Cortusa

Uit H. Andrews.

Een geslacht van meerjarige en harige kruiden.

Lang gesteelde hartbladig/ovale bladeren en purperen bloemschermen.

Mogelijk omvat het een 4tal soorten. Meest komen ze uit de Kaukasus en China.

Primulaceae, sleutelbloemfamilie.

Cortusa matthioli, L. (Pietro Andrea Matthiolus, Italiaanse arts en botanicus, 1501-1577)

Grote wortelstandige, gesteelde en bijna cirkelvormige bladeren die behaard en dubbel gezaagd zijn, 7-9 lobbig.

Dunne, stevige en 20-40cm lange, ver boven het blad uitstekende stengels met 5-13 bloemige trossen.

Hangende rode, breed trechtervormige en ca. 1cm lange welriekende bloemen in het vroege voorjaar, mei. De bloemen lijken wat op Primula cortusioides.

Uit de Alpen, Karpaten, Oeral, Siberië en N. China wordt 20-40cm hoog. Komt voor in de Alpen op 1000m -tot 1900m. Is beschreven in 1596.

Subspecie turkestanica die veel groter is.

‘Brotheri’, verschilt door de meer ronde bladeren met gekartelde en afgeronde lobben en iets grotere bloemen.

‘Pubensռ’, verschilt door de dieper ingesneden bladeren met grof gezaagde lobben en sterkere beharing.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Caryopfyllate van Verona. Deze wordt onder de soorten van Caryofyllate gehouden en Cortusa Matthioli genoemd.’

Cortusa, Matthiolus noemde deze plant zo naar de Italiaanse botanicus Giacomo Antonio Cortuso, directeur van de Hortus Botanicus de Padua, 1513-1603, die hem dit plantje had toegestuurd. Franse cortuse.

Dodonaeus (b) ‘Het wordt ook Veronensium Caryophyllata, flore Sanicula ursinae in het Latijn van Lobel genoemd.’

Vanwege de gelijkenis die het met de sanikel heeft is het in Duitsland Alb Sanikel genoemd. Saniculam alpinam: geneeskrachtige werking, zie Sanicula, de Engelse mountain of Alpine sanicle, bearճ ears sanicle, Duitse Berg Sanikul of Barsanikel.

Dodonaeus; ‘Matthiolus, ja Cortusus zelf (waarnaar ze de naam voert) schrijven dat ze heel welriekende is, wortel en kruid en dat de bloemen recht naar de hemel open staan.’

Tabernaemontanus, 1591, noemde het drie-eenheidsklokje Campanulam Sanctae Trinitatis. Vanwege zijn geneeskrachtige werking werd het ook Campanulam vulnerariam genoemd. Driefaltigkeitsglockel, Heilglockel, Wundglockel, Alpenprimel, onze Alpensleutelbloem en geluksklokje, Engels Alpine bells, familie van Primula.

Gebruik.

(Dodonaeus) ‘Matthiolus zegt van zijn Cortusa dat haar bloempjes in olie van amandelen en rozen gelegd zeer goed zijn om de pijn van de zenuwen en leden te verzoeten. Sommige dragen de wortels gedroogd over zich in een zakje en menen dat ze met de reuk daarvan hun gemoed verkwikken kunnen, de geesten vermaken, de hersens versterken en het hart van de pest en kwade lucht bewaren.’

Planten.

Groeit in losse, humusrijke en liefst kalkhoudende grond op een beschut en half beschaduwde, goed doorlatende grond. In de winter wat bedekken.

Vermeerderen door voorzichtig scheuren. Zaad eerst 6 weken 0 graden geven en dan zaaien bij 15 graden.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl