Andromeda

Uit O. Thome.

Een geslacht van altijdgroene lage struiken die gekweekt worden om de mooie kleine roze bloemen en altijdgroene smalle bladeren.

Bladen zijn kort gesteeld en smal, staan verspreid.

De roze bloemen staan in eindelingse of okselstandige schermen, bloemkroon is klok of kruikvormig met 10 meeldraden, helmhokjes meestal met baarden of aanhangsels.

Openspringende, 5hokkige doosvrucht.

1 soort komt voor in het noordelijk halfrond, meestal in moerassen op een zonnige plaats.

Andromeda en Pieris worden wel eens verwisseld, Andromeda is de Europese vertegenwoordiger en Pieris omvat de buitenlanders. Ook werden Zenobia, Xolisma en Leucothoe hieronder wel begrepen.

Ericaceae, Andromeda klasse.

Andromeda polifolia var. glaucophylla DC. (zee groenblauw blad, de onderkant, heeft ook blauwachtige twijgen) (Andromeda glaucophylla, Link.)

Het blad is smaller met sterker ingerolde rand.

Twijgen zijn iets blauw berijpt.

Bloemsteel is korter en kelkslippen zijn alleen aan de top roze/rood gekleurd, verder wit net als de bloemsteel en kelk. Bloemen staan in dichte 6-14tallige schermen.

Lijkt veel op de volgende, maar verschilt ervan door de fijn behaarde onderkant van de blaadjes, verder door de kortere bloemsteeltjes en de witachtige, meestal afstaande kelkslippen, de zaaddoos is breder dan hoog met ene blauwachtige kleur.

Uit O. N. Amerika, van Labrador tot Manitoba en Pennsylvania, wordt hoger, een 30-50cm. is beschreven in 1812.

‘Latifolia’, met langere en bredere bladeren.

=Andromeda polifolia, L. (polifolia verwijst naar gepolijste bovenkant van het blad) (Andromeda rosmarinifolia, Pursh) (rozemarijnachtig blad)

Donkere blauw/groene bladeren veranderen in de herfst verandert naar helderrood, smal lijn/lancetvormige met ingerolde randen, die rolvorm lijkt een bescherming tegen ondersneeuwen, 1.5-3.5cm lang en 2.5cm breed met spitse top, geklierd met verdiepte middennerf, van onderen blauw/grijs.

De stengel is houtachtig en kruipt aan de onderkant.

Kleine en bijna ronde roze wat hangende bloemetjes staan in 4-8bloemige schermen van mei tot april en soms tot september, bloemkroon is 5-7mm lang en rond klokvormig, 5tandig met roze/rode kelk, 10 meeldraden en kastanje/bruine helmhokjes met aanhangsels, heldraden zijn zeer fijn behaard.

Doosvrucht is bijna rond en bruinachtig, vaak met blijvende stijlrest.

Ze houdt van een wat zurige en vochtige grond. Plant ze bij andere heideachtige.

Een laag en bijna kruipend plantje met wortelstokken van 10-15cm hoog uit N. en midden Europa, N. Azië en bij ons wild in moerassige grond.

‘Compacta’, is een bekende vorm, ook ‘Blue Ice.

Naam.

(a) Parelkruid wordt het plantje genoemd naar de parelachtige bloempjes.

(b) Lavendelheide naar de bladkleur en vorm, Duitse Lavendelheide, Lavandelheide, wilder Rosmarin, Torfrosmarin, Rosmarinheide of Polei-Granke, Engels wild of bog rosemary, poly mountain.

(c) Rotsbes naar de groeiplaats en vruchtvorm. Duitse Torfheide, Engelse marsh holy rose en moor-wort.

(e) Duits Granke, dat woord is verwant met granum, vanwege de vruchtzaden, vergelijk het woord Grannbeeren in Tirol voor de verwante Vaccinium.

(d) Frans andromde of andromdie.

(e) Andromeda is zo genoemd naar de Ethiopische koningsdochter Andromeda, de dochter van Cepheus en Cassiope. Het woord betekent man - beheersen, mannenbeheerser. Ze beroemde zich erop mooier te zijn dan de Nereïden en daarom zond Poseidon een vloedgolf die alles overstroomde. Omdat het orakel van Ammon bevrijding opgaf als Andromeda voor de wilde monsters gegooid zou worden liet Cepheus haar vastketenen aan een rots waar haar voeten omspoeld werden door de golven. Ze werd bedreigd door het zeemonster Medus, maar werd net op tijd gered door Perseus die het monster doodde. Na de bevrijding huwden ze met elkaar en werden na hun dood door de Goden onder de sterren van het sterrenbeeld opgenomen. Perseus en Andromeda zijn sterrengroepen aan de noordelijke hemel.

Linnaeus zag Andromeda voordat ze zich ontvouwde en helemaal bloedrood gekleurd was, terwijl als ze bloeit, de bladen helemaal roze kleurig laat worden.

Linnaeus:’ Ik betwijfel of een schilder zoveel bekoorlijkheden aan een portret van een jonkvrouw kan schenken en met zo’n schoonheid de wangen kan tooien. Geen schmink is hierop gekomen. Toen ik haar zag moest ik aan Andromeda denken, zoals de dichters haar schilderen. En hoe meer ik naar haar keek en nadacht, hoe meer zij overeenkwam met deze bloem. Andromeda wordt beschreven als een buitengewone maagd en vrouw wier wangen deze schoonheid bezitten. Deze bekoorlijkheid houdt ze zolang ze maagd is tot ze bruid (ongesteld wordt staat er) wordt. Ze is vastgebonden midden in het water en staat altijd op een polletje in een nat moeras, evenals Andromeda op een rots in zee was gebonden. Ze staat tot haar knieën in het water. Ze is altijd omgeven door vergiftige draken en andere dieren, dat wil zeggen lelijke padden en kikkers die in de lente, als ze paren, water op haar blazen. (parallel van de gif spuitende draken) Ze staat en buigt haar hoofd van kommer. Evenals de bedroefde maagd haar blozend gelaat naar de aarde keert en verbleekt van pijn en verdriet, zo laat de roze kleurige bloem het kopje hangen, wordt al bleker en, verdort. Eindelijk komt Perseus in de gedaante van de zomer en droogt het omringende water uit en vernietigt zo het monster’. Symbool van zelfpijniging.

Een aftreksel van deze plant zou zeer verdovend werken en in Siberië in drank gebruikt zijn. De plant zou voor schapen fataal zijn. Verder zou de hele plant giftig zijn.

Folklore.

Andromeda of wilde rozemarijn werd vroeger geplaatst in de rozema­rijn groep, (rosmarinifolia) Hierna zijn er legenden omheen gebouwd.

De plant zou geliefd zijn bij elfen. Een oude Spaanse spreuk verbindt ze met liefde. Op St. Agnes avond wordt de plant gebruikt als liefdesteken. Er is een gezegde, wilde rozemarijn bloeit waar de vrouw regeert. In bruidskransen wordt het kruid tijdens de ceremonie gedipt in heilig water. Al deze gebruiken zijn als de echte rozemarijn.

Planten.

Groeit ook op vochtige en zure gronden.

Uitzaai van het zaad in fijn gezeefde turfgrond is mogelijk. Dit doe je in mei bij een 15 graden, moet wel in het donker kiemen. Bewaar dit zaad in de winter vorstvrij.

Afleggen is ook mogelijk. Buig de onderste twijgen om en leg dit in een kuiltje. Doe er grond op en een steen om terugspringen van de twijg tegen te gaan. Op het eind van het groeiseizoen er af snijden en verplanten.

Neem een topstek eind augustus, september, van een 5cm lengte, verwijder het onderste bladpaar, geen groeistof. Planten in gezeefde turfgrond, 4 delen met 1 deel scherp zand, aangieten, plastic erover heen en elke week even controleren op vochtigheid, droogte en schimmels. Laat het plastic er dan een paar uur af zodat het blad wat opdroogt en bedek het dan weer. De luchtvochtigheid is hoog genoeg als het plastic bedekt is met waterdruppeltjes, je kan de plant dan niet zien. De waterdruppeltjes houden ook ultraviolette stralen van de zon tegen, op droge plekken komt de zon er door en verbrandt het gewas. Je kan ook een halvarinebakje nemen, een paar cm. stekgrond erin, plastic eroverheen en vastbinden met een elastiekje Na ruime maand is het stek geworteld, de plant begint dan te groeien, langzamerhand meer luchten en tenslotte het plastic eraf halen. In de winter vorstvrij houden.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl