Gentianella

Uit Mary Vaux Walcott.

Gentianella is een verbastering van Gentiaan, de baardgentiaan. De 1-2-jarige soorten van Gentiana vallen nu onder een eigen geslacht, Gentianella.

125-250 soorten, de meeste soorten uit Zuid-Amerika, gematigde streken van Nieuw-Zeeland, Australië, Azië, Europa, Noordwest Afrika en Noord-Amerika voor.

Een kenmerk van de Europese soorten is dat bij de meeste de keel van de bloemkroon van binnen gebaard is.

Gentianaceae, gentiaanfamilie.

=Gentianella amarella, L. (bitterachtig) is een lage vorm.

Stengels zijn opmerkelijk recht opgaand en vertakt, vierkant en bladig, veelbloemig en 30cm hoog, vaak wat purperachtig gekleurd.

De bloemen zijn groot en van een purperblauwe kleur en openen alleen in de heldere zonneschijn in augustus en september.

Eenjarige uit Europa van kalkrijke gronden.

Naam, etymologie.

Slanke gentiaan, Engelse small flowered gentian, autumn gentian, bitter Gentian, Frans gentiane amre.

Duitse Bitterer Fransenenzian, Bitterer Enzian, Herbstenzian of Blattwinkelbltiger Enzian, Blaueli en blauer Dorant.

Door de Duitsers wordt het ‘surge et ambula genoemd.’ ‘Neem uw bed op een wandel’, omdat ze zo goed is tegen koorts.

Engels felwort, in oud-Engelse manuscripten wordt de gentiaan meer dan eens vertaald als feld-wyrt: veldkruid. Mogelijk een misverstand van felwyrt, van fel, zie Centaurium.

Verscheidene van deze soorten zijn ooit gebruikt als een vervanger van hop. De mout ontving zijn smaak van dit soort planten die toen felwort, bitterwort, baldmoyne of bald money genoemd werden.

Uit flora.nhm-wien.ac.at

Gentianella aspera Dostal (ruw) is een tweejarige plant.

Een enkele of vertakte stengel en wordt 5-30cm hoog.

Grondbladeren zijn eivormig, stengelbladeren lancetvormig.

Violet of lila gekleurde bloemen zijn 5tallig en staan in een tros, witbehaarde keel, mei-september.

Groeit in de O. Alpen.

Baardgentiaan, Raue Kranzenzian.

Uit J. Kops, www.BioLib.de.

= Gentianella campestris L. (van het veld) zien we bij ons als een eenjarige en duinen groeiende klok.

Stengels zijn opgaand en vertakt, veel bloemig.

Lijkt veel op de slanke gentiaan maar heeft grotere en viermaal ingesneden, dof purperen bloemen die in grote trossen aan de top van de stengels verschijnen in augustus tot oktober.

Lijkt veel op de Duitse Enzian, maar heeft een vierdelige kelk en vierdelige kroon. Die bloeit ook in de herfst op magere weiden, vooral in de Alpen.

Naam.

Veldgentiaan, Engelse field gentian, felwort, Duitse Feld-Enzian, Feld-Kranzenzian, Frans gentiane champtre.

= Gentianella germanica Warb. (Duits)

Grondstandige bladeren zijn spatelvormig en stomp, de bovenste meer eivormig en spitser De in het bovenste gedeelte vertakte stengel wordt gewoonlijk 20 tot 30cm hoog. De vijfdelige vergroeide kelk laat boven zwak gevleugelde kanten zien.

De lila tot violet gekleurde bloem is aan de binnenkant met fijne haartjes bezet of bebaard. Bloeit in augustus tot oktober, tweejarig.

Komt voor op kalkrijke magere weiden, bosranden en vooral in gebergte van Duitsland.

Naam.

Duitse gentiaan, Duitse Deutscher Enzian, Deutscher Kranzenzian, Deutscher Fransenenzian en Deutscher Enzian, Engels chiltern gentian, German gentian, Frans gentiane dՁllemagne.

Verwant is de in mei tot juli bloeiende Sonnewend-Enzian, Gentianella germanica subsp. solstitialis (zomers) die minder maar langere stengelleden heeft.

Sprookje.

De elfenkoningin was op een nacht verdwaald, ze kwam terug van een dansfeest in het dal. Draai om en om, om en om en dwaalde ze rond maar ze kon haar huis niet meer vinden. Arme elfenkoningin. Ze was alleen en erg eenzaam, het werd donker en werd bang. 'Als ik maar beschutting kan vinden tussen deze vreemde bloemen' zei ze, 'misschien kan ik hier overnachten.' Zo kwam de elfenkoningin verlegen bij een grote purperen bloem aan die zijn hoofd in diepe slaap liet hangen.'Lieve bloem,' zei de elfenkoningin met haar zachte lieve stem, 'kan ik vannacht bij jou slapen? Ik ben de weg kwijt en ik ben zeer moe.' De purperen gentiaan werd wakker. 'Wie, klein ding, ben jij? Je bent te klein om alleen te zijn in het donker. Kom bij me. Ik zal je bedekken totdat de zon weer opkomt.' Zo klom de vermoeide elfenkoningin in de gentiaanbloem. Ze wikkelde haar bloemblaadjes zachtjes om haar heen en ze sliep heerlijk totdat de zon weer opkwam. In de morgen ging ze snel weer weg. Ze verdween toen de bloembladen zich openden en klom langs de stengel naar beneden. De elfenkoningin draaide zich om en keek op naar de bloem. 'Ze was lief voor me, toen ik in moeilijkheden was,' zei ze.; 'ik wens dat alle elven in elfenland weten dat jij een vriend voor hen bent in tijd van nood. Daarom mag jij en je kinderen bloeien in de warme zonneschijn omdat je me de hele nacht gewarmd en beschut hebt.'

Uit; http://www.i-flora.com/steckbriefe/suche-nach-arten/art/show/gentianella-uliginosa.html

Gentianella uliginosa Borner. (op drassige gronden groeiend) (Gentiana amarella subspecie uliginosa)

Een of tweejarige van 8-20cm hoog.

Paarse bloemen in juli tot november van 1-2cm.

Langwerpige tot eironde bladeren.

Groeit op vochtige gronden in noord Europa.

Duingentiaan, dune gentian, Sumpf Enzian, Gentianella des marais.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl