Paulownia

Uit J. Zuccarini, www.BioLib.de.

Een van de weinige boomvormen, misschien wel de enigste in deze familie is de Anna Paulownaboom.

Een geslacht van ornamentele bomen of hoge struiken die gekweekt worden vanwege hun mooie bladeren en schitterende bloemen.

Ongeveer 6-17 soorten zijn er in China en Japan.

Bladverliezend en zelden half groen blijvend, 10-25m.

Tegenoverstaande enkelvoudige en lang gesteelde bladeren, gaaf of soms 3 lobbig of licht getand, 15-40cm.

Bloemen staan in eindelingse trossen van 10-30cm en zijn klokvormig, violet of wit en lijken op die van de Gloxinia of vingerhoedskruid, kelk en kroon 5delig, 4 vruchtbare meeldraden.

Doosvrucht.

Middelhoge bomen of sierlijke hoge struiken met stevige en spreidende takken, twijgen met zwak geladderd merg.

Scrophulariaceae, Paulowniaceae.

Paulownia tomentosa Stud. (viltig behaard) Bladstelen zijn 18cm lang en behaard.

Verwarmend zijn de harten die de boom in overdaad vormt om zijn aanbidders te beschermen tegen de brandende blikken van het hemelse vuur. Ze zijn groter dan die van Catalpa, 12-25cm lang en 20cm breed, soms tot 40cm, spitse top, gaaf of zwak 3lobbig, frisgroen en van onderen blijvend zacht grijs behaard.

De mooie bloemen rusten in de winter in een bruinviltig bedje in opstaande trossen. De tere bloemen zijn vaak niet bestand tegen de barbaarse koude van onze streken. Na deze beproeving doorstaan te hebben volgt nog een ijskoud ontwaken in het voorjaar samen met de ijsheiligen. De bloemen die dit overleefd hebben komen dan ook paarsblauw van de kou tevoorschijn. Anna Paulownia in feestgewaad is een succes. Het sieraad voor deze boom zijn de lippen die een lavendelkleurige bloemenzee vormen. Als vingerhoedjes van het voorjaar klingelen ze aan de boom. De gele belijning aan de binnenkant zorgt voor een mooi effect. Bloem 5-6cm lang en iets geurend, kelk viltig behaard en tot op de helft gespleten, kroonbuis met scheve zoom, kroonlobben teruggeslagen, meeldraden steken niet voor de buis uit.

Als alles goed gaat komen later de grote, 4cm. , eivormige bruine vruchten die aan de top scherp gepunt zijn en met 2 kleppen openspringen. Talrijke kleine zaden met witachtig gekleurde vleugels

Is dus meer, voor de bloei, een boom van de warmere streken.

Het is een koninklijke boom en voor de eigenaar een vorstelijk bezit. Anna Paulowna heeft een statige en fraaie vorm. De boom heeft een schermvormige kroon, maar doet toch wat koud aan door de stijve takken. Gracieus en snel groeit het op tot 10-15m. met naar verhouding een kort onderstel.

Naam, etymologie.

Naar Europa kwam de boom door de natuuronderzoeker, arts en Japanoloog Philipp Franz von Siebold uit Würzburg. Siebold stond in Nederlandse dienst en noemde de boom naar de Nederlandse kroonprinses en latere koningin Anna (Pawlowna) (Anna, Pauls dochter) die een dochter van de Russische tsaar Paul I was. In 1816 huwde ze met de latere Koning Willem II van Nederland en woonde na diens dood in Soestdijk. Zo ook de Anna Paulownapolder.

Anna Paulowna boom, Duitse Kaiser-Paulownie, Paulownie of Blauglockenbaum, Franse Paulownie imperiale, Engelse Imperial paulownia. In Chinees pao1tong, in Japan kiri en bekend als de prinses boom. Het was de lievelingsboom van keizer Franz Joseph. Vele bomen die nu in voormalige Duitse landen staan zijn op grond van zijn bevel daar geplant. Daarom zie je ze nog vaak in het centrum van vroegere Duitse gebieden als Baden, Schonbrunn.

Voor het eerst werd de boom door de Zweed C. Thunberg beschreven als Bignonia tomen­tosa. Von Siebold scheidde later dit geslacht af tot Paulownia. Door mindere botanisten worden Bignonia en Paulownia nog geregeld door elkaar gehaald. De knoppen en bladeren zijn meestal tegenoverstaand, verder zijn er duidelijke bloem en vruchtenverschillen. Een kenmerk vormen de dikke en holle takken en twijgen die een licht geladderd merg bezitten.

Het is een Chinese boom die ons via Japan bereikte. In 1834 werden zaden ontvangen door Neuman, hoofd van het Parijse Jardin des Plantes. Hieruit kwam er 1 tot kieming die in 1840 bloeide. Nu kreeg men in korte tijd uit zaad meer dan 20 000 planten van deze ene boom.

In China wordt de boom om de tempels geplant. Het wordt daar wutong-boom genoemd en stond bekend als de boom waarop de feniks neerstrijkt.

De 16bladerige chrysant hironischi is het Japanse staatswapen. De drie bladen en drie bloemen van de kiriplant, Paulownia imperalis, zijn het familiewapen van de Mikado van Japan.

Gebruik.

Een uit de zaden gewonnen olie wordt in Japan voor het prepareren van papiersoorten gebruikt.

Het was in Japan een gebruik om een Paulownia te planten als een meisje werd geboren en er dan later een kleed van te maken als ze trouwen ging. Het is de badge van het gouverneurschap van Japan (de chrysant is de keizerlijk zegel van Japan) is een van de afbeelding in hun kaartspel, hanafuda, en wordt geassocieerd met de maand december. De Paulownia-Zonneorde, (Tōkashō) kan als een Japanse Ridderorde maar ook als de Eerste Klasse van de Orde van de Rijzende Zon worden beschouwd. Dit ‘Grootlint van de Orde van de Rijzende Zon met Paulownia bloesems’ werd op 3, andere bronnen noemen 4, januari 1888, dertien jaar na het stichten van de Orde van de Rijzende Zon ingesteld. De Paulownia is in de Japanse Shinto-religie heilig.

Het lichte hout wordt voor veel doeleinden gebruikt, vooral muziekinstrumenten.

Sage.

Een machtige Paulownia groeide in een ver land. Hij beheerste het bos, geen boom was zo hoog, zo breed en bloeide er zo rijk. Geslachten hadden hem al gekend daar op die plek en in zijn takken had het gezongen, altijd, wanneer de wind met zijn zoete of wilde adem er doorheen speelde. Op een dag kwam een tovenaar en hoorde dit en hij veranderde de Paulownia in een harp die haar klanken alleen maar mocht geven aan de beste musici van het land. De koning verzocht de voornaamste om te komen spelen. Maar wanneer zij dit deden waren de tonen hard en met geen mogelijkheid kon met de harp iets gezegd of weergegeven worden wat men graag wilde. Het was bevreemdend en beschamend. Toen kwam op een dag een man zonder ophef van kunde, zoals de anderen, Peiwoh heette hij. Hij streelde de harp en vroeg haar op haar eigen wijze te zingen. En of ze op die woorden gewacht had, daar kwamen de klanken, de wind speelde weer tussen de bloemen en bewoog de kelken, ze raakten elkaar en maakten muziek, het zoete geluid werd sterker, van fluisteren werd het een sterker trillen dat aanzwol en weer wegvloeide tot de stilte een kort ogenblik volkomen was. Daar kwam de wind van ver vandaan van over zee met woeste golven en stuitte tegen de hoge klippen en zocht een doorgang en kwam vrij en wild bij de Paulownia aan en wilde de takken breken, maar die hield stand door de jaren heen. De mensen en de koning luisterden en verwonderden zich, kwam er nu een lied vertellen van de zon, de maan en de sterren tezamen, kwam er nu een lied van de vogels die tussen de bladeren woonden? ‘Hoe komt het nu,’ vroeg de koning toen het eindelijk stil was geworden, ‘Dat niemand de harp zo kon bespelen?’ omdat,’ zei Peiwoh, ‘de spelers alleen zichzelf wilden horen en ik speelde wat de harp wilde.’

Planten.

Groeit op vrij droge grond zodat alles voldoende afrijpt, neutraal tot licht kalkrijk

Gemakkelijk is vermeerderen via wortelstek. In februari rooi je wat wortels op. De stevigere wortels verdeel je in stukken van een 10cm en leg je ze horizontaal in stekgrond. Afdekken met een 2cm stekgrond en bevochtigen. Bij warmte, 18 graden, zullen de knoppen direct beginnen te groeien, na het uitlopen verspenen en half weg mei in buiten te planten.

Zaaien in maart april bij 8 graden.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl