Tordylium

Apiaceae, schermbloemenfamilie. Hartworts. Een of tweejarige die met lange haren bedekt zijn. Stengel kan vrijwel dicht of hol zijn. Basale bladeren zijn meestal niet verdeeld en verdwijnen gewoonlijk als de plant bloeit. Witte bloemschermen.

Uit; http://plantillustrations.org/taxonomy.php?id_taxon=8987&lay_out=1&hd=0&group=0

Naam, etymologie.

Latijn Tordylium, een plant bij Plinius, van oude Grieks naam voor een schermbloemige plant bij Dioscorides, van een Griekse naam voor draaiend hout, werkwoord draaien, worden gewonden.

Tordylium apulum L. (uit Apulië.) eenjarig kruid van 20-50cm hoog.

Opgaande behaarde stengel.

Zacht behaarde geveerde bladeren, laagste ovaal met getande deelblaadjes, bovenste meer lijnvormig.

Witte bloemhoofdjes met 2-8 stralen.

Rond plat zaad van 5-8mm doorsnede.

Mediterranean hartwort.

Uit Europa tot west Azië.

Blad is eetbaar en als kruiderij gebruikt. Geeft ook een nuttige olie.

Uit www.old-print.com

Tordylium officinale L. (geneeskrachtig) (Seseli creticum (uit Kreta) is een plant 60cm hoog.

Geeft schermen met grote bloemen in juli-augustus.

Eironde ingesneden bladeren.

Groeit in Kreta, Sicilië, Italië, Languedoc en Montpellier aan de wanden van de wijntuinen.

De dunne, houtige, witte wortel, (radix tordylii, seselios cretici, minoris) werd door de ouden tegen astma geroemd.

De ronde, platte en met een taaiachtige witte rand voorziene kruidige zaden, semen tordylii, seselios cretici, minoris, zouden naar de ervaring van de ouden plas drijvende en stonden verwekkende kracht bezitten. (Hahnemann Samule, Apothekerlexicon)

Engels officinal hart-wort, Duits Bergkummel, Rosenkummel, Kreterzirmet, kretischer Seseli en Zirmat.

Dit is ook een hertenwortel, zie Peucedanum en Laserpitium. In Hebreeuws ayalah en aleiha; hertenstaart, in Chaldees bekend als een wild en sterk ruikend gewas als aithalibab; vrouwen hart omdat het alle grim en hardheid uit het hart van een mens neemt en die zacht en barmhartig maakt. Vandaar dat het ook Cordilon genoemd werd, cor; hart. De Wenden noemen het mdliwossela; onmacht kruid.

Dodonaeus; Van Seseli van Kreta of Tordylion.

Geslachten.

(164, 309, 311) ‘Behalve de drie voor beschreven soorten van Seseli is er noch een ander gewas dat ook de naam van Seseli met de toenaam Kreta voert wat anders Tordylion of Gordylion heet.

Gedaante.

Tordylion of Seseli van Kreta is een laag kruid, met een dun steeltje omtrent zeventien cm lang of langer. De bladeren zijn zeer doorsneden en gesnipperd en rondom de kanten geschaard of gekerfd. De kransjes zijn gemaakt van witte bloemen. Het zaad is breed, rond, dubbel of twee tegenover elkaar liggend en aan de kanten als een omlopend boord of zoom hebben dat op een klein schildje of beukelaar bijna lijkt, zo Dioscorides daarvan schrijft, goed en sterk van reuk en wat scherp van smaak. De wortel is dun.

Plaats.

Dit kruid wordt tegenwoordig in Frankrijk gevonden en vooral in Languedoc waar het langs de wegen en tussen het koren vanzelf voortkomt. Dioscorides schrijft dat het in Azië omtrent Cilicië op de berg Amanus groeit. Maar nadat de naam uitwijst zo groeit het allermeest in het eiland Kreta.

Tijd.

Tordylion maakt in de hoven van Nederland zijn zaad gewoonlijk rijp in de juli en augustus.

Naam.

Dit kruid is in de apotheken onbekend en heeft hier te lande geen eigen naam. De Grieken noemden het Tordylion en Seseli Creticon, Paulus Aegineta schrijft Gordylion. De Latijnen noemen het ook Tordylion en Seseli Creticum, dat is Seseli van Kreta.

Kracht en werking.

Men bevindt het zaad van dit kruid geschikt is om de maandstonden te verwekken en de plas te laten rijzen en de druppelplas te genezen met wijn gedronken.

Het sap van dit kruid en van het zaad met zoete wijn de zwaarte van drie oboli, dat is een half vierendeel lood zwaar, tien dagen achter elkaar te drinken gegeven geneest de gebreken van de nieren hoe kwaad en veroudert die ook zijn als het graveel en de brekende steen.

De wortel van Tordylion met honing vermengt en daar een likking van gemaakt is zeer bekwaam om de koude taaie fluimen van de longen te laten rijzen en de borst los en ruim te maken en gemakkelijk te laten spuwen door er dikwijls van te likken zoals Dioscorides ons leert’.

Zie verder: http://www.volkoomen.nl/ en : http://volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/