Phlomis

Meer dan 100 soorten komen voor in dit geslacht en de meeste in Azië en het M. Zeegebied, 30-200cm.

Het zijn stevige en meestal lange planten, struiken of meerjarige kruiden en zelfs halfheesters.

Meestal worden ze gekweekt vanwege de dichte okselstandige bloemkransen van tamelijk grote gele, purperen of witte bloemen. Bovenlip is helmvormig, meeldraden omsluiten de stijl, onderlip met zeer grote middenslip, kelk met 5 korte tanden, 4 meeldraden. Bloemen in schijnkransen aan het eind van de twijgen.

Planten zijn in alle delen viltig behaard.

Lamiaceae, lipbloemige, Stachys klasse, subklasse 4, Lamieae.

Het geslacht wordt in twee secties verdeeld namelijk Phlomoides en Phlomis.

Sectie Phlomoides heeft purperen of roze bloemen, in ieder geval aan de binnenkant.

Sectie Phlomis verschijnt met gele bloemen.

Hierin vinden we de meeste gekweekte soorten.

Uit; http://www.hessenhof.nl/al/p133.html

=Phlomis cashmeriana Royle ex Benth. (uit Kasjmier) kruidachtige meerjarige plant van 60-90cm hoog en meer breed.

Lila bloemen in mei-juni.

Viltig grijsgroen blad.

Winterhard.

Kashmir sage.

Uit Curtis botanical magazine.

Phlomis fruticosa, L. (struikachtig) Bladeren van 10cm lang, ovaal met meestal een stompe top, gekarteld en soms bijna gave rand, aan de top van de twijgen meestal kort gesteeld, aan een 4cm lange, behaarde bladsteel.

Grijs viltig behaarde, kantige twijgen, houtig en opstaand.

De bloei is vanaf juni tot augustus met grote goudgele lipvormige bloemen. De bloemen staan in schijnkransen boven elkaar aan de scheuten die het vorig jaar gevormd zijn, meestal met 20 bij elkaar.

Deze vorm moet zeer veel zon en beschutting hebben en wordt bij ons meestal in het voorjaar gesnoeid omdat de top meestal bevroren is, dan bloeit de struik in de herfst, in de winter wat bedekken.

De Jerusalem sage is een grijs viltige en losse heester die aromatische geuren verspreidt.

Het is de heesterachtige Phlomis uit het M. Zeegebied, Balkan, Dalmati. Die 60-150cm hoog wordt. Is beschreven in 1596. Niet geheel winterhard.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘De geleerde van deze tijden en de liefhebbers der kruiden hebben deze kruiden gewoonlijk wild wolkruid genoemd, in het Latijn Verbascum silvestre.’

Phlomis is een oude Griekse naam die gebruikt is door Dioscorides. (Dodonaeus) Լ/span>De Grieken noemen Verbascum Phlomi of Phlogmi dat van het woord Phlox komt, dat is vlam, vuur of licht dat de toortsen geven omdat de bladeren en de stelen van dit kruid nuttig zijn om lonten in de lampen te maken en daarom is het ook torsekruid genoemd in onze taal.'

Boeren branden in oude tijden die plant om hun kamers te verlichten. Brandkruid, Duitse Brandkraut, Franse phlomide, Engelse wooly sage, Jerusalem sage en lampwick plant, Frans phlomis ligneux, sauge de Jrusalem.

Dodonaeus (b) ‘De eerste soort, van ons Verbascum silvestre primum, dat is eerste wild wolkruid genoemd, wordt van sommige voor Verbascum Lychnite of Lychnitis gehouden omdat zijn bladeren tot de lampen geschikt zijn en die voor lonten gebruikt kunnen worden. Dan, zo Dioscorides schrijft, Thryallis wordt ook Verbascum Lychnitis genoemd, maar de bloem van Thryallis is rood als Nicander verhaalt in zijn boek Theriaca, daartegen is de bloem van dit wild wolkruid geel van kleur. Daarom zou ik beduchten dat het noch geen Thryallis en ook geen Lychnitis is, maar eerder een soort van wild Verbascum of wolkruid waarvoor we dat beschreven hebben. Deze soorten van wild wolkruid worden in Griekenland gevonden en in het eiland Corfu en ook in Italië waar ze suchanele genoemd worden als Anguillara betuigt.’

Dodonaeus ‘De tweede, Verbascum silvestre alterum in het Latijn, mag in het Nederduits tweede wilde wolkruid heten.’

Dodonaeus (d) ‘De derde soort, Verbascum silvestre Matthioli, mag men noemen derde wild wolkruid van Matthiolus beschreven.’

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘De bladeren van wild wolkruid gestampt en papgewijs gebruikt zijn goed gelegd op de verbranding die van vuur of heet water of anderszins veroorzaakt is.

Men mag de zachte wolligheid van deze kruiden zeer goed gebruiken om lonten in de lampen van te maken. Plinius zegt, dat alle de soorten van wolkruid goed gedronken zijn tegen het gezwel in de amandelen van de keel. De wortel van dit kruid in water gekookt is van zo’n kracht dat ze de gebreken van de borst geneest en diegene die etter spouwen, ja geneest ook niet alleen de dampige paarden, maar ook die hun ingewand, heupen of lendenen trekken als hun dat water te drinken gegeven wordt.’

Uit Curtis botanical magazine.

=Phlomis herba-venti, L. Gehele plant is behaard.

Ei/lancetvormige bladeren zijn toegespitst en rimpelig, glanzend groen met grijsachtige achterkant.

Opstaande stengels zijn vertakt.

De schijn kransen van 10-20 purper/roze bloemen worden in schoonheid overtroffen door de lange bloembladen, priemvormige schutblaadjes zijn stekelpuntig in juli/september.

Uit Z. Europa en Klein Azië, wordt 40-60cm hoog. Is beschreven in 1596. Winterhard.

Var. albiflora heeft witte bloemen.

Naam.

De naam herba-venti betekent wind-kruid. Er wordt vermeld dat als de plant aan wind en regen wordt blootgesteld de bladen hun zachte bedekking verliezen en een netwerk van vezels achterlaten waar de wind doorheen speelt. Of herba venti: windkruid, omdat het kruid op de bergen groeit en de bladeren door de wind ge­scheurd worden.

Duitse Brandkraut, Engelse Jerusalem sage, bloem als salvia, Frans phlomis herbe au vent, herbe au vent. Etagekruid.

Uit; http://www.aphotoflora.com/af_phlomis_italica_italian_sage.html

Phlomis italica L. (uit Italië) struikje of half heester van 40cm hoog en meer breed.

Wollige grijze altijdgroene bladeren.

Kransen van mauve lila bloemen in april-mei.

Niet winterhard.

Uit Balearische eilanden.

Uit Curtis botanical magazine.

Phlomis lychnitis, L. (lampachtig) is een halfheester van 65cm hoog.

Lijnvormige bladeren zijn aan de bovenkant grijsgroen en behaard, 15c, lang en 1cm breed.

Niet vertakte bloeistengels dragen 6 bloemkransen met elk een 10 gele bloemen.

Groeit in Spanje, Portugal en Zuid-Frankrijk.

Viltig brandkruid, Engels candelera, lampwickplant, small Jerusalem sage.

Uit Curtis botanical magazine.

(Phlomis russeliana, Benth. (Phlomis lunariifolia Sm. var. russeliana (Sims) Benth.) (met blad als Lunaria) (zo genoemd naar de Duke of Bedford, Russell) (Phlomis viscosa) In de zomer valt het kruid op door de grote en sterk behaarde bladeren.

De vierkante stengel bereikt een hoogte van een meter.

Hiertussen staan in kransen de gele lippen in een rondje. Nadat ze uitgebloeid zijn groeit het vruchtbeginsel tezamen uit tot een honingraatachtig geheel, prachtig voor bloemschikwerk.

Dit is een meerjarige die bovengronds afsterft.

Uit Klein Azië is hier goed winterhard.

Frans phlomis de Russell.

= Phlomis samia, L. (Samos, eiland voor de kust van klein Azië)

Gehele plant is behaard, 60cm hoog.

Gesteelde, hart/eivormige bladeren zijn toegespitst en zwak gekarteld, rimpelig en donkergroen met grijsachtig viltige achterkant.

Opstaande stengels zijn vertakt.

Lange trossen van veelbloemige schijnkransen met gele, behaarde bloemen en lijnvormige, spitse schutblaadjes in juli/augustus.

Winterhard.

Uit Klein Azië wordt 60-100cm hoog. Is beschreven in 1714.

Uit Curtis botanical magazine.

Phlomis tuberosa, L. (bolvormend) Lang gesteelde bladeren zijn langwerpig/eivormig met hartvormige voet, stomp en gekarteld, donker groen en wat behaard.

Opstaande stengels zijn wat vertakt, roodachtig, zwak behaard tot kaal.

Schijnkransen van 30-40 purper/roze bloemen met priemvormige schutblaadjes die gewimperd zijn in juli/augustus.

Sterk groeiende plant met knolvormige wortelstok.

Uit O. Europa, Kaukasus en Klein Azië, Z. Rusland en Sieberi, wordt 60-100cm hoog. Is beschreven in 1759.

Planten.

Planten in zandige, kalkhoudende grond op beschutte, droge en zonnige plaatsen.

Vermeerderen door zaden, Phlomis samia zaaien bij 5 graden, de rest bij 20 graden. Stekken meestal bij Phlomis anatolica in augustus met 1% ibz, de kruidachtige door scheuren in Դ voorjaar.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl