Geranium

Gewoonlijk zijn het kruidachtige planten, n-, twee- en meerjarige.

Bladen staan afwisselend of tegenoverstaand en zijn veel lobbig.

Bloemen zijn regelmatig.

Meer dan 400 soorten komen voor in dit geslacht in de gematigde gebieden van de hele wereld en berggebieden van de tropen, de meeste in het oostelijke deel van de M. Zee.

De lange, palmachtige gedeelde bladeren hebben een ronde vorm.

De roze, tot blauwe bloemen hebben 5 bloembladeren.

Ze verschillen van Erodium door de bloeiwijze, die is bij Geranium n- of tweebloemig en bij Erodium drie- tot negenbloemig. Dit zien we ook in de namen van de planten en vogels. De Geranium of ooievaarsbek, broedt en bloeit in paren, de Erodium of reigersbek, broedt en bloeit in kolonies. Zo doen ook de ooievaars en de reigers het.

Geraniaceae, ooievaarsbekfamilie.

Uit Redoute.

Klimmers.

De plant wordt ook wel ooievaarsbek genoemd naar de vorm van de vrucht, komt veel in het wild voor, ook zijn er tuinvormen. Het zijn vocht- en schaduw minnende planten, meer onkruid dan sierplanten. Opmerkelijk is hoe sommige zachte en dunne geraniums kunnen klimmen. Dit doen ze door de wat ruige stengels in een hoek te leggen, dit doen ze ook met de bladsteel op dezelfde manier terwijl de basis van de bladeren vaak gezwollen is. Zo klimmen ze binnen in een struik op tot soms meer dan anderhalve meter boven de grond.

Er zijn 3 subgenera die verdeeld zijn in secties en subsecties:

Geranium subgenus Erodioidea.

Geranium subgenus Geranium.

Geranium subgenus Robertium .

1. Uit Fuchs.

Geranium robertianum, L. het robertskruid heeft 3‑5 lobben die diep zijn ingesneden, de delen met kleine puntjes. Bladeren die aan een roodachtige stengel bevestigd zijn, ook de randen van de bladeren kleuren vaak wat rood.

Stengels spreidend.

Kleine roze bloempjes draagt het plantje een lange tijd, bloeit vrijwel de gehele zomer tot aan de winter en zaait zich goed uit, te goed.

Het is een vocht- en schaduw minnende n- of tweejarige plant uit Europa, N. Afrika, Azië.

Planten.

Robertskruid, groeit ook op vochtige muren. Zou zich echter zonder hulpmiddelen met zijn zwakke wortels en stengels nooit staande kunnen houden. Evenwel de onderste bladeren worden dan teruggebogen en zo stevig tegen de muurkant aangedrukt dat het kan voorkomen dat de bladschijven in de winter verdord zijn maar de steel krachtig en gezond blijft en zo steun blijft geven. Wordt die steun weggehaald valt de plant om, maar maakt spoedig weer nieuwe steunen van de onderste bladeren die zich tegen de muur afzetten.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) ‘Robrechtskruid is dit gewas in Nederduits genoemd, in het Hoogduits Ruprechte-kraut en daarnaar is het op het Latijn Ruberta of Roberti herba genoemd geweest. Ruellius noemt het Herba Robertiana, wij noemen het Geranium robertianum.’

De gewoonste soort is in het volksgeloof aan de heilige Ruprecht, de schutgod van het huis gewijd. Robertskruid of brechtscruyt. Deze plant wordt Robertskruid, Ruprechtskruid, Duits Robertskraut of Ruprechtskraut. Engelse herb Robert of red Robin, Franse herbe a Robert en genoemd naar de Heilige Ruprecht, dit vanwege zijn geneeskracht, jichtkruid, Duits Gichtkraut.

Benedictijner monniken noemden de plant zo omstreeks 800 naar de eerste aartsbisschop van Salzburg Rupert of Hrodperth die stierf in 717 die heilig gesproken werd, zijn feest in de R.K. kerk is op 27 maart.

Een andere mogelijkheid is dat dit woord afgeleid is van ruber: rood, de roodglanzende, naar de kleur van de bloem of rode stengel en bladeren in de herfst, herba ruberta of herba rubra: rood kruid, wat verbasterde tot Robert. In middeleeuws Latijn werd dit herba Roberti, herba (sancta) Ruperti. De naam zou ook afgeleid kunnen zijn van het oud-Hoogduits Hruotperath of Ruodpertht, hruod: roemglanzende, vanwege de roem als geneesplant waaruit later Ruprecht, de beschermgod, tevoorschijn kwam en zo de Heilige Ruprecht.

In Engeland is de afleiding anders dan de Duitse en Hollandse naam en naar andere Roberts genoemd.

1) Robert, hertog van Normandie.

2) St. Robert van Molesme,1028-1111, stichter van de Cistercinzer orde wiens feest is op 29 april als de bloem begint te bloeien.

3) Of dat het een ziekte geneest die ruprechtsplaag genoemd wordt, dit naar de eerst genoemde.

De plant is waarschijnlijk niet genoemd naar de Heilige Ruprecht.

De Duitse knecht Ruprecht (Ruprechtskraut) is gelijk als de Engelse robin goodfellow, de Franse Lutin en onze zwarte Piet. Knecht Ruprecht is gekleed in rood en met de Zwarte Piet die bij Sinterklaas hoort, hoort Ruprecht bij een kerstfiguur.

De robin of roodborstje, is een vuurbrenger. Dit vanwege de symbolische vlammen op zijn borst. De vogel werd verantwoordelijk gesteld voor het brengen van vuur, en dus warmte, naar de aarde. Dit was in de oertijd een belangrijk symbool, de brenger van warmte. Er lijken zelfs strenge straffen te hebben bestaan op het doden van roodborstjes.

De roodborstige robin was een gevaarlijke vogel die ziekte dood en dergelijke bracht. Dood de robin en koeien geven rode melk, vernietig zijn nest en de bliksem zal je treffen en zo meer van ander ongeluk. Wees goed voor de robin en geluk zal je deel zijn.

Zijn plantaardige tegenhanger is net zo nieuwsgierig in de winter, blijft groen en kan zelfs bloeien, is ook onverschrokken en staat voor de voordeur of groeit tegen de huizen. Zijn rode bloemen zijn als de rode borst van de vogel, uitdagend en verwarmend.

De vogel en de plant zullen behoord hebben aan Robin Goodfellow, de plant is de plantaardige tegenhanger geweest, dit naar de kleur van de bek en zijn verblijf bij menselijke huizen.

De vele Robins van Engeland zijn geassocieerd met slangen, dood, duivel, elfjes, seks en koekoek. (De meeste koekoeksplanten hebben een verbinding met seks.)

Dodonaeus (b) ‘Maar deze eerste soort, die we nu beschrijven, heet eigenlijk Geranium tuberosum, dat is ooievaarsbek met knobbelachtige wortel, sommige noemen het ook Geranium bulbosum omdat het zo knobbelachtige ronde wortelen heeft. Dioscorides heeft dit ook voor de eerste soort gehouden wat bij hem noch sommige andere valse of bastaard namen heeft, te weten Pelonitis, Trica, Geranogeron, Ouchinastrum of Echinastrumծ

Geranium, Plinius XXVI 68: ҇eranium et in his foliis, inter quae in cacuminibus capitula sint gruum.’

Geranium komt van Grieks γέρανος, geranion, van geran-(os): kraanvogel, vergelijk Litouws garnys: reiger, oud-Hoogduits Chranuch en oud-Engels cran: een kraanvogel, een verwijzing naar de overeenkomst van de bloemvrucht met de snavel van een kraanvogel. Zie Erodium. Kranich, Grasnissen, Kranenbek, Kronsnabel, -nippe, Kranchhals, -schnabel, Hirtennadel en snavel of bek, Snissen.

Լ/span>Dit gewas heet ook met een naam die voor alle soorten van kranenvoet algemeen is in het Hoogduits Storken-schnabel genoemd. De Hongaren noemen ze varyu lab, dat is kraaienvoet en vooral diegene die dunne en zeer doorsneden bladeren heeftծ

Alle soorten van ooievaarsbek worden om de grote gelijkheid die ze met de bek van de ooievaar of van de kraan hebben in het Grieks Geranion, in het Latijn Gruinalis en gewoonlijk Rostrum Gruis of Rostrum Ciconiae genoemd en van sommige Acus moschata of Acus pastoris, in het Nederduits ooievaarsbek en in het Hoogduits Storckenschnabell, in het Engels storcks bill in het Boheems ezapynuset, in het Frans bec de cicogne, in het Italiaans geranus, geranio en rostro di grua, in het Spaans pico de cignoňa en pico del grou. Frans le geranion.

Namen zijn naar; Ooievaarsbek, oyevaers-beck of oijevaarsbek, Duits Adebar of Storch, Storkensnabil bij Hildegard Adebarsbrot, -snavel, Astbahr-Schnipp, Storchschnabel, vergelijk Adebarsschnabel in Mecklenburgh, Adebarsnabel of Adebarsbrot voor. Dit woord is in Fries earrebarre en eibert, Gronings eiber, oud-Fries en midden-Hoogduits Adebar, in oud-Hoogduits Odeboro of Odebero dat soms de kraanvogel, maar meestal de langbenige vogel betekent die in de zologie bekend is als Ciconia alba: de ooievaar. Toen men het gewas adebar noemde overdroeg men gelijk een bijzondere eigenschap op de plant. De odeboro is de schat-, bezit- of gelukbrenger. Het eerste bestanddeel, od: betekent schat of bezit, wat nog in kleinood en ook in andere afleidingen als at of ut voorkomt als zierat, heimat en wermut. Het tweede deel is nog interessanter, dit is in Gotisch bairan, in oud-Hoogduits is dit peran en in Engelse bear, Duits Bahre en met de Zweedse barn: betekent het kind, wat in het Nederlandse baren bewaard is gebleven. De vogel was bij het oude volk heilig en zou het huis waarop die nestelde, zegen en geluk brengen. Zo werd ook het naar hem genoemde kruid het geluk van het huis toegeschreven en als het opgehangen werd had het een waarschuwende kracht.

(d) Engelse cranesbill, Franse bec de cicogne:ooievaarsnavel, bec de grue: kraanvogelsnavel, Fuchs noemde het Craenhals, in oud-Hoogduits was dit de Craenhals of Chranchessnabel en nu Kranichschnabel, Engels cranes bill.

Dodonaeus (e) In het Hoogduits heet het soms ook Scharken-kraut of Klein Scholwurtz, het heet ook Gratia Dei of Gottes gnad. Gottesgnad. Vooral wordt daar sanguineum mee bedoeld.

Dodonaeus (f) ‘In Duitsland worden er twee geslachten van dit gewas gevonden en bloedkruid, in hun taal Blutwurtz genoemd, in het Latijn Sanguinaria. Het ene is heel groen en heet Weiblin, dat is wijfje, het ander is roodachtig en heet Menlin, dat is mannetje. ‘(wel voor Geranium sanguineum) Naar de naam Sanguinaria, bloedkruid of bloedwortel, Duits Blutkraut, Engels dragonճ blood, en red shanks.

(g) Duits Taubenfus, bladvorm. Culpeper noemt het doves foot of cranes bill.

(h) Naar de onaangename geur wordt het kruid boksdoorn of duivenvoet genoemd, Engels stink flowers, stinking robert, stinking crane ‘s bill, Amerika stinky bob, Duits Stinkkraut, Stinkender Storchschnabel, Giftkraut, Wanzenkraut, Biswurmkraut.

(i) Andere dieren, Hahnenblume, Taubenfuss, Wiggenfuss, Schartenkraut bij Bock Engels fox geranium, fox grass of nightingales.

(j) Gebruik, Krempelkraut, Gichtkraut, Kopfwaestenker, Rotlaufkraut, Warzenkraut, Zwitsers Agathechrut, Chopfwehbluemlien.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus, 311, 309) ‘Plinius zegt dat deze wortel zeer geschikt is voor diegene die van enige ziekte beginnen te genezen of hun krachten moeten hervatten en dat een vierendeel lood er van met zes ons wijn tweemaal daags gedronken zeer goed is voor diegene die uitdrogen of de tering hebben. De Sloveense vrouwen koken dit kruid in lopend water en wassen daarmee het voorste van het hoofd als men daar pijn in heeft en daarna leggen ze dat kruid zelf dat zo gekookt is op het hoofd en tenslotte (niet zonder enige ijdele superstitie) werpen ze dat kruid weer in diezelfde rivier of lopend water daar ze dat water uitgeschept hebben. En zo menen ze daar grote baat bij te vinden.

Dit gewas is zeer geschikt om de wonden, zeren en zweren die aan de borsten en schaamdelen komen te genezen. Al is het zaak dat alle soorten van ooievaarsbek met zoveel krachten van God begaafd zijn dat ze daarom de naam Gods genade bij de Hoogduitsers voeren, nochtans wordt van alle dokters van deze tijden het meest geprezen (vooral in de wonden) deze soort die we robrechtskruid noemen. De barbieren of chirurgen gebruiken dit kruid overal veel om de roos en dergelijke gebreken te genezen. De herders van Duitsland noemen dat bloedkruid om dat het zeer uitnemend van krachten is om het bloed te stelpen. Doch het geslacht van robrechtskruid dat roodachtig is wordt van hun meest geprezen en zij koken dat in het water en geven dat hun beesten te drinken als ze bloedig plassen.

Leden die blauw geslagen zijn en met een zalf van dit sap gestreken genezen gauw, als ook de hardheid van de borst.

Het water van dit kruid gedistilleerd geneest de moeheid als men de leden daarmee wast en ingenomen geneest het de hitte, zowel van de kinderpokken als van de ander pokken.

Het kloppen van het hart of de beving van de milt wordt nergens beter mee verdreven dan met dit kruid als het daarop gelegd wordt of met de olie die daarvan gemaakt is gestreken.

Het sap dat uit de bladeren geperst wordt en ingenomen geneest diegene die plakken en vlekken in het lichaam hebben en een kwade kleur, het verdrijft ook de sproeten, zowel van binnen als van buiten gebruikt. Want men gelooft dat dit kruid veel gebruikt de huid helder en glad kan maken.

Als iemand zeer verschrikt en verbaasd is geworden en deze wortel inneemt zal hij zo weer verkwikken en tot zichzelf komen. Het geneest de breuken en de steen van de nieren en is zeer geschikt om de mensen te verheugen en lustig te maken, helpt wonderbaarlijk diegene die aan het hart bang of bezwaard zijn. Diegene die veel te denken en te leren hebben en veel moeite of hoofdpijn hebben zullen nuttig altijd ‘s morgens en ‘s avonds dit sap innemen, want het versterkt geweldig de ziekten van het hoofd. Men gelooft dat diegene die van jongs af aan het sap van dit kruid alle dagen gebruikt een lang en vrolijk leven leiden zal en zal veel ziektes verhinderen en beletten zonder enige zwaarmoedigheid met goed en sterk verstand.’

De plant smaakt kruidig zout en vanwege de geneeskracht werd het verzameld onder de naam Geranii Robertiani herba, als licht tezamen trekkend middel. Een wondmiddel. Paracelsus beval het gedroogde en verpulverde kruid aan om het op brood te strooien, het zou het hart krachtiger maken en depressies benemen. Een kruid van Venus, hoewel het een mannelijke naam heeft. Symbool van standvastige dwaasheid.

Folklore.

De eerste plant zou alzo ontstaan zijn. Toen Mohammed zijn kleding waste hing hij het op een kaasjeskruid om te drogen, toen het kleed eraf was gehaald had het heilige contact de plant veranderd in een geranium.

Uit; https://en.wikipedia.org/wiki/Geranium_purpureum

Geranium purpureum Vill. (purper) (Geranium robertianum L. subspecie purpureum Nyman.) Eenjarig kruid van 10-40cm hoog.

Behaarde plant met sterk vertakte liggende of opgaande stengels.

3-5tallige bladeren met dubbel veerspletige blaadjes. Wortelstandige zitten in een bladrozet.

Donker roze 7-14cm grote bloemen in mei-september die in paren staan die iets kleiner zijn dan van robertianum.

Klein robertskruid, Purpur Storchschnabel, little robin en Geranium pourpre.

5. uit J. Seboth.

Geranium macrorrhizum, L. het Griekse macros: betekent lang of groot, en rhiza: wortel, langwortelig. Het kruid vormt talloze kruipende scheuten.

Glanzend groene bladeren zijn rond en 6-10cm in doorsnede, behaard en diep 5-7delig met ingesneden/getande slippen, de onderste lang gesteeld, de bovenste kort gesteeld tot bijna zittend.

Rotsplant met dikke, knopige wortelstok en opstaande, behaarde stengels die bovenaan vertakt zijn.

Bloemsteeltjes met 2 opstaande bloed/rode bloemen van 2.5-3.5cm groot, spatelvormige bloemblaadjes zijn afgerond, eivormige kelkbladeren zijn 3nervig en zeer kort stekelpuntig in juni/juli.

Komt uit Z. Europa en de Balkan, op de Olympus haalt het de 2400m in de schaduw en wordt 20-40cm hoog. Is beschreven in 1576.

‘Spessart,’ is zachtroze. ‘Jozanne.’

Var variegatum met geelachtige bonte bladeren.

Naam.

Engelse large rooted crane’s bill, rock crane bill, Duitse Donateblatter of Bonat, Balkan Storchschnabel, Growurzelige Storchschnabel of Felsen-Storchschnabel.

Gebruik.

Het gewas wordt gekweekt als geneeskundige plant. Bij de Zuid Slaviers werd het als veeartsenijmiddel gebruikt en om het vee tot paring aan te zetten.

6. uit J. Seboth.

Geranium argenteum, L. (zilverkleurig)

Geheel zijdeachtig, zilverwit behaarde rotsplant met zeer korte stengelbladeren die bijna allen wortelstandig zijn, lang gesteeld en rond, 2-3.cm in doorsnede en diep 5-7delig met wigvormige blaadjes die 3spletig zijn met lijnvormige slippen.

Bloemsteel met meestal 2 bloemen van 3cm groot met wigvormige, uitgerande lila/roze bloembladeren in juli/augustus.

Kalkhoudende grond op droge, vooral in de winter luchtige plaats in de volle zon.

Uit de Z. Alpen en Apennijnen wordt 10-20cm hoog.

‘Lissadell,’ (gewonnen door Lissadell Nurseries te Sligo, Ierland) heeft purper/roze bloemen.

Silvery craneճ bill.

7. uit gardencoachpictures.wordpress.com

Geranium cinereum, Cav. (asgrauw behaard)

Geheel aanliggend grijs behaard.

Bladeren zijn bijna allen wortelstandig en lang gesteeld, rond, 2-3cm in doorsnede en diep 5-7delig met 3spletige blaadjes en eivormige slippen.

Wijnroze bloemen zijn 2-3cm groot met breed omgekeerd eivormige, uitgerande bloembladeren, kelk is aanliggend behaard in juni/juli.

Zonnige en vrij droge plaats.

Uit de Pyreneeën en Z. Apennijnen, wordt 10-20cm hoog. ‘Ballerina’ is een lage roze vorm.

Gray crane’s bill, ashy crane’s bill.

Uit commons.wikimedia.org

Geranium cinereum Boiss. var. subcaulescens (korte stammen) (Geranium subcaulescens) Bladeren zijn bijna allen wortelstandig en lang gesteeld, grijs behaard en rond, diep 5delig met wigvormige, 3delige slippen.

Stengels zijn zeer kort.

Bloemsteeltjes met vele purper/rode bloemen die na de bloei zijn omgebogen van 2.5-3.5 cm groot, omgekeerd eivormige bloembladeren zijn afgeknot, kelk min of meer afstaand behaard in juni/juli.

Uit Macedonië, Dalmatië en Griekenland wordt 15-20cm hoog.

Lijkt in groeiwijze op argenteum.

Var. lazicum (Lazistan, landschap ten oosten van de Zwarte Zee waar deze plant voor het eerst gevonden werd) verschilt doordat de achterkant van de bladeren zilverwit behaard is en meer rood gekleurde bloemen heeft.

‘Splendens,’ is roze en donker geaderd.

Engelse dwarf crane's bill.

8. Uit O. Thome, www.BioLib.de.

Geranium phaeum, L. (bruin, zwartachtig, donker) Lang gesteelde bladeren zijn dof groen en vaak wat bruin gevlekt, 5-10cm in doorsnede, niervormig eirond en diep 5-7delig met breed wigvormige ingesneden slippen, de bovenste bladeren kort gesteeld tot zittend.

Stengel is opgaand, bovenaan vertakt en behaard, evenals de bladeren.

Bloemsteeltjes met 2 donker purper/rode bloemen die wel zwartachtig lijken, behaard met omgekeerd eironde bloembladeren in mei/augustus.

Komt zelden voor in bosachtige streken, geschikt voor verwildering op half beschaduwde plaatsen.

Meerjarige uit Midden en W. Europa, wordt 40-80cm hoog.

Naam.

Donkere ooievaarsbek, Engelse dusky crane’s bill of mourning widow, naar de donkere kleur. Braune Storchschnabel.

11. uit G. Oeder.

Geranium sanguineum, L.. (donker bloedrood) Gesteelde bladeren zijn rond, behaard en 35 cm in doorsnede, diep 5-7delig met wigvormige, 3spletige slippen Heeft een behoorlijke hoeveelheid blad.

Een behaarde en rijk bloeiend plant met liggende en opstijgende, behaarde en vertakte stengels die gezwollen zijn op de knopen.

Bloemsteeltjes met 1 grote purper/rode bloem van 2-3cm met omgekeerd eivormige bloembladen die wat uitgerand zijn, langwerpige kelkbladeren zijn 3nervig in juni/augustus.

Uit Midden en Z. Europa, Kaukasus wordt 25-40cm hoog.

Var. albiflorum verschilt door de witte bloemen.

Var. grandiflorum verschilt door de grotere donkerder purper/rode bloemen.

Var. prostratum van 10-15cm hoog verschilt door de liggende stengels en sterker gedeelde bladeren met mooie roze en donkerder geaderde bloemen.

'Album' is een witte vorm.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) ‘Het andere kruid wordt van dezelfde Fuchsius Blutwurtz, dat is bloedig kruid, genoemd en niet alleen naar de kleur van de wortel, maar eerder naar de kracht ervan. Men mag het in Nederduits daarom ook bloedwortel of bloedkruid noemen of omdat het op de bergen meestal groeit, bergooievaarsbek, want het wordt daarom in het Latijn Geranium montanum van sommige genoemd.

Dezelfde Fuchsius zegt van de wortel van deze soort (die hij daarom ook bloedwortel noemt) dat hij nooit enig ding gevonden heeft dat beter was dan die om het bloed te stelpen waar dat het ook uitvloeit.’

Bloedrode ooievaarsbek, Engelse blood red flowered crane’s bill, bloody craneճ bill, Duits Blutroter Storchschsnabel.

Uit www.fotosik,pl

Geranium x prichardii Bergm. (M. Prichard, kweker te Christchurch, Engeland en Engels consul op de Fidji-eilanden omstreeks 1850) (=Geranium riversleianum) is ontstaan uit sanguineum x traversii. Staat in groei en bloeiwijze tussen beide ouderplanten in.

Lang gesteelde bladeren van 5cm in doorsnede zijn zilverachtig behaard, ondiep 7delig met wigvormige, ingesneden slippen.

Liggende tot opgerichte stengels.

Bloemsteeltjes met meestal 1 bloem van 3cm groot, satijnachtig en donker roze met eironde bloembladeren in juli/oktober.

‘Russell’s Prichard ‘is violetpaars.

13. Uit www.biolib.de

Geranium platypetalum, Fisch. & Mey. (met brede bloembladeren)=Geranium x magnificum. Kort gesteelde bladeren zijn behaard en bijna rond, vrij diep 5-7delig met ondiep ingesneden, stompe slippen, steunblaadjes zijn lancetvormig en dicht, lang behaard.

Opstaande stengels zijn bovenaan klierachtig wit behaard.

Bloemsteeltjes met 2 behaarde paars/blauwe bloemen van 3.5-4.cm in doorsnede die donkerder geaderd zijn en breed omgekeerd hartvormige bloembladeren in juni/juli

Uit Kaukasus, Armenië en N. Perzië, wordt 40-70cm hoog. Is beschreven in 1906.

Broad petalled crane’s bill.

13. Uit Favourite flowers of garden and greenhouse.

Geranium ibericum, Cav. (uit Aziatische Georgië) Bladeren zijn 7kantig tot rond, dof groen en behaard, diep 7delig met ingesneden/getande slippen, de onderste lang gesteeld, de bovenste zittend, steunblaadjes lijnvormig.

Opstaande en vertakte stengels.

Bloemsteeltjes met 2 paarse, behaarde bloemen van 5-6cm in doorsnede met omgekeerd hartvormige bloemblaadjes die uitgerand zijn met wigvormige voet, kelkbladeren zijn eivormig en stekelpuntig, lang behaard in juni/juli.

Droge en zonnige plaatsen.

Uit Kaukasus en Armenië, wordt 50-70cm hoog. In beschreven in 1802.

Iberian crane’s bill.

15. Uit flora Batava, J. Kops.

Geranium pratense, L. (van de weiden) Lang gesteelde bladeren van 6-12cm in doorsnede zijn dof groen en behaard, niervormig en diep 5-7delig met eivormige, ingesneden slippen, de bovenste kort gesteeld tot zittend.

Sterke plant met opstaande stengels die dicht bebladerd zijn en klierachtig behaard, bovenaan vertakt.

Bloemsteeltjes zijn klierachtig behaard met 2 grote paars/blauwe bloemen die na de bloei ombuigen, bloembladeren zijn breed omgekeerd eivormig, afgerond en gewimperd, helmdraden met driehoekige voet in juni/augustus.

Uit Europa, Armenië, Kaukasus en Klein Azië, wordt 50-80cm hoog.

Var. ackerianum (Duits, Engelse George Ackermann, plantenzoeker en schilder in Mexico, 1803-1891) met witte, violet gestreepte bloemen met 1-3 bloemige bloemsteeltjes.

Var. albiflorum met witte bloemen, sommige bloemen zijn half wit en half paars. Hiertoe behoort de vorm ’Albiplenum,’ met dubbele helderwitte bloemen.

Var. pleniflorum met kleine en dubbele paars/blauwe bloemen.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Dit gewas heeft zijn toenaam van de boterbloemen in het Latijn en in het Grieks gekregen want het heet in alle beide die talen Geranium Batrachiodes en deze naam kan niet anders bedoeld zijn dan of men dat kruid boterbloemachtige ooievaarsbek noemde en dat omdat dit gewas van bladeren de boterbloemen en van bloemen of uitstekende bekken zeer veel op de ooievaarsbekken lijkt.

Deze soort wordt nu gewoonlijk overal Ranunculus caeruleus, dat is blauwe boterbloem genoemd. Fuchsius noemt ze Gottes Gnad in het Hoogduits, in het Latijn Gratia Dei en tot onderscheid van de andere mag ze Geranium Batrachiodes primum heten. De Hoogduitse naam Gods Ghenade wijst uit dat men in Duitsland bevonden heeft dat de blauwe boterbloemen met zeer vele krachten van God begaafd zijn vooral bijster nuttig zijn tegen velerlei gebreken.’

Beemdooievaarsbek, veldooievaarssnavel, Duitse Wiesen Storchschnabel, Engelse blue meadow craneճ bill, wild geranium of crowfoot meadow crane’s bill. Groeit op wat vochtige plaatsen, weiden en vloedoevers.

16. Uit J. Bigelow.

=Geranium maculatum, (gevlekt) Lang gesteelde bladeren zijn behaard en 6-12cm in doorsnede, diep 5-7delig met eivormige tot lancetvormige, ingesneden/gezaagde slippen, bovenste bladeren meestal 3delig en kort gesteeld tot zittend.

Opstaande en behaarde stengels zijn boven aan wat vertakt.

Behaarde bloemsteeltjes met 2-3 purper/roze en 2.5-3.5cm grote bloemen met gaafrandige bloemdekbladeren, kelkbladeren zijn lancetvormig en stekelpuntig, dicht behaard in juni/juli

Uit Atlantisch N. Amerika wordt 25-50cm hoog. Is beschreven in 1732.

Var. album heeft witte bloemen.

Var. plenum heeft dubbele bloemen.

Ook in de herfst is de plant mooi door de prachtige herfsttint.

De knolvormige wortel die in Canada bekend is als alum root, werd gebruikt om wol te kleuren. Wordt gebruikt tegen keelklachten.

Crow foot of wild crane’s bill of N. America, spottedcrane’s-bill, spotted geranium, wild crane’s-bill, alum root, old maid’s nightcap.

18. uit www.efloras.org

Geranium platyanthum Duthie (brede bloemen) (Geranium eriostemon, Fisch. (wollige meeldraden) Niervormige bladeren zijn 5-10cm in doorsnede en diep 5delig, behaard met eivormige en stomp getande slippen, de onderste lang gesteeld en de bovenste meestal zittend.

Opstaande stengels zijn bovenaan vertakt en klierachtig behaard.

Klierachtige behaarde bloemsteeltjes met 2-3cm grote paarse bloemen met breed omgekeerd eivormige en afgeronde bloembladeren in juli/augustus.

Uit Siberië en Mantsjoerije wordt 30-50cm hoog. Is beschreven in 1822.

20. Uit H. Andrews.

=Geranium grandiflorum, Edgew. (grote bloemen) Ronde bladeren van 4cm in doorsnede zijn diep 5delig en klierachtig behaard met omgekeerd eivormige, onregelmatig ingesneden slippen, de onderste lang gesteeld, de bovenste zittend.

Opgerichte en vertakte stengels zijn klierachtig behaard.

Bloemsteeltjes met 2 donker lila bloemen met purperen nerven van 4-5cm groot, bloembladeren zijn omgekeerd eivormig en afgerond, meeldraden en stampers zijn purper gekleurd in juli/september.

Uit Turkestan, Himalaya en W. Tibet wordt 25-40cm hoog. Is beschreven in 1902, is kleiner en met grotere bloemen dan pratensis.

Var. alpinum (uit de Alpen) met kortere stengels en kleinere minder sterk ingesneden bladeren en donkerder gekleurde bloemen.

Franse geranium.

21. uit www.biologyeducation.net

Geranium nepalense, Sweet. (uit Nepal) Lang gesteelde en behaarde bladeren zijn 2-5cm in doorsnede, nier/hartvormig en diep 5delig met eironde en ondiep ingesneden/getande slippen.

Liggende tot opstijgende stengels.

Bloemsteeltjes zijn behaard en na de bloei omgebogen met 2cm grote paars/rode bloemen, kelkbladeren zijn lancetvormig en lang toegespitst met 3 nerven die op de nerven dicht behaard zijn in mei/augustus.

Uit Himalaya en China, Japan wordt 25-40cm hoog. Is beschreven in 1818.

22. uit davisia.wordpress.com

Geranium endressii, J. Gay. (is naar de vinder genoemd, de Duitse botanist Ph. A. Chr. Endress, 1806-1831, die in opdracht van de Wrttemberg reisvereniging een verzamelreis in de Pyreneen maakte en daar deze plant vond) Lang gesteelde en nier/ronde bladeren zijn 3.5-7cm in doorsnede, behaard en vrij diep 5delig met ondiep ingesneden/getande eivormige slippen, bovenste bladeren zijn kort gesteeld tot zittend.

Behaarde bloemsteeltjes met 2 bloemen van 2.5cm in doorsnede in lila/roze en donkerder geaderd met breed omgekeerd eivormige, afgeronde en aan de voet gewimperde bloembladeren in juni/september.

Lage en horizontaal vertakte wortelstok.

Een rijk bloeiende plant met liggende en opstijgende, vertakte en behaarde stengels.

Kan tot een halve meter hoog worden. Het is een mooie sterke plant voor randjes.

Kan vrij goed tegen schaduw.

'Wargrave Pink,' is donkerroze.

Naam.

Endresճ crane ‘s bill, French crane’s bill, Duits Basken Storchschnabel, Pyrenen-Storchschnabel.

24. uit treknature.com

Geranium collinum, Stephan. (heuvel bewonend) Bladeren zijn lang gesteeld, behaard en hart/niervormig en diep 5-7delig met wat ronde, geveerde en ingesneden/getande blaadjes, bovenste bladeren zittend en diep geveerd ingesneden.

Opstijgende en vertakte stengels zijn behaard.

Behaarde bloemsteeltjes met 2 purper/roze bloemen die donkerder geaderd zijn en na de bloei ombuigen, 2.5-3cm groot met breed omgekeerd eivormige, gaafrandige en aan de voet gewimperde bloembladeren in juli/augustus.

Uit Z. O. Rusland, Koerdistan en Afghanistan, wordt 25-50cm hoog. Is beschreven in 1815.

Gill crane ‘s bill.

Overige.

Uit G. Oeder.

Geranium columbinum, L. (duifachtig) Bladen zijn 5 lobbig, de lobben ingesneden in lange en smalle segmenten.

Stengels spreidend en kruipend, harig, met korte haren.

Door de bloem valt het op, bloeit van juni tot augustus, bloemen zijn geplaatst op lange dunne stengels, vaak langer dan een vinger en nauwelijks dikker dan pakdraad. Is een van de grootste bloemen van de eenjarige, van een rijke roodachtige kleur in een opgaande purperen klok.

Eenjarige uit Eurazië.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) 'Men noemt dit gewas in Nederduits duivenvoet, in het Hoogduits Taubenfuesz of Scartcekraut, in het Frans pied de pigeon, in het Latijn wordt het gewoonlijk Pes Columbines genoemd en daarom zou men het Geranium columbinum mogen noemen. Het is blijkbaar genoeg dat dit het tweede Geranium van Dioscorides is waarvan vele valse of onechte toenamen gevonden worden, hoewel dat die meest alle enige van de navolgende kruiden toegeschreven behoorden te wezen of enige andere kruiden die daar geen gelijkenis mee hebben als zijn deze Griekse, Oxyphyllon, Merthryx, Myrrhis, Cardamomon, Origanon en deze Latijnse, Pulmonia, Cicutaria en Gruina. De Hongaren noemen duivenvoet golia kotem, dat is ooievaarsnagel of ooievaarsklauw.'

Fijne ooievaarsbek, Engelse long stalked crane's bill.

Fuchs heeft Daubenfuss of Taubenfuss, Stein-Storchschnabel, Engelse long-stalked crane’s-Bill, dove ‘s foot cranebill of pigeonճ foot craneճ bill, Frans granium colombin, een vertaling van middeleeuws Latijn pes columbae of pes columbines, waarschijnlijk naar de zachtheid en zijn bladvorm. Het sierlijke hangen van de bloem aan de lange statige stelten is een van zijn charmes.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) 'Dioscorides zegt dat dit gewas (of immers hetgeen van hem tweede ooievaarsbek genoemd wordt) nergens toe in de medicijnen nuttig is, nochtans meest alle nieuwe kruidbeschrijvers zeggen dat duivenvoet zeer goed is tegen de pijn of krampen van de buik of het rommelen van de darmen en zeer geschikt is om daarmee te stoven en in de baden te gebruiken.'

Uit www.agreengarden.com

Geranium dalmaticum, Rech. (uit Dalmati).

Een laag, 10cm, dicht bebost plantje met donker getint en niervormig tot rond blad dat niet behaard is, vijflobbig.

De twee roze bloempjes per steel verschijnen in juni/juli.

Een mooie plant voor rots- en muurtuinen met een fraaie herfstkleur.

Stamt uit Dalmatië en Montenegro.

Uit Fuchs.

Geranium dissectum L. ( sterk ingesneden) Bladen zijn rondachtig en harig, verschillend verdeeld in vele smalle en ruwe segmenten.

Eenjarig.

Spreidende en harige stengels.

Bloemen staan aan korte stengels zodat ze vrijwel onder of tussen de bladeren zitten. Roze/purper kleurig en worden de hele zomer gevonden langs heggen en vochtige plaatsen, meestal kleigrond.

Komt uit M. Zeegebied.

Naam.

(Dodonaeus) Het heeft van Fuchsius de naam van Kranich halss, dat is in Nederduits kraanhals of kranenhals gekregen.

Slipbladige ooievaarsbek, Engelse jagged leaved craneճ bill, cutleaved craneճ bill, Australian Geranium, Duitse Kranichhals, Schlitzblttrige Storchschnabelist.

Uit; http://www.finegardening.com/cranesbill-geranium-himalayense

Geranium himalayense (uit de Himalaya) Breed uitgroeiende vorm van 40cm hoog.

Blauw paarse bloemen met donkere aderen in juni-juli.

Groot blad en behaard met mooie herfstkleur, bladverliezend.

Winterhard.

'Gravetye,' heeft helder blauwe bloemen.

"Plena' is een dubbele.

Uit J. Kops, www.BioLib.de.

Geranium lucidum L (blinkend) Blad en stengel zijn zeer glad en glanzend, de lagere bladen, die kleiner zijn dan de bovenste, zijn vaak gekleurd met wat roods. Bladen zijn bijna rond en 5 lobbig.

De stengel is maar enkele cm hoog en opgezwollen aan de knopen.

De elegante, kleine en roze kleurige bloemen verschijnen in mei en gaan door tot juli.

Eenjarig.

Komt soms voor op droge plaatsen in Eurazi en N. Afrika.

Naam.

Glanzige ooievaarsbek, Engelse shining leaved craneճ bill, Duits Glnzender Storchschnabel, Frans granium luisant.

Uit J. Kops, www.BioLib.de.

Geranium molle, L. (zacht) Vormt bosjes, gehele plant is zacht behaard.

De ronde bladeren hebben 7-9 spleten tot het midden toe en elke slip weer met een paar stompe slipjes, naar boven toe worden ze kleiner en donzig. Vettige bladeren van grijsgroene kleur.

De vertakte stengels liggen en zijn opstijgend.

Kleine lila/roze bloemen tooien dit gewas als een van de eerste, al in maart, en gaan door tot oktober.

Eenjarige van een kleine halve meter hoog.

Komt voor op droge gronden van Europa, langs wegen en droge weiden en dan vaak bedekt met stof.

Naam.

Zachte ooievaarsbek, Engelse awnless geranium, dovefoot geranium, dove’s-foot crane’s-bill, Franse pied de pigeon en in Wales roed y golomen, Duits weiche Storchschnabel, Frans granium mollet.

Uit zcjh.cz

Geranium napuligerum, Franch. (uit Napels gedragen?)Lang gesteelde bladeren zijn glanzend en behaard, 3-5cm in doorsnede, hartvormig/eirond en diep 5delig met wigvormige, ingesneden en geveerde slippen.

Liggende tot opgerichte stengels zijn vertakt en behaard.

Bloemsteeltjes met 2 zachtroze bloemen van 3.5cm groot met omgekeerd eivormige bloembladeren, kelkbladeren zijn ei/lancetvormig en lang, wit behaard in juni/augustus.

Wortels met kleine knolletjes.

Zandige grond in de volle zon.

Uit Shensi, Szechuan en Korea, wordt 20-25cm hoog.

Uit J. Sowerby.

Geranium nodosum, L. (met dikke knopen) Tegenovergestelde bladeren met 5 of 3 gepunte en gezaagde lobben.

Stengel is glad.

Bloei is in juni/juli, licht purper.

Meerjarige van een halve meter hoog uit het M. Zeegebied.

Naam.

Knopige ooievaarsbek, Engelse knotty crane’s bill.

Uit G. Oeder.

Geranium palustre L .(van het moeras) is een meerjarige kruidachtige plant die op andere planten klimt.

Purperrode bloemen in juni-september van 3cm groot.

Komt uit Midden en O. Europa in vochtige gebieden.

Moeras ooievaarsbek, Sumpf-Storchschnabel.

Uit www.bloembeeld.net

Geranium psilostemon, Ledeb. (kale bloemen) Lang gesteelde bladeren zijn rond/niervormig met hartvormige voet, behaard en diep 5delig met rondachtige, ingesneden./getande slippen, bovenste bladeren zijn 3delig en zittend, steunblaadjes lijnvormig.

Opstaande stengels zijn bebladerd, bovenaan vertakt en vaak klierachtig behaard.

Bloemsteeltjes zijn klierachtig behaard, paars/rode bloemen van 4-5cm in doorsnede met omgekeerd eivormige bloembladeren die aan de voet zwart/purper gevlekt zijn, eivormige en genaalde kelkbladeren in juni/augustus.

Uit Armenië, wordt 40-70cm hoog.

Schwarzugige Storchschnabel, Engels Armenian crane’s bill.

Uit G. Oeder.

Geranium pusillum, L (zeer klein, onbeduidend) Bladen zijn rondachtig, gelobd en ingesneden.

Draagt zeer vele en kleine blauw purperen bloemen de gehele zomer. Lijkt op de zachte in zijn donzig blad en spreidende stengels.

Eenjarig.

Komt voor op zandig bouwland, wegen en in heggen.

Naam.

Kleine ooievaarsbek, Engelse small flowered craneճ bill, Duits Zwerg-Storchschnabel, Kleiner Storchschnabel, Frans granium fluet.

Uit commons.wikimedia.org

Geranium pylzowianum, Maxim. (Pylzow, Russische officier en plantenverzamelaar)

Bladeren zijn hoekig niervormig en 3-4.5cm in doorsnede, dof groen en 5delig met 3delige, lijnvormige slippen.

Opstaande en vertakte stengels zijn behaard.

Bloemsteeltjes met 2 zacht purper/roze bloemen van 3cm groot, eironde bloembladeren zijn aan de voet behaard in juli/augustus.

Wortels zijn draadvormige met kleine knolletjes,

Lichte grond in de volle zon.

Uit Kansu, wordt 20-40cm hoog,

Uit G. Oeder.

Geranium pyrenaicum, Burm. (uit de Pyreneeën) wordt 60-90cm hoog.

Wortelbladen zijn niervormig en 5-7 lobbig, de lobben ovaal en stomp, driedelig en getand.

Stengel is opgaand en donzig.

Veel kleine purperen bloemen.

Heeft een spindelachtige wortel, bij de andere is dit vezelachtig.

Meerjarig uit W. Europa en Azië.

Naam.

Pyreneese ooievaarsbek, Engelse mountain crane’s bill, hedgerow geranium, Pyrenen-Storchschnabel.

Uit Fuchs.

Geranium rotundifolium, L. (rondbladig) Bladen zijn rondachtig tot niervormig, gelobd en ingesneden.

Eenjarig.

Lijkt op Robertskruid en de zachte ooievaarsbek, komt meer voor in natte plaatsen en bloeit wat later met kleine purperen bloemen die zelden boven het blad uitkomen in juni.

Naam.

Rondbladige ooievaarsbek, Engelse round leaved crane ‘s bill, Duitse Rundblttrige Storchschnabel.

Uit J. Jacquin.

=Geranium sibiricum L. (uit Siberië) is een meerjarige kruidachtige plant.

Grondbladeren staan in een rozet. Loofbladeren zijn diep handvormig en in 5 delen verdeeld, die scherp getand zijn.

Geeft relatief weinig bloemen, vaak 1-2, helder roze met een doorsnede van 1-1.4cm

Groeit bij de Oder, Oostenrijk en zuidelijker.

Siberische ooievaarsbek, Sibirische Storchschnabel.

Uit J. Sowerby.

=Geranium sylvaticum, L (van մ bos) Lang gesteelde bladeren zijn behaard en 6-12cm in doorsnede, niervormig en diep 7delig met ruitvormige, ingesneden/getande slippen, bovenste bladeren kort gesteeld tot zittend.

Stengel is opgaand en bovenaan veel vertakt, klierachtig behaard.

Bloemsteeltjes met 2 paars bloemen van 2.5-3.5cm groot met breed omgekeerd eivormige, afgeronde bloembladeren in juni/augustus.

Vruchten opstaand en harig.

Uit Europa, Klein Azië en Armenië, wordt 30-70cm hoog.

Var. albiflorum met helder witte bloemen.

Var. pleniflorum met dubbele en iets donker gekleurde bloemen.

Een geranium die interessant is om die te laten verwilderen.

Naam.

Bosooievaarsbek, Engelse wood craneճ bill, bassinet geranium, Duits Wald-Storchschnabel, Frans granium des bois.

U

it J. Seboth.

Geranium sylvaticum L. subsp. rivulare (Vill.) Rouy (aan beekjes groeiend) (Geranium rivulare, Vill.) Lang gesteelde bladeren zijn niervormig en behaard, 5-9cm in doorsnede en diep 7delig met ei/lancetvormige, diep geveerde slippen, bovenste bladeren zittend.

Opgerichte en bovenaan klierachtig behaarde stengels.

Bloemsteeltjes met 2 opstaande witachtig en donker/roze geaderde opstaande bloempjes, bloembladeren zijn omgekeerd eivormig en afgerond in juni/augustus.

Vochtige plaats.

Uit W. Alpen wordt 25-45cm hoog.

Folklore.

In Rome, en later in andere landen, bestond een tijdlang het spel dat in het geraniumblad een betekenis zat. Een geraniumblad speelde de rol van ons vergeet me nietje. Far il verde heet dat spel op zijn Italiaans en in begin 19^de eeuw werd het door Duitse schooljeugd gespeeld: ‘Zeig mir dein grunblatt.’ Het was een aardige weddenschap die tussen twee personen speelde. Beiden spraken af meerdere weken elke tijd een fris geraniumblad bij zich te hebben en ieder had het recht dit blad op te vragen. Wie het niet bij zich droeg of een verdroogd exemplaar bij zich had betaalde een afgesproken som, geschenk of liefdespand. Troffen ze elkaar ergens dan kon ieder vragen. ԗaar is het groen?’ Dit was de oude geurende geranium. ‘Prangt mit den Farben Auroras, Ranunkeln, Tulpen und Astern. Hier ist ein grunes Blatt, das Euch an Duften beschamt,’ zei Goethe.

Vermeerderen.

De vaste planten worden in april/juni gescheurd.

Van Geranium pratense wordt het zaad 6 weken bij –2 bewaard en gezaaid bij 7 graden. Bij G. nepalense zaaien bij 5 graden. De rest zaaien in april bij 20 graden.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl