Jacobaea

Senecio bevat met Jacobaea en Packera vele soorten, 1500-2000, die moeilijk uit elkaar zijn te houden. In midden Europa komen al een 30 soorten voor.

Er zijn n-, twee- en meerjarige of succulenten en klimplanten. Het is mogelijk een van de grootste en waarschijnlijk een van de oudste groep van de Asteracea.

Het geslacht is over grote gebieden verspreid en omvat alle overgangsvormen van zomer groene bomen, succulenten tot en met eenjarige kruiden.

De meest voorkomende kleur is geel, vertakte bloemhoofdjes.

De meeste bevatten giftige alkaloïden.

Asteracea, Senecio klasse.

Uit Saint-Hilaire.

=Jacobaea aquatica (Hill) P. Gaertn. et al. (water bewonend) (Senecio aquaticus, Hill.) heeft vele grote en lange, donkergroene, geragde, liervormige en gezaagde bladeren die op de grond hangen waaruit 1, soms 2 of 3 vierkante bruine of zwartachtige stengels rijzen die tot een halve soms meter hoogte kunnen komen.

Aan de top is de stengel vertakt in vele bloemdragende stengels die vele vlakke bloembladeren dragen met een donkergele franje in het midden die lang blijft in juli tot september.

Op het laatst verandert die in dons en met de kleine zwarte zaden worden ze weggedragen op de wind. De plant is mild giftig.

De wortel is gemaakt van vele vezels waardoor de plant stevig verankerd is in de grond en jaren kan blijven staan.

West en midden Europa.

Naam, etymologie.

Jacobaea is naar Sint Jacob genoemd.

Waterkruiskruid, Fries miedekruswoartel, Engels marsh ragwort of oak leaved rag wort, Duits Wasser-Kreuzkraut Wasser-Greiskraut.

Uit flora-aragon.blogspot.com

Jacobaea adonidifolia, Loisel. (met blad als Adonis) (Senecio adonifolius) Lang gesteelde bladeren zijn dubbel geveerd met lijnvormige, spitse en glanzend donker groene slippen, bovenste bladeren zittend.

Opgerichte stengels zijn bovenaan vertakt.

Dichte trossen van talrijke kleine, oranje/gele bloemhoofdjes met 3-6 straalbloemen, lijnvormige omwindselblaadjes zijn bruinachtig, de buitenste veel korter dan de binnenste in juni/augustus.

Niet behaarde vruchtjes.

Kalkarme grond.

Uit de Pyreneeën en Z. Frankrijk, wordt 2-30cm hoog. Is beschreven in 1800.

Uit www.thompson-morgan.com

Jacobaea cineraria, DC. (asgrauw) (Senecio maritima Pelser & Meijden)

Wordt meer dan een halve meter hoog en is van onderaan vertakt en geheel witwollig behaard.

Door de plant in de winter af te dekken kan die nog een jaar meegaan.

Wit askruid, is een meerjarig plantje uit het M. Zeegebied.

‘Silverdust,’ is lager met meer ingesneden blad dan het type, 60cm, met gele bloemen. Net als vorige vorm kan deze plant overwinteren in een niet te strenge winter.

Naam.

(Dodonaeus) (a) Ԅe derde is Cineraria, dat is asch-cruydt, genoemd omdat ze op de witachtige kleur van sommige as zo goed lijkt, sommige hebben het Erigeron marinum, dat is zeekruidkruid genoemd.

Deze soort of wit askruid heeft bij sommige alle namen die Dodonaeus de tweede soort gegeven heeft, te weten zee Sint Jacobsbloemen, Marina Jacobaea, Chrysanthemum marinum en Artemisia marina neotericorumծ (zie Artemisia marina)

Het is een oude tuinplant, soms bekend als dusty miller, een naam die meestal gegeven wordt aan een andere stoffige plant, Lychnis coronaria.

Uit Saint-Hilaire.

=Jacobaea erucifolia (met blad als Eruca) (Senecio erucifolius) is een meerjarige met uitlopers.

Lijkt op Jacobskruidkruid, de omwindselbladen van het bloemhoofdje hebben meestal geen zwarte top en de bladen zijn wat anders van vorm met vaak een wat omgekrulde bladrand.

Groeit op vochtige kalkhoudende grond. Viltig kruiskruid.

Jacobaea erucifolius subsp. tenuifolius,Hadac, (dunbladig)

Viltig kruiskruid, Schmalblttriges Raukenblttriges Greiskraut.

Raukenblattrige Greiskraut, Raukenblttriges Kreuzkraut.

Uit www.thompson-morgan.com

Jacobaea maritima Pelser & Meijden (van de zee) (Senecio cineraria, DC. )(asgrauw)

Wordt meer dan een halve meter hoog en is van onderaan vertakt en geheel witwollig behaard.

Door de plant in de winter af te dekken kan die nog een jaar meegaan.

Wit askruid, is een meerjarig plantje uit het M. Zeegebied.

‘Silverdust’ is lager met meer ingesneden blad dan het type, 60cm, met gele bloemen. Net als vorige vorm kan deze plant overwinteren in een niet te strenge winter.

Naam.

(Dodonaeus) (a) ‘De derde is Cineraria, dat is asch-cruydt, genoemd omdat ze op de witachtige kleur van sommige as zo goed lijkt, sommige hebben het Erigeron marinum, dat is zeekruiskruid genoemd.

Deze soort of askruid heeft bij sommige alle namen die Dodonaeus de tweede soort gegeven heeft, te weten zee Sint Jacobsbloemen, Marina Jacobaea, Chrysanthemum marinum en Artemisia marina neotericorum.’ (zie Artemisia marina)

Zilverkruiskruid, wit kruiskruid, silver ragwort, Het is een oude tuinplant, soms bekend als dusty miller, een naam die meestal gegeven wordt aan een andere stoffige plant, Lychnis coronaria.

Uit J. Kops, www.BioLib.de.

Jacobaea paludosa Gaern. (van het moeras) (Senecio paludosus, L. )

Opgerichte bladeren zijn lijn/lancetvormig en toegespitst, gezaagd/getand en de achterkant eerst viltig en later bijna kaal, de onderste bladeren gesteeld en de overige zittend.

Stengel is recht opgaand en hol, tamelijk wollig, bovenaan dicht bebladerd en vertakt.

Trossen van 3-4cm grote bloemhoofdjes met 12-20 goudgele straalbloemen, buitenste omwindselblaadjes zijn ongeveer de helft korter dan de binnenste in juni/augustus.

Meerjarige met kruipende wortelstok die langs wateren voorkomt.

Niet behaarde vruchtjes.

Uit N .en W. Europa, N. Azië, wordt 60-180cm hoog.

Var. riparius (aan de oevers groeiend) verschilt doordat de bladeren aan de achterkant blijvend wit behaard zijn.

Naam.

Moeraskruiskruid, Engels great fen ragwort, birdճ tongue, Duits Sumpf Greiskraut.

Uit J. Kops, www.BioLib.de.

Jacobaea vulgaris Gaertn.(vulgair of gewoon) (Senecio jacobaea, L.) (Sint Jacob) Bladen zijn liervormig en tweemaal verdeeld, deelblaadjes glad en getand

Heeft een vlezige wortel van zeer onaangename reuk, ook de plant, verwondt, geeft een onaangename geur.

Stengels opgaand en 30-90cm hoog.

Bloembladen spreidend in juli tot oktober en diep geel.

Draagt massa’s gouden bloemhoofdjes die een grootse kleuruitstraling hebben in woeste gronden.

Een algemene plant op grazige terreinen, vooral in duinen op open plaatsen.

Het Jacob’ s kruiskruid komt wel verwildert voor als twee- of meerjarige plant.

Het Sint-Jakobsvlindertje (ook wel bloeddrupje en Sint-Jansvlinder genoemd) legt zijn eitjes aan de onderkant van de bladeren. Hieruit komen, soms met duizenden, de zogenaamde zebrarupsen die oranje of geel met zwart zijn.

Uit gematigde streken van Europa en West Azië.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘De eerste soort van dit gewas heet hier te lande Sint Jacobs-cruydt, in Hoogduitsland Sant Jacobs blumen of Sant Jacobs kraut; in Frankrijk herbe of fleur de S. Jaques, in het Italiaans herba de Santa Giacome en daarvan is de Latijnse naam Herba Sancti Jacobi en Sancti Jacobi flos of ook Jacobea gekomen. Lobel noemt het in het Latijn Jacobaea Senecio.’

Jacob’ s kruiskruid is genoemd naar St. Jacob omdat gezegd wordt dat het kruid groeit bij de kapel van St. Jacob in Spanje. Of dat het Jacobskruid zo heet naar Jacobus, de zoon van Zebedeus, de oude man uit de bijbel. De Heilige Jacob werd in oorlogen aangeroepen, het kruid werd als wondkruid gebruikt. Bloeit in ieder geval met het feest van Jacob, 25 juli. Herbi santi Jacobi, Fries jabikskruswoartel, Duitse St. Jakobsblum, Jakobsstab, Franse herbe de Jacob, fleur de Jacques of Jacobee. Het Latijnse woord Jacobus is gelijk aan modern James en in Engeland St. Jameswort. Ook Francisciblume in Tirol, St. Johannesblumen, de bloeitijd.

Dodonaeus (b) Ԗele noemen dit kruid hier te lande groot kruiskruid en in het Latijn Senecio major, in het Italiaans Senecio maggiore, spelliciosa maggiore, cardancello maggior. In Holland en elders noemen sommige het aemsblad of aemsbladeren.

(c In het Engels heet het ook ragwort naar de fijn verdeelde bladeren, die zijn licht katoenachtig en stinken bij kneuzen. Culpeper noemt ragwort als een kruid van Dame Venus.

(d) Genezend, segrums of seggrum of stammer wort, staggerwort, zou stotteraars helpen, staver wort of stagger wort, een genezing bij dierenziektes, canker weed, fellon weed, Duits Zehrkraut.

(e) Het ragwort is in Ierland bekend als feenplant, fairies horse, mareճ fart. Het is een plant die door elven voor voortgang ge­bruikt werd, die reden op stengels van ragweed door de Highla­nds, van het ene eiland naar het andere. Ook werden ze beschut door het ragweed bij regen. Toen de elven in de 16^de eeuw verdwenen verschenen de heksen met de oude elvenhandelingen, inclusief het eerste klas reizen met ragweed. Zo reizen nu de heksen in het middernachtelijke uur op het ragwort. In de Schotse Hooglanden wordt het gebruikt tegen het kwade oog. Het kruid zou het bed van Maria gevormd hebben.

(f) De Schotten kennen de plant als stinking Willie, naar William, Duke of Cumberland. Het kruid was als voer gespreid tijdens de Culloden campagne.

(g) In Wales en Ierland heet het respectievelijk Carnedd felen wrryw en Pfullan buih balkisan, buadggallan. Engels verder ben weed of bin weed, boliaun, keddle dock, cushag, (eiland Man), Buachaln Bu (Ierland), tansy ragwort, ragweed, stinking Nanny/Ninny/Willy, dog standard, cankerwort.

(h) In N. Duitsland werd het wel als Sanicula beschreven, Saneke, Sanekele Spinnekraut, ook Hergottsnagel.

Annebienaboompje, Arabiersboompje, beestebloemen (Land van Vollenhove), grondheel, koebloemen (Land van Vollenhove), Munneke blaade (Texel), Strommel (Waterland), IJzerboompje (Zwolle).

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (164) ‘Men prijst het tegenwoordig bijster zeer om de vuile etende zeren, lopende gaten en verouderde wonden te genezen want het sap er van met honig vermengt is nuttig om die te zuiveren en af te vegen.

Hetzelfde doet ook het water daar dit kruid in gekookt is geweest wat ook zeer goed gehouden wordt tegen de Squinantie, dat is om de gezwellen en zweren van de keel en amandelen te laten scheiden en te genezen als men de mond en de keel daarmee spoelt of gorgelt.’

Het kruid smaakt onaangenaam scherp en bitter, bevat verschillende alkaloïden en is giftig voor mens en dier, ook in hooi. Kan ook huidirritatie geven.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl