Lamium

Uit Redoute.

Dovenetels zijn n- en meerjarige.

Voor een ‘dood’ plant is het een verheerlijking. Een en al zachtmoedigheid ontwapent zich met kransen van mooie lippen. Paars, geel, purper, gevlekt of wit staat de plant net zo goed. De zonnige en gapende bloemen zijn van een lichte kleur.

De verfrommelde bladeren zijn van een doffe groene kleur.

Hun hoofdgebruik is voor vrouwen, het is een kruid van Venus.

De gekweekte vormen zijn meestal meerjarige en worden als schaduwplanten gebruikt, het zijn echte bodembedekkers.

Het zijn lage planten die meestal vertakt zijn aan de voet, velen zijn onkruiden.

40 soorten komen voor in Europa, N. Afrika en Azië.

De tegenoverstaande bladeren zijn geschikt om er molentjes van te maken door een lucifer of speld in het midden van twee bladparen te steken en de speld op een plankje te steken. De bladeren zijn zacht en harig, rond, eivormig en gekarteld.

De stengel is vierkant.

Lamiaceae, lipbloemige, Stachys klasse, subklasse 4, Lamiaceae.

=Lamium album, L. (wit) Bladen zijn hartvormig en gepunt, diep gezaagd en gesteeld.

Door iedereen wordt de witte gebruikt om honig uit de bloemen te zuigen. In de heerlijk groen-witte bloem kun je de bijen kan zien wriggen om erin te komen, mei tot..

Zijn brosse wortels worden gemakkelijk gebroken om nieuwe planten te vormen.

Het kruid groeit overdadig in hagen en is een vaste bezoeker in tuinen. De geur is niet aangenaam en wordt door het vee niet gegeten.

Dit is een meerjarige plant van een 30cm. en komt overal voor door geheel Europa, noordelijk tot 63^ste graad N. B en gematigd Azië.

Witte dovenetel, Engelse white deadnettle, bee nettle, bijenplant. Wessie Taubnessel.

Uit G. Oeder.

Lamium amplexicaule, L. (stengel omvattend) Bladen zijn rondachtig en hartvormig, diep en stomp ingesneden, de bovenste zittend en stengelomvattend, de lagere gesteeld, vaak wat helderder diep groen gekleurd en meestal met wat purper getint.

Een 30-50cm hoog met dunne stengels.

De helder roze kleurige bloemen vlammen te midden van nederige blaadjes.

De hoenderbeet is een eenjarige die toch vrijwel het hele jaar in bloei gevonden kan worden.

Op een lichte en wat schaduwrijke grond geeft de hoenderbeet een lang en vruchtbaar leven. Uit Europa, W. Azië en N. Afrika.

Hoenderbeet, henbit deadnettle, greater henbit. Stengelumfassende Taubnessel.

Lamium galeobdolon L. Zie Lamiastrum galeobdolon.

Uit delta-intkey.com

Lamium hybridum, Vill. (hybride) )Lamium incisum; ingesneden) Bladen zijn breed hartvormig en diep ingesneden en getand tot de randen, de bovenste breed eivormig en staan in kransen.

Maar een paar stengels die dun en verlengd of kort, dik en veeltallig zijn.

Dof purperen bloemen in mei tot juni.

Eenjarig.

Groeit op vochtige gronden van W. en Midden Europa.

Naam.

Ingesneden dovenetel, Engelse cut leaved dead nettle.

Uit Fuchs.

Lamium maculatum, L. (de gevlekte) Gesteelde bladeren zijn hartvormig/eirond, toegespitst en gekarteld tot gezaagd, behaard en donkergroen, in het midden met licht groene tot witachtige overlangse streep.

De witte vlekken komen voor in cultuur, ze zijn afwezig op veld.

Liggende tot opstijgende stengels.

De purper/roze bloemen staan in schijnkransen, zittend en 2-3cm lang met gebaarde helmknoppen in april/juni.

De plant kan goed in de schaduw vertoeven.

Sterke plant met korte uitlopers. De gevlekte blijft wat compacter omdat het kruid niet zo uitstoelt, is wel erg sterk en kan zich zo goed verspreiden, mits het niet te droog is. Vele cultivars. ‘Album,’ met witte bloemen, ‘Aureum,’ met gele bloemen,’Beacon Silver,’ met roze bladeren, ‘Golden Nuggets,’ ‘Orchid Frost’ met zilverwit gevlekte bladeren, ‘Pink Pewter,’ met bijna geheel zilverwitte bladeren en roze bloemen, ‘Purple Dragon,’ met diep paarse bloemen, ‘Roseum,’ met roze bloemen, ‘White Nancy,’> met zilveren bladeren en blauwgroene rand, witte bloemen.

Uit Midden en Z. Europa en W. N. Azië, wordt 25-60cm hoog.

Gevlekte dovenetel, spotted white deadnettle. Gefleckte Taubnessel.

Uit www.flickriver.com

Lamium molucellifolium, Fr. (Moluccella-achtig blad) (Lamium purpureum var. moluccellifolium Schumach) Bladen zijn stomp, ingesneden en gezaagd, de lagere gesteeld en niervormig, de bovenste zittend en staan wat in een krans.

Purper kleurige bloemen komen in juni tot september.

Een eenjarige van een 30cm hoog.

Naam.

(Dodonaeus) ‘Allergrootste Oostenrijkse Galeopsis. Dezelfde Clusius geeft dat geen andere naam dan Galeopsis maxima Pannonica. Ook is dit ganse gewas als men dat tussen de handen wrijft en van smaak ook zuur en bitter. Nadat de bloemen afgevallen zijn ziet men in gesnipperde huisjes vier zaden steken die op het zaad van de Molucella lijken.’

Bastaard paarse dovenetel, middelste of brede dovenetel, Engels intermediate dead red nettle, Northern dead nettle, Entferntbltige Eingeschnittene Taubnessel.

Uit botanical magazine.

Lamium orvala, L. (mogelijk van horminum, zie Salvia orvala) Lang gesteelde bladeren zijn hartvormig/eirond en toegespitst, dubbel gezaagd en zacht behaard, heldergroen.

Plant zonder uitlopers, met opstaande, behaarde en meestal roodachtig gekleurde stengels Bloemen staan met 6-14 in schijnkransen en zijn roze/rood, 2.5-4cm lang, donkerder gevlekt in april/juni.

Uit Z. Europa, Balkan, wordt 30-60cm hoog. Is beschreven in 1596. ‘Alba’ met witte bloemen.

Lamium purpureum, L. (purper) Bladen zijn hartvormig en getand, allen gesteeld, de bovenste staan in kransen en de onderste hangen naar beneden.

Deze plant ontwikkelt de energie om 8 maanden in het jaar te bloeien. Het kruid geeft een bloem als de hoenderbeet maar met een kring van purperen haren op de bodem van de rood bladerige bloem, kan zichzelf, met slecht weer, met gesloten bloemen bestuiven.

De purperen is een eenjarige met een sterke geur, maar stinkt niet. Uit W. Europa.

Naam, etymologie.

Paarse dovenetel, Engels red dead nettle. Purpurrote Taubnessel.

Naam.

(Dodonaeus) (a)’DԄeze kruiden worden gewoonlijk in het Nederduits dove netels genoemd, in het Hoogduits Tode Nessel en Taube Nessel, in het Spaans hortiga muerta, in het Italiaans ortica morta, in het Frans ortie morte, in het Latijn noemt men ze ook Urtica iners en Urtica mortua.’

De plant verschijnt in de 10^de eeuw als blind of dumb nettles. In de 15^deeeuwse Ortus Sanitatis verschijnt het als Urtica mortua: dode netel. Ze werden met de brandnetels wel in dezelfde groep geplaatst, maar branden niet of zijn dood. Sinds die tijd heeft het een verbinding met dood. Franse ortie morte, Duitse Dodte Nessel en het Engelse dead nettle hebben een universeel testament van dat uiterlijk. Makke brandnetel of dovenetel omdat de plant eruitziet als een brandnetel maar geen brandharen bezit, de laatste heeft ook een ronde stengel, Duits Taub-Nessel of Edernesseln. Wijfke brannettel, bloeiende brandekkel of hondsnetel. Culpeper vermeldt dat de archangel door landsmensen dead nettle genoemd wordt.

Dodonaeus (b) ‘Dan Plinius zegt dat die soort van netels die niet branden of heet is Lamium genoemd wordt.’

Lamium van Plinius zou van het Griekse laimos afgeleid kunnen zijn: de keel of muil, en is daardoor verbonden met lamos: een groot hol. Lamia is een vampier, vergelijk. Grieks lamos: muil dat verbonden is met Latijn lemures of nachtgeesten. Een verterend monster met hoofd en borst van een vrouw en lichaam en staart van een serpent, een vampier of heks.

Waarschijnlijk is het woord verbonden met Lamia: de koningin van Libië, wiens naam door de Grieken werd gebruikt om kinderen af te schrikken die ze zou verslinden. Lamia was de mooie Libische koningin die door Zeus bemind werd. Uit jaloersheid roofde Hera, Juno, al haar kinderen en sinds die tijd rooft Lamia de kinderen van anderen om ze te doden. Daarom werd haar naam gebruikt om kinderen bang te maken.

Of het heeft zijn naam van de vis lamia omdat het lijkt op het verschrikkelijke gelaat van deze vis wanneer die ergens naar hapt.

De Lamien waren vrouwelijke spoken wier geschiedenis, net als elk andere spookgeschiedenis, duister en verward is. Men verhaalt dat zij zeer begerig waren naar mensenvlees en vooral naar het bloed van kinderen. De verbeelding stelde zich deze wezens voor als lelijke vrouwen met ezelspoten die de bakers van de kinderen verschrikten en zich in allerhande gedaantes hervormden en vertonen konden. Ook reizigers ontmoetten die wezens dikwijls en die konden hen alleen door schelden en schreeu­wen verjagen.

Onzeker is de afleiding, in ieder geval is de naam naar een schrikbeeld van kinderen genoemd. Symbool van wreedheid.

Dodonaeus ‘De eerste soort hebben we in het Latijn Urtica iners prima of Lamium primum, dat is eerste dove netel genoemd.’

L. album werd als tamme of witte dovenetel gezien en werd dan- of dauwnetel genoemd, witte of Weisse todte of dowe Nessel bij Bock, Taubnessel, Taubnessel, Thaunessel bij Kilian, Hummelkenskoppe, Sugelken, of Binsssauge, Engels white dead nettle, archangel, blind nettle, dumb nettle, white dead nettle, Frans ortie jaune of lկrtie blanche, Zwitsers Imbe-Gutterli, Taunessle. De tweede soort is Lamiastrum, zie daar.

Dodonaeus (d) ‘De derde soort, Urtica iners tertia in het Latijn genoemd of Lamium luteo flore, mag in het Nederduits derde dove netels genoemd worden of dove netels met gele bloemen.’

Dodonaeus (e) ‘De vierde, in het Latijn Urtica iners quarta, mag men vierde dove netels noemen.’

Rode is maculatum of Duitse gefleckte Taubnessel, Bienenhute, Binesug, taub Nessel, zahme Nesseln, Engelse bee nettle, Duits Saug, omdat de bijen honig saugen, onze zuigjes, zuiglammetjes, zuigman, zoetnetel, zuugbloem, pappezoegers, suikernetel, engeltjeseten hommelwortel, goudhaansvoer, goudhaantjeseten In België mammaluiten, dus ook zuigen. De bloemen bezitten veel honig. Om dit te proeven moet je er in de morgen vroeg bij zijn, anders zijn de bijen je voor. Die zijn met hommels de enige insecten die de honig eruit kunnen halen omdat een scheef opgerichte haarring de toegang voor kleinere insecten afsluit.

Dodonaeus (f) ;Deze en de volgende dovenetels heten in het Latijn en Grieks Lamium, Aononium en Anonium. Die met gele bloemen heet in Italië milzatilla als ook die met witte plakken die ook lienaria heet. Die met witte bloemen noemen sommige Archangelica flore albo.’

In katholieke tijden werden vele planten bekend als aartsengel; archangel, omdat ze in mei bloeien, het feest van de verschijning van St. Michael. Die kruiden mogen daarom beschermers zijn tegen duivelse krachten en hekserij. In Aelfric’s tiende eeuws woordenboek en een ander uit de 13^de eeuw komt de naam archangeli­ca, Duitse Erzengel.

(g) Purpureum is gevlekte dovenetel, Engelse spotted dead nettle, Duitse Gevleckte Taubnessel, Franse ortie rouge en lamier, van Lamium. Paarse of purperen dovenetel is zo genoemd naar zijn rood/paarse bloemen, ook omdat de plant over het geheel paars kan verkleuren, Rote Taubnessel.

(h) Amplexicaule. Hoenderbeet is zo genoemd omdat het vocht van de plant fataal zou zijn voor hoenders die er bedwelmd van zouden raken, Franse pied de poule, Engelse henbit, ook lion's snap, Duits Taubnessel. Ook wordt het wel stengelomvattende dovenetel genoemd, de bovenste bladeren zijn met de voet aaneengegroeid.

(i) Uit Origanum, Orpinum, ontstond waarschijnlijk Duits Apant, Arpant of Orpannt en betekent dan niet Urtica.

(j) De naam tengel of tingel stamt uit het oud-Engels wat jeuken of branden betekent.

(k) Adam en Eva, draai de bloem om dan zie je de twee meeldraden naast elkaar liggen als man en vrouw, daarom heeft ze liefdeskrachten. Of omdat als je de bloem naar beneden houdt de zwarte en gouden meeldraden zijde bij zijde ziet liggen als twee slapende mensen in een doorzichtige zijden tent.

Oude Duitse namen zijn; Hahnenkop bij Bock, Melkblom. Frans epervire piloselle.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘De bladeren, het sap, de steel en het zaad van de dovenetels, naar het zeggen van Dioscorides, zijn krachtig om alle hardigheden te vermurwen en om alle kroppen, klieren, bloedzweren en andere zwellen te verteren en te laten scheiden, zelfs de kanker en de zwellen die achter de oren plegen te komen, maar om dat te doen moet men er een pleister of papje van maken en dat zo lauw op die plaats de tijd van twee dagen lang houden. Het water daar deze dingen in gekookt zijn wordt ook voor zeer goed gehouden om daarmee te stoven of te baden in dezelfde gebreken.

Plinius schrijft insgelijks ook van Lamium of dovenetels in het 14^de kapittel van zijn 22^ste boek waar hij de krachten er van met de navolgende woorden verhaalt; ‘Lamium, zegt hij, met een korreltje zout gestampt geneest alle verpletterde, gekwetste, geblutste, verbrande en gewonde leden en ook de klieren of kropzweren, zwellen en jicht of de jicht zelf en vooral die aan de voeten komt.’

De bloem werd vroeger als huismiddel gebruikt en nu nog in de artsenij. De gedroogde bloemen werden bij het volk als een thee tegen borst en longziektes gebruikt, ook als bloed reinigend middel. Kneipp beveelt de damp van het afkooksel aan bij oorziektes.

Het sap zou gebruikt zijn tegen spataderen en zwellingen, dit door het sap in een linnen doek te drenken en het zoals kompres te gebruiken. Inwendig werd het gebruikt tegen vrouwenkwalen.

Alle dovenetels kunnen gekookt en gebruikt worden als potkruid. Als groente verzamel je de jonge bloemtoppen, verzacht het met een beetje boter en kook het zachtjes, draai en meng het zodat het niet brandt, licht zout en peper gebruiken. Serveer het met hete boter en wat bieslook. Er kan ook een thee van worden getrokken.

Planten.

Vermeerderen door scheuren in մ voorjaar. Zomerstek in juli, geen groeistof.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl