Circaea

7-10 soorten omvat dit geslacht.

Het zijn kruiden die stammen uit het N. halfrond.

Zachte en kleine meerjarige.

De bladen staan tegenoverstaand.

Kleine witte en regelmatige bloemen die in eindstandige trossen staan.

De vrucht is een kleine borstelige borstel.

Vele vormen, subspcecies en hybriden.

Onagraceae.

Uit www.uniprot.org

Circaea alpina, L. (uit de Alpen) is kleiner en meer vertakt dan de gewone.

De getande bladen zijn en vrijwel glad, zeer dun en zacht.

Stengels kruipen en zijn vrijwel glad, tot 20cm

Bloeit met rode bloemen in juli en augustus.

Meerjarige.

Groeit in vochtige bossen van de gematigde klimaatzones en op bergen. Vele subspecies.

Naam.

Alpenheksenkruid, Engelse Alpine enchanter’s nightshade. Alpen-Hexenkraut, Gebirgs-Hexenkraut en Kleines Hexenkraut.

Dan is er nog 1 die hiertussen staat. Circaea x intermedia, Ehrb., klein heksenkruid, Engels upland enchanter ‘s-nightshade.

Uit A. Masclef.

Circaea lutetiana, L. (Parijs, omdat die van Parijs de Circaea hielden als de Circaea (Mandragora) van Dioscorides)

Het plantje geeft kleine, zachte en donkergroene getande bladeren die eivormig zijn en tot een punt toelopen.

Met kleine wit/roze bloemen in trossen in juni/juli.

De vrucht heeft borstels die zo voor de verspreiding zorgt.

Kruipt door middel van wortelstokken.

Een lage, 30‑60cm, meerjarige plant die in vochtige loofbossen groeit van Europa en Siberië. Caveat Emptor’, met sterk roze gekleurde bladeren.

Naam, etymologie.

(a) De vruchten van Circaea bezitten weerhaakjes en hechten zich aan voorbijgaande dieren en mensen vast. De plant is zo genoemd omdat de vrucht van deze plant de mensen vat en hen door dit middel tot zich trekt, zoals Circe dit gewoon was te doen met haar betoveringen. Circe, of Kirke, was de tovenares die op het eiland woonde waar Odysseus schipbreuk leed. De betoverend mooie tovenares had zoveel aantrekkingskracht op de metgezellen van Odysseus dat die met haar meegingen waarna ze hen in zwijnen veranderde. En hier staat zwijn voor lustgrage mensen die aan niets anders denken dan aan hun genot. Symbool van betovering. Boerhaave meent dat het de naam gekregen heeft omdat zijn zaden met borstels bezet zijn en zo onverwacht de wandelaar pakt, zoals Circe met mannen deed. Men schreef dit kruid grote krachten toe en gebruikte het in toverij.

Aan de westkust van Itali, halverwege tussen Rome en Napels ligt Monte Cicero. Die berg is genoemd naar de nimf die daar geleefd zou hebben. Bij de Grieken is ze bekend als Kirke en bij de Romeinen als Circe. Volgens sommigen was dit niet de heksenplant die Circe gebruikte, dat zou de alruinwortel of kirkaia zijn geweest. (Mandragora) Dit komt omdat in de Latijnse versie van Dioscorides Mandragora Circeon genoemd wordt. Lobel, 1538-1616, probeerde de kirkaia van Dioscorides en de Circaea van Plinius te identificeren met de Circe van Homerus als Solanum dulcamara en vervolgens met onze Circaea. Gerard’s (1596) naam voor deze plant, enchanter’s nightshade, is een combinatie van beide woorden, onze tovenaarsnachtschade.

(b) Heksenkruid, Fries heksekrud, Duits Groe Hexenkraut, Franse herbe a la magicienne en herbe aux sorciersen, ook la circee. Engels enchanters nightshade, ook bind weed night shade, Duits Hexenkraut.

De plant heeft natuurlijk christelijke tegenhangers, Franse herbe de Saint-Simon en herbe de Saint-Etienne. De naam Stevenskruid is zeer merkwaardig. Dit omdat bij de invoering van het Christendom in Scandinavië de verering van Freyr als schutspatroon van paarden, gewoonlijk door die van de H. Stephanus vervangen werd, het is de Duitse Heiliges Stephankraut. In sommige streken van Duitsland bleef Stepke nog de naam van de duivel. Dit naar de oude Freyr die in het christendom als duivelachtig afgebeeld werd.

(d) De plant zou het eerst in de omgeving van Parijs gevonden zijn. Lutetia is dan ook de oude naam voor Parijs. Vroeger heette het gewas Lutetia parisiorum, hier kwam de naam Parijs dus 2 maal in voor, vergelijk het Franse circee de Paris.

Magie.

Het kruid groeit in donkere en obscure plaatsen. Van de wortel van de dit gewas schijnt men, net als van de mandragora, een slaapdrank bereid te hebben. In Duitsland is het beladen met toverkracht.

Het is een plant die bekend zou zijn in Angelsaksische tijden als aelfthone en werd gebruikt in medicijnen tegen elvenziektes, men gokt dat het deze plant zou zijn.

Heksenkruid betovert zijn ontdekker. In de schaduw van het woud verheft het bloempje zich op dunne steeltjes, de losse trosjes met rode bloempjes schijnen in de lucht te zweven. Of de plant is zo genoemd omdat als je dit gewas in het bos aantrof je wist dat je verdwaald was. De heksen hadden je op een dwaalspoor gebracht en om dat te vieren lieten ze deze plant verschijnen.

Wat ook toverachtig is, de bloemsteeltjes keren of buigen zich naar de steel als de bloemen uitgebloeid zijn.

Planten.

Ze groeien in schaduwrijke en vochtige plaatsen.

Vermeerderen door scheuren van de wortelstok en zaad.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl