Euphrasia

Van Euphrasia zijn een 450 lage, kruidachtige soorten die over de hele wereld voorkomen..

Het zijn meestal kleine, lage en kruidachtige planten. Sommigen zijn in gebruik in de alpine tuin.

Ze verschijnen met tegenoverstaande groene bladeren en witte bloemen, of roodachtig, met fijne paarse strepen.

De doosvrucht is bezet met stijve haren.

Ze komen algemeen voor tussen grassen in koelere streken van de aardbol.

De planten leven op de wortels van de grassen, maar zorgen zelf ook voor voedselvoorziening. Ze dringen bij hun gastheer binnen en nemen ongevraagd wat van tafel.

Scrophulariaceae, helmkruidfamilie, nu Orobanchaceae.

Euphrasia officinalis L. subsp. monticola ԓilversideռ/span> (berg bewonend) (Euphrasia montana, Berg (van de bergen) Augentrost, onderscheidt zich van de volgende door de voorjaarsbloei en dat de stengels meestal niet vertakt zijn.

Subspecie rostkoviana Hayne (Pruisische botanist Rostokow, 1740-1840) (Euphrasia rostkoviana Hayne) is een half parasiet op grassen en cypergrassen.

Een eenjarige plant van 10-25cm hoog en bezet is met veel lange klierharen.

Bloeit van mei-september met witte bloemen die vaak een lichtpaarse bovenlip en een gele vlek op de onderlip hebben.

Komt voor in grasland op kalkhoudende grond, Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk.

Naam.

Beklierde ogentroost, Duits Wiesen-Augentrost, Frans euphraise glanduleuse.

Uit O. Thome, www.BioLib.de.

=Euphrasia officinalis, L. (geneeskrachtig) Bladen zijn eivormig en diep getand die tegenover elkaar staan.

Is weinig vertakt, op goede gronden meer en hoger, 5-15cm.

Bloemen zijn okselstandig en glad. In mei/september zie je lila bloembladen op een witte ondergrond, soms met wat geels.

Eenjarig.

Groeit op droge weiden waar het gras niet in overvloed groeit en lichte bossen.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a)’Al lang geleden is dit kruid Eufrasia genoemd geweest, de nieuwe schrijvers noemen dat Euphrosyne. De Italianen, Spanjaarden en Fransen houden de Latijnse naam Eufrasia.’

Euphrasia komt van Grieks ευφρασία, euphraino: verlichten, naar de fabel dat het blindheid kon genezen. De genezende eigenschap zou door zwaluwen ontdekt zijn die er hun jongen mee voerden als die last hadden van zere ogen. Dit werd door de mensen gezien en nagevolgd. Dit vooral omdat de donkere vlek midden in de bloem op de menselijke pupil leek. (signatuurleer) H. Hildegard beschreef het als Frasica. Frans eufrase of euphraise Italiaans eufrasie. Euphrasa betekent ook vrede of goedgezind.

Dodonaeus (b) ‘Sommige noemen dit gewas Ocularis en Ophthalmica, al of men oogkruid zei omdat het voor de ogen zo nuttig en behulpzaam is en daarom wordt het ook van de Hoogduitsers Augentrost en van de Neder-Duitsers ogentroost genoemd, de Engelsen noemen het eyebricht, dat is te zeggen het licht der ogen, de Bohemers ambrozka. Dit kruid heeft onder zijn andere namen ook den toenaam klaerooghe omdat het de ogen klaarder (helderder) maakt. En al is het dat de oude herboristen niets vermanen van enige Euphrosyne dan van de buglos alleen die ze alzo in het Grieks noemen omdat ze in de wijn geworpen, als Plinius zegt, de blijdschap van de geest vermeerdert, nochtans is dit kruidje meer dan honderd jaar lang bij deze naam Euphrosyne of Eufrasia overal goed bekend geweest en zeer geprezen tegen de duisterheid der ogen en catarre of vochtige gebreken en daarom wordt het ook in het Hoogduits en Nederduits ogentroost genoemd.’

Bij de apotheken was de plant bekend als oculari. Augentrost bij Bock, Lichtkrawt in midden-Hoogduits, weisse Leuchte, Lichter Tag, Wegeluchten, Ougenklar in 1500, Zwitsers Augabluemli, Augster, Augstezieger.

Ogentroost, claerooge, oud-Engels yeebright en euphrosyne, een naam die vreugde voor de ogen of plezier betekent, nu eyebright, Frans luminet: van lumiere: licht, casse-lunettes, officinale, brisse lunette: sla de bril stuk, herbe lկphtalmie: oogontstekingskruid. Deens heeft ojentrost. Welsh golwg Christ of Ilygad Crist: Christus zicht, en ogen.

Het kruid werd melkdief genoemd, Duits Milchdieb-schelm: melkdief, Milchdiabal of melkduivel, Milchschelm, Milchtotteln, Ohmdfresser, Weiddieb, Heuschelm, Huschal, Wiesenwolf: weilandwolf omdat het in bloei gevonden wordt als de meeste goede voerkruiden uitgebloeid zijn, het gras vermindert, en de koeien daardoor weinig melk geven en is een Noinzele of voor niets nut, het Gibinix of geeft niets of omdat ze in de herfst, als ze in haar beste staat en meeste bloei geeft het gras dat dan al van naturen minder wordt en dan nog bederft en vandaar Herbstblumle en Horbesgregg. Het is een halfparasiet die de grassen in zijn omgeving uitzuigt zodat op plaatsen, waar het voorkomt, de beweiding minder is en daardoor de melkopbrengst. Saatbleaml omdat naar haar de boeren hun winter zaai richten. Als namelijk de eerste bloemen in de top verschijnen dan komt er een vroege winter en zal er op tijd gezaaid worden. In Tirol is het de Schabob en Spatterich, de ҳpatӠverschijnende met het bloedende kruis, Scheis ab: geeft af, Selbheide of Heideln, de groeiplaats.

Een Gewitterblume omdat men gelooft dat ze bij onweer blauw wordt en dat de bliksem daar inslaat waar de gedroogde plant bewaard wordt. Dus niet afplukken voor onweer. Ook de naam Donnerkrautchen bewijst dat.

Ook Hirnkraut, Zahntrost, Zahnwehkraut en Ziegerkraut, van de ogen? Grummetblumel, kleines Schneeblumel, Spotsich, Zwitsers Herbstbriegger, Schafzieger en Zuft.

Historie en gebruik.

(411) ‘In de schriften van de ouden vinden we de echte ogentroost niet vermeldt omdat ze in Griekenland niet groeit (wel in Itali en Klein Azi). Ook is het onzeker of de plant die door de H. Hildegard als frasica en wuntwurz betiteld werd als middel tegen innerlijke zweren onze plant is. In de Gart der Gesuntheit van 1485 komt de augendroist voor met een mooie houttekening en wordt het een oogmiddel genoemd. Brunschweig bericht van een koningin uit Engeland dat die er wonderlijke dingen met haar ogen mee gedaan had. Chaucer kende het als oogmiddel. In de kruidboeken van de 16^de eeuw is het kruid onder de naam Augentrost, Latijn Eufragia, Eufrasia, Opthalmica, Ocularia, meer of minder uitvoerig beschreven. Naar Bock voeren verschillende planten de naam Augentrost. De Augentrost van de Nuremburgse apotheker is toch naar Bocks afbeelding een geheel andere plant, namelijk de grote sterrenmuur, Stellaria hollostea. Matthiolus beschrijft het als oogmiddel en dat men er een wijn uit maakt. Die wijn geeft de ervaren arts Arnoldus de Nova Villa tegen het eind van de 13^de eeuw ook op en schrijft van ettelijke die lange tijd niets gezien hebben en nadat ze deze wijn een jaar lang gedronken hebben ze hun gezicht weer gekregen en dat ze door steeds gebruik hun ogen goed hielden en brillen en oogglazen niet nodig hadden. Bij het volk is ze nog lang als oogmiddel in gebruik geweest.

Melanchthon had een oogziekte die volgens zijn artsen ongeneeslijk was. In een droom verscheen aan hem zijn beschermheilige die ogentroost bij zich droeg. De volgende ochtend liet hij naar dit kruid zoeken. Toen ze hem dit kruid brachten en toedienden bemerkte ze na enkele dagen dat de ziekte verdwenen was. In Frans is dit herbe de Sainte Claire. Deze heilige Clara, 1194-1253, leerde Franciscus van Assisi kennen en werd zo door hem getroffen dat ze in 1212 haar kloostergelofte aflegde. Ze stichtte het klooster van de Clarissen en heeft haar feestdag op 12 augustus. Vanwege de gelijkluidendheid van haar naam met klaar (helder) werd ze patrones van oogziektes. Het kruid was beroemd in de middeleeuwen vanwege zijn genezing en verheldering van ogen. In Chaucers dagen werd het tegen vele ziektes gebruikt. Milton schreef zijn Paradise Lost, een must om te lezen in de Highschool. Velen kennen daar de passage waarin de aartsengel Adams ogen zalft met Euphrasia, ruit en drie druppels uit de levensbron zodat hij de dood en miserabele toekomst van de mensheid kon zien;

‘Michael from Adam’s eyes the fil removed

Which that false fruit, which promised clearer sight

Had bred, then purged with euphrasy and ruw

The visual nerve for he had much to see.’

Eyebright staat onder het teken van de Leeuw, onder de Zon. Culpeper zegt ervan: ԡls het kruid net zo veel gebruikt was als het verwaarloosd wordt zou het voor de helft het werk van de brillenmaker bederven, je zou denken dat de mensen natuurlijke middelen zouden prefereren boven kunstmatige. Neem het sap of gedestilleerd water van de plant, neem het in met witte wijn of druppel het in de ogen verschillende dagen achter elkaar, dat helpt tegen alle verduisteringen van de ogen. Sommige maken een konserf van de bloemen voor hetzelfde effect. Als je dit enige dagen gebruikt helpt het ook de zwakke hersenen en geheugenծ

Het gebruik was vroeger zo. (164, 311) 'Dan Lobel betoont dat men de wijn daar veel ogentroost in geworpen is niet te veel moet vertrouwen en hij zegt; 'we hebben gezien dat een van ons metgezellen in Zwitserland die dat niet meer dan drie maanden gebruikt heeft bijna beide zijn ogen heeft verloren die door de fluxien of verkoudheid geheel verdrukt zijn waar hij tevoren niets anders dan wat tranende ogen had en waarom dat veel zekerder is het poeder of afkooksel ervan zonder wijn te gebruiken in diergelijke gebreken. Ogentroost is zeer krachtig om de memorie te versterken en het vergeten te genezen. Als iemand de reuk begint te verliezen dan zal hij de neus met het sap van dit kruid dikwijls van buiten bestrijken en zal daar grote baat in vinden.

De wijn daar de bloemen van ogentroost in gekookt hebben is een bijzonder ding om de vrouwen die gaan kraken en kwellen en een slechte kleur hebben te genezen.’

In de vorm van een afkooksel, 5 gram op een kwart liter water, werd het bij het volk tegen ontstoken ogen gebruikt en dat alleen of met gelijke delen zwarte of groene thee gemengd. Kneipp beveelt een mespuntje poeder ervan aan met water en een afkooksel, 10 gram op een kwart liter water, innerlijk tegen maagpijnen.

Uit nl.wikipedia.org

Euphrasia stricta Wolff. (strak, stijl) (Euphrasia officinalis) is een half parasiet, en onttrekt water en zouten aan grassen, 30cm

Groeit op kalkhoudende zandgrond in duinen.

Stijve ogentroost, Steifer Augentrost, Frans euphraise raide, Engelsdrug eyebright.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl