Styrax

Een geslacht van mooie, houtachtige planten met een sierlijke en gewoonlijk losse en spreidende vorm.

Ze verschijnen met vele witte, meestal geurende en vaak hangende bloemen, ze staan alleen of in pluimen of trossen, zijn tweeslachtig en meestal 5tallig, bloemkroon is klokvormig en diep gedeeld, 10-16 meeldraden. De kroon is dieper gelobd dan Halesia waar de bloem veel op lijkt

Vrucht is een droge ongevleugelde steenvrucht.

Het zijn bladverliezende of altijdgroene bomen of struiken die min of meer harig zijn. Bladeren zijn kort gesteeld en min of meer bedekt met haren, afwisselend geplaatst.

Ongeveer 130 soorten komen voor in de tropen, subtropen en warmere gematigde zones van Amerika, Europa, de meeste in zuidoost Azië.

Styraceae.

Uit; http://www.onlineplantguide.com/Plant-Details/2592/

=Styrax americanus Lam. (uit Amerika) bladverliezende struik of kleine boom van 2-3m en zo breed.

Kleine klokvormige hangende geurende witte bloempjes die alleen staan of in groepjes tot 4 in april-juni.

Winterhard.

American snowbell groeit in vochtige plaatsen.

Uit Amerika.

Uit; http://picssr.com/tags/styrax/page11

Styrax confusus Hemsley, Bull. (verwarrend, onzeker) struik van 3m.

Takjes dicht bruin behaard,

Afwisselend geplaatste bladeren.

Bladsteel van 1-3mm. Blad is smal ovaal tot elliptisch, 4-14cm lang en -2.5-7cm breed, vrijwel leerachtig, weinig behaard, rand gezaagd.

Eindstandige trossen van 3-8 bloemen.

Witte bloemen in juni-juli.

Winterhard.

Uit China.

Uit F. Kohler, www.BioLib.de.

Styrax benzoin, Dryand. (benzine, een Arabisch of Semitisch woord wat gom of parfum betekent) Een boom die op Java 18m hoog en 35cm dik wordt en daar wild groeit in het uiterste westen, maar zeldzaam.

De plant groeit op Sundai-eilanden, vooral op Java en Sumatra. De Javaanse namen zijn kajoe kemenjan en kajoe kamijan.

De gom benzoin wordt verkregen door insnijdingen in de bast van jonge bomen. In zuivere toestand is die gom melkwit of een weinig geel, rood of bruin en later wordt de stof donkerder van kleur, vooral aan de buitenkant.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Al deze geslachten heten Benzui, Benjui en Belgui en ook Belzuin, gom Benzui of gom Beljuni en Benjuinum, eigenlijk Ben Jaoy, dat is sap van Jaoa of Java en niet Ben Judaeum, in China heten ze cominham, in Arabië louan jaoy, dat is Thus de Jaoa of wierook van Java.

Enige willen zeggen dat het in Indien Belzoe heet en daarnaar belzoin en belgiono in het Italiaans, maar dat benzoin een bedorven naam is’.

Benzoin komt wel van het Arabische lubān jāwī, (luban-dzjawi): wierook van Java, wat betekent dat ze die stof kenden en het land van oorsprong en het bij hun in de middeleeuwen een van de handelswaren. In later taalgebruik viel het woord lu weg. Het kreeg over het Italiaans bengiui (gi voor Arabisch dsch) de Europese namen, eerst benzoegummi dan benzin en tenslotte benzo. Door verhitten van benzoe-zuren werd benzin verkregen, benzine is ons bekend. Benzoeharzbaum.

Linschoten: Wanneer de bomen als ze noch jong zijn, zo geven ze de beste benzoin die van kleur zwartachtig is en [133] heeft een mooie reuk; wordt genaamd benzoin de boninas, (1) dat is zo veel als benzoin van bloemen en dat om zijn zeer goed reuk. De tweede benzoin is genaamd benzoin amendoado dat is: benzoin van amandelen, omdat het gemengd is met stukjes witte benzoin en ligt ondereen met het zwart, al gelijk of het amandelen waren die overmits gespleten zijn. Wordt in Indien in grote menigte verhandeld want het is een van de kostbaarste specerijen van Oriënt omdat het in reuk alle andere wieroken te boven gaat.

Dodonaeus (b) ‘ Sommige noemen het Asa odorata of ook Asa aromatica en Asa dulcis officinarum omdat het tegenwoordig in de apotheken voor de Asa of Laserpitium gehouden wordt’.

De geurende gom lijkt uiterlijk op asa foetida: de stinkende asant, en werd in tegenstelling tot die asa dulcis: welriekende asant genoemd.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Wit Benjuis, te weten de eerste soort, kan hetzelfde dat mirre doen kan, zoals Amatus Lusitamis betuigt en wordt in Indien veel geacht om bij de berokingen te doen, dan de derde soort is noch veel meer geacht vanwege haar zeer lieflijke reuk. Het is niet geschikt om bij de spijzen te doen en hieruit blijkt dat het geen Asa of Laser is want de Laser plag in Indien veel bij de spijs gedaan te worden. Hetzelfde Benjuin wordt in Indien veel gebruikt om de vleselijke lusten te vermeerderen en hieruit blijkt dat het geen Imperatoria (Laser Gallicum & officinarum genoemd) is want die heeft kracht om die onkuise lusten te blussen’.

Zevenjarige bomen leveren de eerstvolgende drie jaren de beste en na 10-12 jaren een donkerder en weinig ruikende hars. Dit lost op in alcohol en bij verhitting ontwikkelt het sterk ruikende dampen. De hars werkt ontsmettend en mild desinfecterend en werd gebruikt als overtrek van zogenaamde Engelse pleisters.

Zijn vanilleachtige geur wordt gebruikt in parfums. Als toiletmiddel, lac virginum: of maagdenmelk, venus- of jongvrouwmelk, schrijft men die gom het vermogen toe om de huid zachter en fris te doen blijven.

In geheel Indië wordt benzoë verbrand bij het verrichten van religieuze of bijgelovige handelingen als wierook en evenzeer zonder nevenbedoelingen vanwege de heerlijke geur. Nog wordt het gebruikt als een wierook, verder bij vernis en cosmetica. Zeer bruikbaar is de gom voor het bereiden van welriekende zalven die antiseptische zijn en niet ranzig worden.

Historie.

‘Benzoin, Benjin of Belzoin is een hars of traan die tot nu toe voor het Laserpitium gehouden is geweest, van sommige voor een hars van Lignum Aloë en van andere voor het sap van Imperatoria, van andere voor Cancanum Dioscoridis. Maar, als Garcias ab Horto daarvan schrijft, het is geen van alle voor vermelde dingen maar is de ouders heel onbekend geweest’.

De stof benzoin werd het eerst door Ibn Batuta in de 14^de eeuw vermeld. In het Avondland was het een 100 jaar later nog zeldzaam en kostbaar. De Egyptische sultans zonden het als geschenk naar Venetië. In de 16^de eeuw kwam het onder die naam in de Europese apotheek. Pas in de 18^de eeuw werd het als cosmetica en geneesmiddel in de noordelijke landen algemeen. Sumatra benzoin.

Uit; https://en.wikipedia.org/wiki/Styrax_hemsleyanus

Styrax hemsleyanus Diels. (Styrax hemsleyana) (W. Botting Hemslye, 1843-1924, Engelse botanist) struik van 3-6m hoog en 6m breed, wat kleiner in de volle zon.

Witte bloemen in hangende pluimen in juni.

Heeft grotere bladeren en lichter gekleurd dan de andere soorten en een goudgele herfstkleur.

Chinese storax, Chinese snowbell tree.

Winterhard.

Uit; http://www.esveld.nl/htmldiaen/s/styunn.htm

Styrax hookeri var. yunnanensis Perkins. (Styrax grandiflorus Griff) (grote bloemen) Heester van 250cm hoog.

Witteklokvormige bloemen in mei.

Winterhard.

Chinese styrax.

Uit J. Zuccarini, www.BioLib.de.

Styrax japonicus, Sieb. & Zucc. (uit Japan) Bladeren zijn 3.5-8cm lang en 2-4.5cm breed, lang toegespitst, frisgroen en van onderen lichtgroen en kaal of spaarzaam behaard.

Grijs/bruine twijgen.

Puur wit zijn de bloemen, welriekend en wasachtig in juni/juli die in 3-6tallige hangende trossen staan, kelk is kort 5tandig, bloemkroon 13mm lang, kroonlobben weinig of niet teruggeslagen, 8 meeldraden die even lang of iets korter zijn dan de kroonbladen, helmdraden behaard.

Vrucht 18mm lang en eivormig.

Komt uit Japan, midden China en Korea en wordt 10m hoog, bij ons een grote struik van 3-5m die zeer breed word met slanke en soms wat overhangende twijgen. Is beschreven in 1868.

Een solitair die geschikt is voor onze tuinen.

Planten op een zonnige en wat beschutte plaats en na het planten nog enige jaren beschermen tegen de koude winters. Japanischer Storaxbaum, Japanse naam is egonoki.

‘Emerald Pagoda’.

Vermeerderen uit zaad of door afleggers.

Uit J. Zuccarini, www.BioLib.de.

Styrax obassia, Sieb. et Zucc. Bladeren zijn zeer kort gesteeld en 7-16cm lang, 4.5-12cm breed, ovaal met de top meestal kort toegespitst, aan de top ongelijk getand, donkergroen en van onderen grijs/groen en blijvend behaard.

Een zelden voorkomende plant die toch harder is dan voorgaande soort die een brede en opgaand groeiende struik vormt met kale twijgen.

Bloeit zeer rijk in juni met zuiver witte, geurende bloemen aan tot 20cm lange wat overhangende trossen die wat verscholen zitten tussen de grote bladeren, kelk is zeer kort getand, bloemkroon tot 16mm lang met opstaande kroonlobben, helmdraden zijn wit en helmhokjes geel.

Vrucht is 2cm lang en iets behaard.

Uit Japan wordt 6m hoog. Is beschreven in 1888.

Obassia-Storaxbaum.

Uit www.etsy.com

Styrax officinalis, L .(Styrax officinale) (geneeskrachtig)

Ook het blad is aan de onderkant witviltig behaard.

Als de boom volop in bloei staat is alsof die met sneeuw bedekt is. De witte en geurende bloemen hangen met hun gezicht naar beneden zodat je de bloemen goed kan zien. De bloemen lijken op sneeuwdruppels en zijn puur wasachtig wit.

De helkleurige vrucht is eveneens met een witte vacht bedekt en heeft de vorm van een kers, maar is niet eetbaar vanwege de vele zaden.

Van die zaden worden wel rozenkransen gemaakt.

Storax is een kleine boom of grote struik van 2‑7m hoog en groeit overvloedig op de lagere rotsplateaus en heuvels van de noordelijke regionen in de Libanon, Antilibanon, door geheel Palestina, voornamelijk op de Karmel, Tabor, Gilead en Judea. Is beschreven in 1597.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘In het Grieks heet deze traan Styrax omdat het uit de boom traant als kekels, in het Spaans estoraque, in het Italiaans storace en in de apotheken Storax calamita, misschien omdat diegene die uit Pamphylië gebracht werd aan sommige rietpijpen, dat is calami, kleefden en zo verkocht werd’.

Styrax, van Grieks sturax: de storaxgom en -boom, van Hebreeuws tzori: de gom van terebint en mastik. Storax, een algemene naam.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (164, 310, 141, 562) ‘Styrax wordt veel geacht om in de teriakels en andere geneesmengsels te doen, het verwarmt, maakt murw, geneest de hoest, katarren, heesheid, hoofdpijn en het moeilijk spreken dat van ruwheid van de keel komt. Van buiten of van binnen gebruikt is het goed tegen de verstopping en hardheid van de baarmoeder en verwekt de maandstonden. Een pilletje er van gemaakt met wat Veneetse terpentijn en opgezwolgen maakt zachte stoelgang. Styrax is ook goed gedaan bij de zalven die de gezwellen en vooral van de zenuwen te laten scheiden en de vermoeidheid benemen.

Storax, zegt Jacob en Isidorus, Platearius en Plinius, is een boom in Arabië die veel op granaatboom lijkt. Voor oogsttijd als de oost ster rijst, zoals ons de letters wijzen, valt er menige traan uit dat men moet hebben en ontvangen voordat het gemengd wordt met de aarde. Dat is de beste die samen ontgaat en waar zoete lucht uitgaat. Als men ze gelijk behandelt is het is ‘t beste ding dat bekend is waarvan men mag gewagen voor zwakke en koude magen.

Met laudanum en storax liquida tezamen gemengd en als een soort reukappel voor de neus gebonden is het zeer goed voor de hersens. Tegen hetzelfde is beter om dit op de kolen te leggen en het zo te ruiken’’ .

Historie.

Styrax, met geurig hout dat in Pisidië groeide, wordt vermeld door Strabo. Maar ook door Herodotus 107: “De wierook verzamelen zij door de styrax-hars te verbranden die door de Feniciërs naar Griekenland wordt uitgevoerd. Door die te verbranden winnen zij een wierook, want de wierook dragende bomen worden bewaakt door gevleugelde slangen van geringe grootte en bont uiterlijk die in groot aantal om elke boom huizen; dat zijn die slangen die naar Egypte trekken. Men kan ze alleen maar door de rook van de styrax van de bomen verjagen”.

Dioscorides zegt er aldus van: ‘Styrax is een traan of vette vochtigheid als gom, doorluchtig en lijkt veel op mirre, maar ze drupt zeer weinig’. De Arabieren stellen twee soorten van Styrax al is het zo dat er maar een van Dioscorides en andere ouders beschreven is. Dan de apothekers volgen de Arabische meesters en voegen er noch een soort bij zodat de eerste soort Storax calimita is, de tweede Storax liquida en de derde Storax rubra, Liquidambar orientale.

Wierook.

Door insnijdingen te maken in de takken loopt er een vloeistof uit in kleine druppels, tranen, die druppels zijn in wijn oplosbaar. In de R.K. Kerk worden deze druppels gebruikt voor wierook.

Bijbel.

In Exodus 30: 34 en Ecclesiasticus 24: 15 komt naast stacte of druipende hars, ook onycha voor. Moldenke zegt het woord shechelet vertaald wordt als onycha, dat soms vertaald wordt als ladanum, zie Cistus, andere denken aan Styrax benzoin die dan van ver gehaald moet zijn. Stacte is een vertaling vanuit het Grieks voor een verwante boom, Liquidambar orientale.

Exodus 30: 34 ‘De Heer zee tot Mozes: Neem u welriekende stoffen; druipende hars, onyx en galbanum, welriekende stoffen en reine wierook’ en Ecclesiasticus 24:15 komt de naam nataph of nataf voor wat literair een vloeibare druppel betekent In Job 36: 27 wordt hetzelfde woord vertaald als druppels water. Zo ook in 2 Samuël 5: 1 Kronieken 14, Psalm 84, het dal der geween of tranen. Soms vertaald als moerbei dal.

In Genesis 30: 37 en Hosea 4: 13 verschijnt het woord libneh, livneh of livenim: wat wit betekent. Een naam die op de zilvergrijze onderkant van populierblad zou kunnen slaan, maar ook op de storax. Wegens zijn vermeldingen met eik en terebint, als schaduwboom, wordt het meest gehouden op populier.

Als we eens omzien naar het gebruik zien we dat Jacob geschilde takken in een drinkbak legde, waarna de kudde verhit werd. Jacob paste het principe van kruising toe, wat nog maar kort geleden door Mendel ontdekt werd. Ze gebruikten de liefdesappel en kenden mogelijk meer eigenschapen en werkingen van planten. Het schillen van de takken heeft dan mogelijk tot doel om die stoffen beter in contact te brengen met het water. De populier heeft echter een averechtse werking, daar werd een zalf van gemaakt die samen met de kuisboom (Vitex agnus-castus) het tegenovergestelde bereikt van wat Jacob wil.

De storax echter is heet en slaapverwekkend: “Styrax bereidt tot het ontvangen”. Gezien de werking zou hier meer op de storax gedoeld zijn dan op de populier. In de tekst staat dan ook niet dat de takken lang moeten zijn als die van de populier, maar vers, wat voor een goede werking logisch lijkt. Zien we om naar Hosea: “Een geest van ontucht doet hen dwalen”? stimulerende eigenschappen van de storax?

De storax wordt dan ook in het Noorden van Israël libne genoemd door de Arabieren. Dalman vermeldt dat de Arabische naam libne is.

Uit J. Pohl.

Styrax pohlii, DC (Oostenrijkse botanist Johann Baptist Emanuel Pohl, 1782-1834) (Styrax punctatum, DC (gestippeld) is een boom uit Centraal Amerika.

Het levert een gom die verkregen wordt door de boom om te hakken en enige jaren te laten liggen. Hierna wordt het hout verwijderd en de gom verzameld in grote of kleine massa’s. De gom wordt gebruikt als wierook.

Uit Curtis botanical magazine.

Styrax wilsonii, Rehd. (Engelsman Ernest H. Wilson 1876-1930, botanicus en plantenverzamelaar vooral in China) Bladeren zijn zeer kort gesteeld en 10-22m lang en 6-10mm breed, naar beide zijden puntig toelopend, ongelijk getand en aan beide zijden blijvend behaard.

Twijgen zijn blijvend grijs behaard.

Bloeit in mei/juni met kleine en kort gesteelde crème/witte bloemen in 3-5tallige en wat hangende bloeiwijze, bloemkroon is 14mm lang en klokvormig.

Een warrig en dicht vertakt struikje met zeer dunne en sterk afstaand groeiende twijgen.

Uit W. China wordt 3m hoog.

Teelt.

Ook kunnen ze met de zaden vermeerderd worden. Maar dan eerst 18 maanden stratificeren en in mei zaaien bij 15 graden. Gemakkelijkst is het afleggen in de zomer, na 2 jaar zijn ze beoordeeld. Stek zou kunnen in juli, 1% ibz.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl