Stratiotes

Uit O. Thome, www.BioLib.de.

Een geslacht van meerjarige waterkruiden.

1 soort komt voor in Europa en NW. Azië.

Hydrocharitaceae, waterkaardefamilie.

Stratiotes aloides, L. (op Aloë gelijkende bladeren)

Krabbenscheer is een tweehuizige plant.

De bloemstengels is een 10-15cm lang, vast en tweekantig met een grote witte bloemen.

De stijve en lijn/zwaardvormige driehoekige, helder groene bladeren van 15-30cm lang zijn bezet met scherpe stekels aan de randen en staan in dichte rozetten. Opmerkelijk is dat de krabbenscheer in de zomer naar het oppervlakte rijst, zodat zelfs een gedeelte rechtop het water komt en later in het seizoen weer naar beneden zakt.

De bloemen steken boven het water uit en zijn 3-4cm in doorsnede met 3 witte bloembladeren en talrijke goud/gele meeldraden, mannelijke bloemen zijn gesteeld, de vrouwelijke bijna zittend. De bloemstengel draagt een paar schutblaadjes die wat op de scharen van een kreeft lijken in juni/augustus.

Het is een waterplant die zich vermeerdert door middel van zijn wortelstokken, en zogenaamde winterbroedknoppen waaraan nieuwe planten uitlopen. In de winter kunnen ze gemakkelijk van de plant afgenomen worden. Oude planten verrotten en vormen zo een dikke humuslaag. Daardoor ontstaan er hele velden van deze plant die van groot belang zijn bij verlanding en vorming van laagveen. Bij het maken van een vluchthaven aan de mond van het Zwarte Water werden deze kraggen of drijftillen dan ook aangevoerd, hiervan is de naam Kraggenburg afgeleid.

Uit Eurazië.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Daar wordt noch een ander gewas van Achillea gevonden die Stratiotes genoemd wordt met de toenaam Potamios. Het schijnt de Stratiotes aquatilis, dat is waterruiterskruid, te wezen en in het Grieks Stratiotes ho epi ton hydaton phyomenos of ook Stratiotes potamios als of men in het Latijn Militaris aquatilis zei, want het groeit in het water en drijft er op en indien die vezels die het naar de grond nederwaarts zendt eigenlijk geen wortels zijn, dan leeft het zonder wortels, voorts ook is het aangaande zijn ronde verzameling van bladeren de donderbaard gelijk en heeft groter en langere bladeren dan die donderbaard en daarboven zo is het ook verkoelend van naturen zulks als Dioscorides van zijn Stratiotes potamios gans schrijft te wezen. Omdat men in oude tijden dit kruid veel plag te gebruiken om de verse wonden daarmee te genezen heeft het de naam Stratiotes, dat is ruiterskruid, behouden, hoewel dat er vele andere soorten van gewas met dezelfde naam Stratiotes of Stratiotice elders van ons beschreven zijn, namelijk ettelijke soorten van gerwe en duizendblad, van standelkruid en meer andere’.

Stratiotes is afgeleid van het Griekse stratiotes: een soldaat, een verwijzing naar de zwaardachtige bladeren. Een naam van Dioscorides, de stratiotes die in het water groeit. 16^deeeuwse apothekers gebruikten de Latijnse naam militaris: soldaat. Plinius XXIV 105-105: “Militarem vocant, quoniam vulnus ferro factum nullum intra dies quinque sanat ex oleo imposita. Celebratur autem et a Graecis stratiotem, sed ea in Aegypto tantum et vulnera sanat ex aceto inlita”.

Dodonaeus (b) ‘Waterruiterskruid van Damiaten is van Prosper Alpinus in het Egyptisch hai halem el maoni genoemd als of men water altijd levend kruid zei, in het Latijn Sedum aquosum feu Sempervivum aquaticum, is in gedaante de grote donderbaard wat gelijk en groeit in de binnengrachten daar het zoete water van de Nijl in gesloten wordt en drijft op het water als de waterlinzen, zonder steel en met bladeren als die van hondstong, doch korter en dichter bijeen, harder, ruiger en witter waaronder een dunne harigheid als vezels van de wortels afhangt. Hij meent dat het de echte Stratiotes van de ouders is en van de oude Egyptenaren tibus en van de magi aeluri sanguis genoemd.”

Door de Nijl werd het gewas in de oudheid al door Egypte vervoerd en als wondmiddel gebruikt, vandaar de naam stratiotes: krijger, of naar de zwaardvormige bladeren die aan soldaten zou herinneren, Engels water soldier)

Dodonaeus© ‘In het Diets wordt dit kruid krabbenklauw genoemd en sommige noemen het Cancrichela of Cancri forficula zo als de Nederduitse naam ook luidt’

Naar de krabscheervormige bloeischede, Krebsscheeren, Wassersage, Wasserschere, krabbenscheer, krabbenklauw, scheeren, stekelkruid, Engels crab’s claw, dit alles naar de twee schutblaadjes aan de bloemstengel die wel wat op een krabbeschaar lijken.

(Dodonaeus d) ‘In het Diets heet het ook ruyters-cruydt en water-ruyters-cruydt’.

Soldaat of ruiterkruid, Engels water soldier, knight’s pond, fresh water soldier of soldiers yarrow.

Dodonaeus (e) ‘In het Latijn zou het Sedum aquatile mogen heten naar de gedaante die het met de Aloë heeft, die ook Sedum genoemd plag te worden’.

Naar de gelijkenis met aloë of yucca, wateryucca, moerasaloë, Duits Wasseraloë, Sumpfaloës, Engels water aloë, water pineapple, Frans stratiote, faux aloes, aloides.

Dodonaeus (f) ‘Andere noemen het Militaris Aezoïdes, in het Engels water sengreene’.

Culpeper noemt de plant ook water seagreen, water sengreen, water houseleek, zie Sempervivum, pond weed en wading pond weed.

(g) Verder naar de scherp gezaagde rand, Hechtkraut, Wassersage die als een egel rondom steken, aalstekel, Aak, Aegel, Aegee, Alien, Egelhuren, sikkelvormige bladeren, Sichelkohl, Wasserseegen, -sichel, Zekelkrud. Bockelhaart, Buckelbas, Hacktskraut, Schaerke, Sickel.

(h) Zwemmend bladrozet, waterster, Wasserfeder.

Verder kaarde, zie Dipsacus, stekelroos, aalstekel, scheeren.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Waterruiterskruid stelpt het bloed dat uit de nieren komt, als dezelfde Dioscorides betuigt.

De bladeren van dit kruid gestoten en op de verse wonden gelegd bewaren en beschermen die van alle verhitting, zweren en blaren.

Die bladeren met azijn vermengt genezen het wild vuur en alle hete zweren en zwellingen, daarop gelegd. De lange draadjes die dit kruid in plaats van wortels strekken en de gedaante van wormen schijnen te hebben worden van sommige sluitvossen en landvaarders of kwakzalvers in fiolen of flessen gedaan en op hun tafels ten toon gesteld en dan maken ze de slechte huisman wijs dat het wormen zijn die met hun poeders, suikers, zalven of andere dingen die ze te koop hebben de mens afgegaan zijn, als Dodonaeus en andere met hem bevonden hebben’.

Als groenbemester werd de plant gebruikt om arme zandgronden te verbeteren. Het blad werd ook wel gebruikt als varkensvoer, vers zitten er dan ook nog vele waterdieren op.

Met het blad kan je wonden helen die door ijzeren wapens zijn toegebracht.

Het is een plant die onder het beheer van Venus staat, daarom is het een grote versterker van de zenuwen.

Planten.

Planten in vrij diep water waar ze de ruimte hebben, niet te zonnige plaatsen, in ondiep water dat gauw warm wordt, groeien ze slecht.

Vermeerderen door broedknoppen die zich tegen de herfst aan uitlopers vormen.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl