80-100cm hoog. Staat in groei en bloeiwijze tussen beide ouders in. Gewonnen door R. Wallace & Co te Colchester, Engeland.

Donker groene bladeren van 60-70cm lang die overhangen.

Stengels zijn in de bovenste helft vertakt.

De 9-10 in doorsnede, zacht gele bloemen bloeien in juli/augustus.

4. Uit Addisonia.

Hemerocallis middendorffii, Traut. & Mey. (is zo genoemd naar de Russische arts en plantenverzamelaar A. Th. von Middendorff, 1815-1894) Helder groene en 30-50cm lange bladeren van 1.5-3cm breed die sterk overhangen.

Niet vertakte stengels die wat langer zijn dan de bladeren met 2-10 bloemen.

Kort gesteelde bloemen van 7-8cm in doorsnede staan boven het loof, oranje/geel, wijd trechtervormig is de kelk waaruit welriekende geuren stromen in mei/juni, wat het soms later nog eens dunnetjes overdoet, oranje/gele helmknoppen.

Deze plant heeft geen vlezige wortels.

Uit Siberi, Mandsjoerije, Korea en N. China, wordt 40-60cm hoog.

Hemerocallis middendorffii var. longibracteata Z. T. Xiong, (lange schutbladeren) Hemerocallis middendorffii var. middendorffi. Hemerocallis middendorffii var. esculenta (eetbaar) Hemerocallis esculenta.

5. uit Addisonia.

Hemerocallis citrina, Baroni, (citroengeel)

De 80-100cm lange bladeren zijn 3cm breed en groen tot wat blauwachtig/groen, overhangend

Stengels zijn langer dan de bladeren en bovenaan vertakt.

Geurende bloemen van 14-16cm lang die weinig openstaan met 3-5cm lange bloembuis en citroengele, smalle slippen en gele helmknoppen in juli/augustus.

Een rijk bloeiende plant met gele trechters die vrij lang houdbaar zijn en zo is het zelfs te gebruiken als snijbloem. Geurt tegen de avond met een lelietje der dalen geur.

Dit was een ideale plant voor kruisingen.

De citroengele daglelie komt uit China/Japan en wordt 60-80cm hoog. Is beschreven in 1897.

Hemerocallis citrina var. citrina, Hemerocllis citrina var. vespertina (H. Hara) M. Hotta.

Uit www.bamboeplanten.com

Hemerocallis x baroni K. Sprenger ( prof. Baroni te Florence, Italiaanse botanicus) = kruising tussen citrina x thunbergii en gewonnen door K.L. Sprenger, Duitse kweker te Vomero bij Napels.

Wordt 80-100cm hoog en staat in groei en bloeiwijze tussen beide ouders in.

Opstaande en vertakte stengels met 20-40bloemen.

Donkergroene bladeren van 60-70cm lang die overhangen.

Geurende bloemen van 12.5cm in doorsnede zijn donker zwavel/geel en aan de buitenkant bruin met een lange, licht groene bloembuis in juli/augustus.

‘Ochroleuca,’ wordt 90-100cm hoog met 15-30 geurende zwavel/gele bloemen met korte groenachtig bloembuis en goud/gele helmknoppen. Gewonnen door dezelfde Sprenger.

‘Lady Fermony Hesketh,’ verschilt van de vorige door de meer grijsachtig/groen gekleurde bladeren en iets donkerder gekleurde bloemen van 10cm groot. Gewonnen door A. Perry, kweker te Enfield, Engeland.

6 . uit Addisonia.

Hemerocallis minor, L.. (klein) Bladeren zijn 30-50cm lang en 5-8mm breed, donkergroen.

Stengels zijn ongeveer even lang als de bladeren en bovenaan vertakt, 2-6 bloemen.

Bloemen van 6-10cm lang, geurend en zeer kort gesteeld, donker citroen/geel en aan de buitenkant wat bruin, bloembuis van 1.5-2,5cm lang met zeer donkere helmknoppen in mei/juni

Uit Z. Siberië, Mantsjoerije en Korea wordt 30-45cm hoog. Is beschreven in 1759.

Dwarf day lily, grassleaf lily.

7. uit davesgarden.com

Hemerocallis dumortieri, Morr. (B.C. Dumortier, Belgische botanicus, 1797-1878) Stengels zijn meestal wat korter dan de bladeren en 30-50cm lang, 1.5cm breed

Geurende licht oranje bloemen van 6-7cm met zeer korte bloembuis en lancetvormige, weinig of niet omgebogen slippen en donkere helmknoppen in mei/juni

Uit Mantsjoerije en O. Siberië, wordt 30-50cm hoog. Is beschreven in 1833.

9. Uit L. van Houtte.

Hemerocallis fulva, L. (taankleurig) Bladeren van 50-80cm lang en 2-3.5cm breed, grijs/groen tot heldergroen en sterk overhangend.

Opstaande stengels zijn bovenaan vertakt met 6-12 bloemen van 7-9cm lang en breed, bruinachtig oranje/rood en aan de buitenkant geel, bloembuis van 2-2.5cm lang met stompe binnenste bloemdekslippen met gegolfde rand in juli/augustus. De grote kelken gaan tegen 5 uur in de morgen open en sluiten voorgoed tegen 7 uur. De volgende dag bloeit er weer een nieuwe met geelachtige/rode bloemen.

Sterke plant die uitlopers vormt.

Een sierplant die afkomstig is uit Azië, Levant en is al in 1596 beschreven, 80-125cm hoog.

Hemerocallis fulva var. angustifolia Baker 1871 (smalle bladeren) De kelk kan 4cm lang worden. (Hemerocallis longituba, Miq. (lange buis) Hemerocallis fulva var. disticha, Donn. (twee rijen) oranje/rode bloemen met 2.5-3cm lange bloembuis, binnenste bloemdekslippen zijn lancetvormig en toegespitst, roodachtig stuifmeel in juni/september. Uit Japan en Formosa wordt 40-60cm hoog.

Hemerocallis fulva var. aurantiaca (Baker) M. Hotta (oranjekleurig) (Hemerocallis aurantiaca, Baker.) Lange lijnvormige bladeren zijn 2.5cm breed en 70-80cm lang, overhangend.

80-100cm hoge stengels zijn opstaand, stevig en ongeveer even lang als de bladeren, bovenaan vertakt met 6-8 bloemen.

Wijd opgerichte tot opstaande bloemen zijn donker oranje/heel en 8cm lang met wijd openstaande bloemen en ca. 2cm lange bloembuis en 1cm lange slippen en purperen helmknoppen in juni/augustus.

Wordt door sommigen als de mooiste van deze groep beschouwd. Het type kwam in 1890 in cultuur vanuit Japan of O. Siberië.

Hemerocallis fulva var. europaea Stout 1929. (Europees) Hieruit ontwikkelden de zich in Europa en Amerika voortkomende wilde planten. Oranje bloem met boogvormig oog van binnen.

Hemerocallis fulva var. fulva L. 1753. (taankleurig) Hier is de kelk korter dan 3cm, wordt 140cm hoog.

Hemerocallis fulva var. longituba Maximowicz 1885. (lange buis) Geeloranje.

Hemerocallis fulva var. littorea Matsuoka und Hotta 1966 (van de kusten) . Groeit aan de kusten van Japan, geeloranje bloemen met bruin oog.

Hemerocallis fulva var. pauciflora. Japan. (vroeg bloeiend)

Hemerocallis fulva var. sempervirens. (altijd levend) (Hemerocallis serotina, Focke.) (laat bloeiend) Uit Z. Japan, bloeit zeer laat. Bladeren 60-80cm lang en 1.5-2cm breed, donkergroen en overhangend.

Stevige opstaande stengels zijn min of meer 3kantig met 8-10 bloemen.

Geurende en opgerichte tot opstaande bloemen die wat kleiner zijn dan van flava, wijd openstaand en licht geel met 1.5-3.5cm lange bloembuis en licht gele helmknoppen in juli/augustus.

Uit Japan en Korea wordt 60-90cm hoog.

‘Flore Pleno ‘heeft half dubbele tot dubbele bloemen.

‘Swanso,’ verschilt door de 5cm brede bladeren en dubbele tot half dubbele bloemen. Hier is ook een bonte vorm van.

Hemerocallis fulva var. maculata Baroni 1897 (gevlekt) . Robuust, de 120cm hoge stengel draagt tot 12 bloemen met purperrood oog van 15cm doorsnede.

Naam.

Orange daylily, tawny daylily, tiger lily, ditch lily, is vrijwel inlands, roadside of railroad daylily met de bijnamen wash-house of outhouse lily omdat het vaak op zulke plaatsen geplant werd, Duits Gelbrote Taglilie, Braunrote Taglilie, Bahnwrter-Taglilie.

Het is de plant van vergetelheid, hsuanխtsաo. Het zou verdriet doden door vergeetachtigheid teweeg te brengen.

Ontwikkeling.

Een ruime honderd jaar geleden begon G. Yeld uit York in Engeland met het kruisingswerk. Hij kruiste middendorffii x flava en dumortierii. De plant staat tussen de ouderplanten in. Bladeren van 60-70cm lang, stengels van 60-80cm lang en bovenaan vertakt met 6-14 bloemen en 9cm in doorsnede, zacht zalmkleurig oranje in mei/juni.

De oranje ‘Orangeman,’ van 70-90cm hoog met 10 bloemen van 10cm in doorsnede is van hem. Verder ‘Sovereign’, van 90-100cm hoog met 6-14 bloemen van 10cm doorsnede en abrikooskleurig/oranje met roodachtige buitenkant,’Winsome,’ van 70-90cm lang met 6-10 bloemen van 8-9cm in doorsnede, geurend en diep geel met licht bruine buitenkant.

‘Ajax,’ van 80-100cm met 6-10 bloemen van 8.5cm in doorsnede is donker saffraan/geel met licht rood/bruine buitenkant is gewonnen door F. Denis.

F. Denis uit Balaruc-les-Bains, Frankrijk kruiste verder met aurantiaca x flava. ‘Balaruc,’ is van hem, geurende wat overhangende en 11-12cm grote bloemen in zalmkleurig/oranje.

‘Miranda,’ met zacht zalmkleurige en 9-24bloemige, 11.5cm grote bloemen, ‘Corona,’ met 11-12xm grote bloemen op 9-18bloemige stengels in donker zalmkleurig/oranje. Gewonnen door Mr. G. Yeld uit York, Engeland.

W. van Veen, kweker uit Leiden bracht de mooie ‘Queen of May,’ van 90-100cm hoog met 9-18 bloemen en bloemen van 11-12.5cm in doorsnede in zacht zalmkleurig/oranje met donkerder keel en gegolfde randen van de binnenste bloemdekslippen.

Frau Grafin von Zeppelin-Stein uit Duitsland was hiermee bezig en in Nederland de fa Gerritsen in Voorschoten. Na 1920 zijn vooral van belang de resultaten van Amerikaanse liefhebbers die daar aan de slag gingen.

In die tijd werd H. fulva ‘Rosea,’ ingevoerd waardoor de eerste stap kwam naar de tot dan toe onbekende roze kleur. Bekende Amerikaanse kwekers zijn Russell en Stout, de laatste van de botanische tuin van New York. In Amerika zijn zelfs twee verenigingen opgericht, American Hemerocallis Society uit 1946 en in 1964 volgde de Southern California Hemerocallis and Amaryllis Society.

Remonteren.

Men kan de hybriden onderscheiden naar het remonteren of tweemaal bloeien per jaar. Dit is een eigenschap van vooral de evergreens. Deze populaire Amerikanen, tweemaal bloeiende evergreens, voldoen hier niet. Ze zijn vorstgevoelig.

Tussen de Dormants en Evergreens staan de Intermediates, die ook niet geschikt zijn voor ons klimaat.

Dormants.

Hier zijn vooral de ‘Dormants’ goed bruikbaar. Die kan men onderscheiden naar de bloemgrootte. De miniaturen hebben trechtertjes tot 7,5cm bloemdoorsnede, waarop tot 11cm de klein bloemige volgen, daarboven zijn ze grootbloemig.

De dormants sterven in de winter af en stammen meestal af Hemerocallis lilio-asphodelus var. rosea. (roze) Dit zijn hybriden voor ons klimaat. In het Institut fur Stauden und Geholz in Weihenstephan is men jaren bezig geweest om een standaardsortiment samen te stellen die hun waarde als tuinplant hebben bewezen. Er wordt gelet op een stevige plant met een goede vorm ent aantal bloemen per stengel, liefst meer dan 12 bloemen, bloemvorm, grootte en kleur en resistentie tegen de weersomstandigheden.

Vormen.

‘Black Prince,’ is vorstelijk donker bruinrood.

‘Bonanza,’ is oranjegeel met bruine vlekken.

‘Conspicua,’ kleurt diep bruinrood met gele strepen.

‘Flaming Sword,’, bruinrood met een gele streep over de bloembladen.

‘`George Yeld,’ is groot in oranje.

‘Hyperion,’, zuiver geel en grootbloemig.

‘Margaret Perry,’ is bruinoranje geel gestreept.

‘Mikado,’ goudgeel met oranjebruine vlammen in de basis.

‘Radiant,’ is ons oranje.

‘Mammy Russel,’ is levendig rood.

‘Tejas,’, roodbruin.

‘Discountess Byng,’ is lichtgeel, bruin gestreept.

Planten.

De boerenlelie krijgt door de nieuwe kleuren de laatste jaren weer een opleving. Zijn frêle schoonheid combineert het liefst met een statige Delphinium en het liefst leunt deze lelie tegen een pioen of Phlox aan.

Vermeerderen door in maart/mei te scheuren. Zaaien in februari bij 20 graden, bedekken.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/