Orobanche

Uit nl.wikipedia.org.

Een geslacht van parasiterende kruiden met een purperen of bruine kleur, zonder groen blad die op de wortels van andere planten groeien, 10-60cm.

Een 150-200 soorten zijn er die wijd verspreid voor komen waarvan een aantal in N. Europa, verder in het Noordelijk Halfrond. De soorten zijn moeilijk te onderscheiden, dit hangt onder meer af van de plant waar ze op parasiteren. De soorten leven meestal maar op enkele planten, zoals de blauwe bremraap op het duizendblad, de bleke bremraap op distelsoorten, de klimopbremraap op klimop.

Een of meerjarige.

Orobanchaceae, bremraapfamilie.

Sectie Orobanche, 26 soorten:

=Orobanche alba Stephan (wit) wordt 8-30cm hoog en heeft schubvormige bladeren.

Boeit in juni en juli met rode, geel- of witachtige, naar kruidnagel geurende bloemen.

De vrucht is een doosvrucht met zeer veel kleine zaden.

Parasiteert voornamelijk op Thymus polytrichus, ook op andere lipbloemigen.

Groeit in kalkhoudende grond in Europa tot Zuidwest-Azië.

Naam.

Tijmbremraap, Duits Quendel-Sommerwurz, Engels thyme broomrape, Frans orobanche du thym, orobanche blanche.

Uit J. Sowerby.

Orobanche amethystea, Thuill. (amethist of blauwkleurig) Violette bremraap, Engelse bluish broom rape. Amethyst-Sommerwurz.

Groeit op Eryngium campestre.

Uit J. Kops.

Orobanche caryophyllacea, Sm. (anjerachtig, de geur)

Deze vorm groeit op walstro, Gallium mollugo.

De plant is variabel in hoogte, kleur en het aantal bloemen. 10-60cm hoog. De meest voorkomende kleur is stoffig purper, ook geelbruin en zelfs vrijwel wit, soms met 60 bloempjes.

Uit Europa, W. Azië en N. Afrika.

Naam.

Walstrobremraap is ook een vrij forse bremraap met vrij grote bloemen die sterk anjerachtig ruiken, de anjer is bekend als Caryophyllus en vandaar de Engelse clove scented broom rape, Duits Nelken-Sommerwurz, Labkraut-Sommerwurz.

Uit G. Oeder.

Orobanche elatior Sutton (verheven) wordt 15-70cm hoog met een roodachtige of geelbruine stengel.

Bloeit in juni en juli met rozerode, 18-25mm grote bloemen die later naar geelrood verkleuren.

Parasiteert op de grote Centaurium.

Groeit in W. Europa in kalkgrasland.

Naam.

Centauriebremraap, Duits Grosse Sommerwurz, Engels tall broomrape, knapweed broomrape, Frans orobanche leve.

Uit J. Kops.

Orobanche hederae, Duby. (klimopachtig)

Een eenjarige met purperen stengels, 10-60cm.

Groeit vooral op de klimop. Lijkt verder veel op de klavervreter.

Naam.

Klimopbremraap, Engelse ivy broom rape, Duits Efeu-Sommerwurz, Frans orobanche du lierre.

Uit; http://wilde-planten.nl/rode%20bremraap.htm

Orobanche lutea Baumg. (geel) overblijvende plant van 10-60cm hoog.

Bloeit in mei-juli met rode tot bruinachtige gele bloemen van 2-3.2cm lang.

Schubvormige bladeren zonder bladgroen.

Groeit op sikkelklaver, Medicago falacata, in Europa en west Azië.

Rode (?) bremraap, Gelbe Sommerwurz, yellow broomrape, orobanche rouge.

Uit J. Kops.

=Orobanche minor, Sm. (kleinste)

Eenjarige die meestal voorkomt op de rode klaver en vele vlinderbloemigen.

Bloeit in mei/augustus in rood of bruin, zelden geel.

Naam.

De lesser broomrape is een Marsplant.

Klavervreter, Duitse Kleeteufel, Kleine Sommerwurz, Frans orobanche du trfle.

Uit J. Kops, www.BioLib.de.

=Orobanche picridis, F.W Schultz. ex Koch. (op Picris voorkomend) Eenjarige met purperen bloemen en rode tot geelwitte meeldraden in juni/juli.

Komt voor op de gele Picris hieracoides.

Naam.

Bitterkruidbremraap, Engelse picris broom rape. Bitterkraut-Sommerwurz.

Orobanche ramosa, L. (sterk vertakt) wordt 15 tot 50 cm hoog en heeft een meestal vertakte stengel, is van een veel lichtere kleur dan andere soorten.

Bloeit in augustus en september met bleekgele bloemen die een paarse of blauwe zoom hebben.

Naam.

De stengel is vertakt, Engelse branched broom rape, Duits stige Sommerwurz, Frans orobanche rameuse.

Zet zich vast zet op de wortels van de hennep en vermoordt hen.

Hennepvreter, Duitse Hanftod, Engels hemp broomrape.

Komt ook voor op tabak.

Uit J. Sowerby.

=Orobanche rapum-genistae, Thuill. (een wortelknobbel op de brem) de grote bremraap omdat het gewas veel op brem Cytisus, en Genista, voorkomt.

Dit is een grote vorm met een gele/roodbruine zomerkleur en een onaangename bloeigeur, 20-80cm.

De bremraap verschijnt boven de grond om te trouwen en presenteert een wat naakte en blozen­de verschijning, zonder groene bladeren, de werkkle­ding van eerlijke planten. Uit Europa.

Van de bremraap zijn velen niet erger dan een aardige dief.

Op het eerste gezicht lijken het overblijfsels van een bloem die de zomerzon vervaagd heeft van al zijn schoonheid. De stengel, die gezwollen is aan de basis, herinnert aan een soort wortelkroon, de schalen op de stengel van het bovenste deel dienen als een soort schutbladen. Stengel, schutbladen en bloem zijn allen van dezelfde kleur, roodachtig/bruin. De bloemen hebben nog wat purper en dof geel in zich. Ze groeien in dichte trossen en openen van mei tot juli. Er zijn er van een 80cm hoog met een stengeldikte als van een wandelstok. Is zeer klammig bij aanraken.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Wij noemen dit onkruid of gebrekkelijk gewas in het Latijn Orobanche omdat Dioscorides het alzo in het Grieks schijnt te noemen.’

Orobanche, Grieks orobus: erwt, agcho: ik wurg, een onkruid die cultuurplanten omwindt en verstrikt. (zie Cuscuta)

Dodonaeus (b) ‘Behalve deze Orobanche is er noch een ander gewas dat van Theophrastus en Plinius eigenlijk en apart Orobanche genoemd is wat zichzelf om de plukgranen of hauwvruchten en vooral om het Ervum dat ook Orobus heet windt en die omhelst en vast omvat verwurgt en verstikt dat daarom van Theophrastus en Plinius ook bescheiden en eigenlijk Orobanche (als wurger of doder van de Orobus of Ervum) genoemd is geweest. De naam Orobanche komt met het Phacolethron overeen, nochtans is dat de toenaam van kleefkruid.’

Plinius XVII.44: ‘Ist herba quae cicer enecat et ervum circumligando se, vocatur orobanche. XXII.80 Orobanchen appellavimus necantem ervum et legumina.’

Het zou aan de plant zijn gegeven omdat de soorten de Orobus (de oude naam voor de knol van zwarte Lathyrus) zou doden. Frans orobanche, Italiaans orobanche.

Dodonaeus ‘Dan Theophrastus heeft het Limodoron genoemd als een ding wat de honger (die in het Grieks Limos heet) veroorzaken en inbrengen kan, want het trekt alle voedsel van de voedende zaden, dat is van het koren en andere hauwvruchten naar zich en maakt die mager en dor en belet ze te groeien of tot behoorlijke grootte te komen. Sotion noemt het in het Grieks Osproleon, dat is Leguminum Leo of leeuw van de hauwvruchten en andere geven het de naam Cynomorion, dat is hondsschacht, naar de gelijkenis die dat met het lid van de hond heeft of, als Plinius schrijft, similitudine canini genitalis en is van sommige cauda leon of herba tora in het Italiaans genoemd of herba lupa en zo wordt het in Griekenland tegenwoordig ook genoemd, te weten Lycos, in het Frans tigne.’

De oude naam is herba leonina, vandaar onze oude naam leeuwenstaart.

Dodonaeus (d) ‘De aanwas die uit de wortels van deze kleine brem spruit heet in het Latijn Rapum Genistae, dat is in onze taal bremraap, omdat het op een raapje schijnt te lijken. Bremraap heet in het Latijn Hippospartium of Hypospartium, in het Engels browme rape, sommige noemen het Vingum Theophrasti en Rapa Genestrae. In Hongarije heet ze mise gyerrhya.’

De grote bremraap heeft een knolachtige ondergrond die op de brem groeit en zo verschijnt Engelse naam broomrape.

(e) Ze worden genoemd naar de plant waar ze op groeien, zoals op hennep, Hanfmanchen in Holland, Duits Hanfman, Hanftod en Hanfwurger, onze hennepvreter. Ginster-Sommerwurz groeit op brem.

(f) De groei op peulvruchten als Orobanche cruenta en Orobanche rapum, Erbsen-, Ervenstran of Erwenwurger.

(g) Op klaver als O. minor, Kleeteufel, Kleewurger, klaverdood of klavervreter, Zwitsers Chleezapfe.

(h) Engels strangle tare, omwindt het graan en andere planten.

(i) Quendel-Sommerwurz op de tijm.

(h) Naar de geur als bij O. galli, wajd Nagelcher, Engelse clove scented broom rape, Nelken-Sommerwurz.

(i) Zouden de koeien bronstig maken, Kuhbutter, Milchkraut, Schmalzwurzen en Stierkraut in Oostenrijk. Matthiola; Ԅit kruid noemt men ook Herba tauri en Herba vacc omdat de koeien zo dit kruid verzoeken als gauw de ossen begeren zoals zulks de herders waargenomen hebben.'

(j) Staan met de duivel in verbinding. Klaverdood of kleine bremraap heeft magische krachten en toont als signatuur de beetafdruk van de duivel. In Salzburg komt de naam Teufelssabbis en Teufelsablass voor. De namen staan gelijk met onze duivelsbeet, het raap­vormige onderste gedeelte van de vlezige stengel is als afgebeten en de plant doodt de klaver, Engels devil ‘s root of hellroot (zie Scabiosa) Frans, boyaux du diable, van Latijn viscera diaboli: duivelsingewijde, het onderste gedeelte van de vlezige stengel is als afgebeten en doodt de klaver, Zwitsers Schelme-Chrut en Tufelstuback, ook Franzose.

(k) In Normandië gambe rouge: rood been, de vorm van de plant en rode bloemen, fausse asperge: spruit lijkt op asperge.

(l) Duits Sommerwurz: groeitijd, Braunschupper.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Orobanche is een van de moeskruiden, zegt Dioscorides, en wordt zowel rouw als in een pan of anders gaar gemaakt gegeten als asperges.

Orobanche die met erwten, bonen of andere hauwvruchten gekookt wordt daarvan wordt geloofd dat het die gauwer murw en gaar maakt. Zelfs de landlieden doen hun best om dit miswas uit hun hoven te keren en te houden en tot dat doel planten ze aan de vier hoeken van hun akkers een tak van Rhododaphne of Oleander en dan zal er geen Orobanche groeien.

Men zegt dat de koeien die Orobanche geproefd hebben straks ritsig of gaande worden en tot de stier lopen.’

Ze hebben wat scherpte en bitterheid in zich. Ze werden medisch wel gebruikt en hun sap zou tandpijn verdrijven en vlekken, veroorzaakt door de zon, verdrijven.

De ouden schreven dat de planten zeer schadelijk zijn voor het gewas waar ze op groeiden, de ruimte die ze innamen en het voedsel dat ze van hun gastouders namen. Ook dat ze die gastplanten infecteerden met schadelijke stoffen. Vandaar dat de Grieken bonen weigerden waarop een bremraap had gezeten. Ze geloofden dat die ongezond waren.

Sectie Trionychon, 4 soorten.

Uit J. Kops.

Orobanche purpurea, Jacq. (purperachtig)

Bloeit van juni tot augustus. Alles is licht behaard, de bloemen kleuren meer purperblauw dan in andere soorten, 10-60cm.

Groeit op grasvelden bij de zee op Achillea millefolium.

Naam.

Blauwe bremraap, Engelse purple broom rape.

Planten.

De meeste zijn bijzonder schadelijk in cultuurgewassen. Over het algemeen komen ze nu veel minder voor, soms nog op de Geranium en Nerine. Ook zijn ze wel eens gekweekt waarbij ze soms een hoogte bereikten van een meter, in de natuur worden ze meestal niet meer dan een 30cm.

Ze worden gekweekt op bonen waarvan er 3‑4 in een pot worden gezet. Als de bonen een ontwikkeling bereikt hebben van 2‑3 bladen wordt het bremraapzaad uitgezaaid in de vochtige bonengrond. Na enige tijd kunnen ze zonder pot buiten worden gezet. De eerste hoofdjes verschijnen tegen juli, waarna de bijzondere stengel doorgroeit en bloeit. Als de bloemen van kleur veranderen, donkerder of bruin worden en de stengel gevallen is moet het zaad direct geplukt worden.

Zaden kunnen jaren blijven liggen zonder te kiemen.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl