Bupleurum

Met Bupleurum rotundifolium uit O. Thome.

180 soorten komen voor in dit geslacht waarvan 39 in Europa. Ze zijn zeer variabel..

Het zijn kruidachtige planten die in de oude wereld voorkomen, waarvan een, Bupleurum rotundifolium, L. (rondbladig) verwildert voorkomt in Amerika en een ander, Bupleurum falcatum, L. (sikkelvormig) in Japan als bladgroen in cultuur is.

Bladen eenvoudig en vaak doorboord.

Bloemen in schermen en meestal zonder bloembladen.

Apiaceae, schermbloemenfamilie.

=Bupleurum falcatum, L. (sikkel-, zeisvormig) Lagere bladen ovaal of eivormig aan lange stengels. De bovenste zijn zittend en smal lancetvormig.

Een stengel van 30-60cm hoogte, vertakt.

Groene bloemen in juli.

Meerjarig van midden en zuid Europa en gematigde gebieden van Azi.

Sikkelgoudscherm.

Naam, etymologie.

Met Bupleurum stellatum (Dodonaeus) (a) ԗij noemen dit gewas Bupleurum, te weten de eerste soort Bupleurum angustifolium, dat is Bupleurum met smalle bladeren en de andere Bupleurum alterum latifolium of ander Bupleurum met brede bladeren. Dat we het die naam geven komt omdat beide deze soorten niet slecht overeen komen met de beschrijving van Bupleurum die Plinius geeft in het 22^ste kapittel van zijn 22^ste boek. ‘Boupleuron, zegt hij, wordt van de Grieken gerekend voor een van de kruiden die vanzelf groeien met een steel van negentig cm hoog met vele lange bladeren en een hoofd of kroon als die van dille.’

Dodonaeus (b) ‘De tweede soort, te weten die met breder bladeren, noemt Valerius Cordus Isophyllon, dan wie van de oude schrijvers hij daarin gevolgd mag hebben is me onbekend. Velen noemen het Elaphoboscum en andere Gratia Dei, dan we hebben elders een andere echter Elaphoboscum en noch elders een ander Gratiola Dei beschreven die van dit kruid veel verschillen.’

Bupleurum komt van het Griekse bous: een os, en pleuron: een zijkant, rib, omdat het vee dat hiervan at zou opzwellen. Of van os en zijde omdat de plant de zijde van een os laat kraken, of omdat het de os een bed verschaft, of omdat de bladeren enige gelijkenis hebben met de rib van een os, of vanwege de uitspringende zaadribben die met ossenribben vergeleken werden, of vanwege de scherpe bladranden. Ossenrib is een naam die van een oude eetbare en geneeskrachtige plant op dit geslacht is overgegaan.

Dodonaeus; ‘De tweede soort, zegt Lobel, wordt van sommige hazenoren genoemd omdat de brede boven scherpe of spitse bladeren wat hol of gedraaid staan, in het Latijn Auricula Leporina, dan het schorpioenskruid is van sommige zo genoemdծ Hazenoog of sikkelgoudscherm heet in Engelse falcate leaved hareճ ear of hare’ s ear. Duitse Sichel-Hasenohrlein, vanwege de eivormig en lang toe gespitste bladeren, Franse oreilles de lievre.

Dodonaeus (d) ‘En ze heet ook Panax Chironium Tragi, in het Hoogduits Wundtkraut. Dit is het Elasphoboscum van Montpelliers en is niets anders dan een spijs van de herten, zegt Lobel, die veel van het Elasphoboscum Dioscorides verschilt.ՠ

Duitse heil aller Welt en Wundkraut bij Bock.

Frans buplvre en faux, Engels chai hu. Chai Hu is een Chinees homeopathisch middel dat tegen koorts werd gebruikt.

Gebruik.

Het gebruik was vroeger zo. (Dodonaeus) ԍen prijst het zaad van Bupleurum zeer tegen de steken en beten van de slangen, zoals Plinius betuigt en Nicander in zijn boek Theriaca.

Men wast of baadt de wonden en kwetsingen met de gekookte bladeren van dit gewas mits er wat Origanum of moerbeibladeren bij te doen.

Die bladeren zijn goed tot de nageboorte of naween van de vrouwen of het sap er van met wijn vermengt en van buiten opgelegd of gestreken.

Op de klieren en kropzweren worden die bladeren ook nuttig gelegd als ze met zout vermengd zijn zoals Plinius er van schrijft die ook verhaalt dat het Bupleuron van Hippocrates zeer geprezen was om in de spijs te gebruiken.

Tragus zegt dat de tweede soort nuttig is tot al hetgeen daar het Panax Chironium in oude tijden goed toe geacht werd en houdt het voor een goed wondkruid.

Het water daar dit kruid in gekookt is wordt nuttig gedronken tegen de steen en niergruis.'

Uit J. Sibthrop.

Bupleurum fruticosum, L. (heesterachtig) Bladen zijn ovaal en leerachtig, soms blijvend en meestal wat zittend.

Gele bloemen in juni.

Kan een meter tot anderhalve meter hoogte halen.

Geschikt voor zeer droge en vrijwel steriele plaatsen.

Een altijd groene struik of halfheester en is gelijk de enigste schermbloemige die hier min of meer winterhard is. Is afkomstig uit Z. Europa, N. Afrika en Syri en beschreven in 1596.

Goudscherm, Shrubby hareճ ear, tree thorough wax. Strauchige Hasenohr.

Uit commons.wikimedia.org

Bupleurum ranunculoides, L. (Ranunculus-achtig) is de ranonkelachtige ossenrib met wat grijsachtige grasachtige bladeren.

De bloemschermen zijn iel of fijn, met kleine geelgroene knopjes die al gauw bruinachtig kleuren.

De plant is geschikt voor de rotstuin omdat het een dichte zode vormt.

Meerjarig en vermeerderen door scheuren. Uit Midden Europa tot Kamschatka en Alaska.

Duitse Mauseohrli, Hahnenfu-Hasenohr, Frans buplvre fausse-renoncule.

Uit Fuchs.

Bupleurum rotundifolium, L. (rondbladig) Bladeren zijn van een blauwachtige kleur en doorboord, rondachtig tot ovaal.

Doorwas komt met een recht opgaande stengel tot een halve meter of meer. De stengel is vertakt aan de bovenkant.

De kleine groengele bloemen staan in bosjes in juni/augustus.

Het kruid staat onder invloed van Saturnus. Het was goed tegen alle wonden en builen.

Eenjarige uit Spanje, verder tot Perzië.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘Dit kruid wordt Perfoliata of Perfoliatum in het Latijn van de nieuwe kruidbeschrijvers genoemd om dat de stelen uit de bladeren schijnen te komen en daardoor te dringen en om diezelfde oorzaak is het in Nederduits ook deurbladt of deurwas genoemd en in het Hoogduits Durchwachss en Bruchwurtz, in het Frans perfoliate, in het Engels thorouw ware.

Frans le bupleore of buplevre uit Latijn, bupleuoro van de Italianen.

Doorwas omdat de stengels door de bladeren zijn heen gegroeid, vergelijk het Duitse Durwachs, Stopsloch bij Bock. Die bladeren staan onderaan dicht bij de stengel, maar komen er niet overheen, dit gebeurt wel als ze hoger komen ‘they pas through them’ vandaar Culpeperճ thorough wax of thorough leaf en nu thorow-wax, verder modesty. Rundblttrige Hasenohr, Acker-Hasenohr of Durchwachsenes Hasenohr.

(b) De gele bloemschermen komen in ons land meestal niet tot bloei, waardoor de goudscherm of hazenoog niet opvalt.

Gebruik.

Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus, 309, 311) ԏm wonden te helen: Neem de bladeren van doorwas, stamp ze klein en leg ze op, laat ondertussen van het afkooksel van dit kruid drinken. C. Bauhinus.

Tegen breuken en uitpuilende navels van jonge kinderen: Neem van de bladeren zo veel als nodig is, stamp ze klein met wijn, doe er wat meel bij tot dat het als een pap wordt en bind het daar op. Dodonaeus. Op dezelfde manier geneest het ook de kropzweren en klieren van de hals.

Deurwas (vooral de kleine die in Thuringen groeit) wordt zeer krachtig gevonden om den overgroei van het gebeente of van de zenuwen te verdrijven, daarop geleid als het klein gestampt is.

Het water van dit kruid gedistilleerd bedwingt alle voortlopende zweren, rode hond en brandende zeren en de zweren van den navel.'

Uit J. Seboth.

Bupleurum stellatum, L. (stervormig) komt in de Alpen tot 2800m hoogte voor.

Wordt 10-40cm hoog, blauwgroen en kaal.

Hele bladeren liniaal lancetvormig, de onderste tot 30cm lang en 1.5cm breed met opvallende hoofdnerf en duidelijke nervennet.

Gele bloemen.

Naam.

Stervormige goudscherm, Duitse Sterndolden Hasenohr en Musohrli zijn namen die ook al in de 16^de eeuw gebruikt werden.

Uit G. Oeder.

=Bupleurum tenuissimum, L. (zeer dun of buitengewoon fijn) Langwerpig en lijnvormig blauwgroen blad dat soms sikkelvormig gekromd en dikwijls geperforeerd is, ook zeer puntig.

Stengels zijn vertakt en wat draaierig en worden een 30cm hoog.

De bloemschermen zijn zeer klein met maar een paar bloemen, groen en geel in augustus en september.

Eenjarige van zoute gronden in Eurazië.

Goudscherm lijkt wel een wolfmelkachtige plant vanwege het zachte geel dat de bovenste bladeren uitspreiden tegen de bloeitijd.

Naam.

Fijn goudscherm en Engelse slender hare’s ear, Duits Salz-Hasenohr, Frans buplvre menu.

Planten.

Zaai het zaad in april ter plaatse, ze groeien zeer snel.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl