Paris

mUit O. Thome, www.BioLib.de

Er zijn ongeveer 6 soorten, sommigen hebben zelfs meer bloembladen dan vier.

Het zijn kleine en rizoom bevattende planten die gevonden worden in de bergachtige streken van het Noordelijk halfrond, zelfs in arctische gebieden.

Paris quadrifolia, L. waarbij quadrifolia: vierbladig betekent en folia: blad, een bes staat in een krans van vier bladeren. Dit is het opvallende kenmerk van deze plant. Soms komen er wel 3 of 5 bladen voor.

Paris is meerjarig en kruipt door de grond met een lange en dunne wortelstok die op het eind een verticale scheut vormt.

Hierop komen meestal de vier bladeren, eivormig en gepunt, met duidelijke nerven.

In het midden staat eerst de onaanzienlijke en alleenstaande, geelgroene bloem in mei/juni die gevolgd wordt door de giftige en zwarte bes.

Meerjarige uit Eurazië.

Het kruid wordt een 30 cm. hoog.

Dit interessante plantje, met zijn mythologische oorsprong, groeit als een onderplant in de schaduw op kalkhoudende gronden.

Liliaceae, Trillaceae klasse, nu Melianthaceae.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a)’De nieuwe kruidbeschrijvers noemen dit gewas meestal Herba Paris op het Latijn.’

Paris is afgeleid van Latijn par: gelijk, dit is een verwijzing naar het aantal even blaadjes, meeldraden, stampers, stijl en helmdozen, de plant is zo geheel symmetrisch als je die deelt. Frans parisette quatre feuilles.

Dit geslacht is gewijd aan de Trojaanse koningszoon Paris. Hij was de zoon van Priamus en Hecabe en werd te vondeling gelegd en door een herder opgevoed. Als knaap viel hij op door zijn schoonheid en werd weer door zijn vader aangenomen.

Op de bruiloft van Peleus en Thetis wierp Eris, de godin van de tweedracht, een appel met het opschrift ‘Voor de mooiste’ tussen de feestvierders. Paris was de man die de twistappel of Erisappel moest toekennen aan de schoonste der godinnen, dit waren Hera, Aphrodite of Athene. (of de Romeinse Juno, Minerva en Venus) Hij gaf de appel aan Aphrodite omdat zij hem de mooiste vrouw ter wereld beloofde. Hierop schaakte hij Helena, wat de aanleiding werd tot de Trojaanse oorlog. Paris wist de hiel van Achilles te treffen maar werd zelf door Philoctetes gedood.

Dit verhaal komen we tegen in deze plant. De rijpe bes van deze plant zou de twistappel zijn, de vier bladeren zijn de drie godinnen en Paris zelf. Engels four leaved grass of herb Paris, Frans herba a Paris of parisette.

Dodonaeus (b) ‘Vele noemen het Uva versa en Uva lupina, andere Solanum tetraphyllon, andere Aranea. Diegene die het voor Aconitum Pardalianches houden zijn bedrogen en verdoold. Hier te lande en vooral in Brabant heet het wolfs-bezien, de Hoogduitsers noemen het Wolfsbeer, de Fransen raisin de renard.’

Frans etrangle de loup: wolfswurger, raisin de renard: vossenbes, onze oude wolfsberie, Italiaans uva di volpe, Wolfsbeer bij Bock, Fuchstraube en Giftbeere,

Dodonaeus ‘Sommige geven dit kruid behalve de voor vermelde ook deze namen, Solanum monococcon, Aconiton monococcon, Aster non Atticus, ende Herba Paridis, in het Engels one berrie, in het Hoogduits Einbeer.’

Enbercrut, eenbeskruid, eenbes, Duits Einbeere of Eenenbeer, Engels one berry. Duits Nachtschadda.

Dodonaeus (d) ‘Aangaande de naam spinnenkoppen die dit gewas naar de gedaante van haar bloem voert, sommige hebben die naam Nigella zaad of blauwe jongvrouwen om dezelfde oorzaak meegedeeld omdat de bloem in dunne haarachtige bladertjes verward en gedoken is gelijk spinnenkoppen in hun netten of webben. Daarom willen sommige dit gewas Phalangium noemen welke naam elders een ander kruid gegeven wordt en spinne-koppen, naar de gedaante van de spinnenkoppen waar de bes van dit gewas wat op schijnt te lijken met haar kleine omgebogen bladertjes of knopschelletjes daar ze op rust als ze rijp is.’

Dodonaeus (e ) ‘In het Engels heet het herbe truel one.’ Lobel; ‘truelove.’

De vier bladen staan direct tegenover elkaar op de manier van een Bourgondisch kruis of liefdesknot, waarom de ouden het truelove noemden. Daarom zou Paris niet van par, gelijk, afgeleid zijn, maar van het zelfstandig naamwoord par: een paar, de naam betekent daarom liefdesplant, vergelijk Duitse Venussiegel, Engelse true love.

Het is de love-appel van vroegere dagen.

In the Miller ‘s Tale vertelt Chaucer (1387) over de knappe jongeling Absalon die op liefdespad ging:

’Therfore I wol go slepe an houre

And al the night thanne wol I wake and pleye

Whan that the firste cock hath crowe, anon

Up rist this joly lovere Absolon

And hym arraieth gay, at poynt-devys

But first he cheweth greyn and lycorys (cardamon en liquorice)

To smelle sweete, er he hadde kembd his heer

Under his tonge a trewe-love he beer

For therby wende he to ben gracious.’

Hij had een blad van herb paris onder zijn tong want hij dacht dat hij op die manier lieflijker zou lijken.

Culpeper noemt herb true love of one berry een plant van Venus. Hij vermeldt dat de 4 bladeren tegenover elkaar staan in ’manner of a cross or ribband tied (as it is called) in a true-love ’s knot.’

(f) Paris was een doolkruid, wie erop trapte verloor zijn weg. Bij Fuchs heet het Dollwurz: doolkruid een vervorming van dolkruid. Duitse namen zijn naar de plant; Blatternblatt, Kreusblatt, Moosbeere, Sauauge, Schwarzblatterkraut, Sternkraut, verder Gutenbeer, Augenkraut, Pestbeere, Teufelsbeer, Schlangenbeeri, Steinbeere, Zwitsers Chruzlibeere, Schlangenbeeri, Sprengbeeri.

Uit Blankaart.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Baptista Sardus betuigt dat het poeder van dit kruid twintig dagen achter elkaar omtrent een half lepeltje vol ‘s morgens nuchter ingenomen de krankzinnige of geestloze en razende mensen zeer nuttig en behulpzaam is zowel wanneer die gebreken door het geweld en langheid van enige ziekten veroorzaakt zijn als wanneer ze door het innemen van enig hinderlijk ding hun oorsprong genomen hebben. Spinnenkoppenkruid is droog en koud en daarom wordt het kruid dat noch vers is gestoten en van buiten op de zwellen en ontstekingen van de schaamdelen gelegd en ook op de gezwollen of verhitte ogen en wordt gebruikt om de fijtnagels en andere gebreken van de nagels te genezen.

Sommige geven dit zaad het gewicht van een half drachme tegelijk in tegen allerhande vergif en zeggen dat iemand die lang vergeven is geweest daardoor genezen zal worden door het twintig dagen achter elkaar omtrent een drachme zwaar er van gepoederd in te nemen.

Daarom worden de bessen van dit kruid gemengd bij de antidota en middelen die men tegen allerhande vergif plag te bereiden.’

De wortelstok ruikt bijtend. De bladeren ruiken bij wrijven weerzinwekkend. De gehele plant, maar vooral de wortelstok en bes werken braak verwekkend en verdovend.

Van dit kruid schrijft men dat, wanneer de schorpioenen dit kruid genaken, dat ze hun kracht geheel verliezen en onmachtig worden en zo blijven, tot dat ze de bladeren van witte nieswortel geraakt hebben waardoor ze zich weer herstellen.

Planten.

De eenbes laat zich gemakkelijk vermenigvuldigen door simpelweg de wortelstok te delen. In de tuin moet het plantje op een vochthoudende, beschaduwde plaats groeien.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl