Solidago
Over Solidago
Gulden roede, vorm, kruiden, soorten, cultuurvariëteiten, geschiedenis, historie, naamgeving, etymologie, afkomst, gebruik, vermeerderen, planten, teelt
Dit geslacht omvat meerjarige kruiden met sterke uitlopers die geschikt zijn voor de border.
80-100 soorten komen voor, vooral in Amerika. Daar vormen ze een van de fraaie gezichten van de Amerikaanse herfst. Enkele soorten komen aan de Atlantische kust voor en een paar in Mexico en Z. Amerika, verder in Europa en Azië. Velen zijn moeilijk te onderscheiden en vormen gemakkelijk hybriden. Een 250 jaar geleden zijn ze hier ingevoerd.
Opgaande gewassen van verschillende vorm, 6-150cm.
Afwisselend geplaatste bladeren.
Vele gele, zelden witachtig, hoofden in aren in samengestelde trossen.
Asteracea, Aster klasse.
=Solidago bicolor, L. (tweekleurig)
Grijsachtig en ruig behaarde plant.
Lang gesteelde bladeren zijn omgekeerd eivormig tot kort langwerpig en aan beide kanten spits, zwak gezaagd en behaard, de bovenste kleiner en zittend.
Opstaande stengels.
Okselstandige, korte en smalle, dichte trossen van room/witte bloemhoofdjes met 6-14 straalbloemen, geelachtig/witte omwindselblaadjes zijn stomp in augustus/oktober.
Uit Ontario tot Tennessee wordt 50-100cm hoog. Is beschreven in 1759.
White goldenrod.
Uit; https://gobotany.newenglandwild.org/species/solidago/caesia/
Solidago caesia L. (keizerlijk) vaste plant van 80cm hoog. Gele bloemen in bladoksels in plaats van op het eind in augustus-september.
Donkere taaie blauwe of purperachtige stengel.
Lange dunne bladeren.
Winterhard.
Blue stemmed goldenrod, wreath goldenrod of woodland goldenrod.
Uit Noord Amerika.
Uit E. Step.
Solidago canadensis, L. (uit Canada) Dunne bladeren zijn lancetvormig en toegespitst, 3nervig en scherp gezaagd, donkergroen en aan de achterkant langs de nerven behaard, de middelste bladeren zijn 6-15cm lang en 5-20mm breed, bovenste gaafrandig.
Stevige en opstaande stengels zijn bovenaan meestal fijn behaard.
Eindstandige en eenzijdige, omgebogen en dichte, breed piramidevormige pluimen van goud/gele bloemhoofdjes met 9-15 straalbloemen, behaarde bloemsteeltjes, omwindsel 2-3mm lang, lijnvormige omwindselblaadjes zijn toegespitst en groenachtig/geel in juli/september.
Komt meestal overal als virgaaurea.
Met grotere bloemen en rijkere bloei kwam vanuit N. Amerika, New Brunswick tot Michigan en Kansas, wordt 75-150cm hoog. Is beschreven in 1648.
Solidago canadensis var. canadensis: Canada goldenrod, Solidago canadensis var. gilvocanescens Rydb.(kort behaard) : shorthair goldenrod, Solidago canadensis var. hargeri Fern. (Amerikaanse botanist Edgar Burton Harger, 1867-1946) Harger’s goldenrod, Solidago canadensis var. lepida (DC.) Cronq. ((bedekt) ) Canada goldenrod, Solidago canadensis var. salebrosa (Piper) M.E. Jones : Salebrosa goldenrod, Solidago canadensis var. scabra Torr. & Gray : (ruig) Canada goldenrod.
Canadese guldenroede, Duits Kanadische Goldrute of Kanadische Goldraute, Guldrute, Engels Canada goldenrod of Canadian goldenrod .
Uit www.atouchofgreen-gardenwebshop.nl
Solidago cutleri, Fern. (Amerikaanse botanist Manasseh Cutler, 1742-1823) Meestal wortelstandige bladeren zijn dik en omgekeerd eivormig tot breed lancetvormig en gekarteld tot gezaagd, donkergroen met gevleugelde steel, stengelbladeren 2-6 stuks zijn klein en omgekeerd lancetvormig tot spatelvormig en zittend.
Opstaande stengels zijn meestal wat kantig.
Opstaande, eindstandige tot okselstandige trosjes van helder gele bloemhoofdjes met omwindsel van 6-8mm lang en langwerpige tot lancetvormige omwindselblaadjes die stomp tot spits zijn in juli/september.
Uit Maine, New Hampshire, Vermont en New York wordt 10-25cm hoog.
Cutler’s alpine goldenrod.
Uit chestofbooks.com
Solidago flexicaulis L. (beweegbare stengels) (Solidago latifolia, L. (brede bladeren) Grote bladeren zijn dun en breed/eivormig, aan beide kanten spits en scherp gezaagd, de onderste met gevleugelde steel.
Sterk groeiende plant met opstaande, kantige stengels.
Korte, okselstandige trosjes van goud/gele bloempjes met 3-4 straalbloemen, omwindsel 3-6mm lang, aanliggende en stompe omwindselblaadjes in augustus/oktober.
Vochtige plaatsen.
Uit Minnesota tot New Brunswick en Georgia wordt 100-150cm hoog. Is beschreven in 1725.
Broad-leaved goldenrod, zigzag goldenrod.
Solidago gigantea Aiton (gigantisch) (Solidago serotina, Ait. (laat) Dunne bladeren zijn zittend en langwerpig tot lancetvormig met smalle voet en spits, 3nervig en gezaagd met ruig gewimperde randen, wortelbladeren kort gesteeld.
Sterk groeiende plant met opstaande en vertakte stengels die soms wat blauwachtig/groen zijn Grote, losse trossen van omgebogen piramidevormige, behaarde pluimen van goud/gele bloemhoofdjes met 7-15 straalbloemen, omwindsel 3.5-5mm lang, omwindselblaadjes smal eivormig en stomp in augustus/oktober.
Uit Oregon tot Texas en Brits Columbia wordt 150-180cm hoog. Is beschreven in 1758.
Wordt 180-250cm.
‘Golden Wings’ die verschilt door de donkerder bladeren en donkerder goud/gele bloemhoofdjes. Gewonnen door Mr. Such, plantenliefhebber te Maidenhead, Engeland.
Late guldenroede, Engels giant golden rod. Riesen-Goldrute, Späte Goldrute en Hohe Goldrute.
Solidago rugosa P. Mill. subsp. aspera (Ait.) Cronq. (ruw) (Solidago aspera, Ait.) Dikke bladeren zijn eivormig tot langwerpig met afgeronde voet en sterk gerimpeld, fijn gezaagd en aan beide kanten zeer ruw.
Dunne stengels zijn opstaand en tamelijk stevig, wat kort behaard.
Omwindsel is 3-4mm lang.
Pluimen langer en slanker met diep gele bloemhoofdjes in augustus/oktober.
Uit Massachusetts tot Ontario en Florida wordt 125-180cm hoog.
Uit Addisonia.
Solidago rugosa, Mill. (ruig behaard) Lancetvormige tot ei/lancetvormige bladeren met smalle voet zijn spits en gezaagd, wat gerimpeld en behaard.
Opstaande stengels zijn bezet met lange, zachte haren.
Eindstandige en eenzijdige, omgebogen breed piramidevormige pluimen van diep gele bloemhoofdjes met 6-9 straalbloemen, omwindsel 3-4mm lang en lijnvormige omwindselblaadjes in augustus/september.
Uit Ontario tot Florida en Texas wordt 1-2m hoog. Is beschreven in 1732Vochtige plaatsen.
Wrinkleleaf goldenrod, rough-stemmed goldenrod.
Solidago rugosa subsp. rugosa, Solidago rugosa subsp. rugosa var. rugosa, Solidago rugosa subsp. rugosa var. sphagnophila Graves, (Spaghnum-achtig blad) Solidago rugosa subsp. rugosa var. villosa (Pursh) Fern. (viltig behaard)
’Fireworks’ met bloemen die in alle richtingen stralen, 1m.
Uit; http://www.drawingincolor.com/flowers-gallery/
Solidago sempervirens L. (altijd groen) vaste plant van 120-180cm hoog.
Gele bloemen in smalle pluimen in oktober-november, de laatst bloeiende.
Meer succulente bladeren zonder tanden of haren en bijna wintergroen.
Komt uit oost Amerika.
Var. mexicana Fernald, van Massachusetts tot centraal Amerika, var. sempervirens van Newfoundland tot Virginia,
Late guldenroede, seaside goldenrod, salt marsh goldenrod.
Solidago shortii, Torr. (Amerikaanse botanicus en plantenverzamelaar Charles Wilkins Short, 1794-1863)
Stevige bladeren zijn zittend en langwerpig/lancetvormig, 3nervig en spits, gezaagd en licht groen.
Opstaande stengels zijn bovenaan fijn behaard.
Grote, eenzijdige en omgebogen pluimvormige behaarde trossen van talrijke goud/gele bloemhoofdjes met 5-7 straalbloemen, omwindsel 4-6mm lang, omwindselblaadjes zijn dik en stijf, lancetvormig en stomp in augustus/september.
Uit Arkansas en Ohio wordt 60-120cm hoog.
Short’s goldenrod.
Solidago speciosa, Nutt. (fraai) Dikke bladeren zijn glad en eivormig, 15-30cm lang en 5-10cm breed, zwak gezaagd met ruwe randen en gevleugelde steel, bovenste bladeren langwerpig/lancetvormig en 2-4cm lang.
Opstaande stengels zijn bovenaan soms wat ruw.
Eindstandige grote en smalle pluimvormige, behaarde trossen van helder gele bloemhoofdjes met 4.5-6mm lang omwindsel, omwindselblaadjes zijn langwerpig en stomp in september/oktober.
Uit Massachusetts tot Minnesota en Georgia wordt 125-200cm hoog. Is beschreven in 1817.
Solidago speciosa var. erecta (Pursh) MacM.(opgaand) Solidago speciosa var. jejunifolia (Steele) Cronq,(darmachtig blad) Solidago. speciosa var. pallida Porter , (verblekend) Solidago speciosa var. rigidiuscula Torr. & Gray, (stijve aanhangsels) Solidago speciosa var. speciosa.
Showy goldenrod.
Uit www.biolib.de,
Solidago virgaurea L. subsp. minuta Arcang (klein) (Solidago minuta, L.) Eivormig/langwerpige bladeren zijn wat getand en weinig of niet behaard met gevleugelde steel, de bovenste veel smaller en gaafrandig.
Opstaande stengels zijn bovenaan meestal behaard.
Los gevormde trosjes van 1.5-2cm grote, donker gele bloemhoofdjes, omwindselblaadjes zijn langwerpig/lancetvormig en kaal tot behaard in juli/oktober.
Uit de Alpen, Jura en Pyreneeën wordt 10-30cm hoog. Is beschreven in 1772.
Uit O. Thome, www.BioLib.de.
Solidago virgaurea, L. (gouden roede) Onderste bladeren zijn elliptisch en gezaagd, met gevleugelde steel, bovenste bladeren bijna zittend en lancetvormig, gaaf tot zwak getand.
Opstaande stengels zijn meestal niet vertakt. Bloemhoofdjes staan op strakke stijlen die als een pilarenwoud opgesteld staan.
Opstaande, gedrongen aarvormige tros met naar alle kanten gekeerde donkergele bloemhoofdjes met 8-10 straalbloemen, lijnvormige omwindselblaadjes zijn spits in juli/oktober.
Als de bloemen rijp zijn veranderen ze in dons en worden weggedragen door de wind.
Uit Europa, wordt 30-80cm hoog.
De gulden roede is een meerjarige die van zand- en heidevelden houdt en daar in het wild groeit, Eurazië.
Symbool voor aanmoedigen, vooraf waarschuwend.
Naam, etymologie.
(Dodonaeus) (a) ‘Men noemt dit kruid tegenwoordig op het Latijn Virga aurea. De oorzaak van de naam is daarvan gekomen omdat de takjes of twijgen met bloemen geladen op een goudkleurige of gulden roede lijken en daarom hebben de Neder Duitsers het ook gulden roede genoemd, de Fransen verge d’ or’.
Virgaurea, waar virga een roede of groene tak betekent en aurea: goud, zo werd het guldenroede, vandaar de Engelse naam golden rod, Duitse Goldrute en Franse verge d’or, Italiaans verga d’oro, Spaans vara de oro.
Dodonaeus (b) ‘Dan de Hoogduitsers noemen het Fedderkraut’.
Dodonaeus © ‘Anguillara heeft dit kruid Herba scripta genoemd om ettelijke plekjes die het op sommige plaatsen zeer duidelijk heeft staan. Lobel twijfelt of dat voor Leucographis van Plinius te houden is’.
(d) Solidago komt van het Latijnse solidare: solidare: bevestigen, gezond maken of versterken, ago: ik maak, Solidum agere betekent vastmaken of gezond maken, als wondkruid gebruikt. Duitse Wundkraut, Engelse woundwort. ‘In solidum ago vulnera’, ‘ik maak wonden heel’. Een naam die voor meer kruiden gebruikt werd.
(e) Het werd wel verwisseld met Senecio sarracenius, zo ook Heilwundkraut en heidnisch Wundkraut.
(f) Golden kettings of gouden bezem, een plant van heiligen, Duitse Sint Petrusstab.
Goldraue, Ochsebrot, Pferdskraut, Unsegenkraut, Zwitsers Schloss-Chrut, Wald-Chrut.
In Rusland heet het solotoschnik. Solidago zou een plant zijn die gedragen in de hand, goudschatten kan aanwijzen.
Gebruik.
Zo was het gebruik vroeger (164, 309, 310) ´Tegen losse tanden en bedorven tandvlees: Maak een afkooksel van dit kruid in gestaald water of rode wijn en was of spoel de mond daarmee. Joh. Schroderus.
Dit kruid verwekt de plas en jaagt af de steen en het niergruis van de nieren en breekt de steen en lost meteen alle taaie rauwe slijmachtige vochtigheden die de doorgangen van de plas bezetten en verstoppen en daardoor het rijzen en de uitgang van de gebroken steen beletten en meteen het niergruis of zandachtig gruis bijeen plakken en daar een klont of steentje van maken die nochtans gemakkelijk om te breken en te scheiden is en gemerkt dat dit kruid zo goed is om de slijmachtigheid te lossen en te laten ruimen zo heeft Arnoldus Villanova met goede reden en verstand dat zo zeer geprezen en voor goed gehouden om de steen te laten rijzen en de smarten van de nieren te verzoeten.
Gulden roede wordt ook gerekend onder de kruiden die men in de wonddranken plag te doen en wordt gehouden voor zo krachtig om allerhande wonden en kwetsingen te genezen als het heidens wondkruid zelf kan en mag daarom in alle zaken daar dat heidens wondkruid goed toe is gebruikt worden. Dan het wordt nochtans niet zo goed gevonden om het bloed te stelpen als het wel nuttig is om de steen te breken en de nieren van verstopping te verlossen.
Hetzelfde maakt de losse tanden weer vast’.
Culpeper noemt de golden rod een kruid van Venus.
(411) ‘Het kruid werd vroeger bij wondbehandeling gebruikt, gedeeltelijk als droog poeder op de wonde gestrooid, deels gestampt er op gelegd. Het afkooksel, 50 gram op een halve liter water, werd bij het volk als zweet drijvend middel gebruikt en zou, kopjesgewijze gedronken tegen reuma, blaassteen en nierensteen helpen. De tinctuur in dosis van 30 tot 40 druppels meermaals dagelijks genomen wordt bij nierproblemen aan bevolen.
Ontwikkeling.
De gulden roede komt op vele plaatsen voor, zowel in de alpenwouden als in de duinen en is daardoor zeer veranderlijk in vorm.
Zo kan men ook in de tuin van vroeg- en laatbloeiende, metershoge of kleine, groot- of kleinbloemige soorten spreken.
De meeste soorten zijn van middelhoog tot hoog met geweldige groeikracht en late bloei.
Door de verschillende bloeitijden en hoogten kan je deze planten uitstekend en voor lange tijd gebruiken in de gele tuin.
Ze houden van zon, maar willen ook wel in de halfschaduw, eigenlijk overal groeien. Waar ze groeien, woekeren ze. Het is een woekeraar, ideaal voor de wilde plekken in de tuin.
Vormen.
De bekende grote gele aren zijn ontstaan door talrijke bastaardiseringen van onder andere met Canadese var.
Nu zijn er mooie en sterke hybriden in frisse gele kleuren verschenen.
De kruisingen zijn ontstaan door kruisen met aspera x canadensis en mogelijk meer soorten die meestal gewonnen zijn door G. Arends, kweker uit Ronsdorf, Duitsland.
Elk zaaisel brengt andere afwijkingen al naar invloed van de ouderplanten.
Een mooie lage vorm is ‘Golden Dwarf’ die tot 25cm hoog wordt.
‘Golden Mosa’ is diepgeel van 80cm, een matige groeier.
‘Laurin’ kleurt zuiver goudgeel op 30cm,
‘Leraft’ is 70cm in boterbloemgeel
‘Strahlenkrone’ kroont goudgeel in 60cm hoge stervormige, vlakke trossen.
Planten.
Sterke planten die op matig vochtige tot vrij droge en zonnige plaatsen groeien.
Vermeerderen door in april/maart te scheuren. Stekken kan in april/mei zonder groeistof. Zaaien bij 20 graden. Tuinvormen komen niet zuiver uit zaad terug.
Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl