Penstemon

De naam Pentstemon van Solander uit 1789, Pentastemon van Batsch uit 1802, Pentostemon van Rafinesque uit 1833, Pentstemum van Steudel in 1844 en Pentastemum van LՈeritier uit 1821 zijn verbeterde schrijfwijze, maar de originele en te behouden vorm is van Mitchell uit 1799,

Penstemon.

Scrophulariaceae, nu Plantaginaceae.

Uit C. Loddiges.

Een geslacht van meerjarige kruiden, soms zijn het halfheesters of struiken, maar dan van middelgrote of kleine vorm en meestal met heldere kleuren.

Penstemon is een typisch Amerikaans geslacht en komt met 250 soorten in N. Amerika en Mexico voor en een in Azië, (Penstemon frutescens) die wordt nu tot een ander geslacht gerekend, =Pennellianthus frutescens (heesterachtig)

Voorjaar- of zomerbloeiend, glad of behaard, de stengels zijn meestal licht vertakt.

Bladeren staan tegenovergesteld of in kransen, gaaf of getand en de bovenste is soms afwisselend geplaatst.

Bloemen komen in eindelingse trossen en zijn meestal opvallend blauw, rood, purper en wit.

Uit; http://www.northcreeknurseries.com/plantName/Penstemon-digitalis-Husker-Red

Penstemon digitalis Schmidel. (als Digitalis; vingerhoedskruid) kort levende plant van een 60-100cm hoog die zich wel uitzaait.

Hangende roze witte vingerhoedklokjes.

Er zijn verschillende cultuurvariëteiten van.

Slangenkop, =’Husker Red,’, met roodbruin blad en witte bloemen, 1m.

Winterhard. Andere soorten hebben het moeilijk in de winter, P. barbatus en P. hirsutus zijn hier ook geschikt, ook de hybriden.

Uit Edwards botanical register.

Penstemon gracilis Nutt. (sierlijk) (Penstemon glaucus, Grah. (zeegroen blauw) Langwerpig/lancetvormige bladeren zijn blauw/groen en 3-6cm lang, gaafrandig tot getand.

Opgerichte stengels.

Korte, dichte en klierachtig behaarde tros van 2.5cm lange, klokvormige lila tot violet/purperen bloemen met wat behaarde onderlip, lancetvormige kelkblaadjes zijn spits, onvruchtbare meeldraad met behaarde top in juni/augustus.

Uit Utah en Colorado wordt 20-40cm hoog. Is beschreven in 1827.

Var. stenosepalus van 30cm heeft kleinere trossen van witachtige tot zacht paarse bloemen en lang toegespitste kelkblaadjes.

Glaucous penstemon, lilac penstemon, slender penstemon.

Uit www.pikespeakphoto.com

Penstemon hallii, Gray. (Elihu Hall, 1822-1882, Amerikaanse plantenverzamelaar) Gehele plant is fijn klierachtig behaard.

Lijnvormige tot lijn/spatelvormige bladeren zijn stomp en blauwachtig/groen.

Korte aarvormige tros van 5-15cm lang met klokvormige 1.5-2cm lange violet/blauwe bloemen, bloembuis is korter dan de kelk en kelkblaadjes zijn breed eivormig met vliezige en ingesneden rand, onvruchtbare meeldraad is kort behaard in juni/augustus.

Compact groeiende rotsplant u

Uit Rocky Mountains en Colorado, wordt 5-25cm hoog.

Hall’s beardtongue.

Uit commons.wikimedia.org

Penstemon rydbergii, A. Nels. (Per Axel Rydberg, Amerikaanse botanicus, 1860-1931) Breed lancetvormige tot elliptische bladeren zijn spits en 4-8cm lang.

Liggende tot opstijgende stengels.

Korte dichte trosjes van 10-15mm lange, donker violet./blauwe bloemen die van binnen dicht behaard zijn, lancetvormige kelkblaadjes zijn spits met een brede, vliezige en sterk ingesneden rand in juni/augustus.

Uit Wyoming, Colorado en Utah, wordt 15-25cm hoog.

Meadow beardtongue, Rydberg penstemon.

Uit www.kayniyo.com

Penstemon unilateralis, Rydb. (eenzijdig gekeerd) Dunne, groen tot blauwachtig/groene bladeren, de onderste spatelvormig en 6-12cm lang, de bovenste talrijk en smal lancetvormig.

Opgerichte stengels.

Eenzijdige trossen van klokvormige lila bloemen, bloembuis is ongeveer twee maal zo lang als de kelk, kelkblaadjes zijn langwerpig.eivormig en gaafrandig, wat vliezig gerand, onvruchtbare meeldraad is niet behaard in juni/augustus.

Uit Colorado ,wordt 40-60cm hoog.

Oneside penstemon.

Uit www.wnmu.edu

Penstemon virgatus, Gray. (roedevormig) Gehele plant is fijn klierachtig behaard tot kaal.

Lijn/lancetvormige bladeren zijn spits.

Dunne en opstaande stengels.

Lange en losse, wat eenzijdige trossen van buisvormige en wijd openstaande, ongeveer 2cm lange lila en paars generfde bloemen met eivormige kelkblaadjes die een wat vliezige rand hebben, onvruchtbare meeldraad is niet behaard met brede top in juni/augustus.

Uit New Mexico en Arizona, wordt 30-60cm hoog. Is beschreven in 1901.

Upright blue beardtongue.

Uit www.biopix.com

Penstemon watsonii, Gray. (Sereno Watson, Amerikaanse botanicus, 1826-1892) Smal langwerpige tot ei/lancetvormige bladeren zijn spits en 3-5cm lang, blauwachtig/groen.

Opstijgende stengels.

Losse trossen van smal trechtervormige, 12-16mm lange violet/purperen en soms gedeeltelijk wit gekleurde bloemen met eironde kelkblaadjes die wat vliezig gerand zijn in juni/augustus.

Uit Colorado, Utah en Nevada wordt 30-40cm hoog. Is beschreven in 1896.

Watson ‘s penstemon, Watson’s beardtongue.

uit Curtis botanical magazine.

Penstemon davidsonii Greene (Engelse, Amerikaanse onderzoeker George Davidson, 1825-1911) (Penstemon menziesii, Hook.) (Archibald Menzies, Schotse plantenverzamelaar, 1754-1842) Breed eivormige tot omgekeerd eivormige bladeren van 6-20mm lang, donkergroen en fijn gezaagd, de onderste kort gesteeld.

Half heesterachtig rotsplant met liggende tot opstijgende stengels die aan de voet houtig zijn.

Bloemtrosjes zijn vaak klierachtig behaard, buis/trechtervormige bloemen van 3-5cm lang in purper/lila met ei/lancetvormige, spitse kelkblaadjes, onvruchtbare meeldraad is kort met behaarde top in juni/augustus.

Half heesterachtige, groenblijvende en zodenvormende plant. In de winter wat bedekken.

Uit Brits Columbia tot Washington wordt 15-20cm hoog. Is beschreven in 1838.

Davidson ‘s penstemon, timberline penstemon.

1. uit en.wikipedia.org

Penstemon newberryi, Gray. (Amerikaanse arts en geoloog, John Strong Newberry, 1822-1892) Eivormige bladeren van 1-3cm lang zijn meestal stomp en gezaagd, blauwachtig/groen, de onderste kort gesteeld, de bovenste zittend.

Half heesterachtige rotsplant met liggende, kruipende stengels.

Buisvormige bloemen van 3cm lang zijn karmijn/rood met lancetvormige kelkblaadjes die lang toegespitst zijn en klierachtig behaard, onvruchtbare meeldraad is over de hele lengte zwak behaard in juni/augustus.

Uit Washington tot Oregon en Californië, wordt 10-40cm hoog. Mountain pride, pride-of-the-mountains.

7. Uit L. Watson, var. carneus.

Penstemon barbatus, Nutt. (gebaard) (Chelone barbata) Lancet tot lijnvormige bladeren zijn 5-15cm lang, gaafrandig tot wat gekarteld, de onderste langwerpig.

Kruipende wortelstok waaruit verschillende dunne, opstaande en stevige stengels ontspruiten die min of meer vertakt zijn.

Opstaande en 20-40cm lange trossen van talrijke buisvormige 2.5-4cm lange, roze tot karmijn/rode bloemen waarvan de onderlip en de keel geelachtig behaard zijn, eivormige en spitse kelkblaadjes van 0.5-1cm lang in juni/september.

Uit Utah, Colorado tot Arizona en Mexico wordt 80-150cm hoog. Is beschreven in 1794.

Var. albus heeft witte bloemen.

Var. torreyi (Amerikaanse botanist John Torrey, 1796-1873) verschilt door de donker scharlaken/rode bloemen waarvan de keel met witte haren bezet is, kelkblaadjes tot 0.5cm lang.

Naam, etymologie.

Penstemon, het Grieks pente staat voor 5, en stemon: een draad, naar de 5 meeldraden, verwante geslachten hebben er maar vier, maar in Penstemon is een van de meeldraden steriel.

Schildpadbloem, slangenkop en Franse tortue: schildpad, naar de vorm van de bloemrug, en;

galane barbue; gebaard, in Engels bearded penstemon, beard tongue, golden-beard penstemon, beardlip penstemon en Duits Bartfaden of Funffaden.

De eerste wetenschappelijk beschrijving van door de Amerikaanse plantenverzamelaar John Mitchell (1711-1768) in 1748 voor Penstemon laevigatus. Linnaeus noemde het in 1753 Chelone pentstemon waarbij de schrijfwijze wat veranderde doordat de Griekse oorsprong van het woord (penta; vijf) beter te herkennen was. De oorspronkelijke schrijfwijze Penstemon zette echter door en werd de officiële naam.

Planten.

Enkele soorten en vele hybriden zijn mooie tuinplanten. Velen zijn goede snijbloemen die op lange stengels staan, 75-100 cm., met vele bloemen. Ontstaan uit kruisingen van het type met haar variëteiten, mogelijk ook met virgatus, lijken in groei en bloeiwijze het meest op barbatus, maar bloeien in verschillende tinten van rood tot roze, lila, zalmroze, violet, scharlaken en wit. Elk zaaisel brengt andere schakeringen.

Ook zijn er lage soorten voor rotstuinen.

Het zaaisel kan als een tweejarig gekweekt worden. Als eenjarige is het beste maar moet dan in februari gezaaid worden.

Penstemon hartwegii uit E. Step.

Vormen.

Penstemon hybriden zijn gekweekt door onder andere Fa. Frikart uit Zwitserland.

Het zijn kruisingen van hartwegii met morrisonii en salteri. Sterk groeiende planten met opstaande en vaak onderaan verhoute stengels, lancetvormige, glanzend helder groene bladeren, lange, los gevormde trossen van 5cm lange bloemen, soms nog grotere bloemen, de kleur varieert in alle tinten van scharlakenrood tot violet/rood, roze en wit. Elk zaaisel brengt nieuwe schakeringen, de verschillen zijn vaak maar klein. Bloeitijd juni/augustus.

Door de weinige winterhardheid zijn ze niet zo interessant, overwinteren in een vorst vrije bak of als eenjarige kweken door stekplanten te nemen.

‘Martin Liesching’ met grote scharlaken/rode bloemen met wit getekende keel.

‘Schwester Sophie’ met grote sneeuwwitte bloemen. Deze 2 zijn gewonnen door Wilhelm Pfitzer, kweker te Stuttgart, Duitsland.

‘Castle Forbes’ met middelmatig grote scharlakenrode bloemen met witte keel.

‘George Home’ met zware trossen van grote, donker scharleken/rode bloemen met witte keel.

‘White Newbury Gem’ met zuiver witte bloemen. Deze 3 zijn gewonnen door John Forbes, kweker te Hawick, Engeland.

‘Middleton Gem’ met vrij grote scharlaken/roze bloemen met witte keel. Gewonnen door R. Wallace & Co, kwekers te Tunbridge, Engeland.

‘Newbury Gem’ met vrij grote karmijnkleurige/roze bloemen. Gewonnen door James Backhouse & Son, kwekers te York, Engeland.

‘Southgate Gem’ met grote scharlaken/roze bloemen met rode keel. Gewonnen door J. Bradshaw Esquiere, platenliefhebber te Southgate, Engeland.

‘Rosy Morn’ met grote donker roze bloemen die tegen de keel donkerder gestreept is. Gewonnen door Messrs W.H. Simpson, kwekers te Birmingham, Engeland.

‘Andenken an Hahn’, een lage vorm met wijnrode bloemen.

‘Paul Schonholzer’ verschijnt met wat hogere en grotere scharlakenrode bloemen dan voorgaande.

‘Sensation’ is een grootbloemig mengsel waarin allerlei kleuren zijn vertegenwoordigd. 80cm.

Deze hybriden zijn de een van de fraaiste en bloemrijkste van de zomerbloemen.

15. uit www.wildgingerfarm.com

Penstemon glaber var. alpinus, Torr. (uit de Alpen) Onderste bladeren zijn klein of ontbreken, stengelbladeren zijn langwerpig tot spatelvormig, zittend tot kort gesteeld, de bovenste lancetvormig en spits, zittend

Opgerichte stengels.

Korte en dichte tros van 2-4cm lange purper/blauwe en van binnen wat behaarde bloemen, kelkblaadjes zijn lancetvormig en lang toegespitst met een brede, vliezige rand, onvruchtbare meeldraad met wat geel behaarde top in juni/augustus.

Uit Montana tot Wyoming en Colorado, wordt 15-25cm hoog.

15. uit L.van Houtte.

Penstemon cyananthus, Hook. (donker blauwe bloemen) Ei/lancetvormige tot spatelvormige bladeren zijn toegespitst en gesteeld, wat blauw/groen, de bovenste eivormig tot bijna hartvormig en zittend

Opgerichte stengels.

Lange trossen van ca. 2.5cm lange donker violet/blauwe bloemen met lancetvormige kelkblaadjes die toegespitst en meestal wat vliezig gerand zijn, onvruchtbare meeldraad is kaal tot zwak behaard in juni/augustus.

Uit Montana tot Wyoming, Colorado en Utah, wordt 30-50cm hoog.

Wasatch beardtongue.

15. uit Curtis botanical magazine.

Penstemon glaber, Pursh. (glad) Langwerpig/lancetvormige bladeren zijn blauw/groen, de bovenste ei/lancetvormig.

Opgerichte stengels.

De ca. 30cm lange bloemtrossen dragen 2.504cm lange violet/blauwe bloemen met ei/lancetvormige tot eironde kelkblaadjes die spits en wat vliezig gerand zijn, onvruchtbare meeldraad is kaal tot wat behaard in juni/augustus.

Uit Nebraska tot Colorado, Oregon en Californië, wordt 30-60cm hoog. Is beschreven in 1811.

Sawsepal penstemon, western smooth beardtongue.

21. uit Edwards botanical register.

Penstemon acuminatus, Dougl. (toegespitst) Stijve en blauw/groene bladeren zijn spits, de onderste langwerpig, de bovenste lancetvormig tot hartvormig/stengelomvattend.

Opgerichte tengels.

Bebladerde tros van trechtervormig en bijna 2cm lange lila en violet uitbloeiende bloemen met eivormige tot lancetvormige kelkblaadjes, onvruchtbare meeldraad met brede en meestal behaarde top in juni/augustus.

Uit Alaska tot Washington, Oregon en New Mexico wordt 20-40cm hoog. Is beschreven in 1827.

Sharpleaf penstemon.

22. uit wildflowerswest.org

Penstemon angustifolius, Pursh. (smalle bladeren) Lijn/lancetvormige bladeren zijn spits.

Opgerichte stengels.

Lange en bebladerde bloemtros met lila/blauwe bloemen van 1.5-2cm lang, bloembuis is even lang als de kelkblaadjes, onvruchtbare meeldraad is dicht behaard en met een omgebogen top in juli/augustus.

Uit Dakota tot Montana, Colorado tot New Mexico wordt 20-35cm hoog.

Broad-beard beardtongue, narrowleaf penstemon.

24 Uit Edwards botanical register.

=Penstemon confertus, Dougl. (samen gedrongen of opeen gehoopt) Zodenvormende plant.

Ei/lancetvormige bladeren zijn donkergroen en 3-8cm lang, de onderste zittend.

Kruipende tot opgerichte stengels.

Kleine trosjes van 1-1.5cm lange zwavel/gele, van binnen dicht behaarde bloemen in juni/juli

Uit Brits Columbia tot Oregon en Idaho, wordt 15-30cm hoog. Is beschreven in 1827.

Yellow penstemon.

24. uit C. Loddiges.

Penstemon procerus, Dougl. (rechtop, slank opgroeiend) Lancet tot spatelvormige bladeren zijn spits en 4-8cm lang.

Liggende tot opstijgende stengels.

Purper/blauwe bloemen van 1cm lang met lancetvormige, toegespitste kelkblaadjes met min of meer getande vliezige rand in juni/augustus.

Uit Idaho, Colorado en Utah wordt 15-25cm hoog. Is beschreven in 1827.

Var. pulvereus (stoffig) verschilt doordat de bloemen van binnen dicht behaard zijn, ook de kelkblaadjes zijn dicht behaard.

Littleflower penstemon, pincushion beardtongue.

27. uit Curtis botanical magazine.

Penstemon humilis, Nutt. (nederig) Langwerpige tot lancetvormige bladeren zijn blauwachtig/groen en 2.5-4cm lang, stengelbladeren meestal getand.

Opgerichte stengels zijn klierachtig behaard.

Opstaande en 5-10cm lange trossen van smal trechtervormige, 1cm lange en wat klierachtig behaarde donker lila/blauwe, soms wat witachtige bloemen met soms een weinig behaarde onderlip, eivormige kelkblaadjes tot lancetvormig en toegespitst in juni/juli.

Uit Wyoming tot Idaho en Utah, wordt 20-35cm hoog. Is beschreven in 1874.

Low beardtongue, low penstemon.

29. uit www.pittstate.edu

Penstemon tubiflorus, Nutt. (buisvormige, de bloemen) Spatelvormige tot langwerpige bladeren zijn donker groen, de bovenste lancetvormig tot eivormig.

Opstaande stengels.

Smalle en tot 50cm lange, klierachtig behaarde trossen met trompetvormige, 1.5-2cm lange witte, wat lila gekleurde bloemen met zeer kleine kelkblaadjes die wat klierachtig zijn, onvruchtbare meeldraad met wat behaarde top in juni/augustus.

Uit Kansas tot Missouri en Arkansas wordt 50-75cm hoog.

White wand beardtongue.

30. uit Curtis botanical magazine.

Penstemon laevigatus, Sol. (glad, gepolijst) Gesteelde bladeren zijn langwerpig tot spatelvormig en gegolfd tot zwak getand, de bovenste lancetvormig en zittend.

Opgerichte stengels.

Losse trossen met 1.5-2.5cm lange purper tot witachtige bloemen met opstaande kelkblaadjes die lancetvormig en spits zijn, klierachtig behaard die later kaal worden, onvruchtbare meeldraad is bovenaan behaard in juli/augustus.

Uit Pennsylvania tot Kentucky en Florida wordt 40-70cm hoog. Is beschreven in 1776.

Eastern smooth beardtongue.

30. uit www.wildgingerfarm.com

Penstemon smallii, Heller. (John Kunkel Small, Amerikaanse botanicus, geboren in 1869)

Lancetvormige tot ei/lancetvormige bladeren zijn dun en gezaagd, zittend.

Opstaande en dun bebladerde stengels zijn soms boven aan wat behaard.

Lange trossen van eenzijdige, wat klierachtig behaarde trossen van ca. 3cm lange en 12-15mm brede purper/roze, van binnen witachtig gestreepte bloemen met geelachtig behaarde onderlip, lancetvormige kelkblaadjes zijn vliezig gerand en wat klierachtig behaard in juni/augustus.

Uit Carolina en Tennessee wordt 60-120cm hoog.

Small ‘s beardtongue.

37. uit Rousselon.

Penstemon ovatus, Dougl. (eirond, ovaal) Gehele plant is wat behaard.

Eivormige bladeren zijn donkergroen en gezaagd, gesteeld, de bovenste stengelomvattend.

Opstaande stengels.

Losse tros met 12-17cm lange donkerblauwe in purper overgaande bloemen die aan de buitenkant klierachtig zijn met behaarde onderlip en langwerpige, spitse kelkblaadjes, onvruchtbare meeldraad met behaarde top in juni/juli.

Uit Brits Columbia tot Idaho en N. Californië, wordt 60-120cm hoog. Is beschreven in 1826.

Eggleaf beardtongue.

38 Uit www.biolib.de

=Penstemon hirsutus, Willd. (behaard) Onderste bladeren zijn eivormig tot elliptisch en gesteeld, bovenste langwerpig tot lancetvormig en getand, zittend.

Opgerichte stengels zijn behaard.

Losse trossen van 2cm grote lila/purperen tot witachtige bloemen met dicht behaarde keel en eivormige kelkblaadjes die klierachtig behaard zijn, onvruchtbare meeldraad is in de bovenste helft behaard, juni/augustus.

Uit Maine tot Manitoba, Texas en Florida, wordt 40-70cm hoog. Is beschreven in 1758.

Var. pygmaeus van 20-35cm verschilt door de compacte groeiwijze. Gewonnen door Haage & Schmidt, kweker uit Erfurt, Duitsland.

Hairy beardtongue.

40. uit Edwards botanical register.

Penstemon venustus, Dougl. (bekoorlijk) Dikke bladeren zijn langwerpig/lancetvormig en zittend, gezaagd.

Opstaande stengels.

Lange en smalle trossen van breed trechtervormige en ruim 2.5cm lange lila/purperen bloemen met gewimperde slippen, zeer kleine kelkblaadjes zijn toegespitst, alle meeldraden met wat behaarde top in juni/augustus.

Uit Washington tot Oregon en Idaho, wordt 30-60cm hoog. Is beschreven in 1827.

Venus Penstemon.

41. Uit botanical register.

Penstemon serrulatus Menzies ex Sm. (fijn gezaagd) (Penstemon diffusus, Dougl.) (ongelijk gevormd) Smal elliptische tot spatelvormige bladeren zijn dik en donker groen, spits en 3-6cm lang, wat gezaagd, de onderste kort gesteeld.

Half heesterachtige, groenblijvende plant met liggende tot opstijgende stengels.

Bloemtros is klierachtig behaard, buis trechtervormige bloemen van 3cm lang, lila/purper met ei/lancetvormige en spitse kelkblaadjes, onvruchtbare meeldraad is lang met wollig behaarde top in juli/augustus.

Uit Brits Columbia tot Montana, Oregon en Wyoming, wordt 20-50cm hoog. Is beschreven in 1826.

=Var. crassifolius verschilt door de wat dikkere en gaafrandige bladeren.

Serrulate penstemon.

Uit L. van Houtte.

48. Uit www.biolib.de

Penstemon rostriflorus Kellogg (snavelvormige bloemen) (Penstemon bridgesii, Gray. (Thomas Bridges, Engelse plantenverzamelaar, 1807-1865) Lijnvormige tot spatel/lancetvormige bladeren, de bovenste zittend.

Opgerichte stengels zijn onderaan houtachtig.

Lange eenzijdige trossen van smal buisvormige en ca. 2.5cm lang scharlakenrode bloemen, eivormige kelkblaadjes zijn klierachtig, onvruchtbare meeldraad met platte top in juli/augustus

Uit Z.W. Colorado tot Arizona en Californië wordt 30-60cm hoog. Is beschreven in 1904.

Beaked beardtongue, beakflower penstemon, Bridge penstemon.

Planten.

Het zijn kruidachtige vaste planten die bij ons niet geheel winterhard zijn. Planten in zandige grond op matig vochtige en goed doorlatende, zonnige plaatsen. In de winter is te veel vocht nadelig Vermeerderen door in մ voorjaar te scheuren. Stekken in april/mei of augustus/september met 1% ibz of zaaien bij 10 graden. De tuinvormen komen niet zuiver uit zaad terug.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl