Leucanthemum

Uit J. Grandeville.

De ons zo bekende margriet behoort tot de Leucanthemum groep en heette vroeger Chrysanthemum leucanthemum.

Een geslacht van 70 soorten die in Europa, N. Afrika en de gematigde delen van Azië voorkomen.

Het zijn klompvormende rizoomachtige meerjarige, zelden eenjarig, die een 30-100cm hoog of meer groeien. Ze zijn van het geslacht Chrysanthemum gespleten omdat hun bladeren niet aromatisch zijn en geen grijswitte haren op de bladeren hebben. De kruidachtige, snel groeiende stengel is meestal niet vertakt en spruiten uit een kruipende wortelstok.

De madeliefachtige bloemen zijn eindstandig, zelden in groepen, 3-8cm.

Soms wordt onder de naam Leucanthemum alpinum, de edelweiss gezet, Leontopodium alpinum.

Asteracea, Helenium klasse.

Uit commons.wikimedia.org

Leucanthemum atratum (Jacq.) DC., (donker zwart) (Chrysanthemum atratum, Jacq.) De kleine onderste bladeren zijn kort gesteeld en spatelvormig met wat gekartelde tot ingesneden top, de overige bladen zittend, langwerpig en ingesneden/getand.

Opstaande stengels.

Bloemhoofdjes zijn 2.5-4.5cm lang met helderwitte straal en gele schijfbloemen, omwindselblaadjes met zwart/bruine en wat gewimperde rand in juli/augustus.

Zwartachtige vruchtjes die gekroond zijn met een kelkzoom.

Uit de Alpen, Oostenrijk en N. Italië wordt 15-30cm hoog. Is beschreven in 1731.

‘Deratophylloide,’ wordt 20-35cm hoog die meestal wat hoger vormt met sierlijker bladeren.

Schwarzrandige Margerite, saw leaved moon daisy.

Uit www.guenther-blaich.de

Leucanthemum graminifolium (L.) Lam (grasachtig blad) (Chrysanthemum montanum, All. (van de bergen) Dikke en donkergroene, stevige bladeren, onderste bladeren zijn omgekeerd eivormig tot langwerpig en grof getand, stengelbladeren zijn lancetvormig en gezaagd/getand, bovenste bladeren smal lancetvormig en meestal gaafrandig.

Opstaande en stevige stengels die niet vertakt zijn.

Bloemhoofdjes zijn 5-6cm groot met helderwitte straalbloemen en gele schijfbloempjes in juli/augustus.

De randstandige vruchtjes zijn gekroond met een sterk ontwikkelde kelkzoom.

Uit de Alpen en Jura wordt 30-40cm hoog. Is beschreven in 1759.

Mountain chrysanthemum., grass leaf ox eye, la leucantheme a feuilles de graminee.

Uit www.thienemans.com

Leucanthemum maximum, DC. (grootste) (Chrysanthemum maximum, Ram.)

Dikke en vlezige bladeren, de onderste eivormig en stomp met afgeronde top en zwak getand, de voet uitlopend in de stengel, stengelbladeren zijn smal langwerpig tot lancetvormig en spits, fijn getand, bovenste stengelbladen zijn lijn/lancetvormig en toegespitst, fijn gezaagd.

Opstaande stevige stengels.

De alleenstaande bloemhoofdjes zijn 6-8cm groot met helder witte straal en gele schijfbloemen, omwindselblaadjes met donkerbruine rand in juli augustus.

Vruchtjes met duidelijke kelkzoom.

Grootbloemige tuinmargriet uit de Pyreneeën en de Alpen ,wordt dan ook wel 40-70cm hoog.

Reuzen margriet.

Het kruisingsproduct, leucanthemum x latifolium die in Engels bekend zijn als shasta daisy, Shasta madeliefje, Leucanthemum x superbum (super, de prachtigste) zijn plezierige en sterke bloemen met een flink hart en stevige witte straalbloemen, bloemhoofdjes van 6-8cm doorsnede in juni/augustus.

Ze hebben grof getande tot veerspletige wat vlezige bladeren.

De vaste margriet bloeit lang en rijk, allemaal apart, op een hoogte van 50 tot 100cm afhankelijk van de cv. Dat gewiebel geeft een aardig effect tegenover alle speren en trossen en pluimen van andere planten, het zijn vrolijke bloemen.

Uit zaad krijg je verschillende vormen, verschillend in hoogte, grotere of kleinere bloemhoofdjes en gave of ingesneden straalbloemen.

Planten.

Als tuinplant zien we meestal de enkelbloemige met gele buisbloemen en witte lintbloemen. Voor snijbloemen worden meestal de gevuld bloemige genomen.

De var typicum (de type) heeft bloemhoofdjes met ingesneden straalbloemen.

Hiertoe behoren:

‘Etoile d’nas’ van 8-100cm, met 14-16cm grote sneeuw/witte bloemen. Is gewonnen door F. Nagels, kweker te Wilrijck, België.

‘Etoile Polaire,’ van 60-80cm, met middelmatig grote sneeuw/witte bloemhoofdjes. Is gewonnen door A. Nonin, kweker te Chatillon-sous-Bagneux, Frankrijk.

‘Mayfield Giant,’ van 6-70cm, stevige plant met 14cm grote room/witte bloemhoofdjes. Gewonnen door Wm. Brown, kweker te Mayfield, Engeland.

‘Mrs J. Tersteeg,’ van 100-130cm, is een van de hoogste met sterke lange stengels en grote, helder witte bloemhoofdjes. Gewonnen door kwekerij Moerheim te Dedemsvaart.

‘Mentpayer,’ van 50-70cm, met rijke bloei van middelmatig grote helder witte bloemhoofdjes die ook het eerst bloeit. Gewonnen door J. F. Merchant Esq te Bath, Engeland.

Var. laciniatum met alle vormen die meer of minder ingesneden of gefranjerde straalbloemen hebben.

‘Beaute Nivelloise,’ van 90-100cm, met 18cm grote bloemhoofdjes met diep ingesneden gefranjerde straalbloemen.

‘Etoile de Nevilles,’van 90-100cm, bloeit vroeg met 14cm grote helderwitte bloemhoofdjes met diep ingesneden straalbloemen.

‘Mme Lauwaer,’ van 50-60cm, groeit gedrongen met 14-16cm grote hoofdjes met fijn ingesneden witte straalbloemen. Deze drie zijn gewonnen door A. Lauwaert, kweker te Nivelles, Belgi.

‘Lockenkopf,’ van 70-80cm, met middelmatig grote sneeuwwitte hoofdjes met 3-4 rijen gekruist staande en diep ingesneden straalbloemen. Gewonnen door Adolf Marxen, kweker te Osdorf, Duitsland.

‘Miroy’s Beauty,’ van 70-90cm, bloeit rijk met 10-12cm grote hoofdjes met 3 rijen melkwitte, ingesneden straalbloemen. Gewonnen door Millet & fils, kwekers te Amilly, Frankrijk.

Var. ligulosum (lintbloempjes) met alle vormen met meer of minder gevulde hoofdjes.

‘Aalanche,’ van 80-100cm, met geheel gevulde 8-10cm grote hoofdje s met helder witte ingesneden lintbloempjes. Gewonnen door A. Lauwaert.

‘Esther Read,’ met middel matig grote en geheel gevulde zuiver witte hoofdjes. Gewonnen door N. P. Read Esquire, te Brundall, Engeland.

Overige.

‘Everest,’ groeit grootbloemig wit.

‘Juno,’ is goddelijk wit.

‘Marvellous,’ de wonderbaarlijke is grootbloemig in zuiver wit.

‘Mirral Supreme,’ komt als gevulde in het wit, een bekende plant die door het gele hart crème kleurt.

Silverprinses,’ (‘Silver Princess ) is natuurlijk wit met rijke bloei en zoals een prinses betaamt, nederig.

Deze witte bloemen worden wel kunstmatig roze, geel of blauw gekleurd.

Maximahybriden vormen flinke groepen. Ze groeien het liefst op zonnige plaatsen waar ze zich rijk ontplooien. Combinatie met Pyrethrum, Phlox, Lupines, Delphinium, Helenium, Campanula, Erigeron en Achillea is een lust voor het oog. Vermeerdering door scheuren, ook stekken is mogelijk.

Uit www32.atwiki.jp

Leucanthemum paludosum, Pomel (moerassig, de groeiplaats) (Chrysanthemum paludosum)

Het is een kleine uitgave van de margriet, de bloem is een 2cm in doorsnede. Heel kleine margrietjes die de plant sieren als gebakken eieren, een gele vlek midden in het wit. Bloeit wel de hele zomer, vooral als je de uitgebloeide bloemen weghaalt.

Het is een eenjarige en struikachtige groeiende plant, wordt maar 15-30cm hoog.

Kleine margriet, moerasmargriet, creeping daisy of mini marguerite.

20. Uit A. Masclef.

Leucanthemum vulgare, Lamk.(vulgair of gewoon) (Chrysanthemum leucanthemum, L.) (wit bloeiend) is een lagere vorm met kleinere bloemen, het is de maanbloem ofwel de margriet. De margriet wordt tegenwoordig, 1995, geplaatst in het geslacht Leucanthemum en heet nu Leucanthemum vulgare, de vulgare margriet.

De wilde margriet komt met een opgaande en gevoorde stengel met meestal 1 bloem.

Onderste bladeren zijn lang gesteeld en ei/wigvormig, gekarteld/gezaagd tot ingesneden, bovenste bladeren zittend en smal langwerpig tot lancetvormig met wat spatelvormige voet, grof gezaagd en aan de voet kamvormig getand.

De bloemhoofdjes halen 3-4cm. doorsnede met helderwitte straal en gele schijfbloemen, omwindselblaadjes met smalle, bruinachtige rand in mei/augustus.

Alle vruchtjes zonder kelkzoom, soms alleen de randstandige met onduidelijke kelkzoom Groeit in Europa en W. Azië, wordt 30-60cm hoog.

‘Ligulosum,’ heeft min of meer gevulde bloemhoofdjes.

Dit is een algemeen bekende en mooie vaste plant en snijbloem. Kan lang bloeien vooral als de oude bloemen eraf gehaald worden.

De eerste bloei na zaai is mooiste, daarom wordt het gewas vaak als tweejarige geteeld en daarna weggegooid. Er zijn selecties van de wilde vorm met grotere bloemen zoals ‘Alaska’,, de vroege bloei van ‘Meikoningin,’, ‘Maikonigin,’ 75cm, of de meer gevulde opvallende ‘Exhibition,’ of het lage ‘Prinsesje,’ van 40cm. Als je in mei/juni zaait zullen de planten het volgende jaar in dezelfde tijd bloeien.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘De derde soort wordt wilde, grootste madelieven of grote madelieven genoemd, in het Engels greate daysie, in het Latijn Bellis major en van Matthiolus Bellis media.’

Grote madelief. Margriet is een algemene naam waar vele namen van zijn afgeleid, Margriet, Margaretha, Marguerieten en dergelijke. De Duitsers noemen het Margerite, de Fransen Reine Marguerite; de reine margariet, ook marguerite des pres en leucantheme, Zwitsers Margrittli. Margariet komt van Latijn margarita: parel, waarmee de mooie bloem vergeleken werd. Het Latijn en Grieks schijnen van Perzisch mervarid: parel, af te stammen, vergelijk Plinius IV.54: ‘Praecipue autem laudantur (margaritae) in Persico sinu maris Rubri. Nec apud barbaros quidem eius aliudquam margaritae.’

Dodonaeus (b) ‘In het Hoogduits heet het Genszblum of Gensblum zo Fuchsius betuigt.’

Ganzebloem, Duitse Grosse Ganseblume, Gansringala, staat op 1 been.

‘Sommige noemen het ook in het Latijn Consolida media. Daar is nochtans een ander Consolida media als de Bugula of zenegroen die voor de middelsoort van Consolida gerekend wordt en van sommige Consolida media vulnerariorum.’ (zie Bellis en Symphytum)

Dodonaeus (d) ‘Van sommige wordt het S. Pieters bloemen genoemd.’

Het is een plant van St. Jan, het Duitse Johanneskraut, St. Jannesblumen bij Bock, Sonnewendblume, en in veel landen wordt het kruid langs de muren gehangen om bliksem weg te houden, vandaar dat in het Engels ook midsummer daisy en dunder daisy voorkomt. Oostenrijkse namen zijn Sunnawendl, Sunnawendbleaml en soms Gewitterblume. (86) Dier Johannesbloemen genoemd, ‘dat die welke de mutse (Amor Hereos (: verliefd zijn) hebben, deze bloemen moeten innemen en gedenken de kuisheid van Sinte Johannes en offeren hem een pater noster en Ave Maria.’ Ook St. Petersblum.

Dodonaeus (e) ‘In het Engels heet het maudelin wurte.’

In oude Engelse boeken komt de naam maudelyne plant of maudlin daisy voor, ook pearly daisy, namen die wel allemaal betrekking hebben op margriet of parel.

(f) Leucanthemum betekent letterlijk witte bloem, leucos: wit, hoewel de margriet twee kleuren heeft, wit en geel. Zo is wit/goud een grote madelief en representeert de volle maan die onderscheiden wordt van de zon door zijn zilve­ren stralen, dus is dit een maanbloem.

Het zou met Bellis de bouthalmon van Dioscorides geweest zijn, het ossenoog, in de middeleeuwen heette het Buphthalmum of Buptalmus vandaar de Engelse naam ox-eye, Franse oeil de boeuf, Duitse Ochsenauge, Rindsaug en Rindsblume bij Kilian. In Schotland, waar de madelief bekend is als gowan, wordt deze grote uitvoering ox eye a horse gowan genoemd. Ook big-, bull-, dog-, horseflower, Geissblumen bij Gesner, Kudille.

(g) Naar de gele en witte bloem, rising sun en sun daisy, moonflower, moon penny, moon daisy, white goldes, verder large white gowan, espibawn, mathes, mawther, white bothen, Duits Presserkrage: priesterkragen, Priesterkragen of Radblume.

(h) Vorm, wambuisknoopen, zie Bellis.

(i) Margriet was vroeger een algemene plant die nadelig was voor een weiland. Het is de Weise of Wiesen Wucherblume. Het kruid geeft een slecht veevoer. Bij de Denen was er zelfs een wet dat het uitgeroeid moest worden bij de boeren op wiens land ze groeide.

(j) In Itali zouden de zachte spruiten als een salade zijn gegeten. Verder Dickkoppe, Hunneblome, Bedlmandl, Glesser, Raddbleaml, Wagenblume, Wagenscheibling, Jungfernsblume, Kaisserblume, Zwitsers Chasseblume, Geissbluem, Mareie(n)blume, Santihanser.

(k) Margriet is een orakelbloem, Duits Orakelblume, die bestemd over het huwelijk, non worden of naar de hemel of hel gaan. Pluk een bloemblaadje, en spreek, zeg me de waarheid, dis moi la verite, Sag mir die Wahrheit: Ik trouw wel, trouw niet etc. het laatste blaadje geeft aan of het wel of niet lukt, zo ook met non worden, naar de hemel of hel gaan. In de taal van de bloemen betekent de plant: verlaat me niet. Men neemt de gele buisbloempjes en werpt ze in de lucht en laat ze vallen op de omgekeerde hand, ieder bloempje dat er op blijft liggen telt voor 10 jaar (wachten voor je gaat trouwen en dergelijke).

Margriet, de grote madelief, campanula en Arnica brengen de kinderen geld op. Op St. Jansdag maken ze het Johannesbed, een kussentje met de drie genoemde bloemen en leggen ze er heiligenbeeldjes op. De andere morgen vinden ze er geld onder.

De margriet is op dezelfde dag geboren als het goddelijk kind. Het was het teken voor de wijzen dat ze de plek bereikt hadden waar de ster ze naar toe geleid had. Toen ze tegen de avond de smalle straatjes afzochten was er geen opwinding, geen welkomstmuziek, geen dans of feest. Alles was stil en donker tot koning Melchior hen liet stil staan. ‘Hier is het,’ zei hij, ‘Het is de plaats, kijk, hier is een bloem die op de ster lijkt die ons geleid heeft en daarboven ons hoofd staat.’ Toen Melchior de bloem wilde plukken ging de staldeur vanzelf open en liet hen binnen. Melchior plaatste de bloem in de hand van de nieuwgeboren baby en allen gingen op hun knieën voor de lichtende verschijning, hij droeg de bloem als een scepter met de vorm van een ster.

Symbool van een zinnebeeld, herinnering.

St. Margriet.

(184,187A, 215) St. Margriet zou de dochter geweest zijn van een heidense priester die tot de christelijke godsdienst overging wat haar de haat van haar vader en anderen op de hals haalde. Ze werd op allerhande manieren gefolterd en tenslotte op 20 juli 275 onthoofd. Volgens de legende zou in de kerker, waarin ze opgesloten was, een draak op haar afgekomen zijn die de vlucht nam toen ze het monster een kruis voorhield.

20 juli, de dag van Sint Margriet, de beruchte regendag. Men kent het gezegde: ‘Regent het op St. Margriet, dan regent het 6 weken lang.’ In Frankrijk zegt men hetzelfde van St. Medardus, 8 juni. Op die dag wordt het rozenmeisje, rosiere, gekroond. Het Franse rijmpje luidt: ‘ruant il pleut de St. Medard, il pleut quarante jours plus tard.’ St. Medard wordt de ‘Le grand pisseur’ genoemd. In Groningen pis grait =pis margriet.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl