Cymbalaria

Uit Redoute.

Een geslacht van 10 soorten kruidachtige planten die voorkomen in Z. Europa. Nauw verwant met Linaria en Antirrhinum, maar kruipen en de bloemen staan meestal alleen en niet in dichte bosjes.

Scrophulariaceae, helmkruidfamilie, nu Plantaginaceae.

Cymbalaria muralis, Gaertn. B. Mey & Scherb (van de muren) (Linaria cymbalaria, Mill) De fijne twijgen worden met kleine, verspreid staande klimopbladen bekleed. De dikke bladeren zijn 5 lobbig, glad en wat succulent, vaak wat purperachtig aan de onderkant. Ze hebben een scherpe smaak, als waterkers.

Dunne, liggende en kruipende stengeltjes zijn tot 60cm lang Alleenstaande, okselstandig bloemen staan aan lange stelen, lila/blauw dat gemengd is met geel en wit in het keeltje en met een spoor die gewassen lijkt te zijn met purper in mei, september.

De bloemen buigen zich na het uitbloeien naar de muur toe en zoeken hoeken en gaten op, zodat het zaad daar valt waar de kiemende zaden weer wortel kunnen schieten.

Het is een meerjarige plant en een bekende klimplant op muren, rotswanden en dergelijke. Het wordt gebruikt als hangplant in vazen. Met dunne worteltjes houdt het plantje alles vast wat het ontmoet en hecht zich vast aan elke oneffenheid. Wordt een 20-25cm hoog.

Var. globosa heeft geen lange stengels, zeer korte stengels zodat de plant een dicht en bijna bolvormig bosje vormt.

Var. pallidior (bleekachtig) heeft zeer licht lila kleurig, bijna witte bloempjes.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Cymbalaria van Italië’.

Het Latijnse cymbalaria heet ook wel cymbaalcruyt in het Duits Zymbel- of Cymbelkraut, Frans cymbalaire, van Grieks kymbalon: bekken of boot, het blad is in het midden verdiept. Of naar de beweging van de bloemsteel na de bloei, die kromt zich van het licht af en lijkt zo op een gebaar van een trommelslager. Het heet bij ons cymbalaria van Italië.

Dodonaeus (b) ‘Het zou ook zeer goed aardveil mogen heten. Lobel noemt het Cymbalaria Italica folio hederaceo.’

Engels heeft verband met klimopachtige bladeren, ivy-leaved toad flax.

Dodonaeus ‘De naarstigheid van de kruidbeminnaars heeft dit kruid hier te lande zeer vermenigvuldigd en namelijk te Delft in Holland is het door de hooggeleerde D. Willem vander Meer zo algemeen gemaakt dat er nauwelijks brug of enig stadsgebouw of oude muur is of het is daar sierlijk mee bekleed. Dus zal het mettertijd voor een inlands gewas mogen gehouden worden.’

Franse ruines de Rome, Engels coliseum. In Antwerpen noemt men het torenplantje omdat het op de kerk van Onze Lieve Vrouwe kerk groeit. In Brussel heeft het de naam van Plantje van Sinte Gudula of Sinte Goedeles plantje gekregen omdat men het op de kerk van St. Gudula altijd vinden zal en vandaar ook muurleeuwenbek.

(d) In het Engels kenilworth, penny wort en mother of thousands, is overdadig in groei van blad en bloem en eens gevestigd zal ze zich snel verspreiden. De lange en dunne stengels hechten zich aan de oude gebouwen en hangen soms, vandaar maiden hair.

(e) Verder Frans lierre fleuri; bloeiende lianen, ook wat duivelachtigs, tignasse du diable: duivelshaarbos, in Duits komt hier en daar Judenbart voor.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Cymbalaria wordt in Italië veel bij de populier zalf gedaan. In salade gegeten geneest de witte en geel of galachtige vrouwelijke vloeden, gestoten en van buiten opgelegd geneest het de wonden en stelpt het bloed. Het maakt de gezwellen murw en rijp of drijft ze terug. Het sap met doekjes opgelegd geneest de in etende zweren of zeertjes die van onkuise vrouwen aan de schaamdelen komen als men die eerst afwast met rode wijn daar droge rozen en galnoten in gekookt zijn. Het water van het ganse kruid gedistilleerd vermag al hetzelfde.’

Het zou een van de ingrediënten zijn die in Frankrijk het verschrikkelijke gif leverde wat bekend was als ‘poudre de succession’. De gevaarlijke kunst van langzame en geheime vergiften, waarbij het slachtoffer weg lijkt te zinken door een slopende ziekte, het is nu minder gevaarlijk omdat het proces door chemische resultaten geanalyseerd kan worden. Het werd gebruikt door Tophania te Napels, aqua Toffana, die 600 mensen gedood zou hebben. Garelli, de geneesheer van Karel VI, koning van de 2 Sicilië, analyseerde haar gif en zag dat het gemaakt was van een arsenicum oxide, opgelost in een likeur dat aqua cymbalaria genoemd werd, die van deze plant was gemaakt.

Toch lijkt deze plant vrij onschuldig.

Uit www.biolib.cz

Cymbalaria aequitriloba A. Chev. (egaal drielobbig) (Linaria aequitriloba, Duby.) Hart/niervormige bladeren zijn tegenoverstaand en dik, 3lobbig en meestal behaard.

Draadvormige stengels kruipen.

Talrijke kleine roze bloempjes met purper/rode keel in juni/juli.

Uit Z. Europa, Corsica, wordt 5-10cm hoog. Is beschreven in 1829. Kenilworth ivy.

Uit biolib.cz

Cymbalaria hepaticifolia Wettst. (met blad als Hepatica) (Linaria hepaticaefolia, Duby.) Bladeren meestal tegenoverstaand en hart/niervormig, 3-5lobbig die veel op Hepatica triloba lijken.

Liggende en korte stengels.

Talrijke okselstandige, lila kleurige bloempjes die groter zijn dan die van cymbalaria in juni/augustus.

Uit Corsica wordt 5cm hoog.

Hepatica leaved toad flax, Frans cymbalaire feuilles d’ըpatique.

Uit zojalitwin.wordpress.com

Cymbalaria pallida Wettst. (bleek) (Linaria pallida, Ten.) Tegenoverstaande bladeren zijn hart/niervormig, 3-5lobbig, dik en kort gesteeld.

Gedrongen groeiend met liggende, korte stengels.

Talrijke okselstandige, vrij grote licht blauwe, wat geurende bloempjes in juni/augustus.

Uit Apennijnen ,wordt 5-15cm hoog.

Bleiches Zimbelkraut. Bleek muurleeuwenbek.

Planten.

De plant kan niet tegen vorst en is dan ook afkomstig uit Z. Europa, maar zaait zich goed uit en bloeit zeer lang.

Combineer het met mos en varens.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl