Scolymus

3 of 4 kruiden die allen inlands zijn in het M. Zeegebied.

Een of meerjarige kruidachtige planten met gedoornde bladeren en stengels.

Ze groeien 20-90cm hoog met heldergele bloemhoofdjes.

Asteracea, Cynara klasse.

Uit J. Sibthrop.

=Scolymus hispanicus L. (uit Spanje) is een kruidachtige tweejarige van 80cm hoog met doornige bladeren en stengels.

Heldergele tot oranje bloemhoofdjes van 2-3cm diameter.

Uit zuid en west Europa, en noordwest Frankrijk.

Common golden thistle of Spanish oyster thistle.

Uit J. Sibthrop.

Scolymus maculatus, (gevlekt) Gevlekte scolymus is een of tweejarige met gele bloemen.

Ze kan zich sterker verspreiden door middel van de wind dan de vorige twee.

Het skelet van deze plant bepaalt in de winter vaak het gezicht van de distel op de velden van het H. Land. Zijn takken worden korter naar het einde van de stam toe en herinnert aan de armen van een kandelaar.

Lijkt op de Mariadistel en Notobasis. Uit Z. Europa en is beschreven in 1633.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘In het Latijn heet het Carduus Chrysanthemus, dat is distel met goudgele bloemen of gulde distel’.

Gouddistel, Duitse Golddistel, Engelse spotted golden thistle of spotted oyster plant.

(b) ‘In het Latijn Scolymus Theophrasti. Want naar mijn mening is dit tegenwoordig gewas de echte Scolymos van Theophrastus, gemerkt dat al hetgeen dat hij in zijn 6^de en 7^de boek van de Scolymus spreekt met deze soort van gouden distel gans overeen komt; ‘ Scolymus, zegt hij, bloeit in de zomer en behoudt zijn bloemen zeer lang die fraai om te zien zijn, de wortel is zowel rouw als gekookt geschikt om te eten en geeft een melkachtig sap van zich als ze groot en hard wordt. Theodorus Gaza noemt deze distel eigelijk Carduus in het Latijn. Plinius heeft van dezelfde Scolymus ook vermaand in het 16^de kapittel van het 21^ste boek: ‘Scolymos, zegt hij, is ook een soort van distel die van de andere distels, te weten van de Acorna en Atractylis, daarin verschilt dat haar wortel gekookt goed om te eten is’. Dezelfde in het 22^ste kapittel van zijn 22^ste boek schrijft aldus: ‘In de landen oostelijk gelegen of in Oriënt wordt Scolymus voor spijs gebruikt en is daar anders Leimonion genoemd’. Wat Theophrastus in het 6^de boek ook te kennen schijnt te geven, gemerkt dat hij aldaar de soorten van phyllacantha, dat is die soorten van kruiden die doornen aan hun bladeren hebben, verhaalt en telt en tenslotte daar de Scolymos ook onder rekent met de toenaam Leimonia in het Grieks.

De inwoners van het eiland Kreta noemen dit tegenwoordig ascolymbros die de oude Griekse naam enigszins behouden of navolgen, de Italianen, te weten die van Ancona, noemen het rinces en die van Rome spina horda, de Spanjaarden cardon lechar. Sommige noemen het op zijn Grieks Glycyrrhizon, dat is op het Latijns Dulcis radix en in het Nederduits zoete wortel omdat de wortel zo goed of zoet en aangenaam van smaak is’.

Scolymus, Grieks skolos: doorn, de bladpunten.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘De wortel van deze Scolymus of gouden distel met haar tere en eerst uitspruitende bladeren die dikwijls in spijs, hetzij rouw, hetzij gekookt, gebruikt worden zijn de maag redelijk nuttig en behulpzaam, dan ze geven heel weinig voedsel en dat is dun en waterachtig, als Galenus betuigt. Plinius schrijft dat de wortel van Scolymus zeer geprezen was van Eratothenes en zegt dat ze zeer geschikt is om van de arme lieden voor spijs gebruikt te worden en hij zegt er noch meer toe, te weten dat ze bijzonder nuttig en geschikt is om de plas te verwekken en te laten lossen. Hij zegt ook dat als ze met azijn vermengd wordt en van buiten op de huid gelegd of gestreken wordt alle plekken, mazelen en sproeten verdrijft en laat vergaan en dat ze met wijn gedronken of gegeten de mens bijslapen lustig maakt, zoals Hesiodus en Alceus betuigen. Hij zegt ook dat een ons van deze wortel die van haar middelste of merg gezuiverd is in drie stopen goede sterke wijn van Falerna gekookt tot het derde deel toe van de nuchtere mensen na de badstoof en ook na de maaltijd drie kroezen tegelijk elke keer gedronken de stank en zware reuk van de oksels verbetert en laat vergaan. Welke laatste woorden Dioscorides van zijn Scolymus ook gezegd heeft en daaruit schijnt het dat Plinius het ook geschreven en aan zijn Scolymus toegeschreven heeft.

Te Salamanca, zegt Clusius, worden de jonge scheuten met de wortel van dit gewas rouw gegeten of met vlees gekookt en met het melkachtig sap er van laten ze de melk tezamen lopen en stollen. Ze gebruiken de bloemen aldaar ook om saffraan mee te vermeerderen of te vervalsen wat andere met de bloemen van Carthamus plegen te doen.’

Bijbel.

Job 31: 40 ‘en dan mogen dorens voor tarwe opschieten’.

Jesaja 34: 13 ‘In zijn burchten schieten dorens op’. De naam in Job os choach, wat in Grieks vertaald werd als, net als dardar. Velen denken dat het Notobasis syriaca als een plant die gewoon is in Jobs land.

Er zijn meer dan 100 soorten distels in Israël. Mogelijk is de naam Dardar de naam voor de sterdistels en de naam choach een algemene naam voor alle stekelige onkruiden. In Jesaja denkt men dat het Scolymus is.

De naam Dardar betekent tranen (Genesis 3:17) Dit zou ook op een artisjok kunnen slaan, naar de tekst “Ik zal het naar je toebrengen”. De kardoen en artisjok zijn inlands in Palestina.

De Arabische naam voor Centaurea calcitrapo, L. is schaub‑ed‑dardar, Scolymus pallescens, Del. (verblekend) Heet in N. Arabië durdar.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl