Herniaria

mUit fr.wikipedia.org

Een geslacht van klimmende of spreidende en veel vertakte smalbladige kruiden.

Een- of meerjarige met kortlevende wortels. Bladen tegenoverstaand, afwisselend of in groepjes en klein.

De bloemen zijn ook klein en gegroepeerd in de bladoksels.

Ongeveer 30 soorten komen voor die groeien van de Canarische eilanden tot west Azië.

Caryophyllaceae, anjerfamilie.

=Herniaria alpina, Chaix. (uit de Alpen) Zeer kleine bladeren zijn eivormig tot omgekeerd eivormig, geelachtig/groen, spits en wat gewimperd. Liggende stengels zijn aan de voet wat houtachtig en tot 15cm lang, sterk vertakt en wat behaard Kleine trosjes van groenachtig/witte bloempjes in juli/augustus.

Uit Alpen en Pyreneeën, wordt 2-6cm hoog.

Alpen Bruchkraut, rupturewort.

Uit O. Thome, www.BioLib.de.

=Herniaria glabra, L. (glad) is het breukkruid, een kruid met gladde en vaak lichtgroene bladeren. Kleinbladig en meer mosachtig. Het lancetvormige blad verkleurt brons rood in de winter.

Ook de groenachtige bloemen zijn onopvallend, okselstandig, juli tot september.

Het is een lage spreidende of liggende plant, de stengels kruipen en zijn dicht bezet met kleine en gedraaide haren. Lijkt op een klein soort tijm.

Meerjarig.

Een armzalig en warrig kruid dat meestal op arme zandgronden groeit.

Varieert in zijn vormen. In de ene variëteit zijn de bladen vrij glad en bij de ander hebben de bladeren soms haren aan de bovenkant en soms wat gefranjerd. Die wordt nu geplaatst onder Herniaria ciliata, Bab. (van wimpers voorzien) Uit Europa en W. Azië.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Deze soort wordt van de nieuwe kruidbeschrijvers in het Latijn Herniaria of Herniola genoemd omdat ze zo goed is om de breuken te genezen die men in het Latijn Hernia plag te noemen.’

Herniaria, komt van de Latijnse hernia: een breuk, die deze plant zou genezen. Kaal breukkruid, Duits Kahles Bruchkraut en in Frans herbe aux hernies, Engels smooth rupturewort, omdat de plant het vermogen zou bezitten om breuken te genezen. Frans herniaire. Maar werd het niet geknoopt door jongelui zodat je er een breuk op zou vallen?

Dodonaeus (b) ‘Andere noemen het Herba Turca. Sommige houden de Herniaria voor de tweede soort van Polygonum of duizendknoop en vooral in Italië waar ze dat niet alleen herba Turca noemen, maar ook Corrigola minore.’

Franse herbe au Turc: Turkenkruid, of Turquette, zou door de Turken als artsenijmiddel gebruikt zijn, of van tordre: draaien of winden omdat zijn bloemen om de stengel gewonden zijn, daarom ook torquette genoemd.

Dodonaeus; ‘Sommige andere noemen het Millegrana omdat ze zoveel zaad voortbrengt alsof men op het Nederduits duysent-greyn of duysentkoren zei, de Fransen noemen het boutonet. Men zou het zeer goed Polygonodes mogen noemen omdat ze veel op de duizendknoop lijkt, dat is Polygonum, (varkensgras) maar nochtans Plinius vermaant van een kruid Polygonodes genoemd wat van dit gewas zeer verschilt en anders Clematis Aegyptia genoemd is. Lobel houd het voor Epipacta van Anguillara en Empetrum van Tragus oft Millegrana van Cordus. Matthiolus heeft het ook Polygonum minus genoemd en in het Italiaans centagrana.' Duizendkoren, duizendgraan, duysentgreyn, Duits Tausendkorn naar de talrijke zaden, Glattes Tausendkraut.’

(d) Harnkraut bij Bock, de plasdrijvende werking, Blattlos, Durrkraut, Jungferngras, Krotengras, edler Steinbrech of –Steinkraut, Stops-Loch, kleiner Wegetritt, Kuckucksseife, (bevat saponinen) Nierenkraut, Christenschwei of Passionsblmchen.

In Oostenrijk heet het nimm ma nix (nimm mir nichts) De vastigheid waarmee het zich in de bodem verankert gaf aanleiding tot bijgeloof dat zelfs een heks in het huis waar dit kruid was niets weg kon nemen. Nimm ma nix is waar­schijnlijk een oeroude kruidennaam wat tegelijk een tover- en bezweringsformule was.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (164, 309) ‘Bij darmbreuken: Neem van het gedroogde en verpoederde kruid een vierendeel lood en laat dit enige dagen achtereen innemen. Of neem het verse kruid, stamp het klein en leg het papgewijs op. Dodonaeus.

Tegen de nierstenen en om de steen te breken: Neem van het poeder van dit kruid een vierendeel lood en geef het met wijn in. Dodonaeus, Joh. Schroderus.

Het poeder van dit kruid met wijn gedronken kan de te lang achterblijvende plas verwekken en het breekt ook den steen van de nieren en laat die gemakkelijker en gauwer dalen en rijzen. Tegen het niergruis en steen vindt men zijn gelijke niet.

Het poeder van de bladeren kan ook door enige verborgen kracht tot niezen verwekken.’

Het breukkruid bevat veel saponinen en geeft daarom met water veel schuim zodat het om te reinigen goed te gebruiken is. In een afkooksel, 5 gram op een kwart liter water, werd het gebruikt tegen blaasziektes als plasdwang.

Uit J. Kops, www.BioLib.de.

Herniaria hirsuta, L (behaard) is grijsgroen, bladeren zijn behaard, ook langs de randen en de kelk is behaard, 0,05-0,20cm hoog.

Bloeit in mei-oktober.

Groeit op stenige plaatsen, vooral op spoorwegterreinen, komt uit Z.-Europa, W.-Azië en N.-Afrika.

Een harige vorm heet behaard breukkruid, Duits Behaartes Bruchkraut, behaard breukkruid.

Uit J. Saint-Hilaire.

Herniaria incana, Lam. (grijs) Elliptische tot eivormige bladeren zijn zeer kort gesteeld, stomp met wigvormige voet en aan beide kanten grijs behaard.

Stengels liggend tot opstijgend en sterk vertakt, aan de voet houtachtig en tot 30cm lang.

Trosjes van kleine roomwitte bloempjes komen in juni/augustus.

Uit Z. Europa en de Balkan wordt 2-6cm hoog.

Var. besseri (Oostenrijk, Russische botanist Wilibald Suibert Joseph Gottlieb von Besser, 1784-1842) heeft smallere en 3mm brede blaadjes.

Graues Bruchkraut, grauw breukkruid.

Planten.

Zodenvormende plantjes die gemakkelijk groeien in schrale zandige grond op vrij droge en zonnige plaatsen.

Vermeerderen door scheuren in mei/juni. Zaaien bij 20 graden, niet bedekken.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/