Succisa

Dit geslacht komt met 3-4 soorten voor in het M. Zeegebied tot Tropisch Afrika. Nauw verwant aan Scabiosa.

Dipsacaceae. Kaardenbolfamilie.

Uit E. Blackwell.

=Succisa pratensis, Moench. (van de weiden) (Scabiosa succisa)

Vormt een rozet van elliptische bladeren die spits en gaafrandig zijn, min of meer behaard, de bovenste kleiner, lancetvormig en meestal getand.

Opgerichte stengels zijn wat behaard.

Buitenkelk is ruw behaard, met 4 eironde, spitse tanden, kelk met 5 uitgespreide naalden, bloemhoofdjes bijna bolrond met kleine bloempjes die allen even groot zijn, 4spletig en blauw in juli/september. Wordt bestoven door dagvlinders en bijen in juli tot oktober.

Uit Europa, Kaukasus en Siberië wordt 30-90cm hoog. Er is en vorm met roze en een met witte bloemen.

De vruchten met de stijve uitsteeksels worden door dieren verspreid.

De blauwe knoop is vrij algemeen in vochtige hooilanden en open moerassen, veen- en heistreken, dikwijls samen met het pijpenstrootje en tormentil. Na ontginning van heide en venen zie je dit plantje nog vaak langs de wegen. Uit gematigde gebieden van Eurazië.

Meerjarig.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Men noemt dit kruid gewoonlijk Duyvels-bete in het Nederduits of in Latijn Morsus diaboli, in het Hoogduits Teuffels abbiss, in het Frans mors du diable, in het Engels dewelles bit omdat de wortels van onder kort afgebeten schijnt te wezen. Men noemt dit kruid in Italië ook morso del diavolo en het heet gewoonlijk bij de apothekers daar Praemorsa’.

Abbiss bij Bock, Dufelsbethe, Duwelsbit, Teufelsabbiss bij Bock, Verbeten, Engels devil’s bit, fore bit, forebitten more, duivelsbeet, Vlaamsche duivelsbeet, Franse mors du diable, Italiaans morso di diavolo Vandaar de Latijnse naam morsus diaboli en het Latijnse succise praemorse (van suc-caedere: afhouwen, premorse is abrupt afgehouwen) zijn het woorden die verwijzen naar de kort afgebeten dikke en bruine wortelstok, het gedeelte dat de duivel heeft achtergelaten. Waarom de duivel dat deed, vragen de mensen zich af, want hij was toch niet ziek?

(86) “Oribasius spreekt dat die duivel alzo groot geweld met deze wortel bedreef, dat de gebenedijde moeder Gods Maria grote ontferming daarmee had. En hierom nam zij de duivel zijn kracht af zodat hij hiermee niet meer bedrijven mocht. En van grote toorn dat hem zijn kracht van deze wortel benomen was beet hij deze wortel van onderen af en alzo is zij noch heden”.

Dodonaeus (b) ‘Dan de oorzaak waarom dat de gewone man dit gewas Morsus diaboli en duivelsbeet genoemd heeft is omdat sommige dromers versieren dat de duivel de wortel van dit kruid plag af te bijten omdat hij het goede benijdt dat de mens ermee zou kunnen doen was dit heel gebleven omdat hij weet dat ze tot vele dingen nuttig en bekwaam is. Zou dit kruid duivelsbeet moeten heten omdat de wortel afgebeten of kort afgesneden schijnt te wezen dan zou de weegbree dezelfde naam ook moeten voeren omdat haar wortel ook zo afgesneden en kort afgebeten is, maar sommige zeggen dat duivelsbeet zo genoemd is naar de brandende kracht waarmee ze zwellen in de lies en pestachtige blaren, Anthrax of kolen genoemd, doorbijten en ontdoen kan. Dan Fuchsius heeft ze daarom liever Succisa willen noemen al sof men zei afgesneden omdat de wortel zowel afgesneden schijnt te wezen als afgebeten’.

Frans succise des prés.

(c) Blauwe knoop, is zo genoemd naar de donkerblauwe knoop die op een lange stengel staat. Engelse blue ball, blue bonnets, blue buttons, blue kiss of blue scabious, knapweed was origineel knopweed, dit naar de ronde hoofdjes. Franse tete de loup: wolfskop, de stekelige vruchtvorm, scabieuse des bois; van het bos.

(d) Verder, St. Peterskraut, Sante of Sunte Petersword. Stenblom, Lausblume, Blo Hans: Blauwe Hans, Rotalwurz, Stickblume, Rossguckle, Zwitsers Rietchnopf.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Men gebruikt het sap van dit kruid veel in de gorgelwaters die men maakt in de keelblaren en gebreken van de keel. Tegen halsgezwellen: Neem van dit kruid drie handen vol, kook het op in schoon water tot een pint, doe er twee ons honing van rozen bij en gorgel daarmee. Dodonaeus.

Tegen pestachtige gezwellen: Neem dit gehele kruid, stamp het klein en leg het papgewijs op. Fuchsius. Het werkt ook tegen de beten van de giftige dieren.

Tegen gestold bloed in het lichaam, het laat scheiden het bloed dat door stoten, vallen en anderszins in het lijf gestold is: Neem van dit kruid vier handen vol, kook het op in wijn tot een pint en geef hiervan twee maal per dag een roemertje vol te gebruiken. C. Durantus. De wortel van buiten op de blauw geslagen of gestoten plaatsen pleistervormig gelegd geneest die en laat vergaan het bloed dat uit de aderen gegaan en gestold is’.

Folklore.

Duivelsbeet zou door een Pergamenische arts in 4^de eeuw ontdekt zijn, deze meester had geleerd dat het duivelse krachten bezat. Vervolgens ontstonden er allerlei legenden.

Een jongeman ging een wedstrijd aan met de duivel dat hij alle krachten van de planten kende. Omdat niemand nu meer stierf (in dit verhaal wordt duidelijk gedoeld op Aesculapius) en ook in de hel geen dode meer verscheen, kwam Lucifer tot een verschrikkelijke daad, hij verblindde de jongen. Vanzelf wist de jongeman, die alle krachten van de planten kende, zich weer te genezen. De duivel beet daarom in blinde woede een stuk van de wortel van de helende plant af. De wortelstok werd zo tot morsus daemonis en gebruikt tegen alle boze geesten die daarmee uit het lijf vlieden. Ziekten waren afkomstig van duivelse geesten die je pijnigen. Eet zo’n wortel en de duivel wordt verdreven, ofwel in tegenwoordige taal, de zieke is genezen.

In gloeiende kolen werden zijn gedroogde bloemen geworpen omdat men ontdekt had dat de rook de blauw violette kleur in een wonderbare smaragdgroene kleur veranderde, dat was ook een duivelse werking.

In de middeleeuwen heerste het algemene bijgeloof dat de wortels kracht bezaten om onder de mensen jaloersheid en strijd te ver­oorzaken. Wilde iemand vrienden uit elkaar drijven, dan had hij alleen maar de wortel van de plant onder de tafel te leggen waaraan ze zaten en gauw zou een grote strijd ontbranden.

Het zou het middel tegen de ‘plaag’ zijn en alle pestachtige ziektes, ook gif en de steken van venijnige dieren. Het helpt ook hen die inwendig gekneusd zijn of aan de buitenkant door vallen of slaan.

Planten.

Planten in goede grond op tamelijk vochtige, zonnige tot half beschaduwde plaatsen.

Zaad 3 weken bewaren bij 20 graden, dan 6 weken bij –2 en zaaien bij 7 graden.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl