Polemonium

nUit svalbardflora.net

25 soorten komen voor in dit geslacht, meestal in noordwest Amerika tot Mexico, maar ook in Europa, Azië en 2 in Z. Amerika.

Ze hebben gepunte bladeren en mooie blauwe, purperen, witte of gele bloemen, 10-120cm.

Meestal zijn het meerjarige, zelden eenjarig en kunnen groot of klein zijn, vaak kleverig.

Polemoniaceae, vlambloemfamilie.

=Polemonium boreale Adams (Noordelijk) (Polemonium lanatum, Pall. (wollig behaard) Geveerde bladeren zijn donker groen met 17-21 zittende, eivormige, stompe en wollige behaarde blaadjes.

Opstaande stengels zijn bovenaan wollig behaard.

Eindstandige korte trossen van 16-20mm lange donker blauwe bloemen, bloemsteeltjes zijn korter dan de kelk, kelk en bloemsteeltjes wollig behaard in juli/september.

Uit N. Europa, N. Azië en N. Amerika, Groenland, wordt 15-25cm hoog.

Var. humile groeit lager met geheel wollig behaarde stengels.

Northern of boreal Jacons ladder.

Polemonium caeruleum en uit J. Lindley.

=Polemonium caeruleum, L. (hemelsblauw) Geveerde bladeren zijn donker groen en gesteeld, de bovenste zittend, 17-17 zittende ei/lancetvormige en spitse blaadjes staan zeer regelmatig aan de lange bladeren verspreid.

Opstaande stengel is vierkant en meestal niet vertakt, boven aan wat behaard.

Eindstandige dichte trossen van donker blauwe bloemen met bloemsteeltjes die korter zijn dan de kelk, kelk en bloemsteeltjes zijn wat klierachtig behaard in juni/augustus.

De jakobsladder is een oude tuinplant die vanaf het begin van de 16^de eeuw in cultuur is.

Kan goed tegen schaduw.

Jakobsladder uit Midden-Europa, Kaukasus, Siberië en Mandsjoerije wordt 50-90cm hoog

Er zijn verschillende subspecies.

‘Variegatum’ met witbonte tot geelachtig/wit bonte bladeren.

Ze staat onder het beheer van Mercurius.

‘Grandiflorum’ is blauwviolet met een geel hartje. Deze cv werd in 1840 in Engeland gewonnen.

‘Album’ is wit met een hoogte van 50cm in juni-augustus.

Kruisingen van coeruleum met lanatum var humile of pulcherrimum gaven hybriden die 30-50cm hoog worden.

Opstaande stengels zijn bovenaan behaard.

Donkergroene en geveerde blaadjes met 17-27 ei/lancetvormige, spitse en zittende, 1.5-2.5cm lange en 5-8mm brede blaadjes met zwak behaarde achterkant. Rijk bloeiend met eindstandige dichte trossen van 3cm grote hemelsblauwe bloemen in mei/augustus.

‘Primadonna’ met licht hemelsblauwe bloemen. Gewonnen door L. Lindner, kweker te Eisenach, Duitsland.

‘Pallidum’ met licht porselein/blauwe bloemen.

‘Superbum’ met violet/blauwe bloemen. Deze 2 zijn gewonnen door G. Arends, kweker te Ronsdorf, Duitsland.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Dioscorides beschrijft het Polemonium aldus: ‘Het Polemonium, zegt hij, heeft dunne spitse steeltjes en bladeren die wat groter zijn dan ruitbladeren met op de top sommige ronde kopjes of trosjes als bessen, corymbi genoemd waarin zwart zaad zit, de wortel is ongeveer vijf en veertig cm lang en wit als die van Struthium. Voorts zo wordt dit Polemonium in het Grieks Polomonium genoemd en van sommige Philetaerion, Cappadocië Chiliodynamis en de Latijnen hebben het ook Philetaerium en Chiliodynamis genoemd. De wortel van Polemonium is, zo Dioscorides schrijft, met wijn gedronken goed tegen alle beten en steken van vergiftige dieren en tegen de rode loop. Zelf wordt geloofd dat diegene die deze wortel bij zich draagt of in de hand heeft niet door de schorpioenen gestoken wordt en al wordt hij er van gestoken zou die steek hem geen schade doen of hinderlijk zijn. Dezelfde wortel laat gemakkelijk plassen en is goed tegen de druppelplas en verzacht de pijn van de heupen en alle jicht’.

Polemonium komt van het Griekse polemos: oorlog. Plinius XXV.28: “Polemoniam ab certamine regum inventionis appellant”. Volgens Plinius zouden 2 koningen oorlog gevoerd hebben over het twistpunt wie van de 2 de medicinale krachten ervan ontdekt zou hebben. Of zo genoemd omdat de bladeren een speerpuntachtige vorm hebben. Of zo genoemd naar koning Polemon van Pontus. Of naar Polemonium, stad in Cappadocië. Of van veel en alleen, naar de vele alleenstaande bladeren. Het zou Chilodynamis bij de oude Grieken geheten hebben vanwege zijn waardevolle stelpende werking. Het kan op dezelfde manier als valeriaan gebruikt worden.

Dodonaeus (b) ‘Men noemt dit gewas in het Latijn Valeriana Graeca, dat is de Griekse valeriaan of ook Valeriana peregrina, dat is vreemde of buitenlandse valeriaan, andere noemen het Pseudo phu, dat is valse valeriaan, nochtans heeft het met de echte valeriaan gans geen gelijkenis.

De plant was vroeger een geneesmiddel tegen vele ziektes en bekend onder de naam herba Valerianae Graeca: Griekse valeriaan, Duitse griechischer Baldrian, Franse polemoine en la valeriane grecque, Engelse Greek-valerian, Italiaans polemonio, scala di Giacobbe, valeriana greca, Russisch grezkoe balderjan.

© Jakobsladder, Fries Jabiksljedder, Engelse ladder to heaven of Jacobs’s ladder, Duitse Jakobsleiter of Himmelsleiter, omdat de stengel niet recht is, maar als een ladder bij de knopen verspringt en naar de hemelsblauwe bloemen voeren. De naam Jakobsladder zou in verband worden gebracht met Gen. 28: 10 “Toen droomde hij, en zie, op de aarde was een ladder opgericht, waarvan de top tot aan de hemel reikte, en zie, engelen Gods klommen daar neder”. Symbool van “kom naar beneden”.

(d) Speerkruid naar de speervormige bladen of van sperricht: uit elkaar gespreid, de dichte bos grondbladen, ook spierkruid. Duitse Speerkraut, Sperrkraut of Leiterblatt.

(e) Engels charity en blue jacket. De Engelse naam van het blauwe speerkruid is Josephs walking stick. Het is een plant die als staf in St. Jozefs hand gebloeid zou hebben.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (164) ‘De wortel van Polemonium, zo Dioscorides schrijft, met wijn gedronken is goed tegen alle beten en steken van vergiftige dieren en tegen de rode loop. Tegen de tandzweer wordt die wortel geknauwd en in de mond gehouden waardoor de pijn zeer verzoet wordt’.

Uit jardinsmichelcorbeil.com

= Polemonium carneum, Gray. (vleeskleurig) Geveerde bladeren zijn gesteeld met 11-21 omgekeerd eivormige tot langwerpige, bleek groene blaadjes, de bovenste bladeren zittend.

Opgerichte stengels zijn wat behaard en bovenaan meestal vertakt.

Kleine trossen van ongeveer 20cm grote vleeskleurige bloemen met behaarde kelk en bloemsteeltjes in juni/augustus

In de winter bedekken.

Uit Washington tot Californië wordt 40-75cm hoog. Is beschreven in 1858.

Royal Jacobs ladder.

Uit botu07.bio.uu.nl

Polemonium confertum, Gray. (bijeen gehoopt) Lang gesteelde bladeren met een 30 kleine eironde tot eivormige wat klierachtig behaarde blaadjes die met 4-6 kransen om de steel zijn geplaatst

Opstaande stengels zijn niet vertakt.

Eindstandige en korte, dichte tros van trechtervormige en 20-30mm lange, helder blauwe bloemen in juni/augustus.

Kalkarme grond op een beschutte, droge plaats.

Uit Colorado tot Utah en Montana wordt 20-30cm hoog. Is beschreven in 1885.

Dense clustered flowered Jacob’s ladder.

Uit Curtis botanical magazine.

=Polemonium foliosissimum, Gray. (met de meeste bladeren) Geveerde bladeren met 11-21 zittende, lancetvormige en behaarde blaadjes.

Opstaande stengels zijn behaard en vaak vertakt.

Eindstandige dichte trossen van 1cm grote hemelsblauwe bloemen met klierachtig behaarde bloemsteeltjes in juni/augustus.

Uit Wyoming tot Colorado en New Mexico wordt 50-90cm hoog.

Towering Jacobs ladder.

Uit www.swcoloradowildflowers.com

Polemonium pulcherrimum, Hook. (de mooiste) Geveerde bladeren zijn helder groen met 17-27 ei/lancetvormige en 1-2cm lange blaadjes.

Opstaande stengels zijn vertakt en wat klierachtig behaard.

Eindstandige trossen van 1-1.5cm lange blauwe bloempjes met witte keel, kelk en bloemsteeltjes zijn klierachtig behaard in juni/augustus.

Uit Alberta en Brits Columbia tot Colorado en New Mexico, wordt 20-30cm hoog. Is beschreven in 1827.

Beautiful Jacobs ladder.

Polemonium reptans, L. (kruipend) Lang gesteelde bladeren zijn geveerd en donker groen met 7-15, gewoonlijk zittende, eivormige tot langwerpige blaadjes.

Opstijgende stengels zijn vertakt en behaard tot kaal.

Eindstandige losse trosjes van wat hangende 12-15mm lange lila/blauwe bloempjes in mei/juli

Sterk groeiende en kruipende plant.

Uit New York tot Minnesota, Arkansas en Georgia wordt 25-40cm hoog. Is beschreven in 1758.

‘Stairway to Heaven’, Blue Pearl’.

Kruipende Jacobsladder, Creeping Jacob’s ladder, abscess Root, false Jacob’s ladder, American Greek valerian, blue bells, sweatroot. Wortels worden medisch gebruikt.

Planten.

Planten in zandige grond op matig vochtige en niet te zonnige plaatsen, het is raadzaam de planten om de 3 jaar te verjongen omdat oudere planten minder mooi worden.

Vermeerderen voornamelijk door zaad, zaaien bij 20 graden, of in mei/juni scheuren, stekken in april zonder groeistof. De tuinvormen komen niet geheel zuiver uit zaad terug.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl