Dipteryx

Uit J. Descourtilz.

Een geslacht dat met 9 soorten voorkomt.

Struiken of bomen die in Z. en centraal Amerika voorkomen.

Fabaceae, vlinderbloemige.

Dipteryx odorata, Willd. (geurend) (verwant aan Dalbergia) De boom wordt een 20-25m hoog.

Purperen bloemen en geurende zaden.

De tonkaboom of tonquinboon is afkomstig uit de wouden van Suriname en Venezuela. Is beschreven in 1793.

Naam, etymologie.

Dipteryx is afgeleid van Grieks dis: dubbel, en pterix: een vleugel, een verwijzing naar de twee bovenste delen van de kelk.

Tonka komt van Galibri (Cariben) taal die gesproken wordt in Frans Guyana, ook in de Tupi taal. De oude naam voor deze boom, Coumarouna, was gevormd uit een andere Tupi naam, kumar. Die naam licht ook achter de naam van het bestanddeel, cumarine, Engels coumarin.

Tonquin bean tree, Tonkabohne, levert de Hollandse tonka, tonga of tonko bonen die bij snuifpoeder en pijptabak gebruikt worden. Die bonen zijn 5cm lang en 1 cm breed, zwart en gewrinkeld, ruiken aangenaam aromatisch, ongeveer melilotenachtig, vanille, amandels, kaneel en kruidnagels, soms als vervanger van vanille. Wordt soms ook als parfum gebruikt en in tabak. De zaden bevatten cumarine en is daardoor verbannen in Amerika door de Food and Drug Administration. Cumarine is een anti-coagulant en kan in bepaalde dosis lethaal zijn. Ze smaken bijtend bitter.

De bonen werden vroeger in de artsenij gebruikt en voor het parfumeren van snuiftabak, tabakssauzen als vanillesurrogaat en verder in de parfumerie. Dat is nu vrijwel verdwenen omdat het hoge gehalte aan cumarine aanleiding kan geven tot huidirritaties. De tonkaboom werd een hypnotiserende, erotiserende werking toegeschreven en wordt gebruikt bij herenparfums. (Allure). Dient als vervanger van Cannabis vanwege de hallucinerende werking.

De inlanders dragen de peulen in kettingen om hun halzen.

Het hout is ook welriekend en bekend als gaiachahout. Het is uitmuntend bouwhout, vooral voor constructiedelen die aan trilling of beweging onderhevig zijn, verder voor allerlei draaiwerk. Voor gewone doeleinden is het minder geschikt vanwege de moeilijke bewerking.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl