Osmunda

mUit hardyfernlibrary.com

Deze sectie wordt bij ons vertegenwoordigd door Osmunda. Ze staan nog vrij dicht bij de addertongfamilie.

De familie omvat een 3 geslachten en een 10-20tal soorten die meestal van gewone vorm zijn.

De rizomen groeien meestal verticaal en zijn dik.

Varens, Osmundaceae, koningsvaren achtige.

Osmunda.

Een kleine groep van grote varens met tamelijk spaarzaam blad.

15 soorten van in de aarde groeiende varens komen er in voor. Ze groeien in het N. Halfrond en subtropen.

=Osmunda cinnamomea, L. (kaneelbruin) (=Osmundastrum cinnamomeum C. Presl. )

Is zo genoemd naar de kaneelkleurige beharing van de jonge bladeren.

Opstaande en 50-125cm lange geveerde bladeren die eerst roeskleurig viltig zijn en later kaal met lijn/lancetvormige, diep geveerde slippen. Enkel geveerde steriele bladeren, de fertiele zijn dubbel geveerd, de slippen met bruin viltige voet en in het midden met kaneelkleurige sporenhoopjes bezet. De laatste komen het eerst en worden later omgeven door de grotere onvruchtbare bladeren.

Kruipende wortelstok.

Uit Noord en Z. Amerika, N. China, Mantsjoerije en Japan wordt 75-150cm hoog. Is beschreven in 1772.

Naam.

Kaneelvaren, cinnamon fern, Duits Zimtfarn, Zimtbrauner Knigsfarn, osmunde cannelle.

Uit hardyfernlibrary.com

Osmunda claytoniana, L. (John Clayton, Amerikaanse arts en botanicus, 1686-1773) Geveerde bladeren zijn eerst viltig behaard en later kaal met geveerde en aan de voet niet viltige slippen, de dragers van de sporenhoopjes zijn hier niet als bij andere soorten gescheiden maar bevinden zich aan het middengedeelte van de onvruchtbare bladeren, het onderste gedeelte is dus onvruchtbaar, dan volgt een gedeelte dat bezet is met zwart/bruine vruchthoopjes en daarboven weer een onvruchtbaar gedeelte.

Uit N. Amerika, Kamtsjatka en N. China, Japan wordt 75-125cm hoog. Is beschreven in 1772.

Kroonvaren, Teufelsfarn, Dunkler Kronenfarn of Munzrollenfarn, Engels interrupted fern, Clayton' s fern.

Uit O. Thome.

=Osmunda regalis, L. (koninklijk) De jonge knoppen staan meestal met 10 of 12 bij elkaar, soms minder.

De stengel is eerst roodachtig bruin en wordt daarna groen en contrasteert met de bruine vruchtbeginsels. Gewoonlijk gaat de stengel recht omhoog en de bladen overgroeien de bloemen die naast hen groeien, soms wordt het blad wat hangend.

Het grote blad is dun en bros, zeegroen en meestal dieper groen als de plant ouder wordt. Rondom het hart komen de onvruchtbare bladeren die wel 3m hoog kunnen worden. De koninklijke heeft dubbel geveerde steriele en driedubbel geveerde bloeibladen die boven aan een soort pluim vormen. De fertiele bladen vallen zeer op omdat de top volledig bezet is met roestbruine sporenhoopjes, het lijken wel bloemen.

Komt in mei en draagt vrucht in augustus en is met de eerste vorst weer verdwenen. Mooi bij het uitlopen en het gele afsterven.

Is opvallend vanwege zijn grote wortelstok die een behoorlijk eind boven de grond uit kan steken. Vormt daar grote pollen.

Uit Europa, Kaukasus, Azië en N. Amerika wordt 70-150cm en meer hoog.

Groeit bij voorkeur in de schaduw en ook in de volle zon, maar wel op vochtige plaatsen.

Een typische grensplant in zure humeuze natte bodems, op sloot- en greppelkanten, kwelzones, bosranden en langs houtwallen. Oude beekbeddingen blijven soms nog honderden jaren gemarkeerd door pollen koningsvaren. Gaat achteruit door de winning van de wortel waarop kas orchideeën worden gekweekt.

Osmunda regalis var. regalis. Europa, Afrika, Z. W. Azië. Steriele bladeren zijn tot 160cm groot.

Osmunda regalis var. panigrahiana R.D.Dixit. Z. Azië (Indische naam).

Osmunda regalis var. brasiliensis (Hook. & Grev.) Pic. Serm. (uit Brazilië) (Tropische gebieden van Centraal en Z. Amerika, door sommige als een synoniem van var. spectabilis beschouwd.

Osmunda regalis var. spectabilis (Willdenow) A.Gray. (opwindend, bezienswaardig) O. N. Amerika, steriele bladen van 1m hoog.

‘Cristata,’ van 40-75cm hoog is een opmerkelijke vorm met sterk gekroesde bladeren. Crested European royal fern.

‘Purpurascens,’ verschilt door de purperachtig gekleurde stengels en bladeren.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a)’ De wortel is dik en groter dan die van enig ander varenkruid en met vele dikke zwarte vezels begroeid waar in het midden er van wat witachtigs gevonden wordt dat men voor het beste van deze wortel houdt. De binnenste witheid die in de wortel van dit gewas gevonden wordt plag van de veldscheerders veel gezocht en geacht te worden en ze noemen het de kern van Osmunda.’

Osmund the water-man, de wortel is groot en dik en bedekt met vele schubben. In de harde wortels zie je in het midden een groot en hard houten deel met wat klein en witachtigs, dat is het hart van Osmund the waterman. Gerard, die de stengel van de plant beschrijft die doorgesneden een wit centrum laat zien, noemt dat gedeelte het ‘Heart of Osmund the Waterman.’ Een waterman van deze naam heeft, volgens de traditie, geleefd bij Loch Tyne. Toen deze brave man eens zijn familie verdedigde tegen de brute Denen schuilde hij onder de grote takken van deze geweldige plant die meer een struik is dan een varen.

Dodonaeus (b) ‘Hier te lande heet dit gewas groot varen of wild varen, in Hoogduitsland Grosz Farn. Het is ook koninklijk varen genoemd, zegt Lobel, of Osmunda regalis, maar is in Nederland en Engeland meer te vinden dan in Itali en andere landen Zuidelijk gelegen.’

Koninklijke varen, koningsvaren, grote varen, Duitse Knigsfarn, Rispenfarn, der weit gros Farn bij Bock. Frans fougere royal Engelse osmond royal, king fern, royal osmund fern, royal bracken of buck horn brake, ze breken er door.

Dodonaeus ‘In het Latijn heet het hier bij de gewone man Osmunda.’

Osmunda zou zo genoemd zijn naar een Keltische/Saksische god, Osmunder, de bijnaam van Thor. Osmunda is bekend uit de middeleeuwse Engelse bronnen, het woord kan verbonden worden met de naam Osmund. Sommige geloven dat het woord een vredelievende betekenis heeft, van os: huis, en mund: vrede, hoewel het woord mund evenwel ook gebruikt werd aan een naam om iets toe te voegen en dan betekende het kracht en sterkte, vergelijk Sigismund en Edmund. De naam Osemende komt voor in Gotisch Arzneibuch. Osmunda komt voor in een 13^deeeuwse Engelse woordenlijst en wordt weergegeven met bonwurt: een beenkruid. Het Latijnse os: betekent dan been of mond, het zou dan of been- of mondzuiverend zijn.

Naar alle waarschijnlijkheid werd het origine van het woord gebruikt door de oude botanisten die verscheidene planten verwijzen die ‘Mundyfye ‘werken, wat betekent dat ze kracht geven. In 1485 schreef men os‑mundi. Duits Osemende, Franse osmonde, Italiaans en Spaans osmunda

Dodonaeus (d) ‘Maar beter heet het Filix palustris of Filix aquatilis alsof men watervaren zei, andere noemen het Filicastrum. Het kruid zelf noemen de veldscheerder Osmunda of watervaren, in het Engels water ferne. Duits Tonnerstrahl of Wasserstrahl, Engels water fern.

Dodonaeus (e) ‘Vele alchimisten noemen het Lunaria major, Valerius Cordus maakt er Filix latifolia, dat is breedbladig varenkruid van, in het Latijn ook Filix florida, dat is bloeiende varen.’

Engelse common flowering fern, dich fern, pluimvaren of trosvaren, naar de sporenhoofdjes die boven aan het blad in een tros zijn verenigd, Duitse Koningstraubenfarn.

(f) St. Christopher heeft zijn naam aan deze varen gegeven, het is de Engelse herb Christopher. Ook het Duits heeft St. Christoffelskraut, mogelijk heeft het die naam gekregen omdat het kruid langs rivierstromen groeit zoals Christopher gewoon was om mensen over de stroom te dragen.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Men houdt deze wortel van groot varen voor zeer nuttig (en vooral het middelste er van wat voor het beste en allerkrachtigste van die gehouden wordt) en niet alleen om alle wonden, kwade zeren en kwetsingen te genezen, maar ook om te helpen al diegene die gescheurd zijn, enig lid geslagen, geblutst, gekrakt, verstuikt of door een hoge val ontsteld hebben, te weten als men die gekookt of ook gestoten met enig nat ingeeft en daarom wordt ze van de gewone meesters en veldscheerders bij de wonddranken gedaan en veel gebruikt.

Zelfs er zijn sommige die verzekeren willen dat deze wortel zo krachtig is dat ze het bloed dat ergens in het lichaam geklonterd en gestold is en vast blijft steken ontdoen kan en van buiten door de wond drijven en voort laat komen.

Osmunda of watervaren is goed en geschikt om te gebruiken want het is niet onlieflijk van reuk en wat warm van aard en heet van smaak. Het binnenste van de wortel (kern genoemd) geneest de miltzuchtige en diegene die met pijn van de buik of darmen gekweld zijn, gedronken en gestoofd.

Sommige zeggen dat dit watervaren machtig is om te doen al hetgeen dat men de boomvaren toeschrijft, maar voor alles dat de bladeren er van met varkensvet gestoten en op een doek gestreken en op de breuken gelegd die in vijf dagen genezen.

Andere geloven dat groot varen alle krachten heeft die van Dioscorides zijn tweede Sideritis toegeschreven zijn, te weten zeer nuttig is tot alle kwetsingen en zeer heilzaam van krachten. Ze zeggen ook dat als een kwelend kind daarmee berookt wordt genezen zal.’

De wortelstok en vruchtwijze werden vroeger gebruikt tegen rachitis, door klier- en teringlijders. De nog niet opgerolde bladeren kunnen gekookt en gegeten worden, na eerst het roestkleurige deel van het blad verwijderd te hebben. Een kruid van Saturnus. Symbool van dromen.

De dromen worden veroorzaakt doordat deze varen gebruikt werd om op te slapen in vroegere dagen.

Ofschoon de soorten groot in aantal en variabel in vorm zijn, bezitten er maar weinige nuttige kwaliteiten. Alleen de wortelmassa ‘s worden als bodem gebruikt waarin orchideeën of andere epifytische planten gekweekt worden. Velen zijn in hun respectievelijke landen medisch in gebruik geweest hoewel men vragen kan stellen over hun medische krachten.

Volgens de Slavische mythologie hebben de sporen die Peruns bloemen genoemd worden magische krachten. Ze geven hun bezitter de kracht om demonen te verslaan, vervullen wensen, openen geheimen en verstaan de taal van de bomen. De sporen te verzamelen is een angstig en moeilijk proces. In vroege tradities moest het verzameld worden in de nacht van Kupala, na het invoeren van het Christendom is de datum gezet op Paasnacht. De mens die Peruns bloemen wil bemachtigen moet die avond in een cirkel staan om de aanvallen van demonen te weerstaan. Zie verder varenfamilie.

Planten.

Diep wortelend en kunnen dus in droge grond groeien.

Ze doen het ook goed in volle zonlicht.

Vermeerderen door in het voorjaar te scheuren of via sporen.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl