Ophrys

Uit M. Schulze, www.BioLib.de.

130 of meer soorten komen voor in dit geslacht die meestal in de Noordelijk gematigde zone van Europa voorkomen, Azië en N. Afrika.

De meeste worden gevonden in het M. Zeegebied.

Ze hebben de vorm van Goodyera en dragen een rozet van bladeren met een opgaande bloem.

De spiegelorchissen zijn allen terrestrische, overblijvende kruiden die overwinteren met twee ondergrondse, gedeelde knollen. Elk jaar ontstaan er reeds tijdens de bloei twee nieuwe knollen, terwijl de oude afsterven. In de herfst groeit er een bladrozet dat overwintert en dikwijls al verdroogd is bij het begin van de nieuwe bloei. In het voorjaar verschijnt een bloeistengel met meerdere stengelomvattend bladeren, lancetvormig en steeds ongevlekt die naar boven toe kleiner worden tot schubben. De bloeiwijze is een ijle aar met twee tot maximaal twaalf bloemen. De bloemen zijn variabel van grootte, tot enkele cm., en staan steeds wijd open. De bloembladen kunnen alle kleuren hebben en zijn zelfs binnen n soort nogal variabel van kleur.

Aardorchidee met grappige, op insecten gelijkende bloempjes. Het bloempje bootst het achterwerk van vrouwelijke insecten na en wordt door manlijke zweefvliegen en wespen bestoven. Vele hybriden.

Orchidaceae, orchideefamilie.

Naam, etymologie.

Ophrys komt van Grieks ophrys: het betekent wenkbrauw, vanwege de beide tegenover elkaar staande gebogen kelkbladen. Volgens Plinius werd de plant in zijn tijd door de dames gebruikt om de wenkbrauwen donker te maken, vandaar ogenbruin, Duits Frauentrane of Jungferli, Sammetweibli, Sammetschuhli, Teufelsangesicht, Ragwurz: opwekkend liefdesmiddel, Frans fleur ailee; bloem met vleugels.

Engels looking-glassorchis, spiegelorchis, weerspiegelen of imiteren de insecten.

Het geslacht wordt in 2 secties verdeeld; De Sectie Euophrys bevat die soorten waarbij de pollen tijdens de Pseudocopulatie aan de kop van het insect gezet worden. Sectie Pseudophrys bevat die soorten waarbij de pollen aan het achterste bevestigd is.

= Ophrys apifera, Huds. (op een bij gelijkend) Lancetvormige bladeren zijn helder groen.

Stevige opstaande stengel is rond en geelachtig/groen met 4-9 ruin geplaatste bloemen.

Bloem is 4cm in doorsnede, de lancetvormige bloembladen lijken op zachte vleugels en zijn of groen-wit of van een diepere lila tint. De lip vertegenwoordigt het lichaam van het insect, bruin en gemengd met geel, zacht en fluweelachtig, de lip is gezwollen en driedelig, de middelste is omgebogen en aan de top met een lang groen of geel aanhangsel. De bloem lijkt op de bij zoals die rond zoemt om de bloem in juni en juli.

Uit Midden en Z. Europa tot Kaukasus. wordt 20-40cm hoog.

Ophrys apifera var. apifera, Ophrys apifera subsp. jurana Ruppert (1911) (uit de Jura) Ophrys apifera var. flavescens Rosbach (1880) gele lip, Ophrys apifera var. aurita, (Moggr.) Gremli (1887) (geoord) smalle, maar verlengde bloembladen, Ophrys apifera var. basiliensis, Schweggler, (uit Bazel) Ophrys apifera var. botteroni, Chodat) Brand (1905) -als friburgensis,(uit Freiburg, Zwitserland) Ophrys apifera var. bicolor, E. Nelson (1962) 2kleurige lip, Ophrys apifera var. curviflora A.Souli 2004 (Frankrijk) Ophrys apifera var. friburgensis, Freyhold (1879) – Kroonbladeren zijn als de kelkbladeren gevormd, Ophrys apifera var. trollii. (Hegetschw.) Rchb.f. (1851) (Berg Troll in Zwitserland) aanhangsel van de lip is naar voren gestrekt, Ophrys apifera var. immaculata Breb. verschilt hiervan doordat de lip niet gevlekt is, de onderste helft is geelgroen en de bovenste donker paars.

Groeit op kalkrijke gronden.

Naam.

Bijenorchis, Engels bee orchis, Duits Hummel-, Bienenblume of Hummelblume, Bienen-Ragwurz, Frans abeille: bij.

M. Schulze, www.BioLib.de.

Ophrys araneola Rchb. (spinachtig) (Ophrys aranifera subsp. araneola (Rchb.) K. Richt.(spin) (Ophrys litigiosa E.G. Camus, Ophrys sphegodes subsp. litigiosa (E.G.Camus) Bech., Ophrys sphegodes var. araneola (Rchb.) Lainz, Ophrys tommasinii (Vis.), Ophrys sphegodes subsp. tommasinii (Vis.) So)

Een overblijvende en niet-winterharde plant van maximaal 35 cm, wel stevig.

Vormt een bladrozet met blauwgroene bladeren, op de bloeistengel komen nog n of twee rond de stengel geplooide stengelbladeren voor.

Stengel met 4-10 kleine groene bloemen in een ijle aar.

Bloemen zijn tot 2cm groot met drie lancetvormige, geelgroene, wijd uitgespreide kelkbladen en twee kleinere, eveneens lancetvormige en iets donkerder gekleurde kroonbladen met gegolfde randen, van maart tot mei.

Groeit op kalkrijke grond van Midden, Z. Europa, Klein Azië.. Ophrys araneola subsp. argentaria (Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz, (zilverachtig) Ophrys araneola subsp. cretensis (H.Baumann & Knkele) Kreutz, (uit Kreta) Ophrys araneola subsp. illyrica (S.Hertel & K.Hertel) Kreutz, (uit Illyrie, N. Dalmati) Ophrys araneola subsp. quadriloba (Rchb.f.) Kreutz, (vier lobben) Ophrys araneola subsp. tommasinii (Vis.) Kreutz, (signor Tomasini uit Triest) Ophrys araneola subsp. virescens (Philippe ex Gren.) Kreutz. (groenachtig)

Naam.

Vroege spinnenorchis, Frans ophrys petite araigne, Engels small spider orchis, Duits Kleine Spinnen-Ragwurz, Kleine Spinnenorchis.

Uit www.treknature.com

Ophrys aveyronensis (J.J.Wood) H. Baumann & Knkele (uit het Franse departement Aveyron) (Ophrys sphegodes subsp. aveyronensis J.J.Wood, Ophrys aveyronensis (J.J. Wood) H. Baumann & Knkele.)

Een overblijvende en niet-winterharde plant van 20-40cm hoog, alleenstaand, met een forse indruk.

Bladeren staan in een bladrozet met op de bloeistengel nog een paar bladeren, klein breed lancetvormig met parallelle nerven.

Een bloeistengel draagt 5 tot 8 roze bloemen in een ijle aar.

Grote bloemen van 3cm met drie roze (zelden witte of groene) kelkbladen en twee kleinere, ovale en iets donkerder gekleurde kroonbladen met geel- tot oranje gekleurde randen en een groene nerf. De lip is variabele in vorm en kleur, van bijna vlak tot bolvormig, eendelig of met twee zijlobben, helder bruin, behaard en met een opvallend effen rood tot geelrood gevlekt hart- tot H-vormig speculum, afgescheiden door een lichtere rand in mei-juni.

Groeit op kalkrijke gronden van Midden-Europa, Frankrijk.

Frans ophrys de l’aveyron, Duits Aveyron-ragwurz.

Uit www.flickr.com

Ophrys aymoninii Buttler (Franse botanicus Grard-Guy Aymonin (1934–) is nog maar net ontdekt. (Ophrys insectifera subsp. aymoninii Breistroffer (1981)

De vliegenorchis van de Causses lijkt in de meeste opzichten op de gewone vliegenorchis (O. insectifera). Het voornaamste verschillen zijn de bloemen waar meer geel in zit. De lip is breder dan bij de vliegenorchis, springt meer naar voor en heeft een brede gele rand en een blauw speculum. Ook het gynostemium is geel, net als de bovenste kelkbladen. Er is geen aanhangseltje.

Groeit in de Causses, Frankrijk.

Naam.

Nederlands vliegenorchis van de Causses, Frans ophrys d’aymonin, ophrys mouche des Causses, Engels early fly orchid, Duits Aymonins Ragwurz.

M. Schulze, www.BioLib.de.

Ophrys holoserica Greuter, (dicht zijdeachtig behaard) (Ophrys fuciflora (Schmidt) Moench (fucus; valse hommel) Ophrys arachnites Scop.) lip lijkt wat op een hommel.

Meerjarige kruidachtige plant van 15-40cm hoog, alleenstaand, maakt een forse indruk.

Bladeren in een bladrozet en een paar op de bloeistengel, klein, breed lancetvormig met parallelle nerven.

Een goed groeiende bloeistengel kan een tiental bloemen dragen.

Grote bloemen van 2-3cm met drie roze tot witte kelkbladen en twee kleinere, donkerder gekleurde kroonbladen, lip is min of meer bolvormig, bruin tot purper, behaard en met een opvallende wit tot geel X-vormig speculum. Onderaan de lip is een opvallend geel aanhangsel zichtbaar, mei tot begin juli.

Groeit op kalkrijke gronden van Midden Europa. Ophrys holosericea subsp. aeoli (P. Delforge) Kreutz, Ophrys holosericea subsp. aramaeorum (P. Delforge) Kreutz, Ophrys holoserica subsp. biancae (Z.O. Sicili). Ophrys holoserica subsp. bornmuelleri (O. Middellands Zeegebied tot N. Irak). Ophrys holoserica subsp. candica (Z.O. Italië tot Z.W. Turkije). Ophrys holoserica subsp. chestermanii (ZW. Sardini). Ophrys holosericea subsp. dinarica (Kranjcev & P. Delforge) Kreutz, Ophrys holoserica subsp. elatior (Frankrijk tot Z. Duitsland). Ophrys holosericea subsp. episcopalis (Poir.) Kreutz, Ophrys fuciflora subsp. gracilis, Ophrys holosericea subsp. gresivaudanica (O.Gerbaud) Kreutz, Ophrys holosericea subsp. halia (Paulus) Kreutz, Ophrys holoserica nothosubsp. halicarnassia (Turkije). Ophrys holosericea subsp. helios (Kreutz) Kreutz, Ophrys holoserica subsp. holoserica (W. & C. Europa tot M. Zee) Ophrys holosericea subsp. holubyana (Andrs.) Kreutz, Ophrys holosericea subsp. homeri (M. Hirth & H.Spaeth) Kreutz, Ophrys holoserica subsp. lacaitae (Sicilië tot Z. Italië). Ophrys. holosericea subsp. linearis (Moggr.) Kreutz, Ophrys holosericea subsp. lorenae (E. De Martino & Centur.) Kreutz, Ophrys holoserica ssp. maxima (Kreta tot ZW. & Z. Turkije, Israël). Ophrys holoserica subsp. oxyrrhynchos (Sardinië tot Sicilië, Italië). Ophrys Holosericea, subsp. posidonia (P. Delforge) Kreutz, Ophrys holosericea subsp. serotina (Rolli ex Paulus) Kreutz, Ophrys holosericea subsp. tetraloniae (W.P. Teschner) Kreutz, Ophrys holosericea subsp. untchjii (M. Schulze) Kreutz.

Naam,

Hommelorchis, Frans ophrys frelon, ophrys bourdon, Engels late spider orchid, Duits Hummel-Ragwurz, Hummeltragende Ragwurz.

M. Schulze, www.BioLib.de.

Ophrys insectifera, L. (insecten dragend) heeft meer wittere bloemen (Ophrys muscifera, Huds. (vliegen dragend) wordt 20-35cm hoog.

Lancetvormige, blauwachtig/groene bladeren.

Opstaande stengel met 2-20 bloemen.

Lip is ovaal en driedelig met een brede, lichte vlek in het midden. De middelste lob is lang en tweedelig, bloemblaadjes zijn draadachtig.

De kleine bloemen, ongeveer 9 of 10 in getal, zijn verdeeld over de bovenste helft van de dunne stengel, het lijkt alsof er insecten aan staan te wachten. De bloemen zijn ter grootte van de gewone huisvlieg, vaak langer en lijken opvallend veel op dat insect. De groenachtige bloembladen zijn als vleugels en de afstaande blaadjes zijn als de voelers terwijl de bruin purperen lip, met een lichter blauw en een wat vierkante vlek in het midden, op het lichaam lijkt.. Lip is veel langer dan breed en 3spletig, aan de top zonder aanhangsel, purper/bruin en aan de voet met een bijna vierkante, sterk opvallende licht blauwe vlek.

Ophrys insectifera subsp. insectifera (Europa). Ophrys insectifera f. luteomarginata L. Lewis 2006 (Engeland) (geel gerand)

Var. bombifera Soo(hommel dragend) verschilt van het type doordat de lip van de bloemen bijna twee maal zo groot is.

Groeit op kleigronden van Europa.

Naam.

Vliegenorchis, Duits Fliegenkraut, Fliegen-Ragwurz, Frans mouche, Engels fly orchis.

Knabenkraut bij Brunfels, Margendrehen mit Vogleinblumen bij Bock, Tufelsangsicht bij Gesner, Frauenthranen, Hummelblum, Knabenkraut bij Brunfels, Teufelsantlit.

Uit W. Hooker.

Ophrys lutea Cav. (geel) is een meerjarige plant van 10-25cm, soms 40cm.

Aan de basis van de stengels staan 2 schopvormige bladeren. De 3-6 bladeren vormen een grondrozet.

Kelkbladeren zijn geelgroen, drievormige lip is in het midden donker tot zwart gekleurd, brede asymmetrische bloembladen, uitstekende meeldraden, in maart-mei.

Uit M. Zeegebied, Z. Europa.

Ophrys lutea subsp. lutea, Ophrys lutea subsp. galilaea (nu Ophrys sicula Tineo (uit Sicilie.) Ophrys lutea subsp. melena (nu Ophrys sicula Tineo) Ophrys lutea subsp. murbeckii (nu Ophrys × battandieri E.G.Camus (Franse botanist Jules Aime Battandier, 1848-1922) ) Ophrys lutea subsp. pseudospeculum (DC.) Kergulen. (valse spiegel)

Gele orchis, yellow bee orchid, Gelbe Ragwurz.

M. Schulze, www.BioLib.de.

Ophrys scolopax Cav. (snip-achtig, bloem zou lijken op de kop van een houtsnip) is een meerjarige plant van 15-65cm.

Het bladrozet heeft drie-zeven lancetvormige groene bladeren, de bloeistengel heeft 2-4 stengelomvattende bladeren.

Slanke stengel met een ijle tros van 3-12 bloemen.

Kelkbladen zijn roze tot violet met een groene nerf. De veel kleiner kroonbladen zijn roze tot violet en behaard, de lip is drielobbig, opgeblazen, eveneens kort behaard en kastanjebruin van kleur met een gele rand. De middelste lob is veel groter, ovaal of omgekeerd eivormig, de grootste breedte onder het midden, eveneens bruin of paars met een gele rand. Onderaan de lip is er een duidelijk aanhangseltje dat naar voren wijst, eind april tot juni. De kleur van de bloem en de tekening van het speculum zijn zeer variabel.

Groeit in kalkrijke gronden van M. Zeegebied, Hongarije tot Kaukasus.

Ophrys scolopax subsp. cornuta : (gehoornd) Horned Orchid (Hongarije tot Turkije). Ophrys scolopax subsp. heldreichii (Th. Von Heldreich, Duitse botanicus, 1822-1902) (Griekenland tot Z.W. Turkije, Cyprus) Ophrys scolopax subsp. picta (Link) Kreutz, (gevlekt) Ophrys scolopax subsp. scolopax (M. Zee tot Kaukasus), Ophrys scolopax subsp. vetula (Risso) Kreutz. (oude vrouw)

Naam.

Sniporchis, Frans ophrys bcasse, Engels woodcock orchid, Duits Gehornte Ragwurz, Schnepfen-Ragwurz, naar de gelijkenis van de bloem met de kop van een houtsnip.

Uit www.orchid.unibas.ch

Ophrys sphegodes, Mill. (spin) is een laag groeiende orchidee die zelden 15cm hoog wordt.

De bloemen herinneren aan spinnen en zijn weinig in aantal, vaak niet meer dan drie op een plant.

Bloembladen zijn smal en groen, lip is gezwollen en zelden 3 lobbig, de middelste lob zonder aanhangsel of met een kleine punt, diep bruin en harig met groenachtige en vaak meer dof geel tinten die vaak op de Griekse letter II lijken in april tot juli.

Groeit op kalkrijke gronden van Midden Z. Europa, M. Zee.

Ophrys sphegodes subsp. aesculapii (Albani tot Z. Turkije). Ophrys sphegodes subsp. argensonensis (J.-C. Gurin & A.Merlet) Kreutz, O. sphegodes subsp. grammica (B. Willing & E. Willing) Kreutz, Ophrys sphegodes subsp. herae (M.Hirth & H. Spaeth) Kreutz, Ophrys sphegodes subsp. massiliensis (Viglione & Vla) (Marseille) Kreutz, Ophrys sphegodes subsp. oodicheila, Ophrys sphegodes subsp. panormitana (Tod.) Kreutz, Ophrys sphegodes subsp. parnassica (Griekenland, Kreta). =Ophrys sphegodes subsp. sphegodes (W. & Z. Europa tot Krim). Ophrys sphegodes subsp. sicula, Ophrys sphegodes subsp. tarquinia (P. Delforge) Kreutz, Ophrys sphegodes subsp. zeusii (M.Hirth) Kreutz.

Naam.

Grote spinnenorchis, Engels early spiderorchid, Duits Spinnenblume, Groe Spinnen-Ragwurz, Frans ophrys araigne: spin.

Uit www.honeyguide.co.uk

Ophrys speculum Link (de Venus spiegel) (Ophrys vernixia Broero (vernisachtig)

Bruin/witte bloemen in april.

Is afkomstig uit M Zeegebied, Spanje, Portugal, en in 1826 beschreven.

Ophrys vernixia subsp. ciliata (M. Zee) Ophrys vernixia subsp. orientalis (Griekenland) (synoniem van Ophrys ciliata var. orientalis (Paulus) Kreutz 2004, Ophrys vernixia subsp. regis-ferdinandii (O. Egesche eilanden tot Z.W. Turkije) , Ophrys vernixia ssp. vernixia (W.C. & Z. Portugal, N. Spanje).

Iberische Spiegel-Ragwurz.

Uit www.botanicalgarden.ubc.ca

Ophrys tenthredinifera, Willd. (bladwesp dragend)

Geel/bruine bloemen in april.

Komt uit Barbarije, M. Zee, en is beschreven in 1815. Wordt 30cm hoog.

Ophrys tenthredinifera subsp. aprilia (Devillers & Devillers-Tersch.) Kreutz, Ophrys tenthredinifera subsp. grandiflora (Ten.) Kreutz, Ophrys tenthredinifera var. guimaraesii (D.Tyteca) Kreutz.

Engelse sawflyorchis. Wespen-Ragwurz.

Planten.

Planten in verteerde graszodengrond dat vermengd is met kalkmergel goed doorlatende, zonnige plaats.

Vermeerderen door zaaien en scheuren.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl