Coriandrum

Uit O. Thome, www.BioLib.de

Dit geslacht komt met 2 soorten voor.

Coriandrum tordylium Bornm. (als Tordylium) komt voor in Voor Azië, Libanon, Syrië en Turkije.

Apiaceae, schermbloemenfamilie.

=Coriandrum sativum, L. (gekweekt) Bladige stengels zijn opgaand, rond en gemarkeerd met lijnen.

Een plant met fijne veerspletige en sterk riekende bladeren. De bovenste zijn het fijnste verdeeld en haarachtig.

Wit/roodachtige schermen in juni tot augustus.

Koriander wordt gekweekt als eenjarige.

ԋoriander is een 60cm hoge plant die oorspronkelijk afkomstig is uit het M. Zeegebied. W. Azië.

‘Bengal Giant’, is een reuzenvorm, 1m , van de gewone koriander die zo ook gebruikt kan worden als snijgroen.

Mooi ook vanwege de glanzend groene zaadschermen.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘De Nederlanders en de Hoogduitsers noemen dit kruid Coriander, de Fransen coriandre, de Italianen coriandro of coriandolo, de Spanjaarden culantro en ciliandro, de Portugezen coentro, de Bohemers koryandr, in het Grieks heet het Corion of Coriannon, κορίαννον, in het Latijn insgelijks ook Corion en Coriannum, dan de schrijvers van deze onze tijden en de apothekers hebben het Coriandrum genoemd. Coliander, zegt Lobel, schijnt de naam in het Grieks Corion te hebben naar de stank van de wandluizen of eerder na de kwade reuk en gelijke gedaante van scheerling die dat (als Dioscorides schijnt te willen zeggen) van krachten vrij gelijk is.’

Coriandrum komt van het Griekse koriannon (ook korion) mogelijk van koris: een wandluis, en annon: anijsachtig, de bladeren ruiken naar wantsen en de vruchten naar anijs, Duitse Wantlusenkraut, Wanzendill of Wanzenkraut. Bij volle rijpheid worden ze aromatisch en hoe langer je ze bewaart hoe meer de geur verbetert. Het is een naam die al door Plinius gebruikt werd. Brunfels; ‘Ettelijke anderen noemen het van het woordje Cori uit dat daar heet een oogappel en menen het heet daarom koriander op Grieks omdat het de ogen schadelijk is en diezelfde verblindt.

Eventueel van pupil, vanwege de ronde zaden.’

Isidorus XVII.11.7: ‘Coriandrum ex Graeco nomine sumptum quod ilii koriannon vocant.’

(Dodonaeus b) ‘Hier te lande wordt dit gewas meestal coliander genoemd en ook in Hoogduitsland, de Spanjaarden soms coliandre, de Engelse coliandre en coliandro, in Egypte daar koriander alom geteeld wordt, als Prosper Alpinus betuigt, heet het cusbara met een Arabische naam.’

Hieruit kwam het midden-Latijn Coliandrum. De vorm Coriander verscheen in Duitsland eerst na 1450 en is nu Koriander, oud-Frans coriandre en Engels coriander Russisch coriandro en Spaans cilantro.

Terwijl een tweede vorm in het oud-Hoogduits Kullan­tar en in midden-Hoogduits Kullander, Kalanner, Goliander, Kaliander, Klanner en zo het midden-Nederlands kalader gaf, bij Dyetsche kalander. Zwitsers Chrapsechornli. Duits Arabische Petersilie, Asiatische Petersilie, Chinesische Petersilie, Gartenkoriander, Gebauter Koriander, Gewrzkoriander, Indische Petersilie, Kaliander, Klanner, Schwindelkorn, Schwindelkraut, Stinkdill, Wandlusekraut, Wanzendill, Wanzenkraut of Wanzenkmmel ook met de uit Spanje stammende naam Cilantro, cilantro heet het ook in Amerika.

Gebruik.

Als specerij is het gevonden in Sanskritische geschriften en in Egyptische graven van 1000 v. Chr. Een vluchtige olie ervan verkregen die zou al 1550 v. Chr. zowel medisch als voor de keuken in gebruik zijn geweest. Verder wordt het kruid vermeld in de Eberspapyrus, door Plinius en Cato. Hippocrates beval het aan vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen. Cato gebruikte het als toekruid. Zaden ervan zijn aangetroffen in de winkels van Pompe. De Romeinen brachten het naar Engeland. Door Karel de Grote, 812, werd het aanbevolen om gekweekt te worden. In de middeleeuwen is het als afrodisiacum gebruikt.

In het begin van de 17^de eeuw verscheen het als ingrediënt in eau des carmes, een likeur, tevens werd het gebruikt als toiletwater. Zowel de bladeren als de zaden worden gebruikt als smaakgevers. De smaak van beide delen is wel zeer verschillend. De bladeren hebben voor sommige mensen een lichte zeepsmaak, voor anderen trekt de smaak op peterselie, maar met meer citroen invloeden. Koriander kan echter ook als afstotend ervaren worden, en het eten zelfs in zeer kleine hoeveelheden volslagen verpesten.

In de oudheid behoorde het vanwege de geur tot de gifplanten en zou een afdrijvende en verdovende werking bezitten. Duitse Schwindelkraut.

Zo was het gebruik vroeger. (164, 141, 562, 311, 309) ‘Het kruid met de bladeren van koriander dat noch vers is met zijn zaad geeft een zeer onlieflijke en stinkende reuk van zich en is niet alleen geweldig verkoelend, maar is ook een zeer schadelijk, ja dodelijk vergif en vooral het sap daarvan dat gedronken is want het maakt de stem ruw en hees, beneemt het verstand en veroorzaakt een wonderlijke dolheid die de dronkenschap gelijk schijnt te wezen, ja brengt de mens tenslotte tot de dood. Tegen het kwaad dat van de verse koriander gekomen is er geen beter middel of tegenbaat dan er ongewaterde sterken wijn op te drinken te geven, hetzij alleen, hetzij met alsem vermengt. Maar hetzelfde korianderzaad dat droog geworden is heeft al die schadelijkheid en die kwade stank afgelegd en wordt tenslotte eerder aangenaam dan onlieflijk van reuk en is dan met een matige hitte merkelijke droog van aard waarbij ook enige kleine tezamen trekking gevoegd is. Ook is meestal de gekonfijte koriander alleen bereid met suiker en bier, ja dat noch meer is sommige geleerde lieden hebben groene koriander onder het warme moes gedaan net zoals kervel of peterselie zonder er enig letsel of hinder van gewaar te worden. Nochtans schrijft Serapio dat een lood zwaar van dat sap gedronken de mens ter dood kan brengen.

Prosper Alpinus betuigt ook dat de bladeren van koriander zoveel gebruikt worden in Egypte die noch groen zijn zodat daarbij geen gerecht bereid wordt daar deze bladeren niet bij zijn al is het nochtans dat ze onlieflijk van reuk zijn. Ze eten het kruid ook in water gekookt als een moes. En hij verzekert dat ze in grote dwaling zijn die geloven dat het gebruik van koriander de hersens schadelijk is. Hij zegt ook dat het gedroogde korianderzaad geenszins zo zeer te vrezen is als de Arabieren gemeend hebben die zeggen dat koriander zo koel van aard is dat het de mens laat slapen en het gevoel beneemt want de Egyptenaren zeggen dat de zaden krachtig zijn om de maag te sterken, te verwarmen en de winden te ontdoen en ze gebruiken dat in de buikpijn of krampen die van koude of winderigheden komen en daartoe nemen ze de zaden heel of verpoederd of het afkooksel ervan. Daarmee genezen ze ook de vochtigheid en verkoudheid van de baarmoeder en de onmatige maandvloed en insgelijks de zaadvloed.

Koriander maakt dat het vlees niet stinkt en belet dat er geen wormen of maden in groeien als men dat in azijn legt daar koriander bij is. Korianderzaad gestoten en het poeder over het vlees strooien doet ook hetzelfde.

Sommige draaien het varkensvlees met koriander op het rooster om de hindernis van dat vlees te benemen en dat vlees smakelijker te maken.

Korianderzaad onder het koren gelegd bewaart dat tegen het bederven.

Koriander een dag lang in azijn geweekt en daarmee de vloer bestrooit verdrijft de vlooien.

Het is te verwonderen dat Xenocrates van koriander schrijft, te weten dat als een vrouw van korreltje of zaadje van korianderzaad met enige drank inneemt dat ze haar maandstonden een dag lang achterblijven zullen en indien ze twee zaden nam dat ze twee dagen achterblijven en zo voorts en zoveel korrels koriander dat ze drinken zal zoveel dagen zullen haar maandstonden ook achteruit gesteld worden. Als een vrouw het met weegbreewater drinkt dan stopt het terstond haar stonden in het lichaam, als Pandectus in het kapittel van koriander zegt. Met azijn gemengd is het goed tegen het heilig vuur of ignus sacrum.

Water, waar koriander in te weken heeft gestaan dat met suiker gemengd is, voorkomt de stijfheid van de manlijkheid, het verdroogt sperma, dat is de natuur.’

Terwijl de plant zeer onaangenaam ruikt is het zaad zeer aromatisch en is behulpzaam als toevoeging om specerijen te combineren. De aromatische bladeren en zaden worden na gedroogd te zijn, en de onaangename geur weggetrokken is, gebruikt in kruidenazijn, likeuren, kleren, sausen, vis en gebak, als koeken en speculaas. De vruchten werden door de suikerbakkers wel gebruikt om er suikererwten van te bereiden. Een vluchtige olie werd ervan verkregen die gebruikt werd voor parfums en jenever. Symbool van verborgen waarde. Om de scherpte wat te minderen werden ze vroeger wel eerst in wijn gedaan en daarna in azijn.

Lang geleden meende Plinius dat de beste korianderzaden vanuit Egypte naar Rome gebracht werden.

Geboortemuisjes.

Het bekendst zijn ze wel als geboortemuisjes, waar de aromatische zaden bedekt zijn met een suikerlaagje die daardoor eirond worden. Bij de meisjes zijn ze meer kogelrond gevormd omdat die komen van de ronde zaden van de anijs, bij een jongens worden korianderzaden, die een staartje hebben, koriander, gebruikt.

Bijbel.

Exodus 16: 31 ‘Het huis Israëls noemde het manna, en het was wit als korianderzaad.’

Numeri 11: 7’Het man leek op korianderzaad en het zag eruit als balsemhars’.

Het Hebreeuwse woord gad, dat koriander werd in alle vertalingen, lijkt duidelijk te wijzen op korianderzaad. Het wordt geregeld vermeld in de Talmoed.

Het manna werd vergeleken met het witte korianderzaad, Numeri 11: 7 en zag eruit als balsamhars (Commiphora africana) een hars dat er uit ziet als parels. Hieruit zou je afleiden dat het zaad wit is en van een parelachtige vorm.

Koriander heeft echter ronde, bolvormige en grijs/bruine zaden.

De enigste plant die qua kleur en vorm overeenkomt met de tekst is Sesamum indicum, die als belangrijke olievrucht al vermeld wordt door Herodotus in zijn Babylonische reis, zie daar.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl