Neottia

mUit O. Thome, www.BioLib.de.

Grond orchideeën en saprofyten overblijvende planten met een sterk vertakte tot nestvormige wortelstok.

Het zijn overwegend kleine en onopvallende planten. Een aantal soorten hebben zelfs geen bladgroen.

Komt met 20 soorten voor in gematigde gebieden van Europa en Azië, als het geslacht Listeria erbij gevoegd wordt zijn het er een 50.

Bladerloos en bruin, de stengel is met schalen bezet en met dezelfde kleur als de bloemen die bruinachtig zijn en in een tros of aar staan.

Soms wordt het geslacht Listeria hierin geplaatst.

Orchidaceae, orchideefamilie.

Uit recent DNA-onderzoek is gebleken dat de keverorchis, Listera, verwant is aan de soorten uit het geslacht Neottia.

Neottia cordata L. (Listera cordata, R. Br. )(hartvormig) wordt 10cm hoog.

Stengel met twee tegenoverstaande, hartvormige bladen

De gladde bladen zijn meestal maar een paar cm lang.

De paar dof bruingroene bloemen komen van juni tot augustus. Ze hebben wat spreidende bloembladen en een smalle en hangende lip.

Meerjarig.

De wortel bestaat uit een paar stevige vezels.

Groeit in dennenbossen van N. en Midden-Europa.

Naam.

Kleine keverorchis, Fries amelanner stobbekrud, Engelse heart leaved tway blade of lesser tway blade, Frans grande listerea, double feuille, Duits Kleines Zweiblatt of Herz-Zweiblatt.

Neottia nidus-avis, (vogelnest) komt vooral voor in beukenwouden.

Stengel is bladloos maar bezet met omgevende schalen, wordt een 24-35cm hoog.

Bloemen staan in een dichte aar waarin ook korte schutbladen zitten in juni.

Meerjarig.

Dit is een aparte plant, stengel, schalen en bloemen zijn allen van dezelfde bruine kleur en op het eerste gezicht geeft het een idee van een verwelkte stengel tot je ziet dat het wat succulent is.

Zijn sombere kleur geeft het idee weer van een parasitische plant die groeit tussen de gevallen bladeren rond de stammen van bomen op natte, kalkhoudende grond. De plant leeft in symbiose met schimmels.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Het andere onkruid is in onze Brabantse taal van de gewone man voghels-nest genoemd omdat zijne vezelachtige wortels dooreen gevlochten en verward zijn, in het Frans nid d’eiseau en daarvan hebben we de Griekse naam Neottia en de Latijnse Nidus avis gemaakt.’

Neottia, van neottia: een vogelnest, een verwijzing naar de ruimte tussen de vele wortels. Verwant aan Listeria. Frans nottie.

Vogelnestje, Franse nottie of nid dկ’eiseau; vogelnest, Duitse Vogel-Nestwurz, dit werd door Lyte in 1578 vertaald als birdճ nest, ook goose nest. Het is een vertaling van de Latijnse naam Nidus avis die in de 16^de eeuw gegeven werd.

Dodonaeus (b) ‘In Hoogduitsland heet het Margen drehen.’

Margendrehen bij Bock.

Dodonaeus ‘Vogelnest, in het Latijn Nidus avis, ex speciebus Satyrij abortivi genoemd of Orchis abortiva, dat is misval of miswas van kulletjeskruiden, zou wel beter met de geslachten van bremrapen en Orobanche mogen beschreven worden, nochtans houdt Cornelius Gemma dat voor een miswas van kulletjeskruid (Orchis). Het is een soort van Orobanche of Limodorum wat met recht Leimodoron of liever Leimonodoron zou mogen heten als of men in het Grieks en in het Latijn Pratorum donum zei, dat is Gave van de weien wat vanwege dezelfde oorzaak en insgelijks ook Leimonodoron zou mogen genoemd worden.’

Uit M. Schulze, www.BioLib.de.

Neottia ovata Bluff (Listera ovata, R. Br.) (ovaalvormig)

Opstaande en behaarde stengel waarop halfweg twee tegenoverstaande en weegbreeachtige bladen geplaatst zijn, de een tegenover de ander.

Het blad is breed, eivormig tot eirond en glanzend, groen en sterk generfd, stengelomvattend.

De vele bloemen zijn klein in verhouding tot blad en stengel, geelgroen waarvan de hangende, smalle lip 2spletig is en veel langer dan de overige bloemdekbladen, staan in een losse aar in juni.

De wortel is samengesteld uit vele lange vlezige vezels die verbonden worden door een hoofdwortel.

Uit Europa, Kaukasus en Oeral, wordt 20-40cm hoog.

Meerjarige van beschaduwde plaatsen, boomgaarden en bossen, in een vochtige plaats maar waar de wortels in de winter geen last hebben van water.

Var. platyglossa heeft een kortere, bredere lip.

Naam, etymologie.

Listera is zo genoemd naar Dr. Martin Lister die de antiseptische behandeling bij operaties en wonden mogelijk maakte, lijfarts van koningin Anna van Engeland, 1638-1712.

Tweeblad, Duitse Grosse Zweiblatt, Franse listre en double-feuille, Engelse twayblade in 1578 bij Lyte, double leaf, sweethearts naar de paar hartvormige bladen, de een tegenover de ander.

Grote keverorchis, Fries Stobbekrud, Duitse Rattenschwanz.

Een plant van Saturnus bij Culpeper die het ook bifoil: tweebladig noemt of twablade.

Nu worden ze ook wel onder Neottia gerekend.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl