Planten symbolen

Voordat we naar de symbolen gaan moeten we eerst wat van de kleuren zeggen.

Kleurensymboliek is het gebruik van kleur in een zekere levenswijze, begrip of gemoedstoestand die gedragen wordt in kleding en opsmuk. Door het dragen van lievelingskleuren wordt deze stemming uitgedrukt.

Deze kleuren veranderen naar volk en tijden.

Goethe deelt de kleuren in warme en opwindende in. Tot de warme behoort goud en rood, waarbij aan de opwindende werking van rode doeken bij stieren en kemphanen herinnerd kan worden. Verder koude of neerslachtige kleuren, blauw en violet, waartussen de neutrale en rustige groene kleur in het midden staat.

In het algemeen werden bij de cultuurvolken de volgende kleuren uitgebeeld.

Rood gold als de kleur van het leven, liefde en vriendschap, het is het vuur van de zonnegloed. Zo waren de deurposten van de Israëlieten rood gesmeerd als teken dat de wraakengel deze deuren voorbijging en Rahab bevestigde tot hetzelfde doel de bloedrode band aan het venster van zijn huis, Jozua 2:18 en 6:17-25. Rode dieren als leeuwen, vossen en eekhoorntjes golden als vuur- en zonnesymbolen, rode bloemen als anjers, rozen en brandende liefde als een liefdesteken. Liefde, lijden, offeren. Rood is de kleur van de hartstocht omdat bloedrood is.

Dan is rood, als bloedverf, de verf van de toorn, het rood worden van het gezicht bij toornige, bij revolutie en oorlog, militairrood, als bij brandstichting de rode haan uit het dak gestoken wordt.

Oranje is de kleur van gezondheid en de gevoelswereld.

Bijzondere nuances, als de naar blauw overgaande purperen kleur, gold bij oude volkeren als teken van majesteit en waren alleen voor vorsten, priesters en hoge beambten bestemd. Die waren zeldzaam en bijzonder duur.

Geelrood haar gold in het noorden, als teken van vermenging met donkere rassen, een teken van verraderlijke zin, Judas. Rode draden en rood haar is heksenwerk. De Egyptenaren offerden hun Typhon roodharige mensen en dieren.

Wit gold wel overal als de kleur van reinheid en onschuld, vandaar de symboliek van de witte lelie bij Maria’s ontvangenis, de witte kleding van priesters, monniken en nonnenorden. In tegenstelling tot rood, verschijnt wit ook als de kleur van de dood, rust en doding van alle begeerten, witte rozen en bloemen. Wit, waarheid, goedheid, maagdelijkheid, liefde, glans, goddelijke wijsheid.

Een heilige kleur, een bruidskleur. Het beschermt de drager tegen boze geesten, vandaar dat nachthemden en doodskleden wit zijn.

Geel, met uitzondering van goudgeel, verscheen bij de meeste volkeren als kleur van de nijd, jaloersheid en haat, waarschijnlijk vanwege de gele huidkleur van de geelziekte. De kleur van afgunst gold niet bij de Arische stammen, bij de Mongolen, Maleise volkeren en Chinezen. Daar was ze het allerhoogste, wat we zien in zijde die deze verf, en haar nuances, een heerlijk aanzien geeft. Een helder goudgeel gold als symbool van de zon, rijkdom en vrienden zoals het Chrysanthemum feest van de Japanners.

Groen was al bij de oude Egyptenaren de kleur van de hoop, het uitspruiten en groeien van de voorjaarsvreugde en later ook van het onrijpe. Maar ook van het giftige, groenogige monster, zo ook het groen van draken en slangen dat veel optreedt. Hoop, nederigheid en beschouwing, vrede.

Blauw was in de oudheid de vereerde kleur, de lapiszuil was een hoog gewaardeerde edelsteen. Zo ook indigo waarmede men in Pelusium de arbeiderskleding verfde, is een voor schade vrijwarende verfstof. Bij de ouden gold blauw als godsverf in de kleding, bijzonder bij de hemelgodin Juno, zo naar de blauwe hemel. Al in de Germaanse oudheid verschijnt blauw als symbool van trouw en vastberadenheid, vandaar dat blauwe bloemen als mannentrouw, denk aan mij, viooltje e.d. als vastberadenheidssymbolen golden. Blauwgroen, marineblauw was de kleur van de zeegoden, Glaucos, en alle nautische beroepen. Kuisheid, onschuld, oprechtheid, hoop.

Violet gold in de kleding van bv. kardinalen en oude vrouwen als een verf van de ouderdom en als teken dat men niet jonger wilde lijken dan men was, verder als uitdrukking van stille vreugde en behagen in wijnfeesten zonder dronkenschap. De violette amethist werd, zie Bacchus bij Hedera, als de naam uitdrukt, als amulet tegen verdoving gebruikt.

Paars, rouw.

Zwart gold als kleur van treur als de kleur van de onderwereld, het boze zoals alle nachtelijke daden en geloften, zwarte harten, zwarte gedachten, zwarte offerdieren voor de onderaardse. Ook met vuurrood of geel dient zwart als symbool van de duivel en zijn knechten. Dwaling, rouw.

Bruin is het symbool van dorheid, nalatigheid, nederigheid en armoede.

Bloemen geven.

Bloemen geven betekent geluk brengen. Geef nooit geen bloemen die buiten hun tijd bloeien, dat brengt ongeluk. Bloemen geven aan een zieke is gebruikelijk, maar denk erom dat ze een bepaalde kleur moeten hebben. Geef nooit geen witte bloemen, geef rode, want rood is bloed en leven. Paars betekent de goede wil van de gever, geel en oranje, de zonnekleuren, zullen iedereen goed doen in welke staat van gezondheid hij ook verkeert, niet lichtgeel, die is te koud. Leg de bloemen nooit bij een zieke op bed, dat brengt ongeluk. Pluk geen bloemen die op graven groeien.

Leuker is het oude Duitse gebruik dat je een bloem meeneemt als je gaat eten. Na het drinken van wat wijn veeg je je lippen er aan af. Geef dan de bloem aan een geliefde, dan zal die zijn liefde voor u van blijvende aard zijn.

Bloemen die twee dagen na volle maan zijn geplant geven de mooiste bloemen. Zonnebloemen geven de hele tuin geluk.

Bij elke maand hoort een geluk bloem.

Januari: anjers en sneeuwklokjes.

Februari, sleutelbloemen.

Maart, narcissen.

April, madeliefjes.

Mei, lelietjes van dalen.

Juni, rozen.

Juli, waterlelies.

Augustus, gladiolen.

September, asters.

Oktober, dahlia’s.

November, chrysanten.

December, hulst.

Bloemenspraak, in het Oriëntaals Selam.

Bij de Maleise volkeren en in de Oriënt waren er inlandse gebruiken om door bloemen of struiken gedachten en gevoelens uit te drukken. Die hebben bij het schone geslacht steeds als liefdesbode gediend.

Ook in het Avondland was er zo’n gebruik zoals J. Grimm met het kruid Schabab, als teken van versmade liefde, in oud Duitse dichtkunst bewees. Schabab was in de Middeleeuwen en bij de minnezangers de bloem der versmade liefde die het meisje de minnaar overhandigde als teken dat hij vertrekken kon. Nog steeds heten verscheidene witte bloemen in Zuid-Duitsland en Zwitserland Schabab, zoals Achillea ptarmica, Euphrasia officinalis e.d. Sommige herfstbloemen heten ook zo, bv. Adonis autumnalis, omdat als die bloeien het met de zomer schabab gaat.

De bloementaal van de oriëntale was wezenlijk verbonden met de door hen gebruikte plantennamen, net zoals bij ons de lelie verbonden is met ‘onschuld’, zo is de ‘avond’ verbonden met de maanbloem, de blauwe ogen van het vergeet mij nietje met het ‘aandenken’, etc.

De omgekeerde neerlegging betekende het tegendeel van de oorspronkelijke bedoeling, een vergeet mij nietje omgekeerd gedraaid betekent ‘ik vergeet je’. Ook als een bloem terug wordt gegeven wordt het tegenovergestelde van de bloemengroet bedoeld.

De plataan boeit ons door zijn schoonheid, de olijf door zijn onvergankelijkheid en door de rijke gaven van zijn zachte olie die tot allerlei heilige en profane doelen dient. De vijgenboom is de oorspronkelijke levensboom tot voeding der volkeren. De dadelpalm is het beeld van kracht, de voeder van het mensdom want hij schudde de hoorn des overvloed over de aarde uit. De granaat bekoorde door de schoonheid van zijn bloesems en de symboliek van zijn vrucht, die bij alle volkeren weerklank vond. De Pistacia door de adel van zijn onaanzienlijke, maar fijne vrucht. De vruchteloze cipres betoverde het gemoed door zijn piramidale hoge groei die haar het zinnebeeld geeft van de zonnestraal en vlam heeft gemaakt, terwijl haar edel, alles overlevend hout met dat van de ceder het meest gezochte tot versiering van de paleizen en het degelijkste voor de oudste scheepsbouw in de Middellandse Zee werd. Ze is als een vermaning om het aardse leven vaarwel te zeggen.

De symboliek treft het meest wanneer allerlei verschillende eigenschappen van de bloem in aanmerking worden genomen, bv. in deze mooie regels van Helene Laipidoth-Swarth, 1900.

“De Zonnebloemen, goud om zwart,

Die zien zo donker, diep in ‘t hart.

De Dahlia, rood als najaar-bloed,

Hangt zwaar als een geplaagd gemoed.

Doordringend als herinnering,

Geurt droef de bleke herfstsering’.

Bloemen en het sentiment of symbool dat ze vertegenwoordigen.

Abelmoschus moschatus (muskusachtig). Muskuszaad. De grote zaden met hun muskusachtige geur worden wel als vervangingsmiddel genomen voor de zeldzame dierlijke muskus en gebruikt in medicijnen. Symbool van zwakheid.

Abrus precatorius. Paternostererwt. (precator betekent bidden, omdat van zijn zaden rozenkransen of paternosters werden gemaakt). De zaden worden gebruikt voor halsbanden. Ze zijn vrij gelijk in gewicht. Door Boeddhisten voor rozenkransen en als gewicht om goud te wegen, (ratti of rati). Het gewicht van de diamant Koh-i-Noor werd met dergelijke bonen afgewogen, ze wegen rond een karaat net zoals bij ons het karaat van de Johannesbroodboom. In Noord-Amerika werden ze ook toegepast tegen huidziektes en als abortief middel. De zaden zijn gevaarlijk giftig en bevatten eiwitachtige stoffen die ongeveer dezelfde uitwerking hebben als slangengif. Toch is het al lang een symbool van liefde in China en zijn Chinese naam is xiang si dou.

Acacia arabica: Symbool van eeuwigdurend leven.

De Acacia was in Egypte het symbool van eeuwigdurend leven. Een takje van Acacia werd wel in een open graf geworpen als deel van een begrafenisceremonie. Of werd er een Acacia tak geplant. Omdat de dode symbolisch in de tak voortleeft is de acacia het symbool van de wederopstanding, het leven na de dood. Bij de vrijmetselaars worden de overlijdensberichten met deze tak opgesierd en worden er takken in het graf gelegd.

Dit symbool van onsterfelijkheid, samen met die van de begrafenisplechtigheid, is door de latere bewoners, barbaren en ongelovigen, die onverschillig voor de diepere betekenis ervan, het gebruik geleidelijk aan zagen als een teken van de dood. Een Acacia zou dan nu ook nooit in huis genomen worden omdat die ongeluk brengt.

Acacia, geel: Symbool van kuise liefde, geheime liefde (platonische liefde). In de symboliek is het geven van een acacia bedoeld als teken van kuise liefde of vriendschap. Mogelijk is dit naar de meestal negatieve gele kleur die gecompenseerd wordt door de warme geur.

Acanthus, berenklauw: Symbool van fijne kunst, artiest.

Acanthus is vooral bekend om zijn blad, die zijn een halve meter lang met bochtig, uitgerand en min of meer getande zijslippen die het blad een sierlijk effect geven. Het zijn deze bladeren die je vaak afgebeeld ziet op behang, in boeken, schilderijen en kunstwerken, maar vooral op de Korinthische zuilen die versierd zijn door Callimachus. De Grieken hebben hun drie orden van bouwkunde in de Korintische proberen te verenigen door zuiverheid van stijl, sierlijkheid en pracht. Vitruvius zegt: “De Korinthische stijl kan men vergelijken met een jong meisje, ze heeft het sierlijke harer ledematen en is beter geschikt, om door natuurschoon versierd te worden, dan de anderen.

Zie hier, volgens de overlevering, de oorsprong van het Korinthische kapittel. Een voedster die op het graf van een jong meisje een offer bracht, die enkele dagen voor haar huwelijk was gestorven, plaatste het korfje met de sluier en bloemen op een acanthusplant. Toen nu de lente was gekomen hadden de bladeren zich om het mandje gegroepeerd en bogen de punten zich naar elkaar toe zodat het geheel op een hart leek dat gevormd werd door acanthusbladeren. Callimachos was verrast door deze natuurlijke versiering, die wel het werk van de Gratiën scheen, en maakte er het kapittel van het Korinthische kapittel van.

Acer, esdoorn: Symbool van nieuwsgierigheid.

Acer pseudoplatanus, (valse plataan) de bergesdoorn heet in het Frans erable sycomo­re, in Engeland sycamore. Maar de echte sycamore is de wilde vijgenboom, Ficus sycomorus. Dat is de boom waarin Zacheüs klom om de Heer te zien, vandaar de nieuwsgierigheid. Bij de mys­tieke spelen van de middeleeuwen ontbrak ten ene male die boom in Engeland en Frankrijk waar­door de esdoorn als vervanger optrad.

De eerste vermelding van de naam sycomore is de speech door Boyet in Shakespeare ‘s Love’ s Labour Lost, 1598: “Under the coole shade of a Siccamore

I thought to close mine eyes some halfe an houre”.

De esdoorn is ook het symbool van terughoudendheid, reserve, vanwege de onopvallendheid van de bloemen.

Symbool van Canada.

Acer saccharum, (suiker) is de Engelse sugar maple, onze suikeresdoorn, de Duitse Zucker Ahorn. Het is de nationa­le boom van Canada, het blad van deze boom komt dan ook in hun vlag voor. De indianen leer­den de eerste Franse settlers hoe ze suiker moesten winnen en daar siroop van maken. Het is nu een deel van het Amerikaanse geboorterecht om de smaak van de het koude sap te proeven dat van de boom druipt. Het sap wordt afge­tapt en op een vuurtje ingedikt tot het een soort stroop wordt waaruit de suiker wordt gewonnen. Een flinke boom kan 1‑1,5 kg suiker opleveren en kan daarmee een 40 jaar doorgaan zonder er last van te hebben. In 1870 werd er zo 20.000.000. kg. suiker gewonnen.

Symbool van het verdwijnende jaar.

Acer palmatum, (op een hand gelijkende bladeren) de Japanse esdoorn is natuurlijk afkomstig uit Japan. Het zijn hun lievelingsplanten. Ze hebben er dwergbomen van gemaakt, bonsais. De allerkleinsten onder hen worden in potten gekweekt. Het zijn die esdoorns die daar bekend zijn als dwerg, wat in Japans yatsubusa betekent. Esdoorns met wonderbaarlijke aparte en vreemde groei­wijzen, bladvorm en kleurrijkdom. Het blad is delicaat in het voorjaar door de kleurschake­rin­gen van groen en rood, maar vooral in de herfst als de bladeren de grootste kleurenpracht vertonen. Daar is de esdoorn het symbool van het verdwijnende jaar. In Japan wordt het gebruik om die veranderende kleuren in de herfst te zien momijigari genoemd. Nikko en Kyoto zijn vooral favoriet voor deze activiteit. Ook in Korea is dit gebruik waar het Danpung-Nori genoemd wordt. In Amerika is het vooral Acer rubrum die voor de Indian summer zorgt.

Achillea millefolium. Duizendblad. Symbool van oorlog.

Achillea is zo genoemd naar Achilles, de gevierde held uit het Griekse mythologie, die met deze plant de in zijn eigen zwaard verwondde Telephon genas. Dioscorides noemde de plant, waarschijnlijk naar het gebruik van Achilles, stratiotes: soldatenkruid. Als bloedstelpend middel was het vroeger hèt middel tegen wonden die met ijzeren wapens waren toegebracht. Deze plant is daarom ook het symbool van oorlog. Als er wonden genezen moesten worden paste men het kruid toe door op het blad te kauwen en zo op de wond te leggen. Vergelijk de Engelse namen souldier’s wound wort, knyghten milfoil en militaris.

In Frankrijk wordt het ook en rêve genoemd; in dromen, omdat als het op je ogen gelegd wordt het mooie dromen geeft. De op sarcofagen afgebeelde plant zou daar staan als symbool van slaap.

Aconitum, monnikskap: Symbool van mensenhater.

De akoniet is een zeer attrac­tieve plant, maar een die dodelijke gif bevat. Een paard wordt door 3mg. van deze stof gedood. Ongeveer 2 gram van de gedroogde wortel en al 3mg. aconitin is bij orale vergiftiging dodelijk. Plinius noemde het plant­aardig arsenicum. In de oudheid vergiftigde men roofdieren ermee, of stief­kinde­ren volgens Ovidius Metamorfosen. 1, 147 “Lurida terri­biles miscent aconita nover­cae” ofwel “Schandelijke stief­moe­ders mengen de bleke, dode­lijke wolfswortel”.(Dodonaeus) ‘Deze algemene blauwe wolfswortel of Napellus is van aard en kracht de mensen en veel viervoetige dieren schadelijk, ja dodelijk.

Vrijwel zeker heeft Aristoteles er de dood door gevonden en zou het gif zijn dat Romeo (te vroeg) innam. V,1,60”’let me have A dram of poison, such soon-speeding gear”.

Aconitum, bloem: Symbool van ridderschap.

De akoniet een duistere sfeer uit. Doordat de bloem met de kap bedekt is van de Noorse helden symboliseert de plant ridderschap, met zijn giftige adem is het typisch een ongeluksplant en behoort tot de kruiden van duistere praktijken die in donkere en eenzame plaatsen groeien. Omdat de bladeren schildvormig zijn zou de naam stormhoed, naar de tijd van de ridders, de beste naam zijn die bij deze plant past.

Acorus, kalmoes: Symbool van fitheid.

De kalmoes is een plant die we allemaal kennen van de waterkant of van een versterkend bitter, de kalmoes, ook wel ooievaarsbrood, zwanenbrood genoemd. De wortels werden als lekkernij verkocht, met suiker bestrooid. Onverwoestbaar en fit, altijd levenskrachtig, zelfs het kleinste stukje geeft zo weer een volwassen plant. Groeit zo snel dat men een eeuw geleden in Amerika dacht dat het daar inheems was.

Herbarius in Dyetsche; ‘dit wordt tegenwoordig gehouden voor een soort en geslacht van lis dat in Grieks Acoron genoemd wordt. In Latijn Acorum, door sommige Aphrodisia, Venerea of Radix nautica’. Hij beschrijft hier dus ook zijn afrodisiaca krachten. Kalmoes is lang in gebruik geweest als een symbool van mannelijke liefde. De naam wordt geassocieerd met een Griekse mythe; Kalamos was een zoon van de riviergod Meander die van Karpos hield, de zoon van Zephyrus en Chloris. Toen Karpos verdronk werd Kalamos veranderd in een riet wiens rusteloos ruizen in de wind geïnterpreteerd werd als symbool van droefheid. Walt Whitman voegde het toe aan de zogenoemde ‘The Calamus Poems’, waarin hij de liefde van mannen vierde in de derde editie van Leaves of Grass (1860). In de poëmen wordt de kalmoes gebruikt als een symbool van liefde, lust en affectie. Er wordt gesuggereerd dat het zijn symbool ontving naar de gelijkenis van de opgerichte menselijke penis.

Actinidia, kiwi: Symbool van Nieuw-Zeeland.

Het nationale symbool van N. Zeeland is de kiwivogel, een bruin bolletje op poten. De kiwi is hiernaar genoemd omdat de vrucht op dat bruine balletje lijkt.

Adiantum capillus-veneris. Venushaar. Symbool van oordeel, verstand.

Adiantum komt van Grieks a: niet, diainein: bevochtigen, omdat ze niet nat wordt. Dit verwijst naar het haar van Venus dat niet nat was toen ze uit de golven stapte. Adiantum capillus‑veneris, het laatste woord betekent venushaar, maagden-, meisjeshaar, naar de fijne zwarte bladsteeltjes die in massa uit zwarte vezels ontspringen, het haar van Venus. Gebruikt bij de ziektes van het hoofd. Ook voor het herstellen, het opnieuw groeien van het haar. Verstandige hoofden waren altijd bedekt met een bos haar, kijk maar naar de rechters.

Adonis, kooltje vuur: Symbool van een smartelijke herinnering, geliefde.

Adonis was bij de Grieken een jongeling van spreekwoordelijk geworden schoonheid. Hij was de favoriet van Aphrodite, Venus. Tijdens een jacht werd hij gedood door een wild zwijn. Wenend snelde Aphrodite heen en drong door de struiken en doornen heen. Die bezeerden haar en het bloed dat op de witte rozen viel gaf die een rode kleur terwijl er adonisroosjes ontloken op de plaats waar zijn bloed de aarde doordrenkt had.

Hij werd in de gedaante van een schone jongeling aan de kusten van Syrië, Fenicië en Egypte als zonnegod vereerd. Vooral te Byblis en in Alexandrië werd een schitterende feesten gevierd te zijner ere. In laatstgenoemde stad droeg men zijn beeld op een prachtig katafalk, omringd door wenende vrouwen in rouwgewaad en met loshangende haren, door de straten. Klaagliederen, adonidia geheten, werden aangeheven, totdat eindelijk het beeld aan de schoot der baren werd toevertrouwd. Die feesten waren ook tot verscheidene Griekse steden doorgedrongen.

Zijn jaarlijks feest, Adonia, waaraan vooral de vrouwen deelnemen is deels in het voorjaar, deels in hoogzomer. Een bijzondere rol speelt bij dit feest de Adonistuin, met snel kiemende en snel verwelkende planten, spreekwoordelijk voor alles wat vergankelijk is.

Adoxa, muskuskruid: Symbool van zwakte.

Het muskuskruid is een onaanzien­lijk kruid van een 10cm hoog. Het kruid kan gekweekt worden in een rotstuin vanwege zijn muskus­achtige geur. Als het regent, of als ze nat zijn, ruikt de bloem en de kleine plant geheel naar muskus. De geur veroorzaakt dat men zwak wordt. Adoxa is een Griekse naam en komt van a: zonder, doxa: aanzien. Het betekent nederig of onaanzien­lijk, en is dan ook een kleine plant. De plant is het symbool van zwakte.

Aesculus, paardenkastanje. Symbool van weelde.

Zijn voorkomen is van stoere kracht, een Hercules onder de bomen. Als de boom zijn geweldige armen uitstrekt, waarbij zijn ellenbogen naar de hemel wijzen, is het ook net of hij een geweldige vracht te dragen heeft. Zijn torso is massief, zijn schouders indrukwekkend, zijn biceps zijn gespierd en zijn handen groot. Een boom waarin het symbool van zijn macht wordt weerspiegeld in zijn vrucht, een knots, als een ouderwetse goedendag. De boom is een symbool van weelde.

Aethusa, hondspeterselie: Symbool van gekte.

Aethusa cynapium, dat laatste woord komt van het Griekse kynos: hond, en Latijns Apium: peterselie, het kruid zou gebruikt zijn om honden te vergiftigen. Vandaar onze naam hondspeterselie. De plant kan gemakkelijk met peterselie verwisseld worden. Bij de Engelsen heet het zo fools parsley: gekkenpeterselie, bij de Fransen persil des fous: narrenpetersilie. Alleen dwazen, gekken verwisselen die met de gewone parsley.

Agave. Honderdjarige Aloë. Symbool van rust.

De agave is het symbool van rust, omdat haar zware en dikke bladeren bij de hevigste stormen in rust blijven.

Agrimonia: Symbool van dankbaarheid.

Dat kruid heeft zijn naam Eupatorium van de koning Eupator gekregen en mag om die reden (zoals Plinius zegt) voor een heerlijk, ja koninklijk kruid in de oude tijden geacht worden.’ In het Duits werd het wel Konigskraut genoemd, dus een hooggewaardeerd kruid. Een thee werd ervan getrokken, de heilandsthee, die zeer goed is tegen ontstekingen in de mond en zo goed voor zangers. Al in de oudheid werd het kruid gebruikt als een opwekkende thee voor lever-, gal- en ingewandsstoornissen. Een krachtige medische plant. In de oudheid was men dankbaar dat dit kruid voorhanden was.

Alcea, stokroos: Symbool van vruchtbaarheid.

Plinius vertaler Holland vertelt als een man en vrouw elke dag een beetje sap van welke mallow dan ook nemen zullen ze vrij zijn van ziektes “and live in perfect health”. Dat is mooi, heel mooi.

De witte gold als symbool van vrouwelijke ambitie. Het waarom is hier niet geheel duidelijk, mogelijk naar de vorm van de “stok” roos.

Alchemilla, vrouwenmantel: Symbool van kleding, fashion.

Vrouwenmantel heeft zeer decoratief, gelobd, gezaagd en mooi rond blad, verdeeld in 7-9 segmenten. In de vroege morgen is het vaak bedekt met fijne dauwdruppeltjes.

Vrouwenmantel heet zo naar de grote, ronde ietwat gevouwen bladeren die met de mantel vergeleken wordt die Maria op heiligenbeelden draagt. Vandaar de Engelse Lady’s mantle, de Duitse unser Frauen Mantel, de Spaanse mantre de Neustra Senora, de Franse mantele de Dame, Zweedse Mariekapa, Deens vor Frues kaabe, Noorwegen Marikaabe, Welsh mantel Fair, Iers falaing Muire, ook bratog Muire: Maria’s weefsel.

Aleurites. Kemirinoot of kandelnootboom.

In Hawaï is de noot een symbool voor verlichting, bescherming en vrede. De kandelnoot zou de lichamelijke vorm van Kamapua’a zijn, de varkensgod. Een van de legenden verhaalt over een vrouw die, ondanks dat ze haar best deed om haar man te plezieren, geregeld geslagen werd. Eindelijk sloeg haar man haar dood en begroef haar onder een kukui boom. Daar gaf ze nieuw leven en haar man werd uiteindelijk gedood.

Allium cepa, ui: Symbool van het universum.

De ui is een van de oudste kruiden en in vele landen in gebruik. In Egypte was ui en knoflook een bestanddeel van het gewone volksvoedsel. De looksoorten golden als heilig en werden daarom door de priesters en vromen niet aangeraakt. In de vorm van de ui zagen de priesters het symbool van het universum, in de ronde globe zagen ze de hemel, hel en aarde. Anderen menen dat ze de Egyptische priesters ontzegd was omdat ze spruit onder afgaande maan en tot zinnelijk gevoel aanzet. De ziel van de dode werd tegen kwaad beschermd door het isolerende linnen en het desinfecterende look, geen bederf aan het lijk, geen schennis aan de ziel. (bescherming tegen infectie) De druïden zagen, net als de Egyptenaren, de ui als symbool van universum. De laukar gold als bederfwerend, het weren van toverij en demonische machten. Ondanks hun oorsprong golden de looksoorten veel als heilig. Doordat de bol in zeven rokken of schillen is verdeeld beschermt het tegen zeven kwade geesten en zo tegen heksen en dergelijk gespuis. Het is algemeen bekend dat men tegen geesten en duivels uien en vooral knoflook moet gebruiken. Dit gebruik stamt uit de oudheid, het is geen sprookje, het werkt echt.

Verse look bevat antiseptische stoffen en helpt tegen verschillende ziektes. Vroeger, en nog niet zo lang geleden, dacht men dat ziektes door boze geesten en demonen werden overgebracht. Men wist uit ondervinding dat knoflook de demonen (ziektes) uit het lichaam kon trekken en gebruikte ze met succes. Als knoflook doorgesneden wordt kleurt het aan de lucht zwart en men meende dat dit zwarte het rondtrekkende kwaad was dat in de bol gekropen was. Het demonen afwerende gebruik zien we eigenlijk nog steeds, bij verkoudheid wordt een halve ui in de slaapkamer gelegd. In latere tijden is dit gebruik wat vervaagd en werd de knoflook op een andere manier gebruikt, bijvoorbeeld in een zakje om de hals gedragen of tegen de deur gespijkerd.

Allium sativum, knoflook. Diegene die knoflook gegeten hadden mochten echter niet in de tempel van Cybele komen. Zoals steeds zijn er voors en tegens. Grote hoeveelheden werden door Romeinse en Griekse soldaten en zeelui gebruikt. De hogere klasse van Rome achtte het beneden hun waardigheid, ze zagen er een symbool van vulgariteit in. De Romeinse Horace proefde knoflook en zei dat het giftiger was dan scheerling en dat het hem ziek gemaakt had op een feest van Mecenas. Hij beschouwde de geur van knoflook vulgair. Hierop zinspeelt Shakespeare in Coriolanus, Measure for Measure en A. Midsummer Night’s Dream iv,2,43; “And, most dear actors, eat no onions nor garlic, for we are to utter sweet breath’. Het was onplezierig voor ‘fayre Ladyes, die liever een zoete adem hadden dan aardige woorden.

Allium ursinum, daslook. Dromen van het daslook betekent ontdekking van een verborgen schat. Daslook wordt in Bologna gezien als symbool van overvloed. Ze dragen het in de midzomernacht als een middel tegen armoe.

Allium ampeloprasum var. porrum, prei. Symbool van Wales.

Volgens de legende is de prei gedragen door de Welshmen ter herinnering aan St. David. Een monnik in Wales die van prei en ongezouten brood leefde. Het is nu het embleem van de Wales man sinds hun strijd voor onafhankelijkheid.

De primitieve traditie verwijst naar de keus van het badge ver voor de tijd van Arthur toen St. David in een grote slag tegen de Saksers beval dat ieder van zijn soldaten een prei op zijn kap ter onderscheiding moest hebben. Midden in het gevecht sloegen de Saksers vriend en vijand en de Britten alleen de vijand. Ze wonnen en bleven Keltisch tot op de huidige dag. Zo dragen de Welshmen nog steeds op de eerste maart een prei of zoals ze die in het Engels noemen, een leek. Omdat de prei in opdracht van St. David op hun mutsen geplaatst was, daarom dragen ze die nog op St. Davids dag, 1 maart. Verschillende oude auteurs verwijzen naar dit gebruik en Shakespeare maakt Henry V kennis bekend aan de jonge Fluellen: Henry V, iv, 7: “I wear it for a memorable honour, for i am Welsh, you know, good countryman”. Sommigen oude auteurs verhalen dat de prei een echt embleem van Wales is, combineert wit en groen in zijn stengels, dit waren de oude Cymrische kleuren.

Alnus, els.

Doordat het hout onder water ijzerhard wordt is het zeer geschikt voor waterbouwkundige werken. Zo zou de hele stad Venetië, in ieder geval de beroemde brug, de Rialto, de stad Ravenna, de grote Munsterkerk te Straatsburg en de 13659 palen (het getal der dagen van het jaar met een 1 ervoor en 9 erachter) waarop het Paleis op de Dam rust, van dit hout gemaakt zijn. De els is het symbool van stevigheid, vastheid en soliditeit, aangezien reeds in de oudheid het elzenhout om zijn kwaliteit gebruikt werd, onder andere voor het leggen van fundamenten en mede door zijn roep van nooit te vergaan. Virgilius zegt dat de eerste boot ervan gemaakt was, ‘Dan leerden de rivieren voor het eerst de holle els kennen’. Vitruvius kende het als fundamenthout, Plinius kende dit gebruik ook maar noemde ook het gebruik voor waterleidingen.

Aloë perryi: Symbool van bitterheid.

Aloë is de macerboom van de ouden. (zie pok Soulamea) De middennerf van de vier lange, smalle bladeren wordt voorgesteld als een slang. Dit is waarschijnlijk afgeleid van Makkabeeën 3^de boek, als symbolisch voorbeeld van een plant waar men zich aan kan kastijden of kwellen door de scherpe punten en het gevaar in de vorm van een slang die op de loer ligt. Naar het gebruik van balseming zou dit de Aloë kunnen zijn van Johannes 19:39 waar het gebruikt werd om de Heer te balsemen.

Door de bitterheid is de aloë het symbool van bitterheid, boete en lijden. Doordat de aloë een doorgroeiende eenmalige stengel heeft waaraan de bloem ontspruit is dit het symbool van het eenmalige maagdelijke moederschap van Maria.

Aloë perfoliata:

Door de Moslims, die naar Mekka zijn geweest, wordt de Aloë perfoliata gebruikt als bewijs van hun pelgrimstocht. Ze hangen het, met de top naar Mekka gericht, boven hun deurpost zodat geen onreine geest daar zal binnengaan. Men zag het als een soort waarborg voor een lang en vruchtbaar leven van de bewoners. De opgehangen aloë plant bleef nog jaren in leven en kwam zelfs tot bloei. In de buurt van elk graf is de aloë daar te vinden, de Arabieren noemen het saber, wat geduld betekent. Dit als een symbool van het lange wachten op de opstanding.

Alopecurus, vossenstaart: Symbool van sportiviteit.

Een grassoort en een die we allemaal kennen. Het is de vossenstaart die in sierlijke pluimpjes heen en weer beweegt op de wind. Een aardigheidje, waar het zijn symbool aan heeft te danken, is het zaad op wit papier laat vallen, dan hupt het in het rond.

Alyssum, schildkruid: Symbool van kalmte.

Het woord Alyssum komt van a: niet, en lyssa: gekte of razernij, zo genoemd omdat het kruid de kracht had om dolheid of razernij te genezen, alleen door het aan te zien. Vandaar de Engelse naam madworth: gekkenkruid, het Franse passerage, van ce qui fait passer la rage: een kruid dat de woede voorbij laat gaan. Bij de komst van een dolle hond was het zaak rustig te blijven en alleen het madworth in de hand te nemen.

Amanita muscaria, (vlieg) vliegenzwam.

De berk, met zijn lugubere heksenbezem wordt verbonden met de rode paddenstoel, dit omdat die daar graag onder groeit. Ook kabouters worden verbonden met deze paddenstoel. De verdovende stof muscimol en iboteenzuur bezorgen de gebruiker hallucinaties waarin mensen het formaat van kabouters aannemen, vandaar de combinatie van kabouters en de rode paddenstoel. De vliegenzwam verschijnt op Kerstkaarten en Nieuw Jaarkaarten over de hele wereld als symbool van geluk.

Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen

Zat kabouter Spillebeen, heen en weer te wippen.

“Krak”, zei toen de paddenstoel, met een diepe zucht,

Allebei de beentjes hopla in de lucht.

Amaranthus caudatus, (met een staart) fluweelbloem: Symbool van onveranderlijkheid.

Amaranten bezitten bloemen in pluimen die na de bloei niet af vallen. Hiernaar is ook de naam, Amaranthus, van a: niet, en mairaino: verwelken, vervagen, een verwijzing naar de niet verwelkende bloemen van sommige soorten. Een poëtische naam van een denkbeeldige bloem die niet zou verwelken.

Als een immortelle symboliseert het gewas onsterfelijkheid, werd op tomben gelegd en in hoofdtooien gewoven. Bij de ouden was de bloem zeer geacht en gebruikt om het hoofd der goden te sieren. Homerus verhaalt dat bij de begrafenis van Achilles de Thessaliërs hun hoofden met amaranten bekroond hadden. De amarant is een mythische bloem zoals we zien in Milton’ s paradis Lost iii, 351ff waar de engelen hun kronen naar beneden gooien die ingeweven zijn met amarant en goud: “Immortal Amarant, a Flour which once

In Paradise, fast by the Tree of Life

Began to bloom, but soon for Mans offence

To Heav’n remov’d where firt it grew, there grows

And flours aloft shading the Fount of Life

With these that never fade the Spirits Elect

Bind thir resplendent locks inwreath’d with beams”.

Koningin Christina van Zweden heeft de ridderorde der amaranten ingesteld. Het ordeteken is een gouden medaille versierd met een geëmailleerde amarantenbloem, het omschrift is “Dolce nella memoria”. Bij de jeux Floraux te Toulouse geeft men als prijs voor het mooiste lierdicht, ter eren van Onze Lieve Vrouw, een gouden amarantenbloem.

Amarant, plant en bloem: Symbool van hopeloos, niet liefdeloos, hopeless, not heartless.

De Engelsen hebben zeer mooie namen bv. love-lies-bleeding. Deze naam is zonder twijfel verbonden met de floramour van de Hortus Sanitatis, 1485, dit van de Latijnse naam flos amoris, de bloem van liefde, waarbij amoris een onvolledige vermelding zal zijn van amarant. In het Duits van de 16^de eeuw vinden we Blumle von der Lieb.

De naam love lies bleeding zou gegeven zijn door een poëtische legende van Campbell. In O”Connors Child lees je het verdriet van de eenzame lady onder lange hangende volle pluimen van deze amarant. O’ Connors lieflijke kind was de bruidegom van Moran, die viel door de hand van de broer van de lady. Ze koos als haar huis de woeste plek waar hij viel en waar ze hem begroef.

“A hero’s bride, this desert bower

It ill befits thy gentle breeding

And wherefore dost thou love the flower

To call-my love lies bleeding?

This purple flower my tears have nurst

A hero’s blood supplied its bloom

I love it for is was the first

That grew on Connoch Moran’s tomb

* * * * *

Nor would I change my buried love

For any heart of living mould

No, for I am a hero’s child

I’ll hunt my quarry in the wild

And still my home this mansion make

Of all unheeded and unheeding

And scherish, for my warrior’s sake

The flower of love lies bleeding”.

Amarant, plant en bloem: symbool van hopeloos, niet liefdeloos.

Bij de ouden was de bloem zeer geacht. Homerus verhaalt dat bij de begrafenis van Achilles de Thessaliërs hun hoofden met amaranten bekroond hadden. Symbool van onsterfelijkheid en werd gebruikt om de afbeeldingen van de goden en tombes te sieren.

Amaryllis belladonna (mooie dame): Symbool van bedeesdheid, ook van trots.

Amaryllis was een lieflijk en bekoorlijk meisje. Om de liefde van Alteo te winnen, moest ze hem een nieuw soort bloem geven. Ze trok naar het orakel van Delphi en kreeg te horen dat ze van het beeld van de Godin Urania de koker met gouden pijlen moest nemen. “Neem er een mee naar huis, ze verwonden het hart, maar nooit zo dat het dodelijk is”. Zo ging ze heen, de eerste nacht werd ze wakker en alles was helder om haar heen, ze nam de pijl en verwondde zich in het hart, het was zo stil dat ze het vallen van de bloeddruppels hoorde. Zo de volgende en volgende, ze had ook haar trots te overwinnen. Op het laatst was het tot stamelen een gefluister geworden tot ze de 30^ste nacht naar huis wilde terugkeren en op de plek waar de meeste van haar bloeddruppels waren gevallen een bloem opgebloeid was, een vreemde bloem de grote kelk wijd open. Alteo deed de deur open en zag het meisje met de zware stengel in de hand waaraan vuurrode bloemen van liefde bloeiden. Hij huilde bittere tranen en knielde voor haar. Had zij hem niet datgene geschonken dat hem van zichzelf verloste en wel door haar eigen leed volhardend te dragen?

Amberboa moschata (muskus geurend) Keizerkorenbloem. Symbool van gelukwens. Amberbloem, in Amerika heet deze plant sweet sultan. De plant is afkomstig uit het Oosten en bekend geworden door een poem van R. Rapin, 1621-1687: “Sweet Sultans nam’d from the Byzantine King”. Zo genoemd naar de Sultan van Turkije, vgl. de Franse naam fleur de grand seigneur. Zonder twijfel suggereert de rijke bloem een tulband die door de grote Turken gedragen wordt. Sweet vanwege de zoete geur.

Anaphalis triplinervis, (drie nerven) prachtrozenkransje: Symbool van nooit ophoudende herinnering.

Het Noorse edelweiss werd gebruikt op de Germaanse feesten van de Donar cultus. Moet niet de Donar plant, die op deze dag bloeit, geplukt en gebruikt wordt, van een bijzondere, ja niet van goddelijke kracht zijn? Als men op Hemelvaartsdagen de plant nog voor zonsopgang plukt, in een krans windt en het gehele jaar in de kamers en stallen ophangt zo heeft het de kracht om de mensen, vee en huis te bewaren tegen onheil. Er zijn zelfs mensen die beweren dat ze zich met het rood-witte bloempje onzichtbaar kunnen maken. Het is een bekende droogbloem, een niet vervagende herinnering. In sommige plaatsen heet het engelbloempje omdat de engelen het in de handen droegen als ze de naar de hemel opstijgende Heer tot welkom tegemoet vlogen.

Anastacia hierochuntica (van Jericho), Roos van Jericho. Symbool van opstanding.

Anastatica, komt van Grieks anastasis: wederopstanding, het is een verwijzing naar zijn hygroscopische eigenschappen. Ook de Heilige Anastasia heeft haar feestdag op 25 december.

De plant wordt gevonden op het hete zand en vlaktes rondom de Dode Zee en in de Egyptische desserts.

De roos van Jericho is een eenjarige met witte bloemen. Als ze helemaal volgroeid is rolt ze haar takken op als een roos en komt dan los van de grond, wordt zo door de wind weggeblazen. Al rollende komt ze op de duur in contact met water waar ze zich weer uitzet in de breedte, de zaaddozen gaan open en de zaden krijgen een kans om zich te verspreiden en weer met zand bedekt te worden.

De dode planten komen natuurlijk niet tot leven, maar behouden hun hygroscopische werking vele jaren. Als ze geplukt wordt voor ze bloeit kan ze zo in een droge kamer gezet worden en jaren in die toestand blijven. Na al die jaren in een glas met water gezet, zwellen de knoppen toch weer op en na een paar uur lijkt het wel of ze net geplukt zijn.

Wonderbare nevelen spreidden zich als een zilveren waas geheimzinnig om de stengel en knop. De hygroscopische werking, het sluiten en vrij plotseling heropen van de bladeren bij bevochtiging, haar vluchtig herleven werd steeds weer als iets wonderbaarlijks beschouwd. Zo kreeg ze een ereplaats tussen de toverplanten en speelde ze een voorname rol in de waarzeggerij en vooral in de droomverklaring. Er worden profetisch vermogens aan de plant toegeschreven. Men noemt ze ‘Voetstappen van de Jonkvrouw’, omdat ze daar groeien waar Maria op haar vlucht naar Egypte de bodem heeft aangeraakt.

Toen, na het bevel van Herodes om de kinderen te vermoorden, Jozef uit het Heilige Land trok stak hij de vlakte bij Jericho over en rozen ontsprongen uit Maria’s voetstappen als begroeting van het kind in haar armen. Tijdens zijn leven spreidde deze plant zijn bloemen, toen hij stierf aan het kruis, stierf de bloem ook. Maar bij zijn opstanding, met Pasen, opende ze zich weer en groeide en bloeide op de vlakte.

Als het in (wij) water gezet wordt, op het moment dat een vrouw haar eerste geboorteweeën krijgt, bloeit ze op het moment dat het kind geboren wordt. Als een zwangere vrouw weten wil of de bevalling goed of slecht verloopt plant ze een Jerichoroos in het water, de bevalling gaat goed als de roos zijn takjes opent, wat bijna altijd het geval zal zijn, zo niet zal het een slecht kraambed worden.

Volgens de transmigratieleer bezit dit voorwerp een openende kracht zodat bij moeilijke verlossingen een stukje daarvan geweekt wordt in water, dat aan barende te drinken wordt gegeven.

Men verhaalde dat de plant in de Kerstnacht ontplooide als een zinnebeeld van de opstanding. Door zijn kracht om weer te bloeien, na eerst dood te lijken, wordt het opstandingsbloem genoemd. Die eigenschap werd in de middeleeuwen als iets wonderbaarlijks gezien, de kruisridders en pelgrims brachten zulke rozen mee als een heilig relikwie. In vroeger eeuwen was dit een talisman en zo’n roos die meegebracht was door een kruisvaarder vrijwaarde de bezitter tegen besmettelijke ziektes, het werd in die dagen tegen goud opgewogen.

De Roos van Jericho zou, naar het bijgeloof, eenmaal in het jaar en wel met kerstmis bloeien als een zinnebeeld der opstanding. Het is een gewoonte in menig gezin van Duitsland en vroeger nog in Limburg om een Jericho takje in water te zetten. Richten alle takjes zich op dan mag men een goed jaar verwachten, blijft die daarentegen gesloten dan ziet het er niet best uit. Terwijl men op de ontplooiing van de bloemen wacht worden er kerstliederen gezongen of brengt men de tijd met gebed en overweging door.

Op de vraag waarom deze plant op 25 december in het water gezet wordt, kijken we naar het oude kerstliedje, “Er is een roos ontsprongen- uit een wortel zacht etc.’’. Ook de christelijke verbeelding, waar de gehele natuur aan deelneemt, speelt een rol bij de geboorte, “D’Erd grunet und bringet rossle”. In de kerstnacht is de natuur, bij het volksgeloof, op haar hoogtepunt, varens bloeien, de vlierboom bot uit, het vee kan spreken en dan bloeit ook de kerstroos.

Deze kleine plant was opgedragen aan Maria, patrones van getrouwde vrouwen, ter hare eren rosa Mariae genoemd, Mariaroos, de Engelse Our Lady’s rose, in Italië la rosa della Madonna, Duitsland heeft, naar de Arabische naam Kaf Maryam, Mamiran of Kaf Marzan: Maria’s hand omdat men geloofde dat de bloem openging op het moment dat onze redder werd geboren.

Andromeda, parelkruid. Symbool van zelfpijniging.

Ook bij dit symbool hoort een oude mythische legende.

Andromeda is zo genoemd naar de Ethiopische koningsdochter Andromeda, de dochter van Cepheus en Cassiope. Ze beroemde zich erop mooier te zijn dan de Nereïden, daarom zond Poseidon een vloedgolf die alles overstroomde. Omdat het orakel van Ammon bevrijding opgaf als Andromeda voor de wilde monsters gegooid zou worden liet Cepheus haar vastketenen aan een rots waar haar voeten omspoeld werden door de golven. Ze werd bedreigd door het zeemonster Medus maar werd net op tijd gered door Perseus, die het monster doodde. Na de bevrijding huwden ze met elkaar en werden na hun dood door de Goden onder de sterren van het sterrenbeeld opgenomen. Perseus en Andromeda zijn sterrengroepen aan de noordelijke hemel.

Linnaeus zag Andromeda voordat ze zich ontvouwde helemaal bloedrood gekleurd, terwijl, als ze bloeit, de bladen helemaal roze kleurig laat worden. Linnaeus: “Ik betwijfel of een schilder zoveel bekoorlijkheden aan een portret van een jonkvrouw kan schenken en met zo’n schoonheid de wangen kan tooien. Geen schmink is hierop gekomen. Toen ik haar zag moest ik aan Andromeda denken, zoals de dichters haar schilderen. En hoe meer ik naar haar keek en nadacht, hoe meer zij overeenkwam met deze bloem. Andromeda wordt beschreven als een buitengewone maagd en vrouw wier wangen deze schoonheid bezitten. Deze bekoorlijkheid houdt ze zolang ze maagd is tot ze bruid (ongesteld wordt staat er) wordt. Ze is vastgebonden midden in het water, ze staat altijd op een polletje in een nat moeras, evenals Andromeda op een rots in zee was gebonden. Ze staat tot haar knieën in het water. Ze is altijd omgeven door vergiftige draken en andere dieren, d.w.z. lelijke padden en kikkers die in de lente, als ze paren, water op haar blazen. (parallel van de gif spuitende draken) Ze staat en buigt haar hoofd van kommer. Evenals de bedroefde maagd haar blozend gelaat ter aarde keert en verbleekt van pijn en verdriet, zo laat de rooskleurige bloem het kopje hangen, wordt al bleker en, verdort. Eindelijk komt Perseus in de gedaante van de zomer, droogt het omringende water uit en vernietigt zo het monster.

Anemone coronaria (kroon of krans), anemoon: Symbool van verlatenheid.

Deze betekenis is duidelijk van de naam afgeleid. Het woord anemone komt van Griekse anemone, literair, dochter van de wind, en mone een plaats. Dit woord werd aan deze plant gegeven omdat de bloemen met het minste wind zuchtje al bewe­gen. Mogelijk omdat het plantje op winderige terreinen zou groeien. In de herbaristen taal werd het herba venti, kruid van de wind. Al die verkla­ringen zijn naar Plinius, hij vertelt dat de ane­moon dan ook dat de bloem niet uit zichzelf opent, al­leen als de wind waait. Mocht dit niet zo zijn, geef hem dan de schuld. Op een anemoon past de zinsnede: “Brevis ets usus” “haar rijk is van korte duur”, een volmaakte zinspeling op de vergankelijke schoonheid. Bij de ouden was de anemoon ook het symbool van gemakkelijk weer drogende vrouwentranen, omdat het maar zo kort leeft.

In de mythologie was Anemona een nimf uit het gevolg van de godin Flora, die door haar grote schoonheid de andere nimfen jaloers en wraakzuchtig maakte. Ze belasterden Anemona bij Flora dat haar gemaal, Zephyr, haar in het geheim zou beminnen. Flora zond de nimf dan ook naar het hof van Pomona, de godin van het ooft. Na haar vertrek bemerkte Zephyr hoe hij haar liefhad, vertrok onder een voorwendsel en verkreeg haar liefde. Ze werden echter verrast door de wantrouwige Flora die zich in een zwaluw had veranderd, en voor straf werd de nimf in een bloem veranderd. Zo is de anemoon een bruid van de westenwind, van de zachte Zephyr wordt verteld dat hij bloemen en vruchten produceert door de zoetheid van zijn adem.

Sindsdien is de anemoon in de taal der bloemen geworden tot het symbool van de trouwe en zo onschuldige liefde.

Anemoon veranderde in een bloem. Zo komt het dat de anemoon steeds beweegt want dan is Zephyrus bij haar. Zo af en toe komt ook Boreas, de noordenwind, bij haar. Maar die blaast met zijn koude wind de bloemblaadjes weg.

De Egyptenaren beschouwden het kruid als het symbool van ziekte, mogelijk wegens zijn giftige eigenschappen. Deze eigenschap wordt vooral aan de bosanemoon toegeschreven, Anemone nemerosa (van open plaatsen). In sommige landen is er een aversie tegen deze bloe­men. De lucht zou er bezwangerd door raken en door die lucht ervan te inhaleren zou men er ziek van worden. De plant werd vroeger als schadelijk voor vee gehou­den en als oor­zaak van het bloedplassen van runderen aange­wezen.

Angelica archangelica (aartsengel) engelwortel. Symbool van inspiratie.

Het leger van zekere keizer, dat door de pest was aangetast, zat in zware ellende. De keizer werd door de engel Raphael in een droom aangeraden om deze plant te gebruiken waardoor hij zijn leger behouden heeft.

De engelwortel zou ontstaan zijn toen een arme bakker diep in de put zat. Aan een hoogstaande familie moest hij gebak leveren en had geen geld meer om aan zoetigheden te komen. Toevallig kwam er net een engel voorbij(?) die hem op een plant wees, waarvan de bladstelen gekonfijt konden worden. Tevens wees ze hem op de geneeskrachtige eigenschappen.

Het leger van zekere keizer, dat door de pest was aangetast, zat in zware ellende. De keizer werd door een engel in een droom aangeraden om deze plant te gebruiken waardoor hij zijn leger behouden heeft. In katholieke tijden werden meer planten bekend als aartsengel omdat ze in mei bloeien, het feest van de verschijning van St. Michael, 8 mei, de aartsengel. Zijn medische waarde werd tij­dens een pestperiode door een engel aan een monnik doorgegeven, vandaar de naam.

Antennaria, rozenkransje. Droogbloem, Engelse eternal flower of life everlasting en Franse fleur immortelle. Symbool van nooit vergane herinnering.

Van de bloemen werden kransjes gevlochten als bescherming tegen onweer. Het wordt rozenkransje genoemd omdat de bloemen vroeger gebruikt werden om als kralen van een gebedssnoer te dienen, de rozenkrans, die eerst weer gemaakt was van samengeperste rozenblaadjes. Hemelvaartsbloempje omdat ze op die tijd bloeit, Duits Himmelfahrtsblume.

Anthoxanthum odoratum (geurend), reukgras.

Uit het verwelkte gras stroomt een aangename geur waaraan de plant de naam reukgras dankt. Reukgras of ruikert, Duitse Gewöhnliches Ruchgras Franse flouve odorante, Engelse sweet scented vernal grass: voorjaarsgras, de bloeitijd. Het voorjaarsgras is symbool van arm, maar gelukkig.

Anthriscus cerefolium (kervelachtig), kervel. Symbool van oprechtheid.

Kervel is maar een klein plantje van een halve meter hoogte, zodat de lengte geen recht doet aan zijn symbool. Maar kervel is een eerlijk kruid, goed te onderscheiden van de andere (soms giftige) schermbloemigen. Het blad kan al 6‑10 weken na het zaaien gesneden worden. In de keuken wordt het gebruikt voor soep, sausen, salades en boter, het maakt een smakelijke azijn. Het wordt gesprenkeld over de maaltijd als sier, net als peterselie. Samen met dragon en bieslook wordt het gebruikt voor de ravigote, een kruidensaus. Het is een van de fine herbes uit de Franse keuken.

Antirrhinum, leeuwenbek. Symbool van onbeschaamdheid.

Antirrhinum is zo genoemd naar de weetgierige zoon van Priapus en Phisie, die bij een meifeest te Rome uit weetgierigheid een liefdesverklaring afluisterde, met gevolg dat hij ontdekt werd en na een strijd gedood. Priapus was radeloos over het verlies van zijn veelbelovende zoon en onmachtig om hem het leven weer terug te geven veranderde hij hem in een bloem.

Men zal zich afvragen hoe deze mooie plant, die toch zo veel in de tuinen voorkomt een symbool van onbeschaamdheid kan zijn. Pak maar eens een bloem vast, druk zijdelings achter de bloemkroon en kijk dan in de bloem, je ziet een gapende muil, als van een draak of leeuw, de leeuwenbek.

Apocynum cannabinum: Symbool van misleiden, bedrog.

De bloempjes verspreiden een aromatische geur waardoor ze kleine insecten aanlokken, om bij de honing te komen moeten ze met hun snuitjes tussen de dicht geklemde meeldraden komen wat van buiten vrij gemakkelijk gaat, teruggaan kunnen ze niet meer omdat de meeldraden door het rukken nu veel steviger tegen elkaar aan sluiten met als gevolg dat ze gevangen blijven, ze worden dus bedrogen. Vaak tref je 4-6 vliegjes in een bloempje aan. Deze mooie planten zijn nogal giftig, ze behoren tot de hondsdoodgewassen. Apocynum komt van het Grieks, apo: weg, en kuoon: hond, een plant die honden mijden als de pest, of weg hond.

Aquilegia, akelei. Symbool van narren.

Dit komt door de bloem. Als we die goed bekijken heeft die opvallende versieringen. Elke bloem heeft 5 kleine holle horens en kleine bladen die omhoog staan als een klein vogeltje. In de heraldiek heeft ze de vorm van een klokje en wordt met de steel naar boven toe afgebeeld. In de taal der bloemen verbeeldt de akelei de dwaas­heid omdat zij lijkt op de kap en bellen van de hofnar.

Goethe zegt van zijn kleine “fruhling”;

“Schon erhebt sich der Agley, und senkt das Kopfchen herunter

Ist das Gefuhl? oder ist’s Mutwill? Ihr ratet es nicht”.

Een purperen akelei, een koninklijke kleur, duidt op vastbeslotenheid.

Een rode akelei, rood is de kleur van bloed, is echter het symbool van angst en trillen.

“There’s fennel for you, and columbines” Hamlet 4, 180. Akelei, columbine, zou een ondankbare bloem zijn, symbool van afgewezen minnaars. De bloemen in Ophelia’ s hand en in haar dwalende geest kunnen verbonden worden met zekere menselijke kwaliteiten, ze werden verbonden met trouweloze geliefden, zo was venkel het symbool van vleierij en akelei van ondankbaarheid.

Arbutus: Symbool van: “alleen van jou hou ik”.

Arbutus unedo, de aardbeiboom, een struik die aardbeien draagt. De rode schijnvruchten smaken aangenaam zuurzoet en zouden licht bedwelmend werken en hoofdpijn veroorzaken. Vandaar dat Plinius de naam unedo afleidt van unum tantum edo: 1 eet ik er maar, allen van jou hou ik.

Arctium, klis of klit. : Symbool van raak me niet aan, overlast, ruwheid en opdringerigheid of een symbool van aanhankelijkheid.

Klis, klit, een bekende plant die met zijn vruchthoofdjes aan de kleren blijft vastzitten. Het is een geliefd spelletje om die klitten naar elkaar toe te gooien, waarna ze lekker blijven plakken. Het spreekwoord, als klitten aan elkaar zitten is hiervan afkomstig. De stekelzaden bezitten dan ook weerhaken. Het principe van een aantal uiterst kleine haakjes, zoals bij de klit, wordt industrieel gebruikt om er klitsluiting van te maken. Shakespeare in Measure for Measure 3, 189-90:

I am a kind of burr; Is shall stick’.

En in As You Like It het plakken van de klit, 3, 1306:

“ They are but burrs, cousin, thrown upon thee in holiday foolery.

If we walk not in the trodden paths, our very petticoats will catch them”.

I should shake them off with my coat. These burs are in my heart.

Armeria maritima (van de zee). Symbool van sympathie.

Engels gras is een zee plant wat we kunnen zien aan de dikke wortel waarop de plant in de tijdingen heen en weer gespoeld wordt en met vele broeders en zusters hele vlakten bedekt. Een Keltische naam is tonn a chladaic, =beach wave, wave wuift aan de brandingen, wave is zo al een oude uitdrukking. Nu heet het in het Engels seadrift. Gerard noemde ze o.a. our ladies cushion: dames kussen. Er was vroeger nogal eens verwarring over deze soort, of het nu tot de grasachtige of tot de anjerachtige behoorde. Een sympathieke plant. Van 1937 tot 1952 stond het Engels gras afgebeeld op de Britse threepence. Wellicht was dat bedoeld als een woordspeling: Engels gras heet in het Engels thrift en dat woord betekent ook ‘zuinigheid’.

Armoracia rusticana (boers, landelijk) mierikswortel.

Eerst werd de mierikswortel gebruikt om zijn medische kwaliteiten tot op het einde van de 16^de eeuw de Duitsers er een saus van maakten. Die werd gebruikt bij vis, vooral bij de katholieken, die op de vrijdagse vastendag vis aten. De mierikswortel wordt door de Joden gebruikt bij toebereiding van lamsvlees, bij het Pesachfeest wordt mierikswortel gegeten als maror, het bittere kruid, dat symbool staat voor de moeilijke tijd die de Joden hadden tijdens de slavernij in Egypte.

Artemisia absinthium (absint) alsem. Symbool van bittere ellende.

In de bijbel is alsem het symbool van bittere ellende en zorgen. “Zie, ik zal dit volk met alsem spijzen en met gal drenken”, Jeremia 9:15, 23:15. “Gedenk toch dat ik zo ellendig en verlaten ben, met alsem en gal gedrenkt”. De Oosterling typeert zorgen, kwaadaardigheden en bitterheid van elk soort met planten van giftige of bittere naturen. Een dropje wermut, die in de vreugdebeker valt, staat de bekervreugde wehrend in de weg. “Ich spur genug an meiner Armut, dat mir das essen schmackt ohne Warnmut”. “Ik heb genoeg aan armoede om het eten te laten bederven door wermuth”. Fuchs zegt; ‘Alsem of weermoed wordt dit kruid van onze Duitsers geheten daarom dat het zeer bitter is en derhalve vreugde en moed weert en verdrijft, letterlijk het weert moed.

Deze ellende typeert Shakespeare ook als Hamlet zegt: “Wormwood, wormwood” in Hamlet III.

En bitter is alsem. Kauw maar eens een paar minuten op een blad.

Symbool van afwezigheid.

Het alcoholgehalte is hoog, de kleur is groen.

Alsem werd gebruikt voor likeuren, sterke drank, en om wijnen te kruiden, het maakte die wijn slaperig. In vroegere eeuwen werden er miljoenen gallons alsemlikeur gedronken, vooral in Frankrijk. Het werd daar in 40 fabrieken gemaakt, in 5 jaar was de productie 72 575 hl. De drank geeft eerst activiteit en aangename sensaties, inspireert tot grote gedachten maar bij gewoontedrinkers degenereert het de hersenen, beschadigt het centrale zenuwsysteem, het eindigt in delirium en dood. Wermut olie is een uitgesproken hersen gif. Het is het “kruid van het vergeten”. Het thujon dat de absintolie bevat veroorzaakt o.a. epilepsie.

Alsem vulgaris (gewoon, vulgair) bijvoet, werd ook wel Parthenia of maagdelijke plant genoemd. Deze soorten leveren een vluchtige blauwe olie, absintolie, die aan water werd toegevoegd waardoor er een drank werd verkregen die zo sterk, in sommige uitzonderlijke producten kan zijn, dat ze zelfs fataal voor de mens kan worden, het werkt vooral sterk op de voortplantingsorganen, vandaar de parthenia. Het bloeiende kruid, dat met de dag van Johannes geplukt wordt, bevordert de maandstonden en drijft dood en nageboorte af. Sinds Mozaïsche tijd is het een bestanddeel van een afdrijvingsmiddel, foetor judaicus, die door joodse handelaren verkocht werd. Bij overdosis kwam het tot dodelijke gevolgen. Vanwege haar afdrijvende werking werd het een symbool van geheime liefdes, ook het symbool van de kwellingen der liefde. Symbool van geheime liefde.

Artemisia abrotanum (onsterfelijk), citroenkruid. Symbool van scherts, plagen, jokken.

De scherts zit hem in de naam en zijn (mogelijke) afleidingen. Engelse namen zijn: boy’s love, lad’s love, maid’s love en old man. Jonge mannen gebruikten dit kruid om baardgroei aan te moedigen zodat ze ouder zouden lijken. Lobel; “Den baert oft elders daer men ghern haer hadde salmen strijken met desen om thaer oft de baert haest te doen wassen”.

Fuchs, Brunfels e.a. vermelden het als een afrodisiacum middel. Plinius schrijft dat als het onder het bed gelegd wordt, man en vrouw tezamen zullen komen en alle toverij weerstaat die zulke zaken tegengaan. De sierlijke bladeren werden ook wel in boeketten gedaan die jonge mannen aan hun meisjes gaven. Liefde te midden van het zoete is voor kinderen, maar liefde in de bitterheid van wormwood is een zeker teken van affectie. De Romeinen geloofden dat het beschermde tegen impotentie. Het werd in liefdesdranken gedaan en door mannen gebruikt om viriel te worden. Het werd in oud Griekenland en oud Rome onder de matrassen gedaan vanwege zijn afrodisiaca werking. De Engelse bijnamen boy’s love, lad’s love of maid’s love komt van hetzelfde idee. Ze deden er een takje van in een boeket die ze aan hun geliefde gaven om die te verleiden. Mogelijk heet het daarom ook kiss-me-quick-and-go, maid’s ruin (ruïneren van de maagdelijkheid) geeft te denken.

Artemisia dracunculus (draakachtig) dragon. Symbool voor een valstrik.

De valstrik zit hem in de naam. Dragon is een verbastering van het Frans estragon, een klein draakje. Vanwege die naam vertrouwt men het niet, is men wat achterdochtig.

Arum, Aronstaf, Aronskelk.

De Aronstaf zou ontstaan zijn op de plaatsen waar Aron zijn staf had neergezet. Toen Joshua en Caleb in het beloofde land spioneerden namen ze de Aronstaf mee en hierop droegen ze op de terugweg de grote druiventrossen die ze plukten te Eschol en brachten ze het naar Mozes als bewijs van de rijkheid van het land. Nu, nadat ze de stok ontlast hadden van zijn lading, staken ze die in de aarde en zie! Daar sprong de Arum op. Het is het symbool gebleven van gezegende overvloed en vol met trossen vruchten bezet. De naam slaat dan vooral op de met bessen bezette vruchtenstengel die wel wat op een staf lijkt.

Symbool van geur, zal wel van slechte geur zijn. Deze planten komen vroeg in de lente tevoorschijn in de loofbossen van de zuidelijker streken, ook van ons land. De bloemen ruiken onaangenaam, soms zeggen ze in Engeland air’m tegen de plant: ruik hem, in plaats van Arum. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel planten van de Araceae familie door aasvliegen bestoven worden, die zetten zich af op de kolf en worden bedwelmd door de uit de kelk opstijgende warmte. Die kelkwarmte is daar wel een 10‑20 graden hoger dan de buitentemperatuur. De aasvliegen vallen naar beneden en door een krans van naar beneden gerichte haren kunnen ze niet meer ontsnappen, pas als de bloem bestoven is verslappen de haren en kunnen ze eruit. Boven in de kolf zitten de manlijke delen, waar ze tegen aan klimmen en zo weer stuifmeel meenemen naar de volgende plant.

De Arum is een symbool van de terugkeer van de mooie voorjaarsdagen, door de warmte in de bloem het symbool van voortbrengingskracht en de kracht in het algemeen.

Arundo, reuzenriet.

Het riet dat zich bij het geringste briesje zo sierlijk beweegt is het zinnebeeld van de menselijke zwakheid. Ja, God zal ook Israël slaan en beroeren gelijk een riet in het water, 3 Richteren 14: 15, zie ook Mattheus 11. 7. en 12: 20, ook 28. 28,29 waar ze hem een riet in de hand gaven. Zo kroon, zo scepter: een doornenkroon als zinnebeeld van de zonden, een riet als zinnebeeld van de menselijke zwakheid, een zinnebeeld van het heen en weer slingeren van de mensen tussen geloof en ongeloof, tussen ijdelheid en ernst, tussen het ware vertrouwen en het valse zelfvertrouwen evenals het riet bij het minste windje.

De rietstok die hol is van binnen en niet tot steun kan strekken, is ook een symbool van het geloof zonder de werken, maar in de hand van de Verlosser wordt het een symbool van kracht. Het zwakke riet trotseerde de krachtige eik die door de stormen werd losgerukt en verbrijzeld.

Er worden enkele overblijfsels van het riet bewaard. In Florence is de helft van een rietknoest die 27mm diameter heeft en 15-18mm lang is. De helft van een rietstok wordt bewaard in het klooster van Andechs, in Beieren en is 110mm lang. In het klooster Watoped, op de berg Athos, bewaart men twee rietstokken, de ene is 180mm lang en de ander is gevat in een kruis van gewoon hout.

Asclepias, zijdeplant. Symbool van laat me gaan.

Bloemen van dit geslacht zijn vaak heel verschillend, vaak groot en zeer mooi. Voor het bestuiven maken ze gebruik van een knijpervalstrik. De insecten die met hun pootjes in de pollen vastraken worden vastgeklemd in de stuifmeelklompjes waar ze alleen met kracht weer uit kunnen komen. Alleen de sterkere insecten zijn zo in staat los te komen en het stuifmeel op die manier mee te nemen.

Asphodelus albus (wit) affodil. Symbool: mijn berouw volgt je tot in het graf.

De affodil weiden zijn een voorbeeld van overbegrazing door geiten en schapen. Deze vernietigers van de natuur lusten geen affodil en laten die staan, op den duur vormen zich zo hele vlaktes met alleen affodil. Die dorre, woeste en onvruchtbare oorden waren verdorven plaatsen, waar duistere verschijningen samenkwamen. Het is mogelijk de Narcis van Homerus die over de weiden des doods sprak, de affodil‑weiden, waar de schaduwen van de helden verzameld waren in de Hades. De affodil was aan Persephone (Demeter) gewijd. Op 28 april werden er ter ere van Flora wel kransen van gemaakt waar de huizen en graven mee versierd werden. Omdat het ‘t favoriete voedsel van de doden was plantte de oude Grieken ze bij de graven. Nog dient het als grafversiering in Italië en Griekenland.

Aster, Amerikaanse vormen, hebben nu allen een andere naam gekregen. Symbool van welkom vreemdeling, de Amerikanen, stijlvol in oude dagen, de bloeitijd.

Michaelmas daisy zijn de Amerikaanse asters die bloeien rondom Michaelmas, zijn feestdag is op 29 september.

Onze allerheiligenbloem, België Sintewilpersblumkes naar Willibrord die zijn feestdag heeft op 7 nov. Sinteketriensblomme, St. Catharina, feestdag op 25 november, Duitse Christusblume.

De asters zijn herfstbloemen en het symbool van flora’s laatste groet.

“Kostbare bloem van ‘t spader herfstgetij

Die al den schat

Nog eens tezamen vat

Van wat er bloeide!

Dat ook in ’t Mensenhart

Zij ook de lente en zomer lang voorbij

Na al wat het doorleefde, in lust en smart

Nog zoo veel kracht en lust tot bloeijen zij!” S.J. v.d. Bergh.

Aster tripolium, zulte: Symbool van nadere overweging. Tripolium komt van het Griekse tripolion, tri: wat wij kennen als 3, en polein: omkeren. Een naam die door de ouden werd gegeven omdat ze 3x van kleur verwisselt, een blauwe kelk en een witte bloemkroon die uitgebloeid violet kleurt. Zulte is een naam die afkomstig is van oud-Nederlands sulte: pekel, inzulten betekent dus inpekelen.

Astragalus, geitendoren. Symbool van jouw tegenwoordigheid verzacht mijn pijn.

Uit de sterk stekende dorens komt in tijden van zonneschijn en warmte een kostbare vloeistof. Dit is de gom tragacanth van de handel. In de zware, dichte mist, waar deze specerij groeit, over de heuvels, neemt het hout veel vocht op, dit zorgt ervoor dat de vezels opzwellen en zichzelf forceren door uit te barsten in nauwe openingen in de bast.

De gom is taai, hoornachtig, reukloos, zwelt in water sterk op en geeft dan een slijm. De gom was al bij de ouden bekend, evenals bij de latere Grieken en Arabieren in de vroege middeleeuwen. In Duitsland werd de gom in de 12^de eeuw in de artsenij gebruikt. Die gom werd bij de ouden voornamelijk gebruikt als een verzachtende vochtigheid om de scherpe geneesmiddelen ermee te mengen en zo de smaak wat zachter te maken. Het wordt nu nog als stabilisator van emulsies en suspensies gebruikt.

Atropa bella-donna (mooie dame), wolfskers: Symbool van stilte.

Een nachtschade-achtige, en nogal giftig. Atropa is zo genoemd naar de Griekse Atropos: de onafwendbare, ze was een van de drie ongeluksgodinnen, de Parzen, die de door haar zusters gesponnen levensdraad afsnijdt, een verwijzing naar zijn giftigheid. Ieder mens ontvangt bij zijn geboorte een draad. De andere twee waren de godin Klotho die de draad spint en Lachesis die de draad begeleidt die Atropos vervolgens op zekere tijd doorknipt.

Avena, haver. Symbool van muziek.

Avena, haver, komt van het Latijnse avena wat blazen betekent, naar de lange holle halmen die als blaaspijpen gebruikt kunnen worden. Zo is het ook te gebruiken als pansfluit.

Bamboe. Het gebruik is in diverse landen verschillend, maar zeer uitgebreid en veelsoortig Geen enkele grondstof ter wereld kan de veelzijdigheid van bamboe evenaren. De kenmerken zijn: taai, flexibel, licht en goedkoop. Het kan in de lengterichting gemakkelijk gespleten worden en het verdraagt een druk van 1200kg per cm2.

Het is het symbool van kracht, duurzaamheid en standvas­tigheid en vandaar ook voor de Confuciaanse geleerden. Een Chinees gezegde: ‘het paleis is stevig opgebouwd als de wortels van een bamboestruik’.

Bamboe speelt dan ook een grote rol in de Oosterse kunst. Zijn ‘lege hart’ symboliseert bescheidenheid. Omdat de plant altijdgroen is het symbool van onveranderlijkheid. Leg je de stengels in het vuur ontploffen ze met een behoorlijke knal en verdrijven daarmee de boze geesten.

In Japan symboliseert de uitlopende bamboe eeuwige jeugd en tomeloze kracht.

Bauhinia blakeana (Amerikaanse botanist Joseph Blake, 1814-1888). Deze groeit vooral in Hongkong waar het soms Hong Kong boomorchidee genoemd wordt. Zijn dubbele bladeren lijken qua vorm op een hart of vlinder. Een typisch blad is 7-10 cm lang en 10-13 cm breed met een diepe gleuf. Lokaal wordt het blad chungmingyip, literair klaverblad, genoemd en gezien als een symbool van verstand. Sommige mensen gebruiken de bladeren als boekmarkeerders in de hoop dat het hen helpt bij de studie.

Begonia: Symbool van misvorming.

Bij deze naam zal je een licht opgaan, de begonia wordt gewoonlijk scheefblad genoemd omdat het blad niet recht op de stengel zit, een misvorming.

In Duits heet de eenjarige Auferstehungs-, Toten- of Sterblume omdat ze op graven geplant werd. Symbool van misvorming en donkere gedachten. Symbool van weemoed? Omdat ze in bloei verwelken als het zinnebeeld van het menselijk leven?

In Azië schijnt de begonia al zeer lang in cultuur te zijn geweest. Al voor de 14^de eeuw hadden Chinese dichters en zangers de herfst-haaientanden bezongen die voor hun een symbool van schoonheid en deugd waren als bij ons de roos en lelie. Ze werden kunstzinnig op zijde gestikt en op porselein afgebeeld.

Bellis, madelief. Symbool van onschuld.

In de Noorse mythologie is de madelief gewijd aan Ostara, de godin van het voorjaar. Volgens de klassieke legende dankt de plant zijn ontstaan aan de dochter van Belus die met haar dryadenzusters heerste over de weiden. Op een dag, toen de lieflijke nimf Bellis danste met haar favoriet vriend Ephi­geus, zo zoet, zo fris en zo bekoorlijk trok ze de aandacht van Vertumnis, de god van ooft en voorjaar. Die vloog direct aan haar zijde waarop Ephigeus jaloers werd met alle gevolgen van dien, zodat Bellis zich veranderde in een bloem. Symbool van onschuld.

G. Gazelle.

‘Margaritha, blomken fijn

Kander wel iets schooners zijn

Als de naam van de edele blomme

Die ‘k te Paaschen tegenkomme?

Bij deze versregels duidt de dichter op de betekenis van het Griekse woord wat bij ons parel betekent en door de Christenen, tijdens de vervolgingen der Romeinse keizers, in hun geheimtaal werd opgenomen, zoals hij elders zegt:

‘Margartiha’ ’t is bekend

Was het woord, dat de ouden zeiden

Als zij, zwichtend voor den heiden

Spreken wilden, ongeschend

Van Gods heilig Sacrament’.

Immers als de eerste Christenen die onder Nero’s zwaard kwamen:

Om ’t misbruiken af te keeren

Van het lichaam onzes Heeren

Mieken uwen schoonen naam

Margaritha, God bekwaam

En wanneer zij duister spraken

In hun kerkelijke zaken

Van ‘tot Margaritam gaan

Dat was, Onzen Heer ontvaan’.

Zo werd het eenvoudige weidebloempje tot symbool van de Christenen. Gelijk de natuurlijke parel in de blinkende oesterschelp of parelmoeder ligt, zo ligt de heilige Hostie in de gouden kelk die Maria verbeeldt.

Het nederige madeliefje is het symbool van onschuld en zuiverheid, daarom is het ook aan de H. Maagd Maria opgedragen. Maria is immers de altijd schone bloem (Bellis), de bloem van hemelse schoonheid, de bloem der bloemen die nooit verwelkt. De volbloemige madeliefjes, zo mooi rood en wit van kleur, zijn het symbool van de koningin der martelaren en het leliewit der maagden.

Van de vroegste tijden af aan vertegenwoordigt de madelief de vrouwelijke waar­heid, zuiverheid en trouw. Open is ze het embleem van de soul, gesloten is de bloem het embleem van zuiverheid. Meisjes steken ze rond hun kussen om van hun geliefde te dromen. Dromen ervan betekent geluk in het voorjaar en zomer, maar niet in herfst en winter, dan geeft het ongeluk.

De bloem werd vroeger gebruikt bij vrouwelijke klachten en daardoor door de monniken opgedragen aan St. Margaret van Cortuna. De H. Margaret die zo veel voor de aankomende moeders bad. Meestal wordt de H. Margaret van Antiochië bedoeld: “Als een vrouw geboorte weeën krijgt, roep me, laat haar dan het kind krijgen”. St. Margaret maakte gebruik van de madelief, die soms margaret genoemd wordt, een parel.

De bloem is gewijd aan alle koninginnen Margarets en heiligen Margarets. Marguerite de Valois adopteerde de madelief als haar devies. De trotse en ongeluk­kige Margaret van Anjou, vrouw van Hendrik VI, koos de bloem als embleem en stikte ze op de robes van haar kleding. Lodewijk de IX nam de madelief met leliën in zijn wapen op. St. Louis van Frank­rijk droeg een ring met tekens waarvan hij het meeste hield, een kruis voor de religie, een lelie van Frankrijk en een madelief voor zijn liefste vrouw Margaret, de frivole madelief.

Bellis, bloemblaadjes: Symbool van deelnemen (geluk), ik deel jouw gevoelens.

Het madeliefje heeft een 250 witte lintbloemen, die aan de onderzijde vaak rood omfloerst zijn.

Het is een volksgeloof dat men aan deze bloem de liefde en trouw van een ander meten kan, dit gebeurt na het bekende bevestigend en vraagspel hij houdt van mij niet van mij. Zie Goethe’ s Faust: Margarethe, er liebt mich, liebt mich nicht etc. Kinderen die lang buiten zijn geweest gebruiken de bloe­men om te weten te komen hoe ze bij de terugkeer van de ouders ontvangen worden, een blaadje na de ander afplukkend, slagen, schelden, goede woorden, slagen....

dubbele, deelname. De dubbele vorm wordt in Engeland chicken‑hen‑daisy genoemd, kip met kuikens, omdat uit de omwindselbladen zich weer andere bloemen vormen.

,, wat gekleurd, schoonheid.

,, rood, onbewust.

,, wit, onschuld.

,, wild, veld, ik zal er aan denken.

Berberis, zuurbes. Symbool van jalousie.

Van een berberis verwacht je geen mooi bloeiende struiken. Toch zijn er met prachtige bloemen in gele of warm oranje tinten. Haar meeldraden zijn gevoelig voor aanraken, zoals ze midden in het gele rokje staan en aangeraakt worden door de bestuivers of middels een speld, buigen ze zeer snel naar binnen. Doordat die meeldraden bij de minste prikkel bewegen is de Berberis het symbool geworden van jaloezie.

De bes is bekend als zuurbes, het is een steenvrucht, bevat veel vitamine C., verder appel-, citroen- en wijnzuur. Is goed voor het maken van dranken, sausen. Het sap is goed tegen dorst die van hitte komt. De zuurbes wordt gekend door zijn dorens, in alle maten en allen zijn scherp. Symbool van zuurheid, scherpte.

Betula, berk: Symbool van zachtzinnigheid en nederigheid.

De sierlijk gevormde berk, met zijn huppelende bladeren geeft een gezelliger indruk dan de wat sombere els, de bevallige groeiwijze geeft haar een romantisch voorkomen.

De berk schudt zijn dun behaarde kruin en buigt die nederig tegen de overmacht van de westenwinden. Menige winters deden de lange, sluike haren grondig uitge­kamd worden door de harde winden. Zo gauw de eerste zonnestralen mild aan de hemel staan smukt het zich met fris groen en laat de zachte bladeren als betoverde vlinders in de wind fladderen. Ze bewegen vrijwel altijd in een briesje waardoor het lijkt alsof ze in een zachtgroene waas wegsmelten. Het is de Lady van het woud, de vergoddelijking van sierlijkheid en bekoorlijkheid. Een boom die aan Venus behoort. De berk heeft een fijnheid van voorkomen maar is bijzonder sterk en ontwikkelt zich tot een van de taaiste bomen. Haar twijgen hangen sierlijk naar beneden als de vlechten van een bosnimf. Door die fijne twijgen krijgt ze een luchtig geheel met jonkvrouwachtig voorkomen. Drie berken bijeen geplant symboliseren de drie gratiën. Zo de treurwilg ontstaan is, zo is op ongeveer gelijke wijze de treurberk ontstaan. Ook die is op de vreselijke Goede Vrijdag ontstaan. Nadat de Heer aan het kruis was gestorven kwamen zijn vrienden om zijn lijk van het hout te nemen. Naast het kruis zat zijn moeder onder een berk en langzaam legden ze haar dode zoon op haar schoot. In diepe rouw zat ze daar. Een beeld van grote droefheid. De hele natuur rouwde met de droeve moeder mee. Een boom vooral toonde veel medelijden, de berk, waaronder ze zat. Treurig legde die zijn slanke twijgen op haar schouder tot ze zijn heilig lichaam bereikten. Sinds die tijd buigen al die berken hun twijgen ter aarde en heten dan ook treurberken. Symbool van deemoed.

Berk, twijg: Symbool van liefde. De berk als levensroede behoort ook de Maien, zoals ze in vele gebieden door jonge mannen voor hun geliefden gezet wordt. Dan slaat het hart van de bruid hoger als ze op pinkstermorgen op de huisdeur de statige maie vindt die haar trouwe bruidegom in het holst van de nacht daar geplant had om haar te verblijden. En medelijdend blikt ze naar de buren waar de dochter van het huis zo’n liefdesgroet niet deelachtig is geworden en waar mogelijk een ruwe, kromme doornstruik zich voor de deur beweegt. De berk was het teken van liefde. De jongeman gaf hem om zijn liefde uit te drukken en het meisje bewees ermee dat ze zijn genegenheid aannam en beantwoordde.

Niet zelden trad de berk als levensroede op. Het slaan met de levensroede gaf symbolisch de mensen nieuwe kracht en gezondheid, het vee het goed gaan in stal en wei. Een slag ermee bracht gezondheid, vruchtbaarheid en kracht. Het is een nu in veel andere gewoontes en naar zijn oorsprong volkomen vergeten gebruik die als pfeffern bekend stond. Dit pfeffern bestond hierin dat de kinderen met berkentwijgen, of andere twijgen, op Aswoensdag, veel ook met nieuwjaar of andere feestdagen tussen Kerst en Pasen, de volwassenen meer of minder krachtig sloegen, bv. op de voeten, om ze uit het bed te krijgen. Vaak waren het ook jonge mannen en meisjes, de knechten en dienstmeisjes die elkaar met de twijgen “streken”. In dit geval verscheen het nog duidelijker als vruchtbaarheidssymbool. Naar een oud gebruik slaat men de bruid met een wit afgeschilde berkenroede van de kerkdeur tot in de kerkstoel. Mogelijk behoorde dit gebruik tot de vele, nu minder bekende gebruiken, vruchtbaarheidsriten, zoals ze vroeger bij huwelijk gewoon was.

In het orakelwezen verscheen de boom als levensververser, die plantaardige, maar ook de menselijke vruchtbaarheid symboliseerde. Het was de boom van toekomstige bruidsparen. In sommige gebieden haalden de boerendochters voor Johannes 3 berkentwijgen. De ene werd heel gelaten, de tweede voor de helft geschild en de derde helemaal. Bij het slapen gaan werden ze door een andere maagd onder het kussen gelegd en de volgende morgen zocht ze verwachtingsvol een van deze drie takken uit. Was dit de geheel met bast bedekte twijg, dan zou ze een rijke man krijgen, half ontbast wat minder rijk en zonder bast zou ze een arme man krijgen.

Betula komt mogelijk, via batula, van het Latijnse batuare: slaan, de twijgen werden wel als levensroede gebruikt. Bij de Romeinen was de fasces een roede bundel met een uitstekende bijl het symbool van heerschappij over leven en dood, van lijfstraffelijke rechtspleging (fasces et secures) waarmee de lictoren voor de consuls uitgingen. Ze droegen de fasces of bijlbundels over de linkerschouder. De roeden waren oorspronkelijk van olmen- of berkentakken. Oorspronkelijk waren ze het symbool van het koninkrijk en later van het ambtelijk gezag. Het is wel zeker dat ze uit Etrurië in Rome werden geïntroduceerd. Blijkbaar was deze twijgenbundel van oorsprong een vegetatief symbool dat de levensorde van de aarde vertegenwoordigde en dat ook voor de mensen de wet van blijvend leven betekende. Voor de Romeinen is de bundel steeds het teken van de volstrekte geldigheid van gezag en haar handhavers gebleven. Ook de bijl had hier dezelfde betekenis, symbool van bliksem en regen waardoor de aarde leeft. Daarnaast werd hij door de Romeinen als teken van heilige orde gebruikt, tot voltrekking van de door de magistraat gevelde doodvonnissen, geseling met de roeden en daarna onthoofding met de bijl. Het fascisme ontleent zijn naam aan de fasces. Nog steeds is de bundel de geconcentreerde macht en de bijl het absolute gezag.

Van berken worden bezems gemaakt. In Griekenland was de wilde olijf, net als de berk in Italië en noordwest Europa, de Nieuwjaars boom, het symbool van het begin en gebruikt als bezem om kwade geesten van de winter weg te jagen.

Bignonia capreolata (van ranken voorzien). Symbool van roem.

Dit komt natuurlijk door de bloemvorm, trompetvormig, het is de trompetbloem.

Het is de cross-vine, de four-leaved hardy trompet flower. De stengels van sommige soorten geven een 4delige of kruisachtig arrangement te zien. Naar dit verschijnsel menen sommige inlanders van Spaans N. Amerika dat ze heilige krachten hebben en noemen die planten Bejucos de la Cruz. Als kruisplant heeft Symbool van ik raak mezelf met jou gekregen.

Bistorta officinalis (geneeskrachtig) adderwortel.

Vanwege de gelijkenis met de om de stok gedraaide slang kreeg het de Latijnse naam viperina dat in 1351 tot serpentine werd, het levert de tweemaal gebogen slangen-, adderwortel. Symbool van kwaad, horror. Het kruid werd medisch ook gebruikt tegen slangenbeten.

Borago, bernagie. Symbool van stomheid.

Het Latijnse “ego borago gaudia semper ago”. “Ik Borago, breng altijd moed” is voor meer dan duizend jaar geciteerd. Bloemen van dit brave kruid vloeiden in de wijn van de bekers die de kruisvaarders dronken voor hun vertrek. Het zou de beroemde nepenthe van Homerus, (zie Nepenthes) zijn geweest, de drank die vergetelheid bracht en zo werd het ook aan studenten gegeven, mogelijk pas nadat ze gezakt waren.

In de helderblauwe bloemsterren zit een distinctieve zwarte schoonheidsspot. Die spot wordt veel gezien op de beroemde middeleeuwse Franse tapijten. De stervormige bloemen zitten aan een steel die wat gebogen is en na de bloei nog meer doorbuigt en werden daarom wel beschaamde meiskens genoemd. Symbool van verlegenheid. Duitse Liebäuglein: mooie oogjes. Wil je mooie dromen hebben dan moet je een vaas met deze bloemen naast je bed zetten.

Boswellia thurifera (wierook leverend), wierook.

Het is een rookmiddel dat in de R.K. en Griekse kerk als rookmiddel gebruikt wordt en zelden in de artsenij. De Katholieke kerk gebruikt de wierook om de zinnebeeldige betekenissen die daaraan verbonden zijn, bijvoorbeeld de wierook stijgt op in rookwolken, symbool van het naar de hemel opstijgend gebed. (Psalm141: 2) Wierook werd aan de mensen geofferd als een gift van grote eer. Het was vaak een element van afgoderij (2 Kronieken 34: 25, Jereremia11: 12/17, 48: 35.)

Mattheus 2:11: “Zij gaven hun giften, goud, wierook en mirre”. Goud voor het koningschap, wierook voor heiligheid en mirre om het lijden te symboliseren. Een van de drie koningen is wit, de ander zwart en het derde bruin. De witte offert goud, symbool van leven en licht, de zwarte mirre, zinnebeeld van dood en nacht, de bruine wie­rook, zinnebeeld van het goddelijk dogma. In de Apocalyps 5,8 is de wierook in gouden schalen een zinnebeeld van de gebeden van de heiligen.

Botrychium lunaria (maankruid) maanvaren. Symbool van vergeetachtigheid.

Maanvaren of Walpurgis-kruid, (Luna, de maan) werd zo genoemd vanwege zijn magische krachten. Vanwege de sikkelvorm van de bladeren werd de plant in verbinding gebracht met de maan en magie. Men geloofde dat het groeide met wassende maan en verdween of verlepte met afgaande maan. Het ene blad zou met de maan groter en kleiner worden. Ook dat het in het maanlicht blonk als een parel. Raak je onder invloed van de maan-varen, stonden je vele ziektes te wachten, maanziektes, een daarvan is vergeetachtigheid.

Brassica: Symbool van liefdadigheid.

De kool is al een oude groente, is het symbool van voordeel, nut.

Bij de raap, Brassica napus, denk je niet aan liefdadigheid. Plinius schrijft al dat men bij het zaaien bidt en dat men ze voor zichzelf en zijn buren plantte. Op gelijke wijze gaat het in Duitsland, voor mij en voor anderen. Eenmaal zou iemand, zo heet het, gezegd hebben, voor mij en mijn vrouw en heeft werkelijk twee rapen geoogst.

Die steen behoedt ook tegen dronkenschap. ‘Men zegt ook dat de bladeren van rauwe kolen voor de maaltijd gegeten de dronkenschap beletten en dat diegene die ze zo ingenomen heeft voor alle ander spijs geenszins dronken zal kunnen worden en, dat meer is, dat die bladeren na het eten ook rauw ingenomen de dronkenschap verdrijven en de hoofdpijn die ervan komt genezen. De oorzaak daarvan is de ingeboren en eigen vijandschap die tussen de kolen en de wijngaard geloofd wordt te zijn en die tegenheid is zo groot is dat wanneer de kool in enig veld nabij de wijngaard gezaaid of gezet wordt of zelf van stonden aan vergaat en verwelkt of de ranken van de wijngaard laat verdorren en versterven en zover iemand bij het water daar ze in gekookt wordt wat wijn giet dan zou de kool verder rauw blijven en zal niet murw worden dan ze tevoren was en daartoe zal het zijn kleur verliezen. Lycurgus, prins van Thracië, had de druiven in Dionysos wijngaard vernield en werd als straf aan een druivenstok gebonden. Hij huilde zo omdat hij zijn vrijheid had verloren dat zijn tranen vast werden en in kool veranderde. Daarom zweren de Ioniërs bij de kool en Nicander noemt het een heilige plant. Hierin wordt het oude geloof gesymboliseerd dat kool een vijand is van de druif en dronkenschap voorkomt. De kool werd als een vijand van alle andere planten gezien want het maakt zichzelf dik uit de vetheid van de aarde en het sterven van zijn buren.

Mogelijk is dit voor de Duitsers een reden geweest om deze groente dagelijks op tafel te brengen om de gevolgen van bier en wijn onschadelijk te maken.

Brassica: Symbool van onverschilligheid.

Brassica nigra (zwart) zwarte mosterd is een van de eeuwige specerijen. Het nadeel van mosterd inzaaien is, eenmaal ingezaaid is het vrijwel niet meer weg te krijgen. Ze kunnen wel 100 jaar lang in de grond goed blijven doordat de zaden oliehoudend zijn. Plinius vermeldt dan ook al dat ze nauwelijks uitgeroeid kan worden. Een gezegde luidt ook: “de teelt is niet vrij, je hebt de toestemming van de buren nodig”. Zie je veel mosterd op een akker is het een teken dat de eigenaar onverschillig is voor anderen.

Mosterd was dan ook bij de ouden het zinnebeeld van vruchtbaarheid. Er wordt verteld dat de Spaanse paters, die aan hun missiewerk begonnen, in Californië mosterdzaden uitstrooiden om zo hun weg weer terug te vinden.

Darius III stuurde Alexander de Grote een zak vol sesamzaden om daar mee te kennen te geven dat zijn manschappen bijzonder talrijk waren, Alexander de Grote tuurde een zak met mosterdzaden terug daarmee te kennen te geven dat ze niet alleen talrijk, maar ook bijzonder sterk waren.

Bruidskrans: Symbool van lichamelijke liefde.

De Bruidskrans was een erekrans voor de jonge bruid. Weduwen en bruiden die al moeder waren of steeds maagdelijke leefden werden deze smuk geweigerd. Gehuwde vrouwen werden na 25 jaar huwelijk op de huwelijksdag met een zilveren, na 50 jaar met een gouden bruidskrans blij gemaakt.

Dit omdat de bruidskrans oorspronkelijk een anticonceptioneel middel ter verhindering van zwangerschap was. Hiervoor werden vooral planten gebruikt die etherische oliën bevatten. Het gebruik in het volksleven was levendig. Het schijnt dat de inwerking van die olie op het uiterst zachte eiwit van de bij de ovulatie lozende ei moge­lijk is. Dit gaat enkele weken na de geslachtdaad over. Om zeker te zijn drinken de meisjes dit soort thee veel in de menstruatie tijd.

De verwerking van vele kruiden stamt van dit gebruik, als peterselie, majoraan, tijm en lavendel. Anderen als rozema­rijn en mirt hebben nog een symbolisch gebruik. De rozemarijn werd door bruidslieden op de borst gedragen. De mirt werd als krans gebruikt. Beide gebruiken zouden symbolisch zeggen dat de bruid op de trouwdag voor de nakomelingen een betrouwbare behoeder gevonden had. Ze heeft het daarom niet meer nodig om in menstruatietijd rosmarijn en mirtenthee te drinken. De op de huwelijksdag door de bruid gepluk­te en gebruikte struiken werden op deze dag weggeven. De bruidsgasten werden met de overbodige takken, (bruidskrans) bestrooid. De eerste die deze takken ontving kon nu een vriend nemen waardoor weer gauw een huwelijk volgde.

Briza, trilgras. Symbool van agitatie.

Als hopjes staan de aartjes van het trilgras aan het fijne stengeltje. Er staan er verschillende aan een stengel, als zo’n luchtig werkje, een mobiel, dat aan de zolder hangt.

Buphthalmum, koeienoog. Symbool van geduld.

Ossenoog of koeienoog is een half meter hoog struikje dat je dankbaar aankijkt tijdens de bloei. Een rijkbloeiende, gemakkelijke plant. Het is een mooi geel bloeiend plantje zoals meer leden van deze familie, de samengesteldbloemigen. Alleen moet je met deze bloem wat geduld hebben, de bloei is pas in september.

Butomus, zwanenbloem. Symbool van vertrouwen in de hemel.

Volgens Ovidius was het de favoriete bloem van flora, godin van de bloemen en de lente. Acis, een bloeiende jongeling, had Galathea, de mooiste onder de nimfen, tot bruid gekozen. Ook zij had hem gewogen en hield nu van hem met haar hele hart. Maar Polyphem, de grote cycloop, hield ook van de lieflijke nimf en volgde haar overal. Eens was het mooie paar in de schaduw van een haag. Vol woede wierp hij een geweldig rotsblok naar hen en verpletterde Acis. De nimf wist met moeite de dodelijke worp te ontkomen en verdween in het water. De vermoorde Acis werd onder het rotsblok in een beek veranderd. Nadat het water rustig in zijn bedding liep verscheen in de bronnen van de heldere beek, tussen hoog groeiend riet, de jongeling zelf, maar veranderd in de mooie rozerode waterviool. In de zoete droom van zijn vroegere geluk wiegt hij zijn jongelingsachtige bloemenhoofd en slanke stengel in de murmelende en ruisende wateren zacht heen en weer. Daar staat hij nog steeds en herinnert ons met manende stem aan de wisselingen van het lot. De bloemengodin Flora vond de nieuw geschapen bloem zo mooi dat ze hem tot haar lievelingsbloem koos. Zoals het met haar gegaan is gaat het met de meeste mensen die deze bloem zien.

Buxus sempervirens (altijd groen) palmboompje. Symbool van stoïcijnse beheersing.

Het buksboompje is een slome groeier die in alles dicht en stevig is. Een ongeïnteresseerde boom, waar ze ook staat zon, schaduw, zure grond of kalk, ze groeit gewoon door. Liefst leeft ze op kalkgrond met wat stalmest onder haar voeten. Haar voornaamste en belangrijkste eigenschap is dat ze groen is. Goed groen en dicht groen, in de zon geelgroen in de schaduw glanzend groen met bronzen herfsttint. Voor de rest valt ze niet op, niet de geelgroene bloemen en ook niet de vruchten. Naar haar onbewogen karakter is ze het symbool van stoïcijnse beheersing geworden.

Cactus, vijgendistel. Vanwege hun groeiplaats zijn ze ook het symbool van warmte, droogte en coyotes.

Cactussen vormen bizarre constructies die gecombineerd worden met wonderlijke kleuren aan vaak gigantische bloemen. Cactussen vallen letterlijk op door hun lelijke vormen. Zie eens een flinke Cereus monstrosus. Alleen de naam doet je al griezelen. Symbool van afschuw.

De vruchten van de vijgendistel zijn van een rode of gele kleur met een roodachtig pulp. Ze worden gebruikt vanwege hun verkoelend sap dat suiker bevat, candies en jellies. Vruchten van deze vorm worden op de markt verkocht. Haal wel eerst de fijne doornhaartjes eraf, rol het door zand of iets dergelijks, symbool van hekelen, satire.

Cereus greggei (Gregg) Schoonheid en geur hebben deze vorm mooie namen gegeven als reina-de-la-noche: koningin van de nacht. De knoppen ontvouwen zich laat in juni en doordringen de desertlucht met hun geur en trekken nachtinsecten aan. Zij verdwijnen spoedig na het opkomen van de zon in de morgen. De bolachtige vruchten zijn vrijwel net zo spec­taculair als de bloemen, vooral tegen de tijd dat ze rijp en rood worden. Symbool van vergankelijke schoonheid.

Cereus: Symbool van afschuw, horror.

Caesalpinia coriaria (leerachtig) pauwenbloem. Een boom van middelbare grootte die in tropisch Amerika en Antillen groeit.

De vrucht is een gedraaide 5cm lange peul, bekend als divi-divi en die is slang of s vormig, 8cm dik en 2-3cm breed. Tussen de taaie buiten en binnenhuid bevat het een okerbruine massa met 30-50% looistof. Deze looipeulen werden eerst in 1768 door de Spanjaarden naar Europa gebracht voor looien en zwartverven. Divi-divi, het is het symbool van Curaçao en ook populair in Aruba waar het watapana genoemd wordt. Op de eilanden is het nooit recht vanwege de wind, waaiboom.

Caladium, Indische kool. Het zijn sierbladplanten met fraai gekleurde en (hoofdkleuren groen, wit, roze en rood) hartvormige/pijlvormige bladeren van 30-35cm lang aan even lange stengels. Symbool van wispelturigheid. In die kleuren geven de nerven een heerlijk contrast van fijne lijntjes. Ze worden gebruikt in de bindkunst.

Calceolaria, pantoffelplantje. Symbool van ik bied je geldelijke bijstand.

Calceolaria komt van Latijn calceolus: een pantoffel, het is een verwijzing naar de vorm van de bloem. Pantoffelplantje is een dankbare kamer- en tuinplant.

Een onduidelijk betekenis. Misschien naar de naam, in Engels wel ladie’ s purse, dames portemonnee. Het is het pantoffelplantje, het geld wordt gegeven door een pantoffelheld?

Calendula, goudsbloem. Symbool van smart.

Gele goudsbloem schijnt alleen als alles om haar heen helder is, een symbool in aanhankelijkheid in vreugde en verdriet. In deze zin gebruikte Shakespeare het toen Marina, treurende om het verdriet van haar oude verzorgster, purperen violen en goudsbloemen koos om die op het graf te planten zolang de zomer duurde. Sinds de middeleeuwen is de bloem gebruikt bij graf- en lijkenversiering (doodsbloem). Dat komt omdat de plant nog in november bloeit, in katholieke gebieden werd het zo nog op graven geplant met Allerzielen, 2 november. Men mag de goudsbloemen dan ook niet als liefdesorakel gebruiken, het is een doodsbloem en scheidt de geliefden in plaats van ze te verenigen. Wie haar als geschenk aanneemt, sterft binnenkort.

De opvallende kleur die alleen schijnt als alles rond om haar licht is, symbool van jaloersheid.

Het is ook een symbool van gehoorzaamheid omdat ze het zonlicht volgt.

Callistephus chinensis (uit China) Chinese aster. Symbool van kommer.

Een van de meest populaire eenjarige is de Chinese aster. Die naam is van het Griekse kallistos, wat zeer mooi betekent en stephanos, een kroon. Dus eigenlijk de kroon op het mooie werk. In de tuin en markthandel is ze nog steeds bekend als aster. Let bij het asterkweken wel op dat er verwelkingszieke ongevoelige rassen gekocht worden, anders kan er weleens veel uitvallen. Ze is het symbool van kommer geworden om de steeds uitvallende plantjes. Ze lijken zo gemakkelijk maar vragen veel zorg.

Een bos enkele asters geven betekent: “ik zal eraan denken”.

Een bos met dubbele asters betekent: “ik voel met je mee”.

Een bos met gemengde kleuren betekent: verschillend, bij nader inzien”, je moet hier nog wat anders bijgeven.

Calluna, struikheide: Symbool van eenzaamheid.

In de bloementaal is het kruid van de eenzaamheid, zie Statenvertaling, Jeremia 17:6: “hij zal zijn als de heide in de wildernis”, in 48:6 vlucht, redt uw ziel, en wordt als heide in de woestijn (soms wordt dit woord wel vertaald als een kale struik). Naar die eenzame plaatsen zijn er veel verwensingen met heide erin, scheldnamen, zoals: loop naar de Mokerhei of ik wou dat je op de Munserhei zat. Engelse gezegden: “To set de heather on fire”, “to take the heather, to becom a outlaw” dit in de Schotse bergen.

Van de veel geroemde Rousseau werd verteld dat hij veel plezier had in het plukken van heide, waar hij in de frisse wereld eenzaam en gedachteloos kon rondzwerven.

Calycanthus, specerijstruik. Symbool van medelijden, welwillendheid.

De specerijstruik, de Duitse Specereistrauch, de Engelse allspice. Dit naar de bladeren die geuren als je ze wrijft. De struik verspreidt bij windstil en warm weer in de zomer een aparte, aromatische geur. Maar de purpermahoniekleurig bloemen zijn niet mooi. Door de geur welwillendheid, de bloemen medelijden.

Camellia japonica (uit Japan) Japanse roos.

De steeds met bladeren bezette takken worden tot sieraad van begraafplaatsen gebruikt en volgens landsgebruik het gehele jaar op orde gehouden. Ze geeft met haar rode bloemen enkele, terwijl de sneeuw er nog ligt, wat rode kleur die aan vergoten bloeddruppels herinneren. Daarom is ze het symbool van de dood en vergankelijkheid gezien. Ook voor gebruik van de eredienst wordt de plant aangewend. Het lantaarnfeest wordt gevierd ter herinnering van een dochter van een Mandarijn die verloren was en met lantarens weer teruggevonden werd. In de bloeitijd van de camelia’s wordt in de tempels het lantaarnfeest gevierd. De graven zijn dan rijk met bloemtakken versierd en worden, zo gauw als de avond valt, de hele nacht door met lampen verlicht. Gelijk de dennenboom bij ons met kerstmis, zo worden daar de cameliabomen in menigte naar de stad gebracht. De bosjes die de tempel omgeven hebben de hoogte van bomen. In de bloeitijd ziet men zo’n boom met honderden bloemen versierd, rode, witte, gespikkelde, dubbele en enkele, allen aan een stam. Deze wonderboom wordt door het enten van verschillende takken verkregen en levert een toverachtig gezicht op.

Het is een symbool van zuiverheid, niet alleen door zijn opvallende witheid, maar ze heeft ook geen geur. Zo had de jonge Dumas een sinistere bedoeling met de naam van zijn beroemde heldin, de camelia dame. Niet iedereen weet dat de wereldberoemde Violetta van Verdis Traviata ook werkelijk geleefd heeft. Ze kwam als 15jarige van het land naar Parijs waar ze begon te werken in een snijatelier. Ze hield van Liszt en een van haar vele affaires was met Dumas, werd zeer rijk en zeer beroemd, droeg witte Camelia’s en stierf op 22-jarige leeftijd. De camelia dame werd de glansrol van alle grote actrices van Sarah Bernhardt tot Elisabeth Berger toe. Het hoogtepunt van haar roem bereikte de camelia dame in Verdis Traviata.

In zijn Dame aux camelias heeft Dumas onze bloem op tragische wijze vereeuwigd en haar met het beklagenswaardige lot van deze mensenziel verbonden. Ze heette Marie-Duplessis en in het jaar na haar dood werd het bij hen, die haar weelde bewonderden en haar geluk benijdde, mode om een pelgrimstocht naar het kerkhof van Montmartre te maken en daar kransen van camelia’s te leggen. Een dichter, die bij haar dood afwezig was en tot haar vrienden behoorde, maakte in 1847 een vers dat hij op het graf legde. Sinds die tijd werden bijzonder mooie meisjes, die zich in de maalstroom van het levens wierpen, Camellia of ook Cascade genoemd.

In bruidsboeketten willen de bruiden nog steeds witte camelia’s hebben. Haar enigste opvallende kenmerk is de mooie bloem, echter zonder geur, schoonheid is je enige attractie. Symbool van aanmatigende uitmuntendheid. Schoonheid is je enige attractie.

De rode is een symbool van lieflijkheid.

Campanula, klokje. Symbool van trouw en gehechtheid, maar ook het symbool van babbelzucht.

Het klokje heet in het Latijn Campanula, wat een verkleinwoord is van het Latijnse campana, een klok, literair een klokje, een belletje. Campanula was de dochter van Chodas, de tuinman in de Hesperiden, Chachys was haar moeder. Ze verkreeg van de Goden de vererende opdracht om elke keer de draak te waarschuwen als een sterveling van de gouden appels wilde plukken. En hoe trouw ze ook was, als er een sterveling kwam en haar zilveren klokjes liet klingelen, toch werd ze eens door de soldaat Cleptis overvallen en gedood. De morgen na haar dood werd ze pas gevonden en Flora veranderde, uit medelijden met haar ouders, haar in een mooie bloem die gedurende de zomer met zilveren klokjes prijkt.

Campanula is zo het zinnebeeld van trouw en gehechtheid geworden.

Door alles aan de grote klok te hangen ook het symbool van babbelzucht.

Campanula persicifolia “Alba” (met perzikbladen en wit) het witte perzikbladig heeft karakteristieke perzikachtige bladeren aan dunne slanke stengels met ijle trossen op stengels van een meter. Symbool van slankheid.

Campanula pyramidalis (piramidevormig) is het piramideklokje, de Engelse chimney campanula. Een zeer grote, 1,5m, meerjarige met vele lange, piramidaal gevormde bloemtrossen als een chimney: schoorsteen. Deze schoonheid is opvallend vanwege zijn heldere en symmetrische bloemen. Symbool van constantheid. De witte vorm is een symbool van dankbaarheid.

Campanula medium (herba media, Italiaanse volksnaam) het Mariette klokje is een tweejarige met zeer grote bloemen die een omgekeerde rand bezitten. Vanwege de vorm heet de bloem ook wel kop en schotel, cup and saucer of hose in hose. De beloning is naar de opvallend grote bloemen. Symbool van erkenning, beloning.

Campanula rotundifolia (rondbladig) grasklokje. De bloei is in juli-oktober met hangende hemelsblauwe, klokvormige bloemen. Symbool van onderwerping.

Campsis, trompetbloem: Symbool van scheiding.

Deze plant is van dezelfde familie als Bignonia. Het is een klimmer die met hechtwortels maar ook met slingerende scheuten klimt. De hechtwortels alleen kunnen de zware plant niet dragen zodat de plant van de muur kan vallen en zo het symbool van scheiding werd.

Cannabis, hennep. Symbool van het noodlot.

Hennep levert een bekende drug, hasj. De verdovende stof was al bekend bij de Ismaëliten, voor Marco Polo zijn tijd, die de plant gebruikten om politieke daden, door onder invloed staande mensen, te laten uitvoeren. Dit gaf de Ismaëliten de naam Haschischinen waaruit men in de Avondlanden Assasinen maakten. In herinnering aan de door hen begane moorden is het woord assassin in het Frans een betekenis van een moordenaar geworden. Deze Assasinen zouden in 1159 Frederik van Barbarossa vermoord hebben.

Capsella bursa‑pastoris (beurs van een herder) herderstasje.

Een bijzonder symbool. De verklaring vinden we in de zaad vorm. Het Latijnse Capsella betekent een zakje of tasje, bursa: is een zak of beurs, pastor: is een herder, dat zijn dus twee tassen van een herder, dus dubbel op.

Verder komen voor, lepeltjes, lepeltjesdief, lepels en vorken, dubbeltjesdief, leugentjes etc. In Engels mother’s heart, als je de harten breekt, breek je je moeders hart. De zaaddozen zijn gevormd als harten maar harten die in tweeën breken. Symbool van ik bied me geheel aan.

Cardamine pratensis (van de weiden) Pinksterbloem. Symbool van vaderlijke fout.

Onzeker. De pinksterbloem heet in Frans cresson de pres, in Duits kuckucksblume en gauchbloem, vandaar komt het Engelse cuckoo-flower, cuckow-flowers, al vermeld in 1539, van de botanisten naam flos cuculi. De koekoek heeft erop gespuugd, cuckoo spit, koekoeksspog, waarin de larven van een schuimcicade zich bevinden. Het zou ongeluk brengen om die gespuugde bloemen te plukken. Of omdat de plant bloeit met de komst van de koekoek. In mei boeketten gold het als ongelukkig en vernietigend. De vaderlijke fout in de betekenis van koekoek?

Carpinus, haagbeuk. Symbool van sieraad, ornament.

De lange en groengepunte knoppen gloeien op een zwarte tot zilveren bast die zich in het voorjaar uitspreiden en plotseling is de boom getooid in het voorjaarskleed. Niet de bladeren maar de bloemen zijn verschenen in een druipend, groen/gouden gewaad wat uit de katjes gewoven is. Dit levert een fraai gezicht op in maart. De mannetjes zie je op het oude hout, terwijl de vrouwtjes aan de jonge scheuten van dezelfde boom komen. Het geeft al jong zaad, een zwevend zaad dat grote afstand kan afleggen. De bladknoppen houden zich dan nog steeds bescheiden op de achtergrond en zijn bezig met open gaan, de waaiervormige plooien van de tere bladeren zijn pas in het eerste stadium van ontvouwing. Na het verdwijnen van de manlijke katjes ontluiken de emerald groene bladeren, eirond maar niet symmetrisch van vorm met een fijn ingesneden en gezaagde rand en getekend door een sterke middennerf van waaruit de parallel lopende nerfjes naar de bladrand gaan. Heeft duidelijke en meer nerven dan de beuk. Het blad heeft mooie patines van puur goud in oktober. 5-8cm lang en 3-4 cm breed, lancetvormig.

Zoals de naam al aangeeft wordt de haagbeuk gebruikt voor de hagen, meestal wat forsere hagen. Ook wel gebruikt in de zgn. Franse tuinen omdat die geschikt is voor vorm snoei. Dan is het een sieraad, ornament.

Cassia fistula (hol, buisvormig) trommelstok. Men beschouwt de Cassia boom in het gebergte van Aravalli en Windhya als een god. Aan hem zijn de Gounds, Bhils, Mhairs en Minao hun ontstaan verschuldigd. Onder zijn lover houden de bewoners van die bergketens hun vergaderingen en vieren zij hun grote levensfeesten. Aan zijn takken hangen zij hun ex voto’s, lansijzers en ploegkouters. Tussen zijn wortels spreiden zij zonderlinge kringen van keien, die ze als afgodsbeelden vereren. Ook strijden zij als hopeloze voor de verdediging van hun mhowahs, zo heten die bomen, want de Hindoes die niet weten hoe ze die wilden vangen of temmen zullen, vallen hun bomen aan en vellen ze. Het is de nationale bloem van Thailand en wordt Dok Khuen genoemd, zijn bladeren symboliseren het Thaise koningschap. De trommelstok wordt gebruikt als purgeermiddel, het is de purgerende cassia. Dit zou ook goed werken op de nieren. In de apotheek werd het gebruikt als een zacht laxerende likkepot. De naam oudemannetjesdrop herinnert aan het veelvuldig gebruik dat van de trommelstok werd gemaakt om bij oude lieden de ongemakken van bezwaarlijke spijsvertering tegen te gaan.

Castanea sativa (gekweekt, tam) tamme kastanje. Symbool van weelde.

Een boom met een mooie vorm, in juni overladen met een weelde van bloemtrossen. Als een van de weinige bomen kan kastanje eetbare vruchten leveren. Tamme kastanje wordt zo genoemd omdat de zoete, melige vruchten, in tegenstelling tot die van de paardenkastanje, gegeten of in een haardvuur gepoft kunnen worden. Men zegt alleen dat God de tamme kastanje schiep en de duivel de paardenkastanje. Een compliment voor de boom.

Castanea, vrucht: Symbool van doe me recht.

Kastanjes kunnen gepoft worden, een aardig gebruik bij een open vuur. De kastanjes uit het vuur halen is een uitdrukking die ontleend is aan de fabel. Een aap die kastanjes uit het vuur wilde halen was bang zich te branden en gebruikte hiervoor de poot van een daarbij liggende slapende hond.

Kastanjes werden wel in het vuur gelegd met de namen van de aanbidders erop. Bleven ze rustig liggen was dit een teken van trouw, diegenen die opsprongen, knapten waren ontrouw. Kastanjes waren een soort huwelijksorakel. Naar dit geluid maakte Shakespeare Taming of the shrew 2,208:

“Do you tell me of a woman’s tongue

That gives not half so great a blow to hear

As will a chestnut in a farmer’ s fire?”.

Het zal duidelijk zijn dat een aanbidder die op zo’n manier kans heeft dat hij niet recht beoordeeld wordt.

Ceanothus americanus (uit Amerika) Amerikaanse sering. Symbool van terugkaatsen.

Dit is een van de vermeldenswaardige planten uit Amerikaanse literatuur vanuit de koloniale dagen in verband met de Amerikaanse revolutie. Nadat de Britse thee gedumpt was in de havens werden vervangers gezocht. De kennis hiervan leerde men van de Indianen, vele stammen gebruikten deze plant voor medicinale zaken. Zo leverde de Ceanothus dan de New Jersey thee. De Engelse overheersing werd teruggekaatst door het wegwerpen van hun thee en het gebruik van deze plant.

Cedrus libani (uit de Libanon) ceder. Symbool van macht, kracht, grootheid, uitgestrektheid en verhevenheid.

De ceder is een van de meest waardevolle monumenten van aarde, reli­gie, historie, kunst en dichters, allen hebben die boom aanbe­den en bezongen. Een van de machtigste bomen van de Libanon is de ceder. Ze kan wel 40m hoog worden met een karakteristieke afgeknotte top. Heeft net als de eik machtige armen die horizontaal uitstaan en even dik en groot zijn als een volwassen boom. Overheerst met zijn armen een uitgestrekt gebied. Een indruk­wekkende verschijning, machtig en gespierd, een boom met charisma. De edelste onder de bomen, de roem der plantenwereld, en als zodanig het zinnebeeld van macht, kracht, grootheid, uitgestrektheid en verhevenheid. Doordat de ceder door de eeuwen heen onveranderd blijft ook het symbool van constantheid.

Doordat het hout voor onbederfelijk werd gehouden en zijn hars tegen verrotting zou vrijwaren is het hout een symbool van onbederfelijk, onomkoopbaar.

Een koninklijke boom die maar weinigen waard zijn, een takje geven betekent dan ook “ik leef alleen voor jou”.

De cederboom is het symbool van rust omdat zijn takken horizontaal uitgespreid staan.

Celosia, hanenkam. Symbool van ijdelheid.

Van deze plant, met zijn bescheiden roodachtige of paarlemoer witte bloemaren, is in cultuur de prachtige hanenkam ontstaan die in wit, goudgeel of purperrode soorten voorkomen.

De bijzondere bloemen staan in pluimen en zijn soms zo groot dat ze de gehele plant bedekken. De hanenkamachtige vergroeiingen zie eruit als koralen, als papegaaien.

Celtis australis (uit het zuiden) zwepenboom. Symbool van eendracht, samenwerken.

Die eendracht, samenwerking werd wel op een moeilijke manier verkregen. De boom is bekend als zwepenboom. Van de taaie, zwartachtige loten werden o.a. de bekende Tiroler zweepstokken van gemaakt.

Centaurea cyanus (blauw) korenbloem. Symbool van het huis Hohenzollern.

Deze blauwe bloem, de korenbloem, is het familiebadge van het huis Hohenzollern. Het was de geliefde bloem van keizer Willem I. Toen zijn moeder, de heroïsche en ongelukkige Louise van Pruisen door Napoleon gedwongen werd te vluchten trok ze zich terug in een korenveld en om haar kinderen te amuseren maakte ze kronen van de blauwe korenbloemen. De traditie wil dat om die reden haar zoon Willem, later keizer, als embleem de korenbloem koos. Een reden voor alle patriottische Duitsers die bloem bij alle gelegenheden te dragen.

In de bloementaal heeft de korenbloem, naar de snelle verwelking van de blauwe bloemen, gedragen door een verliefde het symbool van wispelturigheid. Doordat ze een trouwe gezellin is van het koren, een symbool van getrouwheid. Door de hemelsblauwe kleur gelijkende op een onbewolkte hemel het symbool van hoop.

De lieflijke bloem is een symbool van klaarheid en sympathie dat zichzelf voedt op hoop, en in sommige delen gebruiken de jonge meisjes de bloem als liefdestest. De bloemen zouden liefde voorspellen, de hoofdjes werden geplukt en meisjes deden die in hun blouse, na een uur keken ze weer en hoopten dat de ongeopende bloemen begonnen te bloeien, een teken dat de lover van de goede kant komt. Volgens sommige schrijvers is dit kleine orakel van de korenvelden de sterbloem die de ongelukkige Margaret zocht om te de waarheid te weten omtrent haar liefde over Faust.

Centaurium, duizendguldenkruid. Symbool van gelukkige keus.

Natuurlijk is dit een gelukkige keus. Wie zal niet blij zijn als hij het duizendgulden kruid kan vinden. Een plant met zoveel medische krachten dat het duizend gulden waard is. Duizendguldenkruid verkreeg zijn naam door zijn vele goede eigenschappen en werd vroeger dan ook met honderden ponden tegelijk ingezameld, dit voornamelijk op Ameland. Het kruid werd wel in de beurs gedaan om de eigenaar van voldoende geld te verzekeren. Ja, het was duizend gulden waard en iedere ruiter moest, die het plantje voor bij ging, afstijgen om het te plukken en de eerste dame die hij tegenkwam moest de bloem een kus geven. Het was vroeger voor alles goed en dus duizend gulden waard. Werd ook wel gebruikt als een vervanger van pruimtabak (duizend guldentabak).

Cerastium, hoornbloem.

Het plantje wordt gebruikt, vanwege het mooie witte sneeuwkleed, als bodembedekker. De niet bloeiende takken kunnen zich sterk vertakken en zo een mooie mat vormen. Het sneeuwkruid heeft grijsachtig donzig blad waarop in mei/juni witte sterretjes stralen. Het sneeuwkleed kan woekeren en vrijwel een onkruid vormen. Na de bloei verschijnen de doorschijnende vruchtdoosjes, de hoorntjes. Een vernuftige bescherming en toch simpel. Symbool van vernuftig simpel.

Ceratonia, Johannesbroodboom. Symbool van elegantie.

Johannesbroodboom, is een altijdgroene, niet zo hoge, maar blad­rijke, machtig uitbreidende boom. De naam, keratia, verkreeg het gewas naar de bittere harde zaden die als gewicht werden gebruikt omdat ze altijd hetzelfde wogen, waar de naam caraat, karaat van is afgeleid. In het Grieks is dit het keration waarmee men in Afrika goud, in O. Indië diamanten weegt. Als juwelengewicht vervalt karaat in 4 gram of 64 delen en weegt in Hollandse maten 205,894mg. In Engeland maken 151,5 karats een ounce, in Frankrijk 144 een once diamanten. Bovendien bediende men, nu zelden, het karaat voor karatiering van de fijnheid van goud. Naar dit gebruik in de siersmeedkunst is de boom vergeleken met fijnheid, elegantie.

Mogelijk gold de boom bij de Romeinen als een symbool van reinheid, omdat de hoofdpriesters van Jupiter hun afgeknipte haren en nagels onder de boom begroeven.

Ceratostigma willmottianum. (Miss Ellen Ann Wilmott, Engelse plantenliefhebster te Warley bij Londen, 1860-1934) loodplant. In zijn groeiplaats te Tibet wordt het als symbool van wijsheid gezien, ook gebruikt in Bach therapieën die het vertrouwen in jezelf versterkt.

Cercis, Judasboom: Symbool van ongeloof, bedrog.

Judasboom, naar de tekst van Mattheus 27:5 ’En de zilverlingen in de tempel werpende, verwijderde hij zich, daarop ging hij heen en verhing zich’. Doordat Judas zich eraan verhangen heeft groeien sindsdien de takken krom. De tranen van Jezus zijn op het hout gevallen, zodat sindsdien de boom op alle plaatsen bloeit, zelfs op het dikste hout. De kleur werd dan ook rozerood van schaamte.

Cerinthe, wasbloem. Symbool van gevoelig voor, ontvankelijkheid. Het zou de favoriete bloem voor de bijen zijn.

Cetraria islandica (van IJsland): Symbool van gezondheid.

Het IJslands mos bevat tot vrijwel 50% van zijn thallus gewicht aan versterkende stoffen. IJslands mos werd veel verzameld en gebruikt om er een voedzame siroop voor invaliden van te maken. In de oudheid werden ook bij de Noorse volkeren de medische mosbitters gebruikt. Dit geneest borstziektes door de stof usninzuur, die stof komt ook in baardwier voor, Usnea. Een thee ervan smaakt bitter, helpt tegen maag- en darmkrampen.

Chaenomeles, Japanse kwee. Bloeit al in maart/april in 2-6bloemige bundels met bloemen van 3-4.5cm in diameter en scharlaken/rood. De ovale en geurende vruchten hebben soms rode wangetjes, maar zijn meestal geel tot groen, aan de top en basis diep ingedrukt en soms wat geribd, 3-5cm lang. Hoe meer zon des te geprononceerder de kleur. Soms bloeien tussen de vruchten nog eens bloemen op. Symbool van elvenvuur.

Chamaemelum, Roomse kamille: Symbool van kracht in tegenspoed.

Anthemis noemen ze bij de Engelsen kamille. Vanouds waren er 3 soorten kamille, onze kamille heet Matricaria. Het gebruik is hetzelfde, het zijn vrouwenkruiden. Kamille komt algemeen voor op zonnige plaatsen langs verhardingen e.d. Het kruid groeit langs de kanten van wegen, voetpaden, randen van akkers e.d. Ze groeien overal, zelfs tegen de verdrukking in. Loop erop, vertrap ze, ze groeien gewoon door Zie Shakespeare King Henry IV, deel 1 2^de akte, 4^de toneel: “for though the camomile, the more it is trodden on, the faster it grows”. J. Cats kende dit verhaal ook. “Indien gy op het velt siet met de voeten treden Den groenen Camomil... Gy sult... mercken Dat leet en ongemak die Plante konnen stercken”. Dodonaeus; ‘Men behoeft dit kruid niet te telen want hoe men dat meer betreedt, snoeit en scheert, hoe het beter en gewilliger groeit en daarom wordt dat veel geplant op paden of verheven bedden daar men in de zomer op plag te zitten of te liggen en vooral in Engeland daar dit kruid overal gestrooid en daarom alleszins geplant wordt’.

Chamerion angustifolium (smalle bladeren) wilgenroosje. Symbool van pretenties.

Wilgenroosje, met blad als de wilg en bloem als een roos. Het is de Engelse rosebay (eerst voor de oleander) omdat het plantje bloeit als een roos en blad heeft als de bay, de laurier. Deze pretenties maakt ze niet waar. Komt, als storingsplant, massaal voor maar verdwijnt dan op den duur weer. De plant zou ontstaan zijn toen een kabouter en een elfje gingen samenwonen. Ze vonden een woning met medewerking van een wilg, waarvan ze de bladeren leenden. Samen vormen ze de bloem van de plant. De vleugeltjes van het elfje zijn te zien in de bloemblaadjes, de kaboutermuts is het eind van de bloemtros en zijn baard zit in de neergebogen witte meeldraden. De muts is ook te zien in de vorm van de vierdelig hangende stamper.

Chelidonium majus (groter, dan het kleine speenkruid) stinkende gouwe. Symbool van vreugde komt..

De stinkende gouwe voert de naam naar het Griekse chelidon, een zwaluw. Dit is een verwijzing naar de bloemen die opengaan met de komst van de zwaluwen. Als de zwaluwen komen is het een teken van voorjaar, de vreugde die komt in de zomer, de winter, tegenspoed, is over. Dodonaeus geeft een andere verklaring; Voorts zo heet dit kruid Chelidonion of zwaluwkruid en niet omdat het pas uitkomt als de zwaluwen (die men in het Grieks Chelidonas noemt) overkomen of omdat het vergaat als de zwaluwen weggaan want men vindt dat het geheel jaar door, maar het heeft die naam gekregen omdat het gewone volk pleeg te menen dat de zwaluwen het gezicht van hun blinde jongen daarmee plegen te verbeteren en te genezen, wat nochtans een ijdele en valse mening is. Want het is duidelijk genoeg dat sommige jonge vogeltjes die haar gezicht beschadigd hebben door enige uitwendige oorzaak of ook blind uit het ei gekomen zijn door langheid van tijd vanzelf genezen en weer kunnen zien en vooral de jonge zwaluwen wat bij hen ook vaker gebeurt dan in enig ander gevogelte.

Chelone, schildpadbloem.

Chelone, is een nimf in de Griekse mythologie die voorkomt in een van Aesopus fabels weigerde ze of was respectloos bij het huwelijk van Zeus met Hera en als resultaat werd ze in de rivier gegooid door Hermes en haar huis viel van de heuvel op haar rug en zo werd ze in een schildpad veranderd om zo voor eeuwig te zwijgen. “Khelônê” betekent schildpad in het Grieks en was een symbool van stilte in oude tijden.

De rug van de bloemhelm heeft een grappige overeenkomst met een schildpad. Of de bovenlip van de bloemen lijkt op een schildpad, schildpadbloem.

Chenopodium bonus-henricus (brave hendrik) brave hendrik. Symbool van goedheid.

Bonus-Henricus is zo genoemd naar Hendrik IV, koning van Frankrijk. Deze vorst zou de eerste geweest zijn die de kruidkunde bevorderde en zou ook de eerste kruidentuin hebben laten aanleggen. Hij was, volgens Franse schrijvers, zo bezorgd voor zijn onderdanen dat deze plant de arme lui veel goed doet en overal in het wild groeit en de arme lui dus voor niets een gerecht hebben, waarom het volk de plant naar hem noemde. Of vanwege zijn heelkracht tegen vuile wonden. Grimm verklaart deze naam als uit de voorstellingen van elfen en kobolds die graag Heinz of Heinrich heten. Zo is het een goede huisgeest in het kruid.

Chrysanthemum, chrysant. Symbool voor lange tijdperken en nobel karakter.

Goudaster, chrysant, is de bloem van het Oosten, de nationale bloem van China en komt in hun wapen voor. Het was lievelingsbloem der mandarijnen en wordt al 2000 jaar in China gekweekt. De eerste chrysantenviering in China was op de negende dag van de negende maand, 2000 v Chr. In de 5^de eeuw werd de geboorteplaats van een bijzondere goede chrysantenkweker, Chu-hsien, stad der chrysanten genoemd. De chrysant was sier van de tempel, de bloem wordt op porselein, in stoffenmotief e.d. afgebeeld. De chrysant heet in het Chinees ju, het is de bloem van de herfst, tevens het symbool voor lange tijdperken. De chrysant is in China het symbool van een nobel karakter, in Japan het teken van moed en een lang leven. Men ziet de chrysant als een geschenk van China voor de gehele wereld. Oorspronkelijk was de struik geel, de naam chrysanthemum betekent dan ook goudgele bloemen.

Chrysanthemum: Symbool van Japan.

Eigenlijk is het de bloem van Japan. Er zijn tuinen in Japan waarin uitsluiten chrysanten bloeien. In 1189 werden de zwaarden van de Mikado met Chrysantensymbolen versierd. De zestien bloembladerige chrysant hironishi is het Japanse staatswapen. De keizerlijke familie heeft de bloem in zijn wapen en de hoogste orde is de chrysanthemumorde. De volgende orde is de zon- of Paulownia-orde. De drie bladen en drie bloemen van de kiriplant, Paulownia imperalis, zijn het familiewapen van de Mikado. Verder waren er damesorde met een bloempot en de gouden vogel Hoo. In Japan staat wit voor zuiverheid en daarom vereren ze het meest de witte chrysant die als een geest van God beschouwd wordt.

De chrysant werd de nationale bloem in de 14^de eeuw na een war of the chrysanthemums, net als in Engeland de war of roses, die 56 jaar duurde. De bloembladen zijn als de spaken van het levenswiel in Japan­se vlag.

In de Japanse tuinen en kunstindustrie speelt zowel de stamvorm van de herfstchrysant, Nogiku, als wel zijn var. Kiku een grote rol. Op 9 september viert men het jaarfeest waar de Kiku, het zinnebeeld van het lange leven, aan gewijd is. De keizerlijke familie heeft de kikubloem in zijn wapen en de hoogste orde is de chrysanthemumorde. De 16bladerige chrysant hironischi is het Japanse staatswapen.

Ook voor de gewone Japanse is de chrysant wat bij de Italiaanse en de Spaanse een rode anjer is.

Omdat ze met de rijpheid van het jaar komen symboliseren menselijke perfectie. Zijn langdurende kwaliteiten geven het een symbool van eeuwig leven. Dit wordt letterlijk genomen in Kai waar een zekere stoom vol staat met deze bloemen. Als de bloembladen in het water vallen drinken de mensen dit, ze geloven dat het hun dagen op aarde doet toenemen, voor hetzelfde doen ze soms bloembladen in hun wijnbekers.

Doordat de chrysant zo lang en vooral laat bloeit is de purperen chrysant het symbool van verlaat me niet, de laatste bloem van het jaar. Waar een bloem zo geliefd is, spreekt het vanzelf dat we die terugzien op tal van Japanse voorwerpen. Dit is op lakwerk, ivoor, op porselein en brons. Oorspronkelijk echter alleen op die voorwerpen die het eigendom van de Mikado’s waren of als vorstelijke geschenken dienden.

Later zie je de chrysant ter versiering van allerhande kunstvoorwerpen toegepast. In het wondervolle goudlak prijkt ze op schrijfdozen en medicijnbakjes, ook als symbool van andere bloemen of toepasselijke figuren. Zo komt de chrysant voor met de legendarische pijnboom, met de kraanvogel en de staartschildpad die symbolen zijn van ouderdom, vrijheid en lang leven. Ze komen zo voor op geschenken die de goede bedoeling van de gever aanduiden.

Een rode chrysant aanbieden betekent, ik hou van jou.

,, witte ,, ,, waarheid..

,, gele ,, ,, versmade liefde.

,, meerkleurige ,, schoonheid.

,, wilde ,, ik zal er aan denken.

Cichorium intybus (ingesneden) cichorei. Symbool van eeuwige trouw.

Cichorei die geregeld platgetreden wordt langs de randen der wegen, als symbool van volharding.

Met het drupje lenteblauw als het blauw van de hemel staat de wegwachter met ontroostbaar verlangen te wachten op zijn bruidegom, de zon. ‘s Ochtend is ze helderblauw, ‘s middags lichtblauw en ‘s avonds bijna wit, de drie stadia die er ook in het leven van de mens zijn.

Volgens een sage zou de plant ontstaan zijn doordat een jonge vrouw langs de weg rand wachtte op de terugkomst van haar geliefde die in het oosten verdwenen was. Ze kwijnde weg en veranderde in een hemelse plant met blauwogige bloemen die zich steeds naar de zon keren. Dit zien we terug in de Duitse naam Wegwarte: die aan de weg wacht.

Circaea lutetiana (Parijs, omdat die van Parijs de Circaea hielden als de Circaea (Mandragora) van Dioscorides) heksenkruid. Symbool van betovering.

De vruchten van Circaea bezitten weerhaakjes en hechten zich aan voorbijgaande dieren en mensen vast. Heksenkruid is zo genoemd omdat de vrucht van deze plant de mensen vat en hen door dit middel tot zich trekt, zoals Circe dit gewoon was te doen met haar betoveringen. Circe was de tovenares die op het eiland woonde waar Odysseus schipbreuk leed. De betoverend mooie tovenares had zoveel aantrekkingskracht op de metgezellen van Odysseus dat die met haar meegingen waarna ze hen in zwijnen veranderde. Boerhaave meent dat het de naam gekregen heeft omdat zijn zaden met borstels bezet zijn en zo onverwacht de wandelaar pakt, zoals Circe met mannen deed. Men schreef dit kruid grote krachten toe en gebruikte het in toverij.

Cirsium: symbool voor onaantastbaarheid, vandaar dat het in diverse ridderwapens voorkwam. Zie Onopordum.

Cistus incanus (grauw, grijs) rotsroos. Symbool van geliefde, populaire steun.

Rotsroos omdat de bloem wel wat lijkt op een roos, of een grote uitgave van het zonneroosje. Het is de sol flower, in het Frans herb d’or, een bloem die bloeit als zijn geliefde Phoebus (zon) schijnt, dan straalt ze.

Cistus ladanifer (laudanum dragend). Het levert de gom ladanum, laudanum, dat in de parfumerie gebruikt wordt. Plinius zegt dat de plant in de buurt van Temiscyra in Pontus groeit, en in de bergen van Cilicië bij de zee, zegt verder dat de wijzen van die landen en de koningen van Perzië er hun lichamen mee in zalven, gekookt met leeuwenvet, wat saffraan en dadelwijn, dat ze goed en mooi zijn om te zien. Daarom werd het kruid Heliocaliden genoemd, of de schoonheid van de zon en zo het symbool van ik sterf morgen. Napoleon, bekend met de geur, zei dat hij Corsica zou herkennen met zijn ogen dicht. De Franse maquis draagt de naam naar macchio, de Corsicaanse naam van deze plant die de bekendste plant van dit gezelschap is. Wie kort voor het einde van de laatste wereldoorlog met de Franse partizanen, de zogenaamde maquisards van doen had, weet dat hun herkenningsnaam macchia was. In die onherbergzame struiken konden zij zich verschuilen. De macchia en maquis werden het vrijheidssymbool van hun tijd.

Citrus medica var. sarcodactylus. (vlezige vinger) Boeddha’ s hand. De vrucht wordt als offer in Boeddhistische tempels gegeven. Volgens de traditie profeteert Boeddha in een positie waar ze meer op een gesloten dan open hand lijken, een gesloten hand symboliseert hem in gebed.

Citrus x paradisi (van het paradijs) verboden vrucht, nu grapefruit. In de dikke schil zie je een spleet die op een beet lijkt. Van de slang? De slang met de appel in de bek is het symbool van het kwaad. Citrus ponum, ‘Adamii’ (mogelijk Citrus media) (vrucht en Adam, Adamsappel) de vrucht hiervan is eivormig met een goudgele schaal. Dit zou, volgens de Talmoed, de adamsappel zijn. Maerlant spreekt over de Adamsboom; ‘Arbor ade, dat is bekend, is een boom in de Oriënt die Adams boom heet zoals ons zegt Jacob van Vitri. Omdat ze vele mooie appelen dragen die van kleur geel zijn en elke appel is gebeten zodat men zien mag en weten dat God in het aardrijk van Adams zonden duidelijk getuigt’.

Citrus medica (uit Medië) citroen. Symbool van schoonheid met weinig humor.

Door haar bittere, vrijwel ongenietbare smaak is de citroen het symbool van humeurigheid geworden. Een schenking van een citroen houdt in dat de aanbedene wat humeurig gevonden wordt, zuur. De goudgele vrucht is een bijzondere schoonheid.

Citrus, bloem: Symbool van vertrouwen in liefde.

Omdat Jupiter oranjebloemen gaf aan Juno toen hij haar trouwde worden ze nog gedragen door de bruiden Een opvallend kenmerk van deze plant is dat die gelijk bloeit en vrucht draagt is de Citrus bloem gelijk het symbool van vertrouwen in liefde, discretie.

Het dragen van oranjebloemen, de witte bloemen symboliseren zuiverheid, kuisheid, de vrucht is een symbool van vruchtbaarheid., bruidsfeesten en je zuiverheid staat gelijk aan je schoonheid.

Een symbool van het huwelijk. A. Karr zegt:

“La fleur d’oranger ! Symbole ironique du mariage. Les fleurs sont blanches, les fruits sont jaunes.” Of oranjebloesem! Ironisch symbool van het huwelijk. De bloemen zijn wit, de vruchten geel.

Vanwege de heerlijke smaak en de geur symboliseert de oranjebloem dat je zuiverheid even zo groot is als je lieflijkheid.

De aangenaam smakende sinaasappel, oranjeappel is het symbool van edelmoedigheid, milddadigheid. Symbool van oranje. De kruisvaarders ontdekten deze plant in Palestina. Bij de overgang in 1002 naar Europa, Sicilië, werd het in Spaans naranja, Italiaans arancia en meloarancia, maar niettegenstaande ontstond de Franse naam pume orenge, orange omstreeks 1393, de o is gevormd onder invloed van de naam van de stad Orange.

De lemon” Symbool van pikante smaak.

Citrus, bloem: Symbool van geur. De citroen wordt als boom veel geplant vanwege zijn heerlijk geurende bloemen. De bloemen van deze en verwante soorten worden dan ook wel in de parfumindustrie gebruikt. De bergamotolie dient tot de bereiding van Eau de Cologne.

Clarkia unguiculata, Lindl. (klauw of nagelachtige blaadjes). Dit sierlijke plantje heeft als symbool van wil je met me dansen?

Clematis vitalba (Latijn vitis: wijn, alba: wit, witbloeiende wijnstok) bosrank. Symbool van de liefdesband, kinderlijke liefde.

De bosrank rankt als een van onze mooiste lianen de bomen in. Door die innige omstrengeling is de bosrank het symbool van de liefdesband geworden.

De bosrank, die giftig is, werd door bedelaars gebruikt om zweren en builen op het lichaam te veroorzaken en zo medelijden op te wekken, is om die reden het symbool geworden van armoe. Is om die reden het symbool geworden van slimheid. Ook wordt het daardoor wel bedelaarskruid genoemd.

Omdat deze struik de maagd Maria, virgin bower, beschut had op haar weg naar Egypte symbool van veiligheid.

Tegen de herfst ver­schijnen de zilverachtige pluimen in lange krullen als grijze baar­den. Een teken van ouderdom en hoge geestelijke waarden. Symbool van geestelijke schoonheid. Dan is de plant op zijn mooist.

Cobea, klokwinde. Symbool van drinkebroer, roddel.

Dit is natuurlijk naar de zeer grote bloemkelken die als bekers aan deze klimplant hangen.

Codariocalyx motorius (als een motor) telegraafplant.

Dit is een zeer interessante plant, de bladeren geven onder invloed van het zonlicht en warmte een direct waarneembare werking te zien. Het blad gaat naar boven, als een secondewijzer van een klok, gaat door totdat het blad uiteindelijk stil komt te liggen tegen de stengel aan en blijft even zo liggen om vervolgens met 2‑3 hevige schokken weer zijn vorige houding aan te nemen, waarbij het tegenovergestelde blad ondertussen een tegenovergestelde beweging heeft gemaakt. In India zijn er weleens 60 bewegingen per minuut geteld, wat bij ons wel een stuk lager ligt, al bij 21 graden zijn ze onbeweeglijk. Die beweging gaat zijn hele leven door. Symbool van agitatie. Pak ze in je hand, dan stopt de beweging, laat je los begint het weer opnieuw.

Coix lacryma-Jobi (Jobs tranen) Jobs tranen. Lacryma‑Jobi betekent letterlijk Jobs tranen, Engelse job’s tears, Frans larmes de Job of larmille en in Duits Hiobsthranen: Job’ s tranen of tranengras. Naar de glimmende zaden en Job XVI, 16 en 20. “Mijn gezicht is vol met tranen... Mijn oog vult zich met tranen voor God”, Christustranen”.

Als een altijddurend symbool van Jobs droefheid hangen jaarlijks de grijze en glinsterende zaadkorrels aan deze grasplant met een trosje neerwaarts gebogen, als tranen.

Colchicum autumnale (herfst bloeiend) tijdeloos. Symbool van mijn beste dagen zijn geweest.

Herfsttijloos bloeit in de herfst, zijn beste dagen zijn geweest. Ze komen zonder bedekking paarsblauw van de kou naar buiten, reden waarom er allerhande vreemde namen aan gegeven zijn, als naakte mannetjes of vrouwtjes, juffrouwen, dame sans chemise, dame nue, nackte jungfer, naked lady en kind voor de Vader. Dit omdat het kind, de zaden, in het voorjaar verschijnt en de vader in de herfst.

Commelina, spinkruid. Symbool voor achting, maar geen liefde, vergankelijke liefde.

Commelina is zo genoemd naar Jan (1629-1692) en Caspar (1667-1731) Commelin, Hollandse botanisten in het begin van de 18^de eeuw.

Commelina heeft helderblauwe bloemen met twee duidelijk opgerichte kroonbladen en een staat naar beneden en is zo klein dat die vrijwel onzichtbaar is. Er waren drie broers Commelin, waarvan twee, Jan en Caspar bekend waren in de botanie. De derde broer stierf voordat hij iets voltooid had in de botanie. Zo noemde Linnaeus de plant naar de broers, de derde wordt vertegenwoordigd door het kleine bloemblaadje, de andere twee naar de grote kroonbladen.

Verzonken in een gootje ontplooien de gebundelde bloemen zich in velerlei tinten. De bloemen staan samen, maar sterven dezelfde dag, ze bloeien maar 1 dag. Engels day-flower, widow’s tears.

Commiphora gileadensis (uit Gilead) balsemboom. Symbool van genezing, vertrouwen.

Commiphora opobalsamum geeft de beroemde balsam van Gilead, -Jericho, -Mekka.

De pure, echte gom is tweemaal zijn gewicht in goud waard. Het was een embleem van Judea. De Joden geloven dat de struik geplant was door Salomon. Naar deze historie zouden de eerste planten gebracht zijn door de Koningin van Sheba. Jonge plantjes zouden geplant zijn op de vlakte van Jericho, waar het een van de schatten van het land werd. Struiken in cultivatie werden dan ook door wachters beschermd. Bij de verovering van Juda werden ze bij de eerste de beste gelegenheid naar Rome gebracht door Pompeï, waar ze in de straten van Rome voor het publiek tentoongesteld werden.

Met de hars werden gestorven heersers en waardigheidsdragers gebalsemd om hun de toegang tot het dodenrijk te verzekeren. Men geloofde dat deze balsem zo krachtig was, dat als je er een vinger mee insmeerde hij door vuur kon gaan zonder pijn te lijden. Vandaar het gezegde: “Is er geen balsem in Gilead?” in de betekenis dat er geen heling voor de zieke is.

Balsem gedronken in wijn was goed tegen de bijten van venijnige beesten, het verwarmde het hart en dreef alle kwaadheid en melancholie weg. Het sap lijmde wonden tezamen.

Commiphora africana (uit Afrika) bdellium. De inwoners van Afrika zeggen hiervan dat de boom zeven levens heeft, omdat als die gesneden wordt niet sterft, daarom wordt het ook als haagplant gebruikt. Bij de Toearegs wordt het gewas aanbeden, die vereren het als een symbool van onsterfelijkheid en plaatsen de plant op de graven.

Commiphora myrrha (mirre) mirre.

Volgens de mythologie was er een goedgebouwde en trotse koning, Theias, die in zijn hoogmoed dacht mooier te zijn dan Venus, de godin der liefde. Tot zijn straf zorgde de godin ervoor dat zijn dochter, Myrrha genaamd, van haar eigen vader hield zodat in het huis hoogmoed, jaloersheid, kwaad, zonde en laster woonde. Toen de vader in de gaten had dat zijn kind hem bedrogen had werd hij ontzettend kwaad en probeerde haar te doden. Die vloog, door de kwade vader achternagezeten, over dal en heuvel, door bos en woud tot Arabië. Daar leek het alsof de vader haar inhaalde maar op hetzelfde moment dat hij haar grijpen wilde, verscheen de godin die de oorzaak van het kwaad was, en veranderde haar in een boom waartegen zijn woede niets uithaalde. In vertwijfeling greep de koning zijn zwaard en doorstak zichzelf om zijn schande niet te overleven. Myrrha was echter in verwachting van haar vader. Als boom schonk zij het leven aan een zoon, Adonis. Zij bleef echter huilen en haar tranen vormden sindsdien een kostbare hars.

Ook bij de Grieken was de mirreboom een symbool van bittere droefheid waaruit het ideaal van de manlijke schoonheid geboren werd, Adonis. De mooie Myrrha (Smyrna) huilt nog steeds tranen die geparfumeerd zijn van berouw.

Perzische regeerders zagen zichzelf heilig genoeg om mirre in hun kroon te dragen. De ceremonie om de gom bij koningen te gebruiken was nog aanwezig bij George III die in de koninklijke kapel het “gewoonlijke offer” bracht van goud wierook en mirre.

Symbolische is de wierook van mirre het zinnebeeld van gebed en de mirrehars een symbool van bittere rouw.

Een hars die door de 3 Koningen werd meegenomen. Als zinnebeeld van de mensheid offerden de wijzen uit het oosten de mirre aan het Goddelijk kind. Een van de drie koningen is wit, de ander zwart en het derde bruin. De witte offert goud, symbool van leven en licht, de zwarte mirre, zinnebeeld van dood en nacht, de bruine wie­rook als een symbool van het goddelijk dogma. Of goud voor het koningschap, wierook voor heiligheid en mirre om het lijden te symboliseren.

Conium maculatum (gevlekt) gevlekte scheerling. Symbool voor je zal mijn dood zijn.

De melksap bevattende wortel bevat, met de stengel, het meeste gif. Zie Shakespeare’ s Macbeth IV,1 de “root of hemlock digg’d i the dark”. Het was een hoofdbestanddeel van het brouwsel van heksen. Uit de navel van een heksendochter ontspruit een gouden scheerling, door die scheerling herkent de moederheks haar dochter.

Gevlekte scheerling is een giftige plant. In het oude Griekenland werden vroeger misdadigers, filosofen (andersdenkenden) met het sap van deze plant uit de weg geruimd. Dit kruid is door Socrates beroemd geworden. En Socrates door die manier van sterven, 399 v. Chr.

Consolida regalis (koninklijk) ridderspoor. De ridderspoor is een koninklijke plant omdat de kelk naar achteren is gekeerd als een helm van een edelman. Door die bloemvorm heeft ze haar ridderlijke symbool gekregen.

De ridderspoor is een plant van een opvallende schoonheid, ze tonen hun kleuren in allerlei zeldzame nuances van blauw. De ridderspoor is bekend vanwege de intens blauwe kleur, ze zijn geladen als elektrische blauwe bloemen. Symbool van lichtheid.

Van de eenjarige roze vormen zijn de bloemen wat verfrommeld, symbool van grilligheid.

De dubbele vormen zijn vol en beladen met bloemen, symbool van wuftheid.

De purperen, symbool van hooghartigheid.

Convallaria majalis (in mei bloeiend) lelietje der dalen. Symbool van zuiverheid.

Het lelietje der dalen is zo genoemd naar zijn oude Latijnse naam Lilium convallium. Hooglied van Salomon: “Ik ben een lelie der dalen”. De lelie der dalen en de omsloten tuin van het lied: “A garden inclosed is my sister”. Het waren planten van een tuin met aangename vruchten. Lilium convallium zou Lilium candidum, de Madonna lelie, of het lelietje der dalen zijn. Ze werden als symbolen van Maria gezien. De witte geurende bloemen stonden voor onschuldig, kostbaar en zeldzaam.

Het Lelietje der dalen was gewijd aan Maria Magdalena, de plant zou gegroeid zijn uit de tranen die zij bij het graf van Christus stortte. Het zuivere witte bloempje is het embleem van zuiver­heid, Fransen kennen deze bloem nog steeds als Larmes de Ste. Marie, of Maria’ s tranen. De lelie der dalen is van alle zomerkinderen de lichtste, de zoetste, het mooiste embleem van nederigheid, zuiverheid en onschuldige zoetheid. Het zou geluk brengen als je deze lieflijke en zoete plant bij je droeg. De plant werd in verband gebracht met liefde en geluk, bovendien gezien als symbool van maagdelijke reinheid. Het was al voldoende om deze bij zich te dragen.

De lelie der dalen is van alle zomerkinderen de lichtste, de zoetste en het mooiste embleem van nederigheid, zuiverheid en onschuldige zoetheid. Als het lelietje der dalen zijn geur verspreidt zingt de nachtegaal en zoekt zijn gezellin, daarom is het een symbool van het terugkerend geluk.

In Frans muguet. Muguet is afgeleid van oud-Frans musquet wat weer afstamt van het Latijnse muscatus: muskusgeur. De heerlijke klokjesgeur wordt gebruikt in de parfumindustrie.

De plant werd in verband gebracht met liefde en geluk en bovendien werd de plant gezien als symbool van maagdelijke reinheid. Het was al voldoende om deze bij zich te dragen.

Men ziet de bloempjes veel in bruidsboeketten naar het volksgeloof dat het plantje geluk brengt in de liefde. Geliefden dragen het bloempje als corsage of in het knoopsgat mee. Zoals men elkaar hier met Valentijnsdag een bloempje schenkt zo geeft men in Frankrijk vrienden en bekenden op 1 mei een tuiltje van de muguets. Op het fete des muguets of la journee du muguet is dit een bloemrijk middel om de vriendschapsbanden aan te halen. Door dit algemene gebruik trekken hele gezinnen naar buiten om de bloempjes te plukken, weg te geven of te verkopen. Velen geloven dat de meisjes die op deze dag een bloempje kopen het hele jaar geluk zullen hebben.

In de 16^de eeuw wordt de lelie der dalen pas gebruikt tegen hartziektes en ziekte van de hersenen. Toen was ze het symbool van de artsen. De grote Copernicus wordt met een meiklokje in zijn hand afgebeeld, zo ook andere artsen. Het is het symbool van de Franse farmacie en wordt op hun deuren en ramen afgebeeld.

Calystegia sepium (haag, groeit in de hagen als een onkruid) winde, symboliseert insinuatie.

Convolvulus arvensis (van de akkers) akkerwinde. Symbool van nederigheid naar de groei tussen andere planten.

Convolvulus, bloem. Symbool van koketterie.

Allen windes hebben klokvormige bloemen die geplooid ontluiken en gedraaid in de knop staan, aan de buitenzijde met typische strepen zijn voorzien. Vooral de driekleurige, Convolvulus tricolor, wordt dan ook dagschone genoemd.

Convolvulus, ranken: Symbool van banden en onzekerheid.

De windes of bindkruiden binden planten tezamen, omstrengelen ze. Is zo een symbool van banden. Maar in de herfst sterven ze af omdat ze via knollen, wortelstokken overwintert. Daarom banden van onzekerheid.

Corchorus, jute. Symbool van ongeduld bij afwezigheid.

De plant zal wel onbekend zijn, zijn vezels niet, ze levert de jute. Grieks koreo: betekent purgeren en kore: een oog, een oog heler, de naam verwijst naar een beroemde kracht als oog heler, zo werd het gebruikt in de oost. Een kruidachtige die met zijn sterk gewelfde wortel in oud-Indisch jata heet, in Hindoestaans is het jhuta: kruis en in Sanskriet is het gat: een kruid met gewelfde wortels. Door bemiddeling van een Engels koopman in Calcutta, waar de Engelsen het jute noemden, kwam de vezel in Engeland, waarin 1832 de eerste jutespinnerij ontstond. In Duitsland, waar het later ingevoerd werd, sprak men eerst over Sdchute en nu Jute.

Coreopsis, meisjesogen. Symbool van altijd blijheid omdat je het mooie goud nog zo lang ziet.

Coreopsis is afgeleid van het Griekse koris: een meisje, opsis: ogen, onze meisjesogen, de Duitse Madchengesicht, Schongesicht. Ook symbool van liefde op het eerste gezicht.

Coriandrum, koriander. Symbool van verborgen verdienste.

Coriandrum komt van het Griekse koriannon, van koris: een wandluis, en annon: anijsachtig, de bladeren ruiken naar wantsen en de vruchten naar anijs. Terwijl de koriander zelf zeer onaangenaam ruikt is het zaad zeer aromatisch en behulpzaam als toevoeging om specerijen te combineren. De aromatische bladeren en zaden worden na gedroogd te zijn, en de onaangename geur weggetrokken is, gebruikt in kruidenazijn, likeuren, kleren, sausen, vis en gebak, als koeken en speculaas.

Cornus mas (mannelijk) kornoelje. Symbool van duurzaamheid.

Cornus is afgeleid van het Latijnse cornus: hoorn, omdat het hout even hard en duurzaam is als hoorn. Het is de oude naam voor C. mas: manlijk, omdat het zo hard is. De vrouwelijke is Cornus sanguinea (bloedrood)

Cornus mas bloem: Symbool van laat ik je geheel onverschillig? Cornus mas, de gele kornoelje siert het voorjaar op door zijn tooi van lichtend geel. Het fragiele bloempje is nietig, valt alleen op door de goudstralende kleur. Zie je me niet, val ik niet op?

Coronilla coronata (kroon) kroonwikke. Symbool van succes kroont je wensen.

Coronilla is Latijn voor de kransachtige bloemenstand. Kroonkruid, Duits Kronwicke, Engels crown-vetch, een vlinderbloemige.

Corylus, hazelaar. Symbool van het voorjaar en onster­felijkheid, verzoening.

De zachtgele katjes van de hazelaar zijn vaak de enigste kleur in de sombere wintertijd. Ze stuiven soms al als er nog sneeuw ligt die dan goudgeel wordt gekleurd. De winter, die als de dood werd beschouwd, had op deze struik geen vat. In de Germaanse mythologie speelde de hazelaar dan ook een grote rol. De hazelnoot was het zinnebeeld van het voorjaar en de onster­felijkheid omdat ze de kiem van het leven, een nieuwe plant, bevatte en daarom de verjonging in zich hield. Zo werd de hazelaar tot symbool van vruchtbaarheid. Over de hazelaar als symbool van vruchtbaarheid zijn vele verhalen in omloop. Als vrouwen bijvoorbeeld niet tevreden waren met hun mannen, legden ze een met vele noten behangen hazelaartak boven het echtelijke bed. In vele dorpen was het gebruik dat jonge vrouwen de zekerheid in verwachting te zijn, door een hazelaartak in de hand lieten zien. St. Nicolaas strooit ook noten, het symbool van vruchtbaarheid.

Ze is een breed bladerige als voor stille liefde geschapen struik. Een oud gezegde in Duitsland is, “in die haseln gehen”, hetgeen liefkozen bete­kent. Wie van zijn geliefde niet het jawoord krijgen kon, moest alleen maar zorgen dat hij haar bij een hazelaar trof, dan was de bond gesloten. In Duitsland zei men tegen een geliefde: mein nuskernle. Voorts geloofde het volk dat in een jaar dat de hazelaar vol noten hing, vele (onechte­lijke) kinderen ter wereld zouden komen. Dit werd waarschijn­lijk veroorzaakt doordat het bij het jonge volkje, die tussen het donkere gebladerte in duistere bossen de noten plukten, weleens onkuis aan toe ging.

Cotinus, pruikenboom: Symbool van prachtige geestelijke schoonheid.

De pruikenboom geeft groen‑violette bloemen in grote pluimen, die voor het grootste deel onvruchtbaar zijn en afvallen, waarna de met lange haren bedekte bloemsteel zich sterk vergroten, zodat de struik dan met een pruik of rook bedekt lijkt te zijn. In de nazomer wordt het gewas zo beneveld en omhuld door een wazige rookwolk alsof de struik een eerbiedwaardige oudvader is.

Crambe maritima (van de zee) zeekool. Symbool van voordeel.

De zeekool is een sterk vertakte plant met grote bladeren, blauw berijpt, dik en vlezig. Men eet de jonge loten, door ze te bleken met een strokap of blad in februari‑maart, als een asperge. De vlezige, sappige wortels werden wel in repen gesneden en leveren samen met de loten een aangename groente, rauw en gestoofd, met zout of azijn gegeten.

Crataegus, meidoorn. Symbool van zoete hoop.

De meidoorn is het symbool van de Hollandse voorjaar, als de aarde een sprookje is en het leven een vreugde. Het prachtige en delicate groen van de ontluikende bladeren geven het een groen symbool van voorjaar. De bloemen ontluiken als zilveren bollen in zettingen van emerald. De kleine en tere roosjes worden gewiegd in de jonge blaadjes zodat de boom gekroond wordt met het diadeem van de mei. De meiboom is dan bekleed met de bruidsluier, het bruiloftskleed die in de bruidsnacht een sneeuwval van bloemblaadjes geeft.

Voor iedereen symboliseert de meidoorn de verandering van het voorjaar in zomer. De meidoorn spreekt over seks en vruchtbaar­heid die zoveel moge­lijk be­schermd moest worden in de kriti­sche tijd. Door de Grieken werden bloeiende takken van de meidoorn gebruikt bij een huwelijk. De meidoorn wordt in de Europese volksmythen met wonderbaarlijke verwekkingen in verband gebracht, haar zuster in de Keltische literatuur is de sleedoorn, een symbool van tweedracht en Ares tweelingzuster Eris. De meidoornbloesem werd met godin Flora’s verering geassocieerd.

De datum waarop de meidoorn in bloei komt trok vanouds al de aandacht. Het was van belang dat deze datum op 1 mei zou vallen, de tijd van het lentefeest. Door de invoering van de Gregoriaanse kalender is die datum echter 12 dagen opgeschoven en komt de boom nu tegen het midden van mei, eind mei in bloei. In mei, de trouwmaand, staat de meidoorn dan ook volop in bloei. Het altaar werd verlicht door brandende fakkels van meidoornhout. Die boom was een bezield wezen, de ziel van het voorjaar en de vruchtbaarheid woonde in die boom. Bij de meifeesten haalde men die boom in een optocht uit het bos met zoveel mogelijk spannen en wagens met ossen ervoor als om aan de boom te laten zien hoe zwaar men de oogst in gedachten had. De boom werd met water besprenkeld wat zou helpen voor voldoende regenval. Na geplant te zijn werd die versierd met linten, eieren, het symbool van leven en groeikracht. Soms kwam boven op de boom een haan te staan, het symbool van vruchtbaarheid. Dit is een gebruik dat nog steeds in stand wordt gehouden als er een nieuw huis wordt gebouwd, zo gauw als men de nok bereikt wordt er een tak opgeplant. Dit symbool van het nieuwe leven werd dan ook ingewijd, waaruit de meiwijn en het zogenaamde pannenbier is ontstaan.

Crepis, streepzaad. Symbool van bescherming.

Het is een kruid dat goed is tegen melancholie. De Duitse Hasenkraut: want als de haas eronder zit, is hij niet bang en weet zich zeker. Dit dier heeft zeker te lijden van melancholie, degene dus die het bij zich draagt is verzekerd van bescherming, heeft een onveranderlijk hart. De ouden noemden dit kruid dan ook Palatium leporis: hazenburg/leger. Dit kruid was in zekere levensdagen, bv. met oorlog, van een ongehoorde werking.

Crithmum maritimum (van de zee) zeevenkel. Symbool van geur.

Het kruid groeit bij zee rotsen en was daarom goed tegen nierstenen. Met een zekere hoeveelheid zout leverde het de “fearful trade” van Shakespeare, King Lear iv, 6,16, waar de klifmensen het kruid verzamelen, hangend en wel over de rotsen. ‘There is a cliff, whose high and bending head.

Looks fearfully in the confined deep….

The crows and chougs that wing the midway air.

Show scarce so gross a as beetless; half way dawn.

Hangs one that gathers Samphire, dreadful trade!’

Door een touw aan de rotsen vast te maken waaraan een man afdaalde. Daar zijn er wel die hieraan afvielen. In 1823 was er een die dit wilde doen en dat al 40 jaar gedaan had. Hij vertelde de bezoekers over Shakespeare en King Lear, en zei vrolijk dat hij een koning was in zijn domein, want niemand begeleidde hem op die tocht. Het touw gleed opeens weg.

De bladeren werden ingepekeld en gegeten in salades met olie en azijn, een aangename saus bij vlees. Symbool van geur.

Crocus vernus (voorjaar bloeiend) krokus. Symbool dat u uw lief niet moet misbruiken.

De Grieken wisten haar schoonheid naar waarde te schatten en zagen in haar het beeld van Eos (Romeins Aurora) de schone, goudlokkige roze armige godin. Het beeld van de verkwikkende, opwekkende frisheid van de vroege morgenstond aan wie ze de bloem wijdden. Een tuiltje krokussen betekent dat u uw lief niet moet misbruiken, ze bloeit alleen maar als de zon schijnt.

Het is lang een favoriete bloem geweest die geplant en gestrooid werd op graven. Deze lieflijke kleine bloem barst in een zonnig uur uit zijn wintertombe. Het is een mooi embleem van de blijde hoop op eeuwigheid.

Naar zijn vroege bloei wordt deze Crocus gewoonlijk als embleem van ongeduld gezien en jeugdige blijheid, net als zijn kleine elfenbruid, de snowdrop. Het bloempje maakt zijn weg door de koude, harde winter zodat het door velen bestemd wordt als een teken van hoop en vriendschap in tegenspoed.

Crocus sativus (tam, gekweekt) saffraan. Symbool van kijk uit voor overdaad.

Saffraan werd zoveel gebruikt als verfstof dat Hendrik VIII een verbod uitvaardigde dat saffraan verboden werd als haarverf. Hij verbood ook het gebruik van Crocus als een verfkleur van linnen bij de Ieren omdat die geloofden dat het linnen die zo geverfd was niet zo vaak gewassen hoefde te worden als de witte en dat de verf een sanitaire kracht had.

De specerij saffraan zou ook een opwekkende kracht bezitten, van een vrolijk iemand werd gezegd dat hij in saffraan had geslapen. Zo goed werkt ze, “Dat men al lachende sterft.”.

Saffraan werd gemengd met wijn tijdens trouwceremonies, de saffraan was dan ook aan Venus gewijd en zou een liefdesdrank zijn. Het gaf de meisjes kleur op de trouwdag. Symbool van huwelijk, blijheid.

Cucumis sativus (tam, gekweekt) komkommer. Symbool van muggenzifter.

Komkommer zit vol met zaden, alleen een muggenzifter haalt ze eruit, pittenkruid.

Cucumis: Symbool van domkop, leeghoofd.

Het is een soort pompoen die vol zaden zit, vandaar dat de kalebas bij de Romeinen ook gebruikt werd als voorbeeld van een domkop. Het is ook mogelijk dat wij met de uitdrukking “Jan Kalebas” oor­spronkelijk een leeghoofd, een windzak bedoelen, iemand van weinig betekenis. Op een spotprent uit de gouden eeuw vinden we, na de nederlaag van de Spanjaarden bij Duins in Brabant: “het droe­vigh afscheit van Don de Calabassa uit Vlaanderen na Spagnien.”

Het zijn gewassen die zich nogal uitspreiden, ruimte nodig hebben. Symbool van uitstrekkende massa.

Als fallisch symbool werd het beschouwd als een symbool van vruchtbaarheid.

Cucumis melo (vrucht) meloen. Vanwege de grootte is de watermeloen het symbool van grootheid.

Cupressus sempervirens (altijd levend) cipres.

De cipres is een levende vibrerende zuil van mysterieus groen. In warme luchten is het de formele piramide van een cipres die torent als de spits van een kathedraal die naar de hemel jaagt. De plataan boeit ons door zijn schoonheid, de olijf door zijn onvergankelijkheid en door de rijke gaven van zijn zachte olie die tot allerlei heilige en profane doelen dient. De vijgenboom is de oorspronkelijke levensboom tot voeding van de volkeren. De dadelpalm was het beeld van kracht en het voeder van het mensdom want hij schudde de hoorn des overvloed over de aarde uit. De granaat bekoorde door de schoonheid van zijn bloesems en de symboliek van zijn vrucht die bij alle volkeren weerklank vond. De Pistacia door de adel van zijn onaanzienlijke, maar fijne vrucht. De vruchtloze cipres betoverde het gemoed door zijn piramidale hoge groei die haar het zinnebeeld van de zonnestraal en vlam heeft gemaakt, terwijl haar edel en alles overlevend hout met dat van de ceder het meest gezochte tot versiering van de paleizen en het degelijkste voor de oudste scheepsbouw in de Middellandse zee werd. Ze is als een vermaning om het aardse leven vaarwel te zeggen.

Ze was gewijd aan het Noodlot, aan de Furiën, aan Proserpina en vooral aan Pluto. Maar ze was ook het zinnebeeld van de uit de aarde voortkomende eeuwige verjonging van de natuur, zodat men leven en dood in haar meende te zien. Bij de offers die ‘s nachts aan Pluto werden gebracht droeg de priester een krans van cipressenloof. Omdat nu ernst en droefheid in haar verenigd waren lag er een diepere zin in de mening dat Amor de pijlen uit cipressenhout sneed die hij naar de aarde slingerde om liefdessmarten voort te brengen. Alleen de gouden pijlen uit zijn koker brachten geluk aan.

De scepter van Zeus stelde men zich ook voor als van dit hout gesneden, omdat hij heer was over leven en dood. Symbool des doods. Cipres en Calendula samen zijn het symbool van wanhoop en melancholie.

Cuscuta, warkruid. Symbool van zonder inkomsten.

Duivelsnaaigaren of warkruid zijn planten die uit alleen maar stengels lijken te bestaan of een kluwen stengels zonder bladeren, want het plantje parasiteert op zijn gastheer. Het is ook het symbool van gemeenheid. Een onnutte plant die leeft van roven en stelen, geeft geen bladeren maar wel bloemen en vruchten. Het is een moordenaar. Met fijne vleeskleurige draden omwoekert de plant het klaverveld als een poliep in de zee, de fabelachtige monsters waar de ouden zo bang voor waren. Het warkruid plaatst honderden zuignappen op de omslingerende plant en zuigt het uit. Een onnutte plant die leeft van roven en stelen, geeft geen bladeren maar wel bloemen en vruchten. Wortelloos als het is kan het niet uitgeroeid worden en brengt het vlas geheel in de war en maakt het onbruikbaar. De omslingerende plant legt daardoor na verloop van tijd wel het loodje. Zo’n plant die ten koste van anderen leeft moet wel iets met de duivel van doen hebben en men zag hier het naaigaren van de duivel in.

Cyclamen, cyclaam. Symbool van bedeesdheid, bescheidenheid.

Dit naar de tere kleuren van het te neer geslagen bloempje die onder de schaduw groeit, in de winter bloeit. Het is de haan van de bergen, zoals de Arabieren de plant noemen. Een vreemde bloem met een teruggebogen hals, gedraaide bloembladen en een rood oog die naar beneden kijkt alsof ze verwacht dat er in de aarde schatten verborgen liggen.

De cyclaam is opgedragen aan de Maagd vanwege het zwaard van pijn die haar hart doorboort, dit wordt gesymboliseerd met de bloeddruppels in het hart van deze bloem. Om dezelfde reden was ze ook bekend als de bleeding nun.

Cydonia, kwee. Symbool van vruchtbaarheid, verleiding.

De Cydonische appel zou de liefdesappel van de oude Grieken zijn geweest zijn, een symbool van vruchtbaarheid, liefde en geluk en daarom aan Aphrodite gewijd. Solon bekrachtigde het oude gebruik, dat de bruid, eer ze het bruidsvertrek betrad, eerst een Cydonische appel at om zich daarmede symbolisch aan de dienst van Aphrodite te wijden. Volgens anderen dat dit moest worden gedaan om aan te tonen dat de vrouw menig keer ter wille van haar man in een zure appel moet bijten.

Aphrodite wordt dan ook afgebeeld met kweeën in haar hand. De Griekse bruid hield een kweepeer in haar hand als symbool van vruchtbaarheid en bood het haar man aan als teken dat ze van haar plicht bewust was. Het was niet alleen een symbool van de huwelijksliefde maar ook van de liefde die alle mensen moest verbinden. Een spel bij de feesten van de godin was een spel met deze vruchten, gespeeld tussen mannen en vrouwen. De man neemt de vrucht, kust die werpt hem naar een vrouw, die, op haar beurt, de vrucht kust en hem naar een ander werpt en zo verder. Vandaar het spreekwoord: “appels zijn lieflijk en wekken liefde”.

Cyperus papyrus (papier leverend) papierplant.

Het papyrusriet werd het symbool van het Egyptische laagland. Het woord papyrus en dus ook ons woord papier is afgeleid van het oude Egyptische woord “pa-per-aa”: dat “van de farao of koninklijk materiaal” betekent. Via het Griekse papyros verscheen ons woord papier. De Egyptenaren hadden een monopolie van dit papier maar de Feniciërs beheersten de handel hiervan, via hun haven Byblus. Bij de Grieken kwam dit papier dan ook uit Byblus. Hun naam ervoor was dan ook byblus en vandaar kwam de uitdrukking biblion (boeken) en tenslotte onze naam voor het Boek der Boeken, de Bijbel.

Cypripedium calceolus (op een schoen of pantoffel gelijkend) vrouwenschoentje.

De Grieken geloofden dat een orchidee de lievelingsbloem van de godin Ceres was, de godin die de akkerbouw beschutte. Ze gebruikte ze als sierlijke voetbekleding als ze over de velden ging om haar gaven uit te strooien.

Daarom betekenen ze kortweg wereldsandalen. Op die manier speelde ze mee op alle feesten die ter ere van de godin werden gehouden. Bij de feestelijke rondgangen waren de jongens, die de rij openden, in witte gewaden gehuld en met orchideeënkransen gesierd. Zo droegen ook de mannen en vrouwen die meeliepen orchideebloemen.

Symbool van opwindende schoonheid, ook, win me en draag me.

Cytisus scoparius (bezemachtig) bezembrem. Symbool van netheid, ootmoed, nederigheid.

De tijgen van de nederige brem werden algemeen gebruikt om er bezems van te maken, bijenkorven, dakbedekking en als stro in de stallen, bezembrem.

Bremmen vind je zoals door een achteloze hand verspreid, langs slingerende karrensporen, droge heidevelden en lange spoorbanen. Wuivend aan de opstaande takken geven ze het felle gele van het landschap. Geen andere heester tovert door zijn goudgele bloemen zoveel kleur in het landschap als deze brem. De plant verspreidt zijn goud zowel voor de armen als de rijken, is dus een symbool van Gods genade.

Dactylorhiza maculata (gevlekt) gevlekte orchis.

Vrouwen verzamelden de nationale orchideeën en keken naar de volle knol van de plant en gebruikten ze in wijn voor een amoureuze beker die het gewenste effect gaf. Vroeger groeiden er genoeg voor een orgie. In sommige plaatsen werd de wortel van de “bulls bag” gedragen als liefdestalisman.

In de 17^de eeuw zie je op het eenhoorntapijt, (zie Viola, en Polygonum bistorta) die omstreeks 1514 geweven was, deze orchidee, lang en purper tegen de witte flanken van de eenhoorn, een opvallend symbool van lichamelijke weelde.

Dahlia. Symbool van onbestendigheid.

De eerste dahlia was nogal veranderlijk van vorm, heette dan ook Dahlia variabilis: veranderlijk.

“De Dahlia, rood als najaars-bloed, Hangt zwaar als een geplaagd gemoed”. Enkele bloemvorm, symbool van goede smaak.

De dahlia’s waren in het begin van de vorige eeuw zeer geliefd omdat ze de overgang tussen heesters en sierplanten vormden. Het werd een modebloem waarvoor hoge prijzen betaald werden. Vooral in Engeland werd er ijverig handelgedreven. Voor een soort werd 100 pond sterling betaald en de kweker van een ander soort werd zelfs 3500 thaler geboden. Ook zette men in Engeland een prijs van meerdere honderden ponden op het verkrijgen van een blauwe vorm. In Duitsland was dit 2 000 mark. In Frankrijk begon een dahliamanie die tot de hoogte van de tulpomanie steeg. In 1838 werd een bed met dahlia’s voor 70 000 francs verkocht en een enkele dahlia werd tegen een zeldzame diamant geruild.

Daphne mezereum (doder van mensen) peperboompje.

Een klein heestertje die opgaat en spaarzaam is in zijn takkengestel. De stevige bruin/grijze takken zijn dicht bezet met propjes van purper waaruit de 2-4 bloempjes komen die al spoedig roze openbloeien met een fijne Daphnegeur in februari/maart. Massa’s bloemen bedekken de toppen van de naakte twijgen en spreiden een warme kleur in deze koude tijd. Elke bloem is kruisvormig zodat er vier roze kleurige bloembladen zijn. De bloemen ontluiken voor de komst van hun broeders, de bladeren. Symbool van “ik ben lief voor je”, vanwege zijn vroege bloei en geurende bloemen. in de herfst kleuren de rode bessen mooi bij het diep groene blad.

Symbool van kuisheid.

De plant is zo genoemd naar de beroemde nimf van die naam, Daphne, de dochter van de riviergod Peneus die in een struik werd veranderd om aan Apollo te kunnen ontkomen en bad tot de goden dat ze haar in een plant zouden veranderen, wat dan ook terstond gebeurde. Als Daphne weigerde, werd ze in een boom veranderd, daarom een teken van kuisheid.

Datura. Doornappel.

In Eurazië zijn er verwijzingen naar het gebruik en geheiligde status van Datura (voornamelijk Datura metel) rond de Kaspische Zee tot China. Vooral in India is er een grote verering als aan Shiva gewijde plant. Volgens de vamana purana groeit de plant uit haar borst en de garuda purana geeft instructies voor rituele offers van Datura bloemen die gemaakt moeten worden aan Yogashwara (=Shiva) op de 13^de dag van de wassende maan in januari. Sadhus en Yogis roken de bladeren en zaden die gemengd zijn met Ganja, een andere gewijde plant die gewijd is aan Shiva. De combinatie van die twee planten verwijzen naar de twee naturen van de God. Datura vertegenwoordigt de mannelijke kant terwijl Ganja het vrouwelijke aspect symboliseert. Als vlammengod transformeert Shiva zich in zijn gewijde plant en roept de cosmetische seksuele energie van het universum op. De Kundalini slang, daarvoor vast in slaap, wordt wakker en draait zijn weg door de chakra’s tot de yogi’s bewustzijn vervuld is met cosmetische aanwezigheid waarin alles tot een bewustzijn komt. Naar dit symbool worden Datura bloemen gehouden als een wijdverspreide afrodisiacum reputatie.

Symbool van misleidende vormen, vermomming, bedrieglijke charmes.

De doornappel is een van de mooist bloeiende planten. Naar de bloemvorm worden ze wel engelentrompetten genoemd. Maar de plant is zeer giftig, het gif is gewoon mooi verpakt. De doornappel was de appel van Eva, een goede, weldadige boom. Het was de boom van kennis van goed en kwaad. Toen de slang Eva ertoe bracht om van deze appel te eten, slingerde hij zich om de appel heen en spuwde daar zijn venijn over uit. De trotse boom schrompelde ineen, werd een nietig gewasje, verzonk tot vlak bij de grond. De bekoorlijke appel bleef een appel, maar een zonder vlees, verdroogd en dor. De stekels stellen de slangentanden voor waarmee de slang de appel van de boom rukte toen hij die aan Eva gaf.

Delphinium, bloem: Symbool van ridder­lijk­heid.

De ridderspoor is een koninklijke plant omdat de kelk naar achteren is gekeerd als een helm van een edelman. Door die bloemvorm heeft ze haar ridderlijke symbool gekregen.

De ridderspoor is een plant van een opvallende schoonheid, ze tonen hun kleuren in aller­lei zeldzame nuances van blauw. De ridderspoor is bekend vanwege de intens blauwe kleur, ze zijn gela­den als elek­trische blauwe bloemen. Symbool van lichtheid.

Van de eenjarige roze vormen zijn de bloemen wat verfrommeld, symbool van wispelturigheid.

De dubbele vormen zijn vol en beladen met bloemen, symbool van wuftheid.

De purperen, symbool van hooghartigheid.

Dianthus: Symbool van een lach, galanterie.

Dianthus barbatus (baardig, de bloemvorm) duizendschoon lacht je toe vanaf de tuin.

Gerard, 1597, prees het “vanwege zijn schoonheid om de boezem van de schonen te bedekken. Symbool van perfecte manieren.

De pink is een kleine vorm. Het was een gebruik om perfecte manieren te beschrijven als “the very pink of courtesy”; Romeo and Juliet. “Carnations is for graciousness

Mark that now by the way

Have no regard to flatterers

Nor pass not what they say

For they will come with lying tales

Your ears for to fulfil

In any case do you consent

Nothing unto their will”.

Dianthus caryophyllus (blad als kruidnagel) anjer. Symbool van bekoring.

Anjers zijn al eeuwenlang geliefde bloemen geweest. De rode bloemen werden met meisjeslippen vergeleken, symbool van bekoring. Op vele schilderijen van de oude Hollandse meesters komt de anjelier in de hand van een vrouw voor. Garofalo geeft aan de heiligen op een van zijn mooiste schilderijen in de dom te Ferrara ook anjelieren in de hand. In Italië en Frankrijk symboliseert de rode anjer vurige liefde. De rode anjer werd door de jongeman in de meiboom gestoken die hij in de nacht voor zijn geliefde zette De dichters verhieven hem tot zinnebeeld der vriendschap omdat ze tot zijn dood de kleur behoudt. Steeds zijn de anjelieren de boden der min

Ook de onze vond bij de anjelier haar begin”.

Rode meisjeslippen werden met een anjer vergeleken. De anjer werd door de jongeman in de meiboom gestoken die hij in de nacht voor zijn geliefde zette. En als de jonge mannen onder de wapenen geroepen werden, dan namen de meisjes van het dorp anjers en reikte die aan hen over als zege brengend schutsmiddel die ze in de slag droegen. Ze werden op het land als een zinnebeeld van dapperheid en liefde beschouwd. Gaf een jonge man bij een dans aan een meisje een ruiker rode anjers dan verklaarde hij haar zijn liefde, en, werd zijn liefde beantwoord, dan kreeg hij ook een dergelijke krans die dan zijn hoed sierde.

De anjer werd ook als zinnebeeld van ijdelheid en lichamelijke schoonheid beschouwd. Goethe vergelijkt een kring schone, maar niet zeer ontwikkelde vrouwen met anjelieren.

Dianthus: Symbool van Franse volksliefde en trouw.

De grote Conde, een beroemd veldheer in zijn tijd, was een echte anjerliefhebber. Zelfs in de tijd dat hij door de toen almachtige minister in de gevangenis gezet was kweekte hij anjers voor het venster van zijn gevangenis. Met evenveel trots keek hij naar zijn plantjes als vroeger naar zijn veldslagen. Ondertussen vocht zijn vrouw buiten de gevangenispoort voor zijn vrijheid en won. Omdat de voorliefde van de veldheer een hoogrode anjer geweest was, zo werd de voorliefde van zijn soldaten daarvoor algemeen. Allen die te kennen gaven dat ze zijn aanhan­gers waren droegen anjers aan de helm of in het knoopsgat. Door de belangstelling die de grote veldheer in de bloem had getoond was de liefde voor de anjelier in het huis van Bourbon, om zo te spreken, erfelijk geworden. En als de jonge mannen onder de wapenen geroepen werden, zo namen de meisjes van het dorp anjers en rijkten die over aan hen die het als zege brengende schutsmiddel in de slag droegen.

De rode anjer was zozeer in het volksleven doorgedrongen dat ten tijde van Napoleon 1, toen de oorlogen begonnen, de voorliefde voor deze bloem in het leger vooral uitkwam. Het was alsof de dapperheid van de grote Conde nog steeds in deze bloem schuilde. Zij was voor de soldaten het zinnebeeld van grote daden. Daarom koos dan ook Napoleon op 15 mei 1802 de hoogrode kleur van de anjer voor het lint van het erelegioen. Symbool van Franse volksliefde en trouw. De Franse adel droeg rode anjers als ze naar de guillotine gingen, de socialistische arbeider stak rode anjers op als ze een omgang maakten, rode anjers gebruikte Napoleon voor de band van het erelegioen, de aanhangers van de nationalistische generaal Boulanger herkenden zich aan de anjers, anjerrood werd het vaandel van het communisme.

Ohio’ s rode anjer is tot staatsbloem gekozen ter gedachtenis aan Gouverneur William McKinley, wiens favoriet bloem het was.

Symbool van perfecte manieren. De pink is een kleine vorm. Het was een gebruik om perfecte manieren te beschrijven als “the very pink of courtesy”; Romeo and Juliet.

Sinds oude tijden heeft de anjer geur gegeven aan vrolijke feesten. Wijn en bier werden met haar aroma doortrokken. De hele oude Engelse naam sops in wine of sops getuigt hiervan. De wijn die gepresen­teerd werd aan bruiden na de trouwceremonie was meestal doortrokken met een anjergeur en zo kreeg ze een erotisch karakter. De gevlekte anjer werd gedragen door bedrogen geliefden. Zegt zoveel als: eigen schuld, dikke bult. Gedragen door bedrogen geliefden als een teken van hun verloren verbinding, to mark their mutual engagement, van daar de roep: “Bring carnations and sops in wine, worn of paramours”. De geliefde voelt niet voor je, symbool van weigering.

Dianthus, geel: Symbool van weigering, versmading, minachting.

Een gele anjer, geel is een negatieve kleur, het teken van weigering, versmading.

Symbool van de dood. “Noorse legenden associëren de anjer met liefde en dood. Net als rozen en andere zoet ruikende bloemen zouden anjers groeien uit de graven van jonge geliefden Ook is er een populair geloof dat anjers ontspringen op de graven van geliefden, vandaar komt zijn begrafenisgebruik.

Het Italiaanse huis Ronsecco plaatst de anjer in zijn wapen omdat het een dele van de gift was van de gravin Margharita Ronsecco aan haar geliefde Orlando die weggehaald werd van haar zijde op de avond van hun trouwdag om Christus tombe te redden van de Saracenen. Een jaar later bracht een soldaat het nieuws dat Orlando in de slag gevallen was en gaf haar een lok van haar oplichtende haar die Orlando mee had genomen als talisman, samen met de verwelkte anjer die met zijn bloed van wit naar rood was gekleurd. Margarthita ontdekte dat de bloem zaad had gezet en ze plantte die ter herinnering aan haar liefste. De plant ontsprong en daar was een witte bloem, zo een zoals ze die had gegeven aan haar ridder, maar met een rood hart in het midden zoals nog nooit een anjer had gehad.

Dianthus, wit: Symbool van vernuftig talent.

Dicentra, gebroken hartje. Symbool van een gebroken hart.

Bekend is ze als gebroken hartje, Mariatranen of druipend hartje. Duitse Herzblume, Flammendes Herz, Thranendes Herz, wat in Engels bleeding heart werd. In Frans is het coeur de Marie. Allemaal droevige namen voor een fijn en sierlijk gewasje met sprekende bloemen. De rode hartvormige bloemen zijn in het midden wit. Dit is gelijk haar ongeluk, het splijt haar hart doormidden, onderaan zitten de tranen. Door de vele tranen die ze vergoten heeft zijn de bladeren ongevoelig geworden voor regen, ze kunnen dan ook niet meer nat worden.

Bloedend hart naar de sage van de schone jonkvrouw die haar hart en toebehoren had beloofd aan een ook al knappe jongeling. Deze dame had echter een gebrek, ze roddelde zo erg dat de jongeling haar ging ontwijken en haar niet meer wilde zien. Hem verging de lust om haar nog langer aan te horen. De jonkvrouw bleef met een gebroken hart zitten en kwijnde weg. Een tovenaar ontfermde zich over haar en veranderde haar in een plant die nog steeds haar eigenschappen bezit. Gebroken hart, met een tongetje dat eruit steekt alsof ze zo kan beginnen te praten. Door de vele tranen die ze vergoten heeft zijn de bladeren ongevoelig geworden voor regen en kunnen dan ook niet meer nat worden.

Dictamnus, vuurwerkplant. Symbool van geboorte.

Men zegt dat de wilde geiten als ze met pijlen geschoten zijn die door het eten van dit kruid uitdrijven en men bevindt ook tegenwoordig dat het zaad, bladeren, gom of sap en ook de wortels van Fraxinella (als Dioscorides van zijn Tragium ook schrijft) de doornen en splinters en alle andere dingen die in het lichaam gestoken zijn uittrekken kan als het erop gelegd wordt. De wortel ervan laat de maandstonden voortkomen en laat gemakkelijk plassen en bevordert en verlicht het baren of de verlossing van kind en laat de nageboorte afkomen en jaagt die uit het lijf en is ook zeer geschikt om alle koude gebreken van de baarmoeder te verbeteren.’

Digitalis, vingerhoedskruid. Symbool van onoprechtheid.

Vingerhoedskruid is een prachtige, maar giftige plant. Medisch werd het gebruikt tegen hartziektes, bekend onder de naam Digitalin. Opmerkelijk is dat de cumulatieve werking, na lang gebruik van kleine giften, plotselinge vergiftigingsverschijnselen kan geven alsof er een grote dosis is toegediend. De dood kan door verlamming van het hart optreden.

Digitalis bloem: Symbool van een wens.

De bloemen zijn betoverend. De hoge staf met zijn bengelende vingerhoeden bloeit netjes van onder naar bovenop in een druk gestippeld of gestreept roze of wit. Dit brengt je gedachten naar een sprookjeswereld en het zou je niet verbazen als er onder een van de hangende hoedjes een verslapen elfje opdook. Witches bells wordt het vingerhoedskruid ook genoemd omdat die de bloem aan hun vinger zouden dragen.

Dionaea muscipula (muizenval) Venus vliegenvanger. Symbool van bedrog.

Venusvliegenval is een werkelijke vliegenval, als een ijze­ren maagd, de middeleeuwse folterkamer. Zie eens naar de twee holle bladen waarin de borstels staan waaraan men gespietst wordt.

Het blad bezit een grote irriteerbaarheid, wat veroorzaakt wordt door drie borsteltjes op het blad die zo geplaatst zijn dat er geen insect langs kan. Zo gauw er een insect passeert vouwen ze opeens samen als de vingers van twee handen om het insect heen, die er dan niet meer uit kan. Zolang het insect blijft bewegen blijven de bladeren gesloten, zo gauw als die stil is gaan de bladeren open.

Diosma, confetti struik. Symbool van nuttigheid. Diosma komt van Grieks dios: goddelijk, en osme: geur, een verwijzing naar de krachtige parfum die karakteristiek is voor deze en andere ruitachtige. Een goddelijke geur.

Diospyros ebenum (ebbenhout) ebbenhout. Symbool van begraaf me tussen natuurlijke schoonheden.

Black as ebony komt voor in Love’s Labour Lost 3, 247 van Shakespeare.

Love’s Labour Lost 3, 247;

King. “By heaven, thy love is black as ebony”

Ber. “Is ebony like her? O wood divine

A wife of such wood were felicity

O! who can give an oath? where is a book?

That I may swear beauty doth beauty lack,

if that she learn not of her eye to look:

No face is fair that is not full so black”.

Het hout is bekend als zwart ebbenhout. Volgens de klassieken was de koningstroon van Pluto (god van de onderwereld) gemaakt van het zwarte ebbenhout.

Omdat het hout zwart is, symbool van zwartheid, , naar het harde hout, symbool van je bent hard.

Dipsacus fullonum (volder) kaardenbol. Symbool van nuttigheid.

Dit natuurlijk naar de harde bloemhoofdjes van de kaardenbol. De rijpe hoofdjes worden ontdaan van de vruchten en in de textielindustrie gebruikt voor het kaarden of gladstrijken van het geweven laken, dus voor het in 1 richting strijken van de aan de oppervlakte liggende wolhaartjes. Voor het grovere werk werden later wel ijzeren kaarden gebruikt, maar zelfs nu nog, voor fijn werk als biljartlakens, wordt de natuurlijke kaardenbol gebruikt.

Dode bladen: Symbool van droefheid, melancholie. Dode bladeren, de herfst, het afstervende natuurleven, korte, natte dagen.

Ook de heksen kammen hun haar met deze stekelige kaardenborstel. Symbool van mensenhaat, overlast.

Dodecatheon, twaalfgodenplant. Symbool voor je bent mijn afgod.

In de Griekse mythologie betekent dodeca, twaalf, en theos, god, samengevoegd wordt dit Dodecatheon, wat de bloem van 12 goden betekent.

In de oudheid was de twaalfgodenplant een beroemde plant waarbij uit een gele wortelstok zeven op sla gelijkende bladeren zouden groeien, wie deze bladeren at zou van alle kwalen genezen. Zo werd de plant het zinnebeeld van de 12 voornaamste goden en godinnen. Linnaeus heeft het kruid de naam twaalfgodenkruid gegeven omdat deze plant op elke steel minstens 12 bloemen heeft die neerhangend een vergadering van de goden zouden voorstellen.

Dorens, zwart: Symbool van moeilijkheid, strengheid of striktheid.

Dorens, tak: Symbool van wreedheid. Spreekt voor zich.

Dracaena draco (draak) drakenboom: Symbool van verstrikken.

Dracaena, is genomen van het Grieks drakaina: een vrouwelijke draak en wel hierom, als de drakenboom verwond wordt levert het een melkachtig rood sap dat na gedroogd te zijn een harde gom wordt die dezelfde samenstelling en vorm heeft als de substantie die drakenbloed genoemd wordt. Het drakenbloed zou afkomstig zijn van de Dracaena die bij verwondingen een roodachtig sap levert en bij de verfindustrie gebruikt wordt. De ouden geloofden dat in de vrucht een draak besloten lag die door verwonding dit rode sap zou leveren, bij oude afbeeldingen ziet men dan ook een klein draakje afgebeeld op de vrucht of het blad staan.

Drosera, zonnedauw. Symbool van een serenade.

Glinsterend met magische dauw baden de planten in de morgendauw. Geplukt werden ze sinds de oudste tijden voor zonsopkomst, voordat de dauw opdroogde. In Noorse sagen werd de dauw van deze planten tranen van Freya genoemd, ze huilde omdat Odin naar verre volkeren vertrokken was. (Vandaar dat het plantje in Christelijke tijd Mariatranen, in Duits Marientrane, genoemd werd)

Deze dropjes hebben een geheimzinnige stof in zich. Hier hadden de ouden een plant die beladen was met een sprenkelende dauw die zelfs de ergste zon weerstond. De druppels waren als een Gods wonder bij de alchimisten, een Miraculum Dei. In Amerika zou het een genezing zijn geweest tegen de meest algemene en minst genezende kwaal, de ouderdom, vandaar dat het youthwort of youth grass heet.

Toen bekend werd dat ze insectenetende gave had was dit een schok voor de romantische mensen die de natuur als een onschuldig en vriendelijk schepsel hielden.

Dryas octopetala (acht bloembladeren) zilverkruid. Symbool van onvergankelijke jeugd.

Dryas is een naam die verwijst naar een dryade of een godin van de wouden waaraan de drus, drys, de eik, was geheiligd. De naam stamt uit het Grieks. Dryaden waren goddelijke boomnimfen van eeuwig blijvende schoonheid. Daar de dwergstruik meer dan honderd jaar groen blijft, symboliseert ze de onvergankelijke jeugd.

Echium, slangenkop. Symbool van valsheid.

Slangenkruid. De naam komt van het Griekse echis: een adder, omdat het zaad op een slangenkop lijkt. De buiten de kroon uitstekende stijl doet aan een slangenkop denken vooral omdat die stijl ook uit twee stempels bestaat. De stengel is dan ook nog gevlekt.

Elettaria, kardemom. Kardemonkoffie, gahwah, is een symbool voor Arabische gastvrijheid. Het zou een verkoelende werking hebben op het lichaam. Verder kwam het voor in gebak en vleeswaren. Ook werden ze gebruikt om de dranklucht te verdrijven. Olie ervan werd gebruikt om de onaangename medicijnen een aangename geur te geven, zo ook in parfums en sigaretten.

Emilia, symbool van vleierij.

Emilia is een eenjarige met rode knoopjes. Het is de tassel-flower (met lintjes behangen) of flora’s paintbrush. Misschien naar de bloemvorm of naar de meisjesnaam?

Enkianthus, pronkklokje. Symbool van de Japanse stad Nakatsugawa.

Enkianthus is afgeleid van Grieks enkuos: in verwachting, en anthos: een bloem, de bloemen zijn gezwollen in het midden. Een zwangere bloem. De bloemen staan in schermen en zijn eerst omsloten door een bloemkroonachtig gekleurd omwindsel. Als dit opengaat blijkt het zwanger te zijn, er zitten bloemen in.

Epigaea repens, meibloem. Symbool van volharding.

De klimmende Arbutus of meibloem, heeft kort gesteelde rozerode zeer aangenaam ruikende bloemen. De bloei is in mei, de bloem is in Virginie net zo populair geworden als bij ons de lelie der dalen.

Epilobium hirsutum (ruig of harig) harig wilgenroosje. Symbool van dapperheid en menselijkheid. Sterk groeiende inheemse plant met ondergrondse uitlopers. Het landvolk verhaalt dat gekneusde bladeren de geur hebben van een apple-pie, vandaar de Engelse namen codlings and cream (codling is een appelsoort) en apple-pie. De jonge zachte scheuten kunnen gekookt gegeten worden of als salade gebruikt. Ook in knop kunnen de stengels zo rauw gegeten of gekookt worden. De gedroogde bladeren kunnen voor een thee gebruikt worden. Het katoen van de zaadpeulen werd gebruikt voor brandpitten en kampvuren.

Eremurus, naald van Cleopatra, Symbool van opvallende schoonheid.

Dit geslacht bezit trossen witte, roze of gele bloemen die op stengels staan van meer dan manshoogte. Eremurus zou met recht de naam vuurpijl kunnen dragen. Wordt ook wel sierzweep, woestijnkaars, naald van Cleopatra genoemd.

Erodium cicutarium (als Cicuta) reigersbek. Symbool van nijd, afgunst. De lange bek.

Erodium, is afgeleid van het Griekse erodios: een reiger, het is een verwijzing naar de overeenkomst van stijl en vruchten naar de bek en het hoofd van een reiger.

Eruca, raket. Symbool van mededinger, rivaliteit.

Het kruid zou als afrodisiacum gebruikt zijn. Volgens Plinius, Dioscorides, Ovidius, Columella diende het om vleselijke lusten op te wekken. De Heilige Hildegard beval sla als tegenmiddel aan en verbood het kweken van Eruca. Was dit het oude liefkruid? Lobel: ‘Deze of omdat ze in de sausen smakelijker is of meer verwekt tot bijslapen wordt gewoonlijk geheten Gentil bij welk woord de Spanjaarden en Italianen aanduiden alle zaken die bekwaam zijn om een mens blij en wakker te maken tot genoegen, spel en bijslapen. Welke deugden, omdat die een hoop goed gemeste monniken in het zeer lustig eiland van Languedoc aan de zee van Montpellier daardoor zouden mogen genieten, zo hen van een Spaanse monnik en landloper het zaad van deze raket was gegeven en zaaiden dit alle jaren en aten dat tijdens de maaltijd liever dan enige lekkere spijs die zij mochten hebben. Want zij wisten wel door het gebruik hoe zeer dat het dikwijls eten in hen verwekte de onkuisheid die door leegheid en dagelijks grote sier te maken in hen verstorven was en ook om de geest te verwekken, maar voornamelijk om hun grof vet lichaam magerder te maken en de slaap te verdrijven omdat zij als ratten of beren de gehele winter zich gemest hebben en bijna van het vet verstikten. Maar met deze Spaanse remedie werden zij zo lustig en kloek ter baan dat zij meestal de zuiverheid verlof gaven en gedwongen waren hun beloften te overtreden en de muren van het klooster over te springen en wat genoegen te bedrijven met hun goede buurtjes, gelijk we gezien en ook het genoegen daarvan gehad hebben. Voorwaar de raket is daar noch zeer overvloedig gebleven tot een toekomende gedachte van de kuisheid der monniken en van de waarheid der zaken.’

Eryngium, kruiswortel. Symbool van mannetrouw.

De naam Eryngium kan op verschillende manieren vertaald worden. Is met een Griekse woord voor lucht en een vogelnaam in verband te brengen, de wendehals, die ze naar zijn geroep zo genoemd hadden. Op een draaitol gebonden en omgedraaid gold die als een liefdesmiddel, vooral om ontrouwe mannen terug te voeren. Eryngium heet hiernaar zoveel als windvogel of winddraaitol naar het spel dat de wind met de afgestorven plantendelen speelt, vgl. de naam tuimeldistel. Het is de oude mannentrouw, in het Duits Mannenstreu, hard ruw en stekelig, maar duurzaam in vorm en onveranderlijk van kleur. Door die vorm was het kruid vroeger het zinnebeeld van karaktersterkte. Vrouwen legden die in het bed.

Als A. Durer in 1493 zijn bruid een portret van hem schonk waar hij mannertreu in de hand heeft, zo geeft de naam te denken. Zie Shakespeare in the Merry wives of Windsor, v, 5, 23, hier was het een zinnebeeld voor trouw. De kandij van de wortels werd gebruikt als liefdesmiddel in Shakespeare’ s dagen, het zijn de snow eringoes van Falstaff.

“Mistress Ford. Sir John! art thou there, my dear, my male dear?

Falstaff. My doe with the black scut!

Let the sky rain potatoes, let it thunder to the tune of Green Sleeves;

hail kissing comfits and snow eringoes;

let there come a tempest of provocation”. (kissing comfits is een candy van pluimen) Ze werden gebruikt door de ouden en herstelden de defecten van de jongeren. Een poëem van Rapin verklaart het alzo:

“Grecian Eringoes now commence theur Fame

Which worn by Brides will fix their Husbands Flame

And check the Conquest of a rival Dame”.

Erysimum cheiri (gouden) muurbloem. Symbool van treurende liefde, de trouw over het graf heen.

Symbool van getrouwheid in ongeluk en verlatenheid.

Het kruid werd door de troubadours bezongen als het symbool van het vertrouwen in tegenspoed, want het lacht je toe vanaf ruïnes. In Frankrijk droegen de ridders van de minnetijd de muurbloem als zinnebeeld van standvastige toeneiging voor de dame van hun hart. Dit heeft zijn oorsprong in een kasteel aan de Tweed wiens heer een aardig jonge dochter had die verliefd werd op een jongeman van een naburige clan, diep gehaat door de vader. Hun geheim werd ontdekt met het resultaat dat het meisje in het kasteel moest blijven Maar de Romeo van dit geval hield van zijn Julia met zo’n kracht dat hij alles durfde. Zo vermomde hij zich als minstreel en mocht binnenkomen. Zorgeloos zat hij beneden het raam waar zijn liefste wachtte, stemde zijn luit en zong een lied waarvan hij wist dat ze die zou herkennen. Als ze een haan midden in de nacht zou horen roepen moest ze snel naar het raam komen. Hij zou een touw gooien die ze vast moest binden en zo naar beneden moest komen, in zijn armen. Zo gezegd, zo gedaan. De roep weerklonk, het meisje kwam bij het raam, ving het touw op maar bevestigde dit zo onhandig dat toen ze naar beneden wilde glijden het touw loskwam en ze op de harde stenen viel. Ze was dood. De krachten van witte magie, die in het kasteel verbleven, hadden medelijden en veranderden haar lichaam in een muurbloem. Zo was er een nieuwe vorm van schoonheid verschenen die nog steeds aanbeden wordt.

De muurbloem wuift over de ruïnes, nederig, maar hoog boven alles als een altijddurend symbool van vertrouwen door alle veranderingen heen. Ze zal staan als een landmerk tussen heden en verleden en ze zal herinneringen oproepen aan schoonheid die vervlogen is en door ontelbare jaren heen zal ze staan als een moralist, een getuige voor de mensheid hoe aardse overvloed vervaagt. Een getuigenis van onvergankelijke schoonheid. Het brengt gedachten aan een andere wereld naar boven waar schoonheid niet vergaat en waar de bloeiende wangen van geluk nooit geraakt worden door de lichte vinger van zorgen. Als alles om haar vergaan en vermolmd zal zijn, als de hoge toren is gevallen, steen na steen en verkruimeld tot stof, zal ze wuiven boven de toppen van begraven ruïnes als een schoonheid boven een stille afzondering, het vertrouwen in tegenspoed, de guirlande waarin Tijd de grijze pilaren van stilte zal omvatten.

In oude tijd droegen de troubadours en minstrelen graag een takje mee als symbool van affectie, een symbool die tijd en ongelijkheid verslaat. Ze droegen vaak een symbolische bloem, een muurbloem, omdat ze van plaats tot plaats gingen.

Eschscholzia californica (uit Californië) slaapmutsje. Symbool van behandel me niet als uitschot.

Dit omdat de bloem van het slaapmutsje maar zo kort leeft en ’s nachts dicht gaat.

Eschscholzia bedekte Californië in zo’n overvloed dat de Spanjaarden dit land vuurland noemden of het gouden westen, het gouden westen is dus niet genoemd naar goudgravers. De Spanjaarden wijdden het gewas aan de heilige Pascuan wiens kleur geel was. De bloem komt voor in het wapen van Californië.

Euonymus europaeus (uit Europa) kardinaalsmuts. Symbool van je charmes zijn in mijn hart ingeprent.

Attractief verschijnt de kleurloze struik in de herfst. Het blad verandert naar rood en geel, twee kleuren die elk op hun eigen manier aan hetzelfde blad schitteren terwijl de nerven en andere delen hun originele groene kleur behouden of vergaan tot roestbruin.

Dan zijn ook de vruchten rood gekleurd, vooral zijn die mooi als de kleppen openspringen en de helder oranje zaden tevoorschijn komen. De zaden blijven na het uitspringen vaak aan dunne draadjes hangen. De sappige omhulling wordt graag gegeten door lijsters en roodborstjes. Tot ver in de winter blijft dit zo en pas laat in het nieuwe jaar laten ze de zaden vallen. De groene kruisvormige bloem verandert in de herfst in een kardinaalsmuts. Het is dan ook een kerkelijke plant en wordt kardinaalsmuts genoemd. De vrucht ziet eruit als het vierkante hoofddeksel die we kennen als een kardinaalsmuts.

Eupatorium, leverkruid. Symbool van uitstel.

Leverkruid stelt zijn bloei uit tot in de nazomer. Eupatorium is zo genoemd naar Mithridates Eupator, koning van Pontus, die ontdekte dat deze plant een tegengif leverde. Het is een naam die door Plinius gebruikt werd die er waarschijnlijk Agrimonia eupatoria mee bedoelde waarvan alleen de smaak overeenkomt.

Leverkruid wordt de plant genoemd omdat het blad op de lever zou lijken, dus werd de plant in de sympathie leer gebruikt tegen leveraandoeningen.

Euphorbia pulcherrima (fraaiste of mooiste) kerstster.

De plant wordt al lang gekweekt, al voor 1400. De rode bloemen golden bij de Azteken als een symbool van reinheid. Uit die rode bladen wonnen ze een verfstof en uit het melksap een koortswerend middel. In Nahuatl, de taal van de Azteken, wordt de plant Cuitlaxochitl genoemd wat sterbloem betekent.

Fagus, beuk. Symbool van liefde.

De bast van de beuk is zacht en goed te snijden, wat op bijna alle beuken goed te zien is.

Beuken zijn uitstekend geschikt om er hagen, poortjes van te maken. De takken vergroeien gemakkelijk met elkaar, iets wat soms spontaan in het bos gebeurt. Dit is nog te stimuleren door de aanrakingsvlakken te verwonden en ze aan elkaar vast te binden.

Om die reden was de beuk gewijd aan Freya, (vrijen) de godin van liefde en het huwelijk. Het is een ideale huwelijksboom er is vrijwel geen beukenboom waar geen hartje in is gesneden.

De boom heeft al eeuwenlang de verliefden onder zich bezig gezien en zijn donkergrijze bast aangeboden om de liefde in woorden uit te drukken. De beuk was aanwezig bij liefdestragedies vanaf heden tot in de lang vervlogen tijden. Toen Oenone gewaarschuwd werd voor de ontrouwe liefde van zijn betoverende Helena droeg de beuk haar naam die hij er zelf ingesneden had. Vergilius: ‘Of zal ik het droeve vers herhalen

Die ik laatst op de beukenbast schreef?’

Beuk, vrucht: Symbool van vruchtbaarheid, welvaart.

Op oude beukenverering mag het teruggaan dat de beuk, net als de es, een kinderboom was. In sommige plaatsen werd de kinderen verteld dat de baby’s uit oude beuken gehaald werden.

Een afkooksel van het hout door zwangere vrouwen gedronken zou naar oude geloven een jongen geven, een afkooksel van de bast een meisje. Hier komt de beuk ook voor als kleinkinderboom. Vrouwen die geen kinderen konden krijgen moesten op de dag van St. Georg, (die heilige geeft kinderzegen) 7 toppen van een beuk eten. Mogelijk werd ze naar de veelheid van vruchten een symbool van vruchtbaarheid. Dit zien we ook bij de hazelaar, als die in de herfst veel vruchten geeft komen er het volgende jaar veel (onechtelijke) kinderen.

Ficaria verna (vroeg) speenkruid. Symbool van jouw blik bevriest me.

Dit naar de koude, gouden bloemogen die in het voorjaar uit donkere plaatsen oplichten.

Ficus carica (uit Carië, Turkije) vijg. Symbool van voorspoed.

De vijg is een kleine, stijve boom met een typische parapluachtige vorm. De Hebreeuwse naam teenah, t’aynah betekent dan ook uitspreiden, een verwijzing naar zijn vorm als schaduwboom. Zo werd Nathanaël gezien al zittende in de schaduw van de vijgen­boom wat het Joodse idee was van vrede en rust, het symbool van voorspoed (1 Koningen 4: 25).

Ficus: Symbool van overvloed.

De vijgenboom draagt een groot gedeelte van het jaar vrucht. In tijd van 10 maanden plukt men driemaal een oogst. In het oosten is dit het dagelijkse voedsel. Onder een vijgenboom zou een wolvin Romulus en Remus, de bouwers van Rome, gezoogd hebben. Waarschijnlijk is in de Romeinse oorsprong sage van de ficus Ruminalis de symboliek vervlochten waaronder Adam en Eva onder een trotse vruchtdragende boom gezeten zouden zijn. Tijdens het keizerrijk droegen de dames halskragen waarop de vijg was afgebeeld als symbool van vruchtbaarheid in de Bacchusfeesten en dansen. De man droegen een afbeelding van Priapus, uitgesneden in hout.

Ficus religiosa (geheiligd) pipel. Ficus soorten, grote banyans, die oprijzen als grote heuvels boven het vlakke land zijn opmerkelijk door hun luchtwortels. De Bodhi boom bij de Mahabodhi Tempel komt van de Sri Maha Bodhi die op zijn beurt weer van de originele Bodhi boom komt. Siddhartha Gautama zou onder een Bo boom gezeten hebben toen hij verlicht werd (Bodhi), of “wakker werd” (Boeddha). Zo is de Bo boom een bekend symbool voor geluk, voorspoed, lang leven en geluk. Boddhiboom, boddhi of bo tree: boom van verlichting. Dit woord stamt van het Sinhalese bogaha waar bo verlichting betekent of perfecte kennis, plus gaha: een boom.

Filipendula, moerasspirea.

De roomwitte bloesems worden geboren in zeer karakteristieke trossen met lange zijtakken. In de zomer traceert de schuimachtige massa van golvende en geurende bloemen de plaats van de rivier in de velden of water en verdient het gewas de oude naam Regina Prati, de koningin van de velden langs de wateren. Dodonaeus noemde het reynette: koningin. Opgedragen aan Venus, vandaar symbool van verlangen.

Foeniculum, venkel. Symbool van kracht, sterkte.

Bij de Dioscorides heette venkel marathon, naar het slagveld waar de Grieken, 490 v. Chr. een overwinning behaalden op de Perzen, dus een slagveld op het venkelveld. De Griekse atleten gebruik­ten venkel als voedsel bij hun olympische spelen omdat het sterk maakt zonder dik te worden. Venkelzaden verdrijven het hongergevoel, reden waarom ze door arme mensen gebruikt werden die geen geld bezaten voor levensmiddelen, nu worden ze nog als vermageringsmiddel gebruikt. Symbool van verdienstelijkheid, alle lof waardig.

Het was een symbool van vleierij in de 16^de eeuw. De Italianen gebruikten de uitdrukking dare finocchio, venkel geven of vleien. Venkel gold als liefdesmiddel op sommige plaatsen. Venkel heeft vele kwaliteiten en door zijn speciale geur wordt het nu nog in vismaaltijden gebruikt, en zijn reputatie als symbool van vleierij. Dat had Ophelia ongetwijfeld in gedachten toen ze venkel aan Laertes aanbood, en ze zal het ook in gedachten gehad hebben bij de oude landsspreuk “sow fennel, sow sorrow”.

Fragaria, aardbei.

In de symboliek staat de aardbei voor kortstondig genot, verlokking en wereldse lust. Op veel oude schilderijen is daarom de aardbei afgebeeld om kortstondig genot te symboliseren. Het Christendom heeft de aardbei een tweede betekenis gegeven. Ze is de plant met rozenvormige bloemen die geen dorens heeft, wiens bessen zonder kern en schaal zijn, die gelijktijdig vrucht geeft en bloeit. Het is daarom een symbool van rechtschapenheid en de begeleidende plant van Maria op middeleeuwse schilderijen. Als daar op een schilderije van Christelijke kunst een bloeiende aardbeiplant opduikt is die als een allegorie van vrome en goede gedachtes te verstaan.

Aardbeien zijn de vruchten van Venus en Maria. Zie Hiëronymus Bosch in “The garden of Earthly Delights”. Hier beeldt hij naakte mensen uit in erotische associaties. Op een punt biedt een naakte man een naakte vrouw een rijpe aardbei aan met de grootte van zijn eigen hoofd. Een paradijsachtige vertoning.

Wilde strawberries zien we in het British Museum, de witte bloemen en rode vruchten zijn op een gouden grond geverfd met op de voorgrond een afbeelding van de Maagd en het kind, door Hugo Vandergoes. De gotische steenbewerkers van Southwell gebruikten de plant en is te zien op gebrandschilderde ramen.

Als symbool van zaligheid zien we een volle rode mond die door een aardbei beroerd wordt.

Fraxinus, es.

De es is de voornaamste van de Noorse mythologische bomen omdat uit zijn stam de eerste man, Ask, geschapen werd. Ten tweede is de es Yggdrasil de alles voedende wereld- en levensboom, de boom van kennis (bewustwording of bewustzijn) en het leven. Tevens de boom van smart en het noodlot, de boom van ruimte en tijd, zinnebeeld van het ‘al’, het blauwe hemelgewelf en omspant de groene aarde. Symbool; de boom die vast in de grond wortelt, bron van wijsheid, kracht, verstand en taaiheid.

Naar de Noorse mythologie zou de mens uit essenhout gesneden zijn. Ook is de es de “Yggdrasil”, de levensboom, de boom van het heelal, van de tijd of van het leven, die de hele wereld vulde, daar hij niet enkel wortel schoot in de verst verwij­derde diepten van Nifl-heim, waar de bron Hvergel­mir vloeide, maar ook in Midgard, bij Mimirs bron (de oceaan) en in Asgard, bij de Urdas fontein. Door zijn drie grote wortels kreeg de boom een zo won­derbare hoogte dat zijn opper­ste tak, Lerad, (de vrede gever) Odin’ s hal overschaduwde, ter­wijl de anderen zijn uitspreidende twijgen over de andere werelden staken.

De boom is zo het symbool van tijd en leven. Zoals de vijandelijke machten verstorend werken, zo knagen ze aan de levensboom van de hele mensheid, verstoring en verderf zaaiend, maar ook zij zullen, zoals de groene bladeren en knoppen op aarde vallen, eeuwig vernieuwen en geslacht op geslacht laten ontstaan.

Net als het Bijbelse verhaal van de zondvloed waardoor alles vernietigd wordt, waar Noach, zijn vrouw en kinderen gered worden om een nieuw mensengeslacht te vestigen, herinnert dit aan de Noorse dichting. Maar hier is het de levensboom zelf de stichter van het nieuwe mensenrijk. De zondvloed van de warme streken is bij de noordelijken de “riesenwinter”, waarin alle leven stopt en tot dood vervalt. De boom zelf werd tot levensdrager om het enige overgebleven paar tot schut en bescherming te dienen, voedsel te geven, tot het ijs smeltende morgendauw ze tot nieuw leven wekt. Symbool van grootsheid.

De Levensboom als symbool van het leven wordt nog wel gezien als ornament boven de deuren in oude Saksische huizen. De betekenis is hetzelfde, de boom beslaat met zijn takken de kosmos en houdt met zijn wortels de aarde bijeen, de stam is het centrum van leven. Ook in andere landen komt de levensboom voor met ongeveer dezelfde strekking. Het duidelijkst zien we dit in Ezechiël XXXI:18.

Fritillaria meleagris (parelhoen) kievitsbloem.

Kievitsbloem heet zo omdat de bloei begint met de komst van de kievit en de gesloten bloem wel wat op een kievitsei lijkt, lichte vlekken op een donkere ondergrond.

Wordt wel slangenhoofd genoemd naar de bloemvorm. In Engeland heet het dan ook snakes head. Dat slaat op de volgende opmerkelijke eigenschap: zolang de bloem nog niet bloeit kan de stengel zich bij koud weer buigen en daarbij de knop plat tegen de grond drukken. Symbool voor hardnekkige doch afgewezen minnaars.

Fritillaria imperialis (keizerlijk) keizerskroon. Symbool van majesteit, kracht.

De pronkende keizerskroon heeft zijn trotse naam naar de bloemen die uitgezakt en vooroverhangen rondom de stengel op de kelk van een kroon lijkt. Naar die kroon van bloemen is het de corona imperialis, Engelse crown imperial, de Duitse Kaiserkrone.

Alle tuinlieden van vorstelijke heren moesten keizerskronen planten. De keizerskroon gold als een symbool van rijkdom. Dit werd voornamelijk veroorzaakt doordat de keizerskroon zich slecht laat vermeerderen. Uit 1 dikke bol krijgt men 2 nieuwe bollen, de vermeerdering gaat zo maar langzaam. In vele Vlaamse bloemenwerken van de 17^de eeuw is ze de hoofdbloem van het doek.

De keizerskroon heet soms des pauzen kroon, Diadema papale. Het is een apostelplant omdat er soms 12 bloemen aan 1 steel hangen. De keizerskroon kan ook aan de H. Maagd Maria opgedragen worden. Zij is de keizerin van de hemel en aarde, de keizerin der koninginnen, de keizerin van de profeten en evangelisten.

Fuchsia, bellenplant. Symbool van smaak.

Tussen 1835 en 1850 kwamen er enorm veel hybriden en cultivars waarvan de meeste verdwenen zijn. In 1840 lukte het een kweker van een Engelse landheer een hybride te kweken met een witte buis, witte bloembladen en een blauwe kop. Onder de naam Venus Victrix bloeide die in 1840 en kwam in 1842 in de handel en is nog soms in enige verzamelingen te zien. Talrijke hybriden die nu geteeld worden en een witte kelkkroon bezitten zijn op die plant terug te voeren. Zo waren de Engelse handelskwekers in het bezit van twee nieuwe soorten gekomen wiens waarde voor de verdere uitbouw onderkend werd. Toen werd ook de Fuchsia een modebloem voor de voorname lieden. Symbool van smaak. Door haar fijne vormen, sierlijke lijnen en klokjes vol bekoorlijkheid werd het de lieveling van iedereen en daardoor het symbool van smaak.

Fumaria, aardrook of duivenkervel. Symbool van droefgeestigheid.

Fumaria is afgeleid van fumos, rook, een verwijzing naar de onaangename geur van de plant. Volgens Plinius heet het gewas zo omdat het waterachtige sap zo’n vloed van tranen brengt dat het gezicht verduisterd wordt, net als bij rook.

Een mogelijke verklaring van al die “rook” is dat deze blauw­achtige planten met hun fijnverdeeld loof in de verte wel de indruk van een grondnevel geven. Ook is het sap scherp bij­tend, het scherpt het gezicht maar veroorzaakt eerst tranen.

Duitse bijnaam is Melancholiekraut, in de bloementaal symbool van wrok, woede en haat, ook zwaarmoedigheid.

Rank fumitory wordt vermeld in King Henry V, v, 2,45. Het groeit op slechte gronden. Fumitory mag gezien worden als een teken van slechte huwelijken, in die zin geïntroduceerd door Shakespeare in King Lear:

“Crowned with rank fumitor and furrow weeds

With harlocks, hemlock, nettles, cuckoo flowers

Darnel, and the idle weeds that grow

In our sustaining corn”.

Galanthus nivalis (sneeuwwit) sneeuwklokje. Symbool van troost en hoop.

Een heldhaftige bloem, een bloem die bewonderd wordt. Het bengelende klokje straalt een eenvoud, elegantie en gratie uit. Het bloempje bezit een intense witheid, de witste tint die de natuur ten toon kan stellen. De bloemblaadjes zijn aan de buitenkant maagdelijk wit, bij de binnenste zijn de randen omfloerst met groen. Sneeuwklokje genoemd omdat het in de sneeuw al kan bloeien en klokje omdat het door zijn klokgelui andere bloemen uit de winterslaap wekt. Wordt wakker, wordt wakker, het voorjaar komt eraan. In landen waar veel sneeuw valt is er een algemeen geloof dat het bloempje niet volmaakt is voordat het zijn vriend de sneeuw omhelsd heeft.

Het sneeuwklokje bloeit in een seizoen als de natuur dood schijnt, de aarde ineengekrompen lijkt van de koude, het sneeuwklokje is de hoop, de eerste die de komende en lange heldere dagen aankondigt als een embleem van belofte en troost, vriendschap en tegenslag. Naar zijn vroege bloei wordt ze gewoonlijk als embleem van ongeduld gezien en jeugdige blijheid, net als zijn kleine elfenbruid, de Crocus.

Naar de tijd van bloeien, de witte kleur, symbool van zuiverheid, nederigheid en onschuld.

In enkele streken van Engeland, als bijvoorbeeld Devonshire, beschouwt men het als een symbool des doods, death’s flower. Daar meent men dat de bloem veel heeft van een in wit gekleed lijk en wacht men wel om een bloem aan iemand aan te bieden. Als je die geeft aan een persoon van de andere sekse betekent het zoveel als dat je zijn dood wil.

Galium odoratum, (geurend) lieve vrouwe bedstro: Symbool van bescheiden waarde.

Lieve vrouwe bedstro kan zo goed tegen schaduw dat het zelfs in de dichte beukenwouden naar zijn zin heeft. Op de alleraardigste toefjes bladeren verschijnen in het voorjaar lieflijke sterrenbloemen in mei. De kleine witte bloemen, soms met wat roze, schijnen stevig en lijken gesneden te zijn uit was. Daarna komen de vruchten met hun haakvormige haren die zo verspreid worden door mens en dier.

Lieve vrouwe bedstro kan zo goed tegen schaduw dat het plantje het zelfs in de dichte beukenwouden naar zijn zin heeft. Het is een echte bodembedekker en kan op geschikte plaatsen hele oppervlakten overwoekeren.

Gardenia jasminoides (jasmijnachtig) Kaapse jasmijn. Symbool van ik ben te gelukkig, vervoer van vreugde.

Licht gele bloemen komen in augustus, heeft een bloemengeur die lijkt op die van de jasmijn. Gardenia’s zijn wel bekend vanwege de heerlijke geur van de dubbele witte bloemen die veel gebruikt worden in trouwboeketten als in hoofdtooien. Het is de knoopsgatbloem. Later verdrongen door de geurloze Camellia.

Genista tinctoria (verf leverend) verfbrem.

De brem of broom is een plant met vele krachten, amoureus, magisch, medisch en praktisch. Het is een van de planten die gebruikt werden door heksen en tegen heksen. Een heks op een broom, lijkt modern. De brem is een geliefd tuig van de tovenaressen, de brem is het symbool van de wind en met deze struik vegen zij storm en hagel bijeen. De magie werd gevoeld in zijn medische krachten.

Van de vroegste tijd af aan de brem is altijd gezien als een wond helend middel. Een spreuk verhaalt: “Als je het huis veegt met bloesemde brem in mei, ben je zeker dat je het kwaad het huis uitveegt”.

Genista anglica (Engels) stekende brem.

Deze brem komt voor in het wapen van het edele en trotse geslacht Plantagenet, de naam van het vorstenhuis dat van 1154 tot 1485 over Engeland geregeerd heeft. Het is het symbool van hoogste trouw en vriendschap. De afgerukte bloem werd als vederbos meegedragen op het slagveld, het onderscheidingsteken van de plantagenets en het veldteken van Godfried van Anjou.

Volgens een oude Franse legende hebben de Hertogen van Anjou de naam Plantagenet van een prins van hun huis genomen die vermoord werd door zijn broer die zijn bezit genomen had. Hij was getekend door berouw en, verlangend om boete te doen voor zijn misdaad, maakte hij een pelgrimsreis naar het H. Land. Elke nacht tuchtigde hij zich met een roede van genet.

Gentiana lutea (geel) gele gentiaan. Symbool van je hebt ongelijk, in de zin van het is wel goed voor je.

Vanouds werd de gentiaan gebruikt vanwege zijn geneeskundige eigenschappen. Vooral de grote gele gentiaan is een beroemd artsenijmiddel bij koorts, maag en darmen, wonden. Om die reden is het gewas in vele gebieden uitgeroeid. De grote gele heeft een taaie wortel, de enzian wortel, die eerst wat zoet en dan sterk aanhoudend bitter smaakt. Door de bitterheid worden de weiden, waarop het staat, door het vee niet aangeroerd. Omdat de wortel gisting bekwame suikers bevat, een waterachtig extract ervan gist zo, geeft het bij destillatie de enzian brandewijn. De likeuren Suze en Enzian zijn vooral in Frankrijk en Zwitserland populair. Vaak wordt er tegenwoordig op vele van die likeuren een blauwe gentiaan afgebeeld omdat die meer tot de verbeelding spreekt en zo de verkoop bevordert.

Gentiana acaulis (zonder stengels) gentiaan. Als de dwerggentianen hun bloesems openen en hun weg zoeken door de smeltende sneeuw heen om de helling te bedekken met een overvloed aan bloemen zien de kleine weiden eruit als een bloemenruiker. Een veld van gentianen ziet eruit alsof de hemel op de aarde is gevallen. Gentianen zijn het symbool van de bergen. Van bergen krijgen we wind en wilde vrijheid, maar ook een vreedzame berusting van de geest.

Gentianen zijn in koninklijk blauw gekleed. De plant is vriendelijk en zacht met blauwe ogen, een soort plant dat ons bekend voorkomt en aangenaam is om mee te leven.

Geranium robertianum (naar de heilige Ruprecht) robertskruid. Symbool van standvastige dapperheid.

Robertskruid, vele speculaties over de naam, zo bv. naar de Heilige Ruprecht, dit vanwege zijn geneeskracht.

De Duitse knecht Rup­recht (ruprechtskraut) komt overeen met de Engelse robin goodfel­low, de Franse lutin en onze zwarte piet. Knecht Ruprecht is gekleed in rood en met de zwarte piet die bij sinterklaas hoort, hoort ruprecht bij een kerstfiguur. De roodborstige robin was een gevaarlijke vogel die ziekte, dood e.d. bracht. De robin of roodborstje, is een vuurbrenger. Dit vanwege de symbolische vlammen op zijn borst. De vogel werd verantwoordelijk gesteld voor het brengen van vuur, en dus warmte, naar de aarde. Dit was in de oertijd een belangrijk symbool, de brenger van warmte. Er lijken zelfs strenge straffen te hebben bestaan op het doden van roodborstjes. Dood de robin en koeien geven rode melk, vernietig zijn nest en de bliksem zal je treffen en zo meer van ander ongeluk. Wees goed voor de robin en geluk zal je deel zijn. De vogel en de plant zullen behoord hebben aan robin goodfellow, de plant is de plantaardige tegenhanger geweest, dit naar de kleur de bek en zijn verblijf bij mense­lijke huizen. Alleen een dwaas zal zich aan de robin vergrij­pen.

Ginkgo biloba (twee lobben) Japanse tempelboom.

Door Goethe werd het blad al bewonderd, die zag in de zonderlinge tweespletige bladeren dan ook het symbool van twee in vriendschap nauw verbonden zielen. Daarom krijgen leden van het Deutsche Dendrologische Gesellschaft een erespeld waarop een Ginkgo bladmotief staat afgebeeld. In mei 1828 stond Goethe in vuur en vlam voor de charmes van Marianne von Willemer, de vrouw van een bankier uit Frankfurt. Aan haar droeg Goethe het gedicht “Dieses Baums Blatt” op dat hij schreef bij het zien van een Japanse notenboom. “Dieses Baums Blatt, der van Osten Meinem Garten anvertraut, Gibt geheimen Sinn zu kosten, Wie’s den Wissendem erbaut: Ist es ein lebendig Wesen, das sich in sich selbst getrennt? Sind es zwei, die sich erlesen, dasz man sie als Eines kennt? Solche Fragen zu erwidern, fand ich wohl den rechten Sinn: fuhslt du nicht in meinen Liedern, dasz ich eins und doppelt bin? (410)

De verliefde Goethe vraagt zich af of het blad een in zichzelf verdeeld wezen is of dat er twee zijn die bij elkaar horen zodat men ze voor 1 aanziet. Galant voegt hij erbij dat hij de juiste betekenis kent en vraagt of zij niet in zijn liederen voelt, dat hij een en toch een dubbele persoonlijkheid is.

Is het 1 blad dat zich in tweeën deelt, of zijn het twee bladeren die naar elkaar toe buigen en 1 willen worden?”

Gladiolus, gladiool. Symbool van reeds gewapend, karaktersterkte.

Naar de vorm van de bladeren heeft de plant zijn naam. In het Latijn betekent Gladius een zwaard, een gladiator is een zwaardvechter, zo werd dit geslacht Gladiolus genoemd. De zwaardleliën staan in uniform in gelederen geschaard langs de velden als soldaten. Ze hebben dienst.

Gomphrena globosa (kogelrond) kogelamarant. Symbool van onveranderlijkheid.

Wordt sinds lang vanwege de fraaie, lang durende bloei gekweekt. Mild bloeiend met een ronde bloeiwijze waarvan de glanzende, stroachtige purperrode schutblaadjes, die de bloempjes omgeven, het sieraad zijn. Kan ook gedroogd als immortelle gebruikt worden. Blijft heel lang goed.

Gras. Symbool van nuttigheid.

Dat lijkt wel duidelijk.

Groene twijgen: Symbool van groei.

Hedera, klimop. Symbool van trouw en vriendschap, aanhankelijkheid, huwelijk, ik hou je vast.

Klimop slingert zijn groene takken door de eeuwen heen. Heeft overal zijn beschermende armen uitgebreid als een zinnebeeld van trouwe aanhankelijkheid. Door haar omhelzing wordt het voorwerp van haar liefde niet gewurgd. Zij omvat de dunne tak met dezelfde innigheid als de dikke stam. De Griekse pries­ters presenteerden een pasgetrouwd stel een kroon van klimop, het symbool van de band die hen samenbindt, het zinnebeeld van trouw en vriendschap.

De Romeinen gebruikten de klimop bij hun Saturnaliën, waar takjes van klimop naar kennissen en relaties werd gestuurd als een symbool van vriendschap. Samen met de hulst is dit gebruik overgenomen in de Christelijke en Engelse kerk. Die laatste begon ze te gebruiken tijdens Kerstmis, ten tijde van Henry IV (1422‑1461) De plant is altijd groen en sterft niet waar ze zich omwond, echte liefde blijft ook immer jong en verandert niet. Om die reden slingerde klimopranken rond het altaar van de huwelijksgod Hymen.

De mooie altijdgroene bladeren bezitten de magische tekens na de dood, de driespruit. Door dit teken werd ze door de Grieken bij hun inwijdingsrituelen en op hun kerkhoven gebruikt. Het blad is een embleem van constantheid, pas getrouwden in Griekenland kregen daarom een klimopkrans.

Toen later het christendom doordrong werd het gewoonte de lijken op de groene bladeren van de klimop te leggen om daarmee aan te duiden dat de in het geloof aan christus gestorvenen nimmer ophouden te leven. Klimop geld als symbool van trouwe aanhankelijkheid en voor de eerste christenen was dit het symbool voor het eeuwige leven.

Hedera, krans: Symbool voor dichters.

Voor de lauwerkrans bij de Grieken opkwam was een krans van klimop het symbool voor dichters en dramatici. Dit was een speciale vorm met gele vruchten, de var. poetarum, (der dich­ters). Bij een symposi­on (drinkgelag) omkransten de aanwezigen zich met klimop om het hoofd koel te houden en tegen dronken­schap te vrijwaren. Klimop werd voor een beeld gehouden van de eeuwige vernieuwing en verjon­ging des levens in de natuur en daarom van onverganke­lijke jeugd en kracht, zoals het hart in de dichter moet wonen om hem onsterfelijke roem te bezorgen.

Hedera, bos: Symbool van vrolijkheid en scherts, ijverig om te behagen.

De Oude Grieken hadden de klimop aan Bacchus gewijd, omdat hij altijd groen is en het lijkt alsof hij altijd jong blijft. Of omdat de klimop alles omvat waar ze met haar takken bij kan, net als Bacchus doet die met de wijn het verstand van de mensen omstrengelt. Door dit gebruik werd de klimop ook het zinnebeeld van vrolijkheid en scherts.

Een bos van klimop werd vroeger in Engeland buiten de taveerne geplaatst als een indicatie dat daar wijn werd ver­kocht. Goede wijn behoeft dus geen (klimop) krans, is nog een bekende uitdruk­king. Een uil in een klimopbos verenigt wijsheid en aan­spraak.

Hedysarum. Symbool van rustieke schoonheid.

Dit is de mannaklaver, Spaanse zoete klaver, de rode hanenkop, een vaste plant met bijna kogelronde hoofdjes en rode of witte aangenaam ruikende bloemen. Werd op vele plaatsen gekweekt omdat die een grote bestendigheid tegen hitte en droogte bezit. Hier meestal als eenjarige omdat de winters te nat zijn, mogelijk ook te koud.

Helenium, zonnekruid. Symbool van tranen.

Helenium is zo genoemd naar de schone Helena, de dochter van Zeus en Leda, vrouw van Menelaos, de schoonste onder de vrouwen, die zich door Paris liet schaken en zo de aanleiding was tot de Trojaanse oorlog. De tranen die Helena stortte om de vele doden veranderden door hun sterke geur in de tot tranen prikkelende Helenium. Of toen Helena gewelddadig door Paris werd geschaakt, had ze dit kruid in haar handen. Of de nobele Helena maakte een goed medicijn van dit kruid. Ontsprong uit haar tranen of viel uit haar handen, het maakt niet uit. Het is Helena’s plant, slank en sierlijk.

Helianthus, zonnebloem. Symbool van hoogte.

De zonnebloem is een snelgroeiende eenjarige die in 1 zomer soms meer dan 4m hoog kan worden. De zonnebloem is als een grote bloemenstad op het eind van een lange groene laan.

De zonnebloem heeft een prachtig hoofd, draait zijn gezicht naar de zon, als de zon draait, draait het mee, de bloem wil de zon in zijn gezicht zien. De zonnebloem verdraait zijn hals en als de zon in het westen ondergaat moet de plant wel nek­pijn hebben, maar in de vroege morgen, als de zon weer ontwaakt, staat de bloem al lang weer op zijn plaats en blikt het de zon in het gezicht. Symbool van aanbidding.

De oudste bekende voorbeelden van domesticatie zijn gevonden in de Hayes site te Tennessee en dateren van rond 2300 v. Chr. Er zijn ook gouden vondsten in de Olmec site van San Andrés rond 2100 v. Chr. De Inca’ s gebruikten de zonnebloem als een image van hun zonnegod. Vermoedelijk is de plant afkomstig uit Mexico. Daar zagen de Spanjaarden in mei de zonnebloemen in massa’s bloeien. Francisco Pizarro zag dat de Inca’ s de zonnebloem als symbool van hun God vereerden. De zon en de zonnebloem, het symbool van de grote zonnegod. Beiden werden wel afgebeeld in het zuiverste goud. De jonge meisjes droegen bij de religieuze zonnefeesten van Peru Helianthus kransen. Hun priesteressen in de zonnetempels, waren kopieën van deze bloemen in goud, tot grote vreugde van de Spanjaarden die ze onmiddellijk in beslag namen als een schokkend teken van onwettige religie en staken de priesteressen aan het zwaard.

Helichrysum, strobloem. Symbool van nooit eindigende herinnering.

Helichrysum was de naar lichaam en ziel schone Spartaanse dochter van Timis en Aguya die, in plaats van naar de vele aanzoeken te luisteren, haar tijd besteedde aan de diensten van de Vesta. Toen een van haar minnaars, Amatoutas, zich door geweld trachtte te veroveren wat hem door redevoering niet mocht lukken stierf zij in zijn nabijheid met de naam van de Vesta op haar lippen. Uit radeloosheid stortte hij zich van de klippen. Kort na haar dood vonden de herders een bloem op haar graf waarvoor ze Vesta dankten, die ze naar het schone meisje noemden, gouden zon. Het plantje wordt dan ook als een heilige bloem beschouwd en door de Griekse pelgrims van de berg Athos meegenomen. De droog-, of strobloem behoort tot de immortellen of onsterfelijken omdat de bloem niet verdort, zelfs na gedroogd te zijn geweest. Als onsterfelijke plant wordt ze gebruikt om er rouwkransen van te maken.

Heliotropium europaeum, (uit Europa) heliotroop Symbool van betrouwbaarheid, aanbidding.

Heliotropium is van het Griekse helios, de zon, en trope draaien, een verwijzing naar het draaien van de bloemtak die zich naar de zon keert. Die eigenschap wordt Heliotropisme genoemd.

Clytia die haar hart verloor aan Apollo werd door de goden in een plant veranderd. Een bloem die op de lichte viool leek met een buigend hoofd, die zoete tranen huilt in de dauw en naar de zon, waar ze van houdt, haar hoofd wendt.

Heliotropium arborescens (boomachtig) De Chileense bruid van de zon is uit Peru gehaald door Jussieu en naar Parijs gebracht waar het verwelkomd werd door de Parijse vrouwen die de plant met enthousiasme inhaalden en het in de duurste vazen staken. Ze noemden het la herbe d’amour, alle boeketten waar hun lieveling niet instond ontvingen ze met onverschilligheid. Van Frankrijk uit kwam deze liefdesbloem gauw naar andere Europese landen, de trouwe toegewijde liefde.

Helleborus, kerstroos. Symbool van geestigheid, schandaal, laster, verlicht mijn verlangen.

Hippocrates deed de theorie van zwarte gal het licht zien, wat verantwoordelijk was voor verschillende ziek­tes, o.a. melancho­lie en krankzinnigheid. De kerstroos zou door zijn laxerende werking dit ver­drijven. Hellebo­rosus is bij Plautus een mens die niet goed bij het verstand is en nieskruid nodig heeft. Horatius prijst het als geneesmiddel aan “Danda est ellebori multo pars maxima avaris”, d.w.z. men moet de geestloze er veel van geven. Drink Helleborus, was een Grieks gezegde, als ze bedoelden “je bent niet goed bij je hoofd”. Als tinctu­ra et extractum Hellebori nigri is de plant tot in deze eeuw nog in Griekenland in gebruik geweest om geestes­ziekten te helen.

Nog lang is het voor geestesziekten in gebruik ge­weest, men herinnert zich de fabel van La Fontaine, Le Lievre et la Tortue, waarin de schildpad aan een haas voorstel­de te wedden wie er het eerst op zekere plaats zou zijn. Hierop had de haas geantwoord dat ze aan het malen was en enige hoeveelheden nieskruid moest nemen. Als symbool van geestigheid moet dit in het negatieve gezien worden, meer van schandaal, laster.

De legende vertelt ons dat toen de wijzen kwamen met hun goud, wierook en mirre, dat er een schaapsherderinnetje op enige afstand stond toe te kijken. Ze had niets om te geven en huilde zachtjes. Ze was arm, het weer was koud, er was niets, zelfs niet de kleinste bloem. Een passerende engel zag haar zorgen, stopte en wierp wat sneeuw weg zodat ze ontdekte dat er bij haar voeten bloemen groeiden. Dat was de eerste kerstroos.

Of de kleine schaapherder huilde bitter, want hij had niets om te geven. En zie, uit elke traan die op de aarde viel ontstond een witte bloem met een gouden kroon. Zo’n bloem had men daarvoor nog nooit gezien. Het was de kerstroos.

Naar een andere legende woonde de plant in de ziel van een kind die in de bitterkoude nacht verstoten werd en door de godin Freya uit medelijden in een plant veranderd werd. Ze geldt daarom als symbool van onbewogenheid en onschuld.

De populaire traditie gaf een mooi symbool voor deze kleine sneeuwroos. Men was verbaasd dat ze in de winter bloeit men een dun wit kleed. Ze verklaarden dat de plant het eerst bloeide in de hemelse tuinen waar die bekend was bij de engelen onder de zoete naam van liefdesroos. Maar bij de val, toen het Paradijs bedekt lag onder sneeuw en alle schitterende kleuren waar Adam en Eva zo dol op waren, verdwenen waren, hielden de engelen een pleidooi bij de Almachtige om toch deze zuivere bloem naar de aarde te brengen zodat het paar een teken kreeg van zijn liefde en goedheid, een boodschapper van blijere dagen die zouden komen.

Ook is het kerstrood een symbool van zuiverheid en nieuwsgierigheid, de witte bloemen die al in de winter komen kijken.

Hemerocallis, Inca lelie, daglelie. Symbool voor behaagziek.

Daglelie, de Duitse Tagschone, vormt een bossige bos met lijnvormige bladeren die sierlijk overhangen, zonder bloem bezitten ze nog sierwaarde. Ze worden geprezen om hun hardheid en opvallende bloempracht in voorjaar en zomer. Het is al vanouds een sierplant voor de tuin, de boerenlelie. Een schoonheid die maar 1 dag bloeit, maar de volgende dag zijn er weer andere.

Hepatica nobilis (edel of nobel) leverkruid. Symbool van vertrouwen.

Leverbloem, maartbloem, leverbloempje, is zo genoemd naar de vorm, mogelijk ook naar de kleur van de drie bladen, zou, volgens de signatuur leer, de lever genezen.

Herfstbladen: Symbool van melancholie.

Hesperis matronalis (verwijzing naar de eerste mei, het Romeinse feest van de matrones of getrouwde dames.) damastbloem. Symbool van waakzaamheid.

Hesperis, is afgeleid van Grieks hesperos: (de naam heeft dezelfde wortel als vesper: avond) avond, het is een verwijzing naar de heerlijke geur die men tegen de avond het beste ruikt. De Hesperiden zijn de dochters van de nacht die met de draak Ladon waakten over de gouden appels van Hera die door Hercules geroofd werden en door Athene teruggebracht werden.

Hibiscus rosa‑chinensis (Chinese roos). De Chinese roos wordt om zijn mooie rode of paarse bloemen in Indonesië veel gebruikt voor het aanleggen van levende hagen. In het Oosten maken ze van deze prachtige bloemen guirlandes die ze bij allerhande festiviteiten en geestelijke riten gebruiken. Nationale bloem van Maleisië, Maleise vrouwen steken graag zo’n bloem in het haar en in Maleisië wordt het bunga raya genoemd wat zoveel als grote bloem of feestelijke bloem betekent. Symbool voor delicate schoonheid.

Hibiscus: Symbool voor overreden, bepraten.

Hibiscus syriacus (uit Syrië) het althea boompje, een boompje dat verbleekt bij de oosterse pracht van de Chinese roos, Hibiscus rosa sinensis. Toch brengt het met zijn mooie bloemen een vleugje tropische overdaad in onze tuinen. De plant werd zo genoemd door Linnaeus, omdat het aan de Ibis was gewijd, H‑ibis‑cus.

Hieracium, havikskruid. Symbool van snel zicht.

Hieracium is een oude naam die afgeleid is van het Griekse hierax, een havik, havikskruid omdat het blinde mensen ziende kon maken. Bij de Egyptenaren was het de valk Hieracos, die de zon verbeeldde vanwege zijn scherpe blik. Naar die veronderstelling is het een kruid dat het gezicht versterkt. De inventieve Plinius verhaalt hiervan dat de vogels het sap uitkrabben en hun ogen ermee zalven als het gezicht minder wordt.

Hippomane: Symbool voor een hypocriet.

Dit is een vrij grote boom met dikke grijze gladde stam en talrijke uitgespreide takken als onze appelboom. De manzanilla boom zou een prima laanboom zijn maar in de Antillen is de aanbouw verboden omdat de kleine appels vergiftig zijn. Vandaar de naam dolboom.

Hordeum, gerst.

Ook de Egyptenaren, Joden, Grieken en Indiërs hebben het gewas in oeroude tijd verbouwd. Ook werd het vermeld bij de Chinezen. Men vond zijn korrels bij Egyptische mummies, waar de 4‑6 rijige werden gevonden. Zij noemden het sh’ir. Osiris symboliseerde de wederopstanding in de tomben van Yuya Thuyu en Tut‑Ankh-Amen, waar stukken linnen met de God erop getekend waren. Die figuur was bedekt met aarde waarin gerstekorrels zaten om te laten zien dat een dode substantie iets levends kon produceren, zoals een dood lichaam levend kon worden. Het was een hoofdvoedsel in Egypte waar het gebruikt werd om er brood en bier van te maken, samen een compleet maal.

De waarde staat in Openbaringen 6: 6 ‘Een maat tarwe voor een schelling en drie maten gerst voor een schelling. Het was te gewoon, wat we ook zien in parabels, het symbool van armoede, goedkoopte en waardeloosheid, Hosea 3: 2 waar de overspelige vrouw gekocht werd voor 15 zilverstukken en anderhalve homer gerst.

Het gebruik om de gerst op Aswoensdagmiddag in te wijden, in café duchtig bier te drinken, zodat ze in de zomer goed groeit is wel een symbolische handeling omdat gerst het hoofdbestanddeel voor bier levert.

Hoya, wasbloem. Symbool van beeldhouwwerk. Zie de vorm.

Bloemen zijn puur wit met van binnen het rode kruisje, geurende bloemen komen er in groot aantal. De okselstandige bloemen, die tot schermen zijn verenigd, bezitten een hoogst merkwaardige eigenschap namelijk dat na de bloeitijd de bloemstelen afvallen zodat alleen de as overblijft uit wiens midden zich het volgende jaar weer bloemknoppen ontwikkelen. Dus de as er niet afhalen.

Humulus, hop. Symbool van onrechtvaardigheid.

Hop is tweehuizig, er zijn planten met alleen manlijke en planten met alleen vrouwelijke bloemen. Omdat alleen de vrouwelijke bloemen voor de bierbrouwerij dienen worden de manlijke vormen niet geteeld of weggegooid.

Hop maakt vrolijk, een krans van hop verdreef de zorgen. Om mooi haar te krijgen moest men een paar haren afknippen en die met de nieuwe wortelloten van de hop in de aarde leggen, gelijk met het groeien van de hop groeide het haar.

Humulus, komt van Latijn humus: de grond, het gewas kruipt over de grond als die niet gesteund wordt. De hop was het symbool van vertrouwen en nederigheid.

Het is het symbool van brouwers want hun patroon, de H. Arnold, bisschop van Soissons, wordt met hopbloesem in de hand voorgesteld.

Hyacinthoides, boshyacint.

Deze bloemen zijn in het Grieks Hyacinthos genoemd en in het Latijn insgelijks ook Hyacinthus. Vergilius haalt het voorbeeld aan van de hyacint aan om te bewijzen hoe ongerijmd het is om naar de uiterlijke schijn te willen oordelen: “ O formosa peur, nimium ne credo colori Alba ligustra cadunt, vaccinia nigra legunten”. Symbool van rijpe overweging omdat ze rood geverfd zijn door een inwendige zonnegloed aan het hart. Het plantje symboliseert vriendelijkheid, het is de bluebell.

De wilde hyacinten of gras­klokjes buigen hun bloemen allemaal naar 1 richting. Symbool van constantheid.

De wilde hyacinten of gras­klokjes buigen hun bloemen allemaal naar 1 richting. Sterhyacint of wilde hyacint, heeft een losbladig bloemdek die als een ster op de grond ligt. In Nederland komt dit aan de hyacint verwante bolgewas nog in het wild voor in de binnenduinen van Bergen tot Haarlem. In Engeland daarentegen staan de bossen in het voorjaar vol met deze bluebells. Ze groeien massaal in de wouden. De bluebell -agraphis nutans- was voorgesteld als een embleem van de blauwe oceaan waarover de Britten de rol speelden. in Cymbeline (iv ii 222) die als haar aderen zijn, de eglantine die niet zoeter is dan haar adem etc. “ ..thou shalt not lack

The flower that’s like thy face, pale primrose, nor

The azured harebell, like thy veins”.

Azuurblauw is het diepe blauw van de hemel. Personen van grote heerlijkheid en oprechtheid worden soms beschreven als true-blue.

De witte is een symbool van zoete onschuld.

Hyacint: Symbool van zachtheid of troost, onopvallendheid, lieflijkheid. Volgens de Helleense mythe was de geurende hyacint een van de zomerbloemen waarin Aphrodite baadde zodat haar charmes zouden stijgen in de ogen van Paris, in de wedstrijd wie de mooiste vrouw zou zijn. Hyacinten sprongen op toen Zeus en Hera zich op de Ida verenigden. De saffieren koningin van mei is de bloem van geliefden en wordt alleen gedragen door diegenen die trouw zijn. “Zy wort gezegt te bloeien en schoon te staan, dewijl ze door haar glans, reuk en gedaante de mensen tot zich trekt, waaruit men bevallige schoone, jonge en bekoorlijke maagden met hyacint plag te vergelijken”.

Hyacint: Symbool van sport, spel.

Hyacint was een knappe jongeling die door Apollo per ongeluk gedood werd bij het werpen met de schijf, palet. Dit was de schuld van Zephyr die jaloers was op de liefde die Apollo aan Hyacinthus gaf, door een ademtocht van hem werd de schijf afgedreven zodat die Hyacinthus hoofd raakte, de jongeling viel op de grond. Apollo rende naar hem toe en lichtte zijn bloedende hoofd zachtjes van de grond en reinigde de fatale wond, maar niets hielp, de ademtocht bleek dodelijk. Uit het wegstromende bloed, aldus Ovidius, ontstond de Hyacint die getekend was met de letters AI, AI. De zwarte merken op de bloemen zouden de weeklacht van Apollo weerspiegelen. Ai, Ai is een klaagtoon. Of getekend met de Y, de eerste letters van Hyacinthus naam in ‘t Grieks. Naar een ander inzicht zou Apollo dit AI, AI, in zijn rouw op de bloembladen van deze plant geschreven hebben. Of zou, in plaats van Y, een I geschreven hebben, de eerste naam van Apollo en Hyacinthos samen. Het woord Ai lijkt veel op het Griekse woord AEi wat eeuwig betekent, en van hier zou het symbool van herinnering komen bij de Grieken en vandaar afgebeeld op tomben en grafzerken. Omdat dit niet te zien is werd de plant Hyacinthus (nu Scilla) non scriptus genoemd, niet beschreven.

De oude feesten te Sparta, die opgedragen waren aan Apollo en Hyacinthus werden genoemd, hield men ter ere van dat gebeuren. Gedurende twee dagen werd er gefeest en er was een dag van treuren. In Griekenland tooide Demeter er zich mee in een rouwgewaad bij de ontvoering van haar dochter. Jonge meisjes sierden er zich mee op de huwelijksfeesten van vriendinnen. Dit bloemensymbool van herinnering werd geplaatst op tomben.

De geletterde hyacint met zijn donkere kleed was een treurig symbool, symboliseert ongeluk. De hyacint heeft geen glimmend karakter, maar, net als de meeste planten met een begrafenisuiterlijk, heeft het ook een erotische betekenis.

Symbool van zachtheid of troost, niet opdringerig, lieflijkheid.

Als Zeus en Hera zich op de Ida verenigen, spruit de Crocus, lotus en hyacint uit de aarde, Ilias 14:347. Als ideaal voorjaarsbruidsbed van hemel en aarde tooit de dichter het met de mooiste planten uit de buurt waarvan hij gehoord heeft. Als Pan met de nimfen zingend strijdt, dan bloeit de Crocus en hyacint blauw: Symbool van standvastigheid.

Dit omdat ze altijd weer verschijnt met dezelfde blauwe kleur bloemen.

Voor de Oosterse poëten was ze het symbool van eenvoud. Hafir vergeleek het haar van zijn maîtresse met dat van de hyacint. Hyacintenlokken zijn daar lang een uitdrukking geweest van sierlijkheid omdat de meeldraden omhoog krullen op het eind. Dit is nog goed te zien in de boshyacint.

Hydrangea, hortensia. Symbool van koelheid, je bent koud, harteloos.

De toch wat stijve pracht van de bloemenbal, haar geurloosheid en bloemen die alleen aan stevige planten komen die zeer grote potten gebruikten kromp de plaats van de hortensia in tot de wintertuin, trapopgang en bloemenvenster van de welgestelden.

Haar grote hoeveelheid steriele, witte, geurloze bloemen bedekken de plant als schapenhoofden en geven haar dat koele uiterlijk. Ze verkillen de tuin alsof het al winter is.

Hylotelephium, hemelsleutel.

De landlieden planten smeerwortel zeer graag op Sint Jansavond in houten schotels of potten of in enige spleten van de muren die met potaarde rondom bezet zijn en hangen het ook omhoog of aan de muren daar het lang groen blijft ja ook groeit en bloemen krijgt als het soms besproeid wordt en met water begoten’.

De stengel van deze plant werd in de spleten van de huizen gestoken en diende als orakel voor geluk en levensduur van jonge echtparen. Naar de draaiingen die de plant maakte zou het de sleutel zijn op de toekomstige echtelijke belevenissen van ongetrouwde. Zo werd deze plant het symbool van de liefdesband. Op trouwringen kwamen deze stengels samen verbonden voor. In de ring staat het devies boven de bloem, ‘ma fiance velt, dat is, ‘mijn verloofde wil, of is verlangend’. Het motto onder de bloem is ‘joye l’amour feu. De stengels van de plant groeien door elkaar heen als een echte liefdesknot en betekent dat diegene die het draagt verenigd zal zijn in een huwelijk. Zulke ringen, met dit devies, waren er al in de 15^de eeuw,

Het is de Duitse Schlusselblume, de Heirathschlussel, de Engelse marriage key.

Zo lang het loof niet slap wordt of dood gaat, zal geen mens in huis sterven.

Hyoscyamus, bilzekruid. Symbool van gebrek, onvolmaaktheid.

Men mag het niet aan mensen geven omdat het dodelijk giftig is en de ziekte van vergetelheid oproept. Dit lijden heette in het Latijn lethargia. Het kon totale vergetelheid teweegbrengen. Het werd gebruikt om het lijden van gemartelde en ter dood veroordeelden te verzachten. Ook werd het gebruikt om bekentenissen van gevangenen af te dwingen.

Hypericum, hertshooi. Symbool van bijgeloof, vijandigheid.

De Johannesnacht is de kortste en de kerstnacht de langste nacht van het jaar. Het Johannesfeest valt in de tijd van de zonneomloop. In de voorchristelijke tijd was dit de datum van het zonnehoogtefeest, het Sonnewendfest. Dit is de Moeder Nacht. Die nacht heet nu St. Johannesnacht, omdat die heilige, Balder de Goede, geheel en al vervangen heeft.

Vanwege het goudgeel van de bloemen was het Johanneskruid het symbool van de Germaanse zonnecultus. Vele daaraan herinnerende gebruiken stammen uit de heidense tijd. Bv. het Johannes bad, de bloemenoffers aan de stroom en het Johannesvuur. In de nacht van deze 23^ste en 24^ste juni, St. Jansnacht, speelden zich vele mystieke zaken af. Zo droegen de geheimzinnige varens alleen op die datum zaad. De wichelroede moest in deze nacht van de hazelaar worden genomen wilde men van de werking zeker zijn. Men moest zich in de morgendauw wentelen om van sproeten en moedervlekken af te komen.

Symbool van “je bent een profeet”.

Het gewone gebruik om met Johannesnacht de toekomst te voorspellen is een overblijfsel uit heidense tijd waar deze nacht als zgn. lotsdag gold. De kruiden die in die nacht geplukt werden hadden geheimzinnige krachten. Dit was geen gemakkelijke taak, rookkruiden werden in de rooknachten verbrand om de duivels en boze te weren, die hadden in die tijd vrij spel, ze kunnen niet tegen licht. Dat is ook de reden dat in de St. Jansnacht nie­mand onder een boom moet gaan slapen. De duivel zou, door het licht verdreven, uit de boom kunnen komen en in de slaper vluchten. Je wist dus nooit wat je zou overkomen, het bleef een waagstuk.

Hyssopus, hysop. Symbool van reinheid, zindelijkheid.

De hysop wordt in de bijbel telkens gebruikt bij zuiveringsrites en lijkt buiten zijn instrumentele waarde een eigen symbolische functie te hebben evenals de andere reinigingsmiddelen waar het mee genoemd wordt. Sommige leden van de lipbloemenfamilie bezitten nl. stoffen die ziektekiemen remmen of desinfecteren.

Iberis, scheefkelk. Symbool van onverschilligheid. Opvallend aan de bloemen zijn de vier bloembladen waarvan er twee groter zijn dan de anderen zodat de bloem scheef lijkt te zijn, vandaar scheefbloem. Plant blijft gelijk, waar het ook staat, symbool van onverschilligheid.

Ilex, hulst.

Zijn doornige bladen en bloedrode bessen suggereren een verbinding met Christus. De bloem is wit als melk of als een lelie en kan verwijzen naar de geboorte van Christus. De prikkelige bladeren symboliseren dorens, de rode bessen zijn het bloed van Christus. Rood als bloed, met de stekels zo scherp als dorens en de bast bitter als gal, staat de hulst voor lijden.

De hulst was een heilige plant bij de Germanen omdat die altijd groen bleef en geen last had van onweer of hagel. Om die reden werd de hulst dan ook geplaatst in de gevels en boven de deuren om zo het huis tegen de toorn der goden te beschermen. Hiëronymus Bock schrijft al dat het gewone volk de plant bij naderend onweer in huis en stal steekt. Vooral in Zwitserland heet het algemeen bliksem- en vuur werend. In huis en stal gestoken hield het alle boze geesten tegen. Vooral in gebieden met grote luchtvochtigheid kan de hulst ondoordringbare bossen vormen waarin de familie tegen oorlog en roven hun leven met have en goed konden beschermen. Daarom is de plant ook een symbool voor bescherming tegen boze geesten.

Vanwege de zaak dat de onderste bladeren sterker bewapend en de bovenste minder gestekeld zijn, waar het wild er niet meer bij kan komen, is de hulst ook een symbool van vooruitzien.

Door zijn altijdgroene loof is de hulst het symbool van het leven geworden.

Impatiens noli-tangere, springzaad. Symbool van ongeduld.

Impatiens is afgeleid van het Latijnse impatiens wat ongedul­dig of haastig betekent. Dit is een verwijzing naar de elasti­citeit van de klepperen­de zaadpeulen die uit elkaar springen bij rijpheid als ze aangeraakt worden.

Impatiens noli tangere: (raak me niet aan) Raak me niet aan, touch men not, noli me tangere, zijn woorden die geleend zijn van woorden die Christus sprak tegen Maria Magdalena na de opstanding, Johannes 20:17, noli me tangere, raak mij niet aan. Raak je het zaad aan springen ze onverwachts in je handen open.

Impatiens walleriana, (naar de eerste vinder de missionaris Horace Waller, 1833-189) vlijtig Liesje is een van de bekendste kamer- en tuinplanten die in vele kleuren, hoogtes e.d. voorkomt. Vroeger werd het vooral gebruikt als kamerplantje.

De lila is een symbool van ik vergeef je.

De witte is een symbool van zoetheid.

De gele, negatieve kleur, is een symbool van verachting.

Inula, alant.

Het was een plant die half medisch en half magisch werd gebruikt, zie bijvoorbeeld de Engelse namen elf-dock of else-dock. Toch is de alant sinds onheuglijke tijden een dankbaar onderwerp voor bespiegelingen van stoffelijke aard. Als symbool van de zon staat de bloem midden in de gewijde kruiden van Maria-Hemelvaart, het beschut tegen onweer en dergelijke. In een complexe beschrijving werden er liederen over de Helenium gezongen. Nadat het kruid met een mes gemerkt was werden de wortels de volgende avond opgegraven, nadat de medicijnman angstvallig zijn mond had gehouden en geen lelijke woorden tegen elke man (een mogelijke elf fee) die hij onderweg kon ontmoeten gezegd had. De wortel werd dan voor een nacht onder het altaar gelegd, eventueel gemengd met betonie en met een korstmos dat van een kruis was gehaald. Dit medicijn was uitstekend geschikt tegen elvenziektes, die figuren die fijne pijnscheuten en steekjes in de borst veroorzaken.

Ipomoea, dagschone. Symbool van verbinding.

Ipomoea pes-caprae Roth. (geitenvoet) stamt uit midden Amerika. Als strandplant wordt het gewas gebruikt voor het vastleggen van zand. Het kan tegen de 20m lang worden met wortels op alle knopen en met wortels van 4m lang.

Ipomoea: Symbool van toegenegenheid.

Ipomoea tricolor, (driekleurig) dagbloem, trechterwinde, groeit zo overvloedig in Mexico, met grote azuren bloe­men die zo dicht bij elkaar zijn geplant, dat vrijwel nauwelijks een blad gezien wordt. Ze overdekken de purper gevlekte en veel vertakte stengels. De hele plant lijkt op een blauwe mantel, vandaar de naam Manto de la Virgin.

Iris: Symbool van ik heb een boodschap voor je.

In de mythologie was Iris degene die door haar vroege wijsheid en schoonheid de snelvoetige boodschapper van Juno was geworden en de zielen van de gestorven vrouwen naar de hemel mocht brengen. (Hermes bracht de mannelijke zielen weg) Op haar tochten naar de aarde liet ze een veelkleurige sjerp achter die de mensen regenboog noemden. Die sjerp had ze van Juno gekregen omdat ze de verleiding van Jupiter en Mars weerstaan had. Uit verering voor haar schiep Jupiter een bloem uit ambrozijn die gedrenkt was in Iris zo zoete adem.

Een bloem waarin zij voortleeft en die sindsdien het symbool is van het genie, opgekomen uit de lage modder om zich tot zuivere schoonheid te ontplooien. Omdat Iris voornamelijk maagden en vrouwenzielen naar de hemel vervoerde, zo was men gewoon om de Duitse lis op de graven te planten. Iris is zo een symbool van licht en hoop. Aan Juno, de hemelkoningin was de bloem opgedragen als symbool van licht en welsprekendheid. De blauwe lisbloem, die in menigte op de Macedonische bergen groeide was bij de Grieken om haar stralende rijkdom ook een zinnebeeld van welsprekendheid, vandaar het distichon: ‘In u zagen de ouden het beeld van het zwaard des geest’.

Ook werd zij als lentebloem met bijzondere ceremonieën, door de hand van een kuise maagd geplukt, om daardoor de aarde te veroveren. Anakreon heeft haar in een gedicht als zinnebeeld van versmade liefde getekend en daarvoor gaat zij nog in het Oosten door.

Naar de bloem menen sommigen dat het de viool van de ouden is, een donkerkleurige en geurige soort die als symbool van de dood gold. Ze is het zinnebeeld van Faam (Fama) die is even veranderlijk door haar nieuws als de bloem door haar kleuren

Bij de Oosterse volken was de iris hoog vereerd, men hield het als een symbool van kracht, een reden zonder twijfel omdat de Z. Slaven de iris opdroegen aan Perein, de Slavische oppergod zodat ze het Perein’s bloem noemden.

Daarnaast is de iris bekend in de Christelijke symboliek. Dit naar zijn Drievuldigheid omdat drie bloembladen naar de aarde zijn gericht en drie naar de hemel.

Iris: Symbool van kracht en koningschap.

Sinds oude tijden is de iris het symbool van kracht en koningschap. Zijn silhouet gaf vorm aan de scepter, de drie­bladige vorm betekent vertrouwen, wijsheid en dapperheid.

Over het ontstaan de iris in het Franse wapen gaat het volgende verhaal. Koning Clovis, die met een Christin getrouwd was, vocht bij Keulen tegen de invallende Goten, 465‑511 na Chr. Hij bad tot de Christen god, dat als die hem de overwinning schonk, hij christen zou worden. Hij zocht naar een plaats om de Rijn over te steken en zag een lis in een bocht groeien (=ondiepte). Hij stak daar over en won en zijn mannen sierden zich daarna met de lis. Hij plaatste de gouden lis op zijn blauwe banier, semee de lis d’or. (drie als symbool van de H. Drie-eenheid) Zo werd de bloem de nationale bloem en symbool van Christelijkheid in Frankrijk en symbool van kracht en koningschap.

Iris, lis. Ze praalt met tientallen op orchideeën gelijkende grillige bloemdeken. Ze is het symbool van hoogtij in onze inheemse wilde bloemenflora.

Jasminum, jasmijn. Symbool van sensualiteit.

De eerst jasmijn zou gebracht zijn door de Spanjaarden in 1560. In 1699 verkreeg de groothertog van Toscane een grote dubbel bloemige. Zijn tuinman kreeg een strikt verbod om de plant maar aan te raken of te verzorgen, dat deed hij zelf. Deze tuinman had een vriendin en op haar verjaar­dag schonk hij haar heimelijk een takje. Bekoord door de charme en geur van de zo liefdevol aan­geboden plant zette ze de tak in de verse aarde en tot haar grote vreugde groe­ide die op tot een krachtige plant. Later, onder haar vriend raadgevin­gen, ver­kocht ze stekplanten tegen een hoge prijs en was zo in staat de trouwe tuinman te trou­wen.

In gedachtenis aan deze periode dragen Toscaanse meisjes kransen van jasmijn op hun bruidsdagen en hebben een gezegde: “Degene die waardig is om een jasmijnkrans te dragen, die is voor haar man een fortuin waard”. Vanwege zijn zuiver witte, heerlijk riekende bloemen is het een symbool van lieftalligheid en minzaamheid. Zo kreeg de plant een min of meer erotisch karakter, deze karaktertrek verschijnt ook in Engeland. Milton plaatste het gewas onder de schitterende bloemen die het boudoir van Eva bedekt in het paradijs: “Iris all hues, roses and jessamine”. De jasmijn is onschuldig als de morgen, de lieflijke bloemen worden gebruikt bij jonge bruiden, het werd een bekende verschijning in boeketten en kransen.

De jasmijn ademt een zeer erotische uitstraling, zijn subtiele odeur overtreft alle andere planten.

Door de vorm een Symbool van sierlijkheid en elegantie.

Juglans, walnoot. Symbool van intellect, sluwe zet.

De Grieken noemden de walnoot karyon, van kara: een hoofd, mogelijk naar de gelijkenis van de noot met hersens.

Tussen het bovenste deel van een mannenhoofd en een halve walnoot bestaat veel overeenkomst. De harde bolster is de kale schedel, de dunne bruine schil is de bruine huid en het gelobde witte vlees zijn de hersenen. Volgens de signatuurleer zou het zo hersenziekten genezen en ongemakken van het hoofd.

De walnoot heeft dan ook een lange geschiedenis. De boom was aan Zeus geheiligd. Zeus zal zijn boom ook nooit met de bliksem treffen. In de Griekse mythologie wordt Carya door de God Dionysos in een notenboom veranderd. De notenboom staat daarom voor het symbool van de wijsheid.

De meisjes werpen op Kerstavond de notenschalen na het kerstmaal onder de kippen en letten erop of de haan of de hen tokt. Tokt de haan, dan krijg je een man, tokt de hen krijg je geen. Als bij een huwelijksfeest de danser zijn begeleidster noten schenkt mag je aannemen dat dit een vruchtbaarheidssymbool is. Omgekeerd is dit ook vaak hetzelfde. Als een zwangere vrouw de eerste noot van een boon afneemt zal die boom later vele noten krijgen. Een gebruik dat we met het strooien van pepernoten bij St. Nicolaas nog steeds zien. Dit is ook zo met het strooien van rijst, een vruchtbaarheidssymbool, de plantaardige vruchtbaarheid zou overgaan op de mensen, op de bruid.

Juncus, rus. Symbool van zachtzinnigheid, volgzaamheid.

De halmen van alle biezen zijn gevuld met lucht houdend merg. Het merg is heel geschikt om er lonten voor kaarsen van te maken en worden daarom wel in Friesland wel riskepitten genoemd. Shakespeare, de rush komt voor in Taming of the Shrew en Romeo and Juliet “het huis is schoon, russen zijn gestrooid, spinraggen geveegd”. Blijkbaar werden ze als sier op de grond gestrooid. De russen moesten geregeld vervangen worden. Cymbeline II, 2,12, zo sloop eens zacht Tarquinius over de bies. Ook in het gedicht Lucretia worden biezen vermeld waarmee, overeenkomstig het gebruik van zijn tijd, de vloeren bestrooid waren. King Henry IV, V, 5,1: ‘meer biezen, meer biezen! Evenals in die tijd de vloeren van de feestzalen worden hier, ter eren van de komst van de pas gekroonde koning, de straten met biezen bestrooid.

Zie het spreekwoord: De biezen pakken, dat wil zeggen ervandoor gaan, zijn matten oprollen.

Juniperus, jeneverbes. Symbool van steun, bescherming, helpen, bevrijden.

De jeneverbes is het symbool van altijd fris blijvend geworden. Daardoor zou men het bijgeloof verklaren dat de wandelaar die een jeneberves bij zich draagt niet moe wordt en tegen wonden beschut is. Ja, zelfs het vee kan sneller lopen als men ze gehakte twijgen te eten gaf. Mogelijk is dit naar de sterke geur die de moeheid verdrijven zou. Op andere plaatsen zou ze of in de hoed of in de zak gestoken worden de loopwonden voorkomen. Dit herinnert aan het oude geloof waarbij sterk riekende planten als Artemisia en Salie aan de voet gebonden de moeheid tegenhielden. Symbool van steun, bescherming, helpen, bevrijden. Mogelijk is het naar de sterke geur die de moeheid verdrijven zou. Geeft zo steun aan de zwakkere. Of naar de opwekkende werking van de drank, de jenever. Of de desinfecterende werking

Omdat de struik altijdgroen is, symbool van het leven, en in vruchtbare toestand met zoveel bessen bezet is, symbool van vruchtbaarheid, was dit mogelijk de grond om het als levensroede aan te zien.

De jeneverbes staat in grillige vormen als stoere wachters van de heidevelden. Daar staat ze stil, somber en gesloten te wezen als een ernstige kluizenaar die jaren staat te peinzen en in wiens hart een verborgen mystiek vuur brandt. Terug­getrokken uit een vreemde wereld staat de kluizenaar op de heide als een vriend van alle dieren. Zijn sap bevat een opwekkende levensstroom, het meest in de bessen. Slapen onder zo’n boom bevrijd je van alle kwalen.

Justicia, garnalenplant. Symbool van de perfectie van vrouwelijke liefde.

Justicia is een plant met schitterende garnaalachtige bloemtrossen. De vleeskleurige bloemen, roze of oranje, zijn wat kleverig en verschijnen in grote groepen van 10-15cm lang op het eind van de stengels, van voorjaar tot herfst. Met enig goede zorg zijn ze geschikt als kamerplant die jarenlang kan meegaan. Zo gaan ze van moeder tot dochter over.

Kerstboom: Symbool van nieuw leven.

De kerstboom is eerst van de gegoede en “liberale” burgerij in de steden naar het volk gegaan, het eerst op de zondagschool en dan in de kerk.

Het uitgangspunt, een bescheiden tak, ziet men nog bij de boerengemeenschap leven. In Limburg bv. snijdt men de zgn. Barbara takken, kersenof berkentwijgen die in water of vochtige aarde gezet worden en met Kerstmis bloeien, een treffende kerstening van een oorspronkelijke vegetatierite.

De kerstboom is het symbool van het nieuwe leven en het nieuwe licht, gewekt en ontstoken door de grote profeet.

Jesaja 60 vers 13 werd door de Christelijken wel aangegrepen als het ontstaan van de kerstboom. De heerlijkheid van de Libanon zal tot u komen, de dennenboom, de beuken en de buksboom, om te versieren de plaats van mijn heiligdom. De Kerstboom werd zo het symbool des levens en zo gebruikt bij de Sound of Music door de Familie Trapp.

Onze kerstboom, als vegetatiesymbool, valt echter niet te scheiden van de aloude meiboom. Ze is een wereldboom die de lichten van de hemel draagt en de wereld bedekt met zijn takken.

Laburnum, gouden regen: Symbool van verlaten peinzende schoonheid.

De plant heeft een mooie schutkleur, alles is groen, de bast, de twijgen en het blad tot diep in de herfst. In die groene omgeving baadt de bloem zich de zomer in een gouden pracht. De opvallend schoonheid komt het beste tot ontwikkeling tegen een donkere achtergrond of blauwbloeiende seringen. Door de gele kleur en de grote giftigheid is de schoonheid wat zwaarmoedig geworden.

Lactuca, sla. Symbool van een koude hartelijkheid.

Bij de oude Grieken heette het op grond van het sedatieve werking Plant der eunuchen. Dioscorides raadde het gebruik aan ter bestrijding van excessieve geslachtsdrift. Culpeper noemt lettuce als een kruid onder beheer van de Maan, daarom verkoelt en bevochtigt het de hitte die Mars veroorzaakt.

De narcotische werking was al vroeg bekend. Bij de oude Grieken heette het op grond van de sedatieve werking Plant der eunuchen. Dioscorides raadde het gebruik aan ter bestrijding van excessieve geslachtsdrift.

Dit komt goed over, als je sla eet, dan vergaat je trek in wat anders.

Lagerstroemia. Symbool van welsprekendheid.

De fraaie gekrulde bloemen variëren van roze in de morgen tot rood en purper in de avond. Ze staan in eindstandige pluimen, net zoals bij de sering en bloeien zeer lang. Omdat ze bloeien aan de dit jaar gegroeide twijgen worden ze vaak gesnoeid waardoor de boom een bezemachtig uiterlijk krijgt.

Het is een sterk groeiende struik en bladverliezend.

De boom is voor het zuiden wat de sering is bij ons. In zuid Engelse en Italiaanse tuinen vind je planten van 10m hoogte die in augustus/september bloeien.

Lamium. Symbool van wreedheid.

Dovenetels omdat ze niet prikken als de erop gelijkende netels.

De Lamium van Plinius zou van het Griekse laimos afgeleid kunnen zijn: keel, muil, en is daardoor verbonden met lamos, een groot hol. Of het is verbonden met Lamia, de koningin van Libië, wiens naam door de Grieken werd gebruikt om kinderen af te schrikken die ze zou verslinden. Lamia is een vampier, vgl. Grieks lamos, muil, verbonden met Latijn lemures, fantomen, nachtgeesten. Een verterend monster met hoofd en borst van een vrouw en lichaam en staart van een serpent, een vampier, heks. Of het heeft zijn zijn naam van de vis lamia omdat het lijkt op het verschrikkelijke gelaat van deze vis, wanneer die ergens naar hapt.

De Lamien waren vrouwelijke spoken wier geschiedenis, net als elk andere spookgeschiedenis, duister en verward is. Men verhaalt dat zij zeer begerig waren naar mensenvlees en vooral naar het bloed van kinderen. De verbeelding stelde zich deze wezens voor als lelijke vrouwen met ezelspoten, die de bakers van de kinderen verschrikten, en zich in allerhande gedaantes hervormden en vertonen konden. Ook reizigers ontmoetten die wezens dikwijls en konden hen alleen door schelden en schreeu­wen verjagen. Men verhaalt dat ze afstamden van een zekere Lamia, die eerst zeer schoon was, maar door Juno lelijk en razend gemaakt werd zodat ze alle kinderen doodde.

Onzeker is de afleiding, in ieder geval is de naam naar een schrikbeeld van kinderen genoemd.

Lantana, verkleurbloem, wisselbloem. Symbool van strengheid, hardheid.

Lantana was de oude naam van Viburnum en werd zo genoemd vanwege de gelijkenis met de bladeren. Lantana stamt uit Latijn lentare: buigen, dit naar de twijgen. Viburnum lantana werd gebruikt om schoven te binden.

Larix, lork. Symbool van moed.

Een zekere beroemdheid heet in het Wienner Prater de zogenaamde “Stock von Eisen” een herkenningssymbool van het naglergilde. Die bestaat uit een lorkenstomp die door en door met ijzeren nagels beslagen is. Hiervan zijn vele sagen in omloop.

De bekendste is: “De duivel heeft een kasteel laten maken die niemand kan openen. De beste sleutelmakers probeerden het om een sleutel te maken, maar vergeefs, de boze draaide de baard van de sleutel driemaal in het vuur om zodat die verkeerd om zat. Tot eindelijk een jongeman uit Halberstadt de sleutel zelf eerst omdraaide. De boze stak die sleutel weer in het vuur en draaide die om. Maar nu zat die goed. De jongeman kon nu het slot openen en kreeg van de keizer een grote beloning en trouwde met zijn dochter. Ter nagedachtenis aan die gelegenheid sloeg hij in de lorkenboom van het Prater een spijker”. Dat deden dan ook alle andere gezellen van die edele kunst die later naar Wenen kwam.

Lathraea, schubwortel. Symbool van geheime liefde.

De schubwortel is een parasiet die ondergronds op de wortel van een plant leeft. Lathraea komt van het Griekse lathraios: verbergen, naar de schaduwplekken waar het kruid zich verstopt. Voor de lente is er van de plant niets te zien, de plant is verborgen in de aarde, totdat het begint te bloeien.

Lathyrus: Symbool van afscheid, blijvend genot, delicate genoegens.

De pronkerwt is zeer geschikt voor tuindecoratie en als snijbloem in een bonte mengeling van kleuren. Waarom dit een symbool van afscheid is geworden is onbekend. Mogelijk naar de korte bloemsteeltjes zodat ze gemakkelijk in de hand meegegeven kon worden?

Lathyrus, meerjarig: Symbool van volhoudend behagen, durend geluk, blijvend plezier en een geplande ontmoeting.

De meerjarige vormen worden in Engeland wel everlasting pea’s genoemd. Vandaar het durende geluk van elk jaar weer mooie bloemen.

Laurus, laurier. Symbool van kuisheid.

Velen mensen weten dat met de Laurier de namen van Apollo en Daphne verbonden zijn. Bekend is het verhaal van Daphne die door Apollo hartstochtelijk bemind en achtervolgd werd. Daphne wist echter aan hem te ontkomen en bad tot de goden dat ze haar in een plant zouden veranderen, wat dan ook terstond gebeurde. Van de laurier zegt men ook, ze is ongehuwd. Als Daphne weigerde, werd ze in een laurier veranderd, daarom is de laurier een teken van kuisheid.

De vrucht, bakelaar genoemd, komt ook van bacca lauri: bes van laurier. Laurierbessen werden gebruikt bij vrouwenziektes. De bessen zorgen voor een vlotte geboorte, maar te vroeg ingenomen zou het een voortijdige geboorte of zelfs abortus kunnen veroorzaken.

Laurus, krans: Symbool van eer, glorie, kwaliteit van verdienste.

Apollo riep uit: “Omdat je mijn vrouw niet meer kan worden, ben je in ieder geval voor altijd mijn boom. Altijd zal ik mijn hoofd en kleding er mee sieren en, zoals jouw gouden lokken mijn jeugdige hoofd omglanzen zo zal ook onveranderd de roem jouw hoofd bedekken. De boom wiegde zijn hoofd en bewoog zijn takken als een teken dat ze de wens van de God hoorde. Daarom werd de laurier aan Apollo gewijd. Apollo werd weerspiegeld in de magische laurier van waaruit een reinigende werking gaat. Van een tak maakte Apollo zijn kroon. De naam Laurus is mogelijk genomen van Laus: lof of eer. Zo’n kroon is sindsdien het zinnebeeld van roem en eer. Hoofden van overwin­naars werden met eer, Laude, dat is met de lauro, laurier, lauwer­boom bevlochten. Studenten die dan ook een graad behaald hadden werden met de laurier onderscheiden, Bacci Lauri, vandaar het woord Baccalaureaat.

Nog steeds is het symbool van de krijgsroem in de overwinning, niet alleen voor strijders, maar ook voor kunstenaars. Bij de Romeinen was het een gewoonte geworden om de kransen, die de overwinnaars gedragen hadden, bij het beeld van Jupiter (Zeus) neer te leggen. Oorspronkelijk waren die kransen van levend groen en langzamerhand werd het de gewoonte dat de voornaamste een krans van goud droegen. Zo moet de diadeem, die nog de vorsten dragen, een vorm zijn van de laurierkrans.

Laurier, boom: Symbool van welzijn en goddeloosheid, glorie.

Wanneer de soldaten, na een gevecht naar huis terugkeerden, reinigden ze zichzelf en hun wapens met de laurier om de bloedschuld te delgen. Zo veranderde het symbool van de boom, want het werd een symbool van overwinning en de terugkerende held werd met lauriertakken geëerd. De verering, als bewijzen van dapperheid, ging dan ook zo ver dat men zichzelf, de soldaten, paarden en zelfs de doden ermee omvlocht.

Laurus in bloei, Symbool van trouweloos, verraad.

De Laurier van nu is de Daphne van Homerus. Daphne was in de oudheid een voorstad van de Syrische stad Antiochië, een waar lustoord dat rijk was aan laurierbossen en cipressen, waar tevens een beroemde Apollotempel in stond. De geur van zijn twijgen verjaagt een bedompte lucht en verrotting geur tijdens de vroegere pestperiodes.

Laurierbossen waren in die tijd dan ook een aangenaam oord voor de welgestelden. De zeden echter, Daphne mores, waren echter slecht befaamd. De reden dat ze in zo’n kwade reuk stonden is vermoedelijk te wijten aan het feit dat waar laurierbossen groeien de lucht gezond en aangenaam geurend is. Zo’n gezonde en aangename omgeving trekt de rijkdom aan wat mogelijk de oorzaak is van de slechte faam. Zie hiervoor ook Psalm 37:35: “Ik zag een goddeloze, een geweldenaar die zich uitbreidde als een weelde­rige woekerplant”. In deze vertelling van de Psalm, de vertel­ling van een goddeloze. Vermoedelijk werd in deze analogie gedoeld op de laurier omdat die het symbool was van welzijn en goddeloosheid. De aan een heidense god geheiligde boom en de slechte zeden waren wel voldoende om deze boom tot een goddeloze te bestempelen.

Laurus, blad: Symbool van “Ik verander pas als ik dood ben”.

De laurier was een geluksbrenger, maar, zo gauw het gewas verdorde was dit een boos teken waardoor oorlog, ziekte en dood aangekondigd werd. Zo zou voor de dood van Nero de laurier beginnen te verwelken ofschoon het een milde winter geweest was. Toen in latere tijden, 1629, in Padua de pest uitbrak stierven de laurieren als eersten. Dit overtuigde de mensen dat de lucht met schadelijke stoffen gevuld moet zijn geweest.

Het afsterven van de laurier was een slecht teken, een voorbode van de dood. Men dacht dat de koning dood was, naar het doodgaan van de laurieren, zei de kapitein van de Wales in King Richard II, Shakespeare, “The bay trees in our country are all wither’d”.

Lavandula, lavendel. Symbool van ontmoedigen.

De landgoedverordening beschreef het kruid niet, wel de Heilige Hildegard die gebruikte de Lavendula als ogengeneesmiddel en voor verdrijving van ongedierte, ook zou het kuisheid brengen. De reden is misschien omdat de geur van de plant slaapverwekkend is en werd door de vrouwen wel in de slaapkamer gehangen zodat de mannen gauwer zouden inslapen.

Lavandula: Symbool van wantrouwen. Deze soort is minder geurend. Het levert dan ook een olie die de geur heeft van ranzige kokosnotenolie.

Legousia, spiegelklokje.

Het is een oude spiegel. Ja, het is de spiegel die Venus in haar bezit had, de magische spiegel die schoonheid toevoegde aan wat er in te zien was. Ze verloor die schat op een keer en die werd toen door een herder gevonden die, plotseling verbaasd over zijn eigen schoonheid in de spiegel stond te gapen. Cupido, die het glas zocht, kwam naderbij en half verbaasd, half verontwaardigd dat zijn moeders schat zo behandeld werd door een joker, stootte hij die uit zijn handen en liet hem verbaasd achter. Maar het object, van een goddelijke natuur, liet zijn indruk achter op de bloem die hem het eerst ontvangen had, het spiegelklokje. Symbool van vleierij.

Lens, linze. Omdat men vroeger in de vasten veel linzen at zijn ze het symbool van versterving.

Diegene die hun reinheid bewaren willen mogen de linzen wel eten want ze beletten en bedwingen de prikkelingen van het vlees.

Leontopodium. Symbool van zuiverheid.

Edelweiss, de bloemen staan als sterren boven het blad. Als vlinders hangen ze aan de rotsen.

Bij de Zwitserse maagden was ze een heilige bloem. De arme bergbewoner had waarschijnlijk geen andere gift dan deze bloem voor zijn geliefde en zo beklimt hij op zaterdag een berg, een gevaarlij­ke risico. Gewoonlijk krijgen deze bergbeklimmers van de Zwitserse meisjes een dankbaar onthaal. Deze wolken gebo­ren bloemen zijn een bewijs van grote moed en onwankelbare ver­ering.

Volgens Zwitserse legende was er een maagd zo mooi, zo puur van hart, met zo’n nobele geest dat, hoewel elke man haar liefhad, geen een werd gevonden die waardig was om haar te winnen. Toen ze nog steeds ongetrouwd stierf op een bergtop tussen sneeuw en ijs, veranderde ze in een bloem. Zo kan ze alleen met veel moeite, bravoure en opwaartse strijd gewonnen worden.

Symbool van alpenvereniging, bergpensions, jagers, partijen e.d. en het souvenir.

De edelweiss werd het teken van de bergvereniging, zo in 1862 ook van Duitse en Oostenrijkse alpenvereniging, bergpensions, jagers, partijen e.d. en het souvenir.

Lepidium, boerenkers. Symbool van vastberaden, duurzaamheid.

De meeste kerssoorten zijn lastige onkruiden in de tuin, zaaien zich snel uit, kiemen snel. Sommigen kunnen een week na het zaaien al geoogst worden. Hoe je ze ook bestrijdt, ze komen altijd weer.

Leucanthemum, margriet. De margriet is een orakelbloem die bestemd over het huwelijk, non worden etc. zie Bellis. In de taal van de bloemen betekent de plant, verlaat me niet.

Men neemt de gele buisbloempjes, werpt ze in de lucht en laat ze vallen op de omgekeerde hand, ieder bloempje dat er op blijft liggen telt voor 10 jaar (wachten voor je gaat trouwen e.d.)

De margriet is op dezelfde dag geboren als het goddelijk kind. Het was het teken voor de wijzen dat ze de plek bereikt hadden waar de ster ze naar toe geleid had. Toen ze tegen de avond de smalle straatjes afzochten was er geen opwinding, geen welkomstmuziek, geen dans of feest. Alles was stil en donker tot koning Melchior hen stil liet staan. Hier is het, zei hij. Het is de plaats, kijk, hier is een bloem die op de ster lijkt die ons geleid heeft en daar boven ons hoofd staat. Toen Melchior de bloem wilde plukken ging de staldeur vanzelf open en liet hen binnen. Melchior plaatste de bloem in de hand van de nieuwgeboren baby en allen gingen op hun knieën voor de lichtende verschijning, hij droeg de bloem als een scepter met de vorm van een ster. Symbool van zinnebeeld, herinnering.

Leucojum, lenteklokje.

Deze bloem is het symbool van hoop en vriendschap in tegenspoed. Een oude legende verhaalt hoe de goedhartige Hoop huilend over de witte, dode kussens van de aarde dwaalde en treurde om de bloemen en het liefelijke groen die begraven waren in de koude, harde grond. Maar zie, waar dikke en vaste druppen van haar hete tranen op de bevroren sneeuw druppelden smolt het en daar verschenen de boodschappers van vriendschap, de bloemen van Hoop.

Levisticum, maggi. Symbool van lijfelijke liefde, de liefdesplant.

De Nederlandse naam, maggiplant, heeft ze gekregen naar de fabriek van Julius Maggi die bouillonpreparaten, vooral van soepen maakte. Haar wetenschappelijke naam is Levisticum. Deze naam was volgens Dioscorides afgeleid van Ligusticum, een provincie in Ligurie. Er ontwikkelde zich midden Latijnse nevenvormen als luvisticum, lubistticum e.d. In Oudhoogduits werd dit omge­vormd tot stecco: steken, zo werd het lubestecco, en (met de gedachte aan lief) later liebstuckel, verder liebe­sticke, liebstockel e.d. Een gelijk uitgangspunt zien we bij het Angelsaksische lufestice waarbij lufu, liefde betekent, vandaar Engels lovage.

Tot zover is het woord te verklaren. Waarom men haar in ver­schil­lende landen verbonden heeft met de liefde en zo kwam tot volk verbasteringen, zelfs tot luststock? Haar naam zou haar als liefdesplant gebruikt laten worden. Maar ook bevorderen de vluch­tige olie van wortel en kruid het doorbloe­den van het bekken en daarmee ook de toegang organen.

Walafridus Strabo, gestorven 849, noemt haar gebruik in de liefde. Zo draagt men in Silezië om liefde te verkrijgen de liebstockel bij zich. De naam voor de plant is ook in Slavische namen ljub­cac, in Oud Sloveens betekent ljuby: liefde, men draagt haar bij huwelijk mee of in liefdestoverij.

Lichen. Symbool van eenzaamheid, neerslachtigheid.

Lichen-Korstmossen. Een korstmos is een samenwerking tussen een groene alg en een schimmel die beiden niet zonder elkaar kunnen leven. Ze nemen hun voedsel op uit de lucht. Ze bedekken uitgestrekte vlaktes in de noordelijke streken en rots kliffen in de tropische zones, op eenzame plaatsen.

Ligustrum, liguster: Symbool van jeugd.

Op een hete dag, langs eindeloze hagen worden we verrast door het overweldigende en zware parfum. Een bijzondere geur vloeit om de struik, van een ouderwetse zoetheid, een wat ziekelijke geur.

Kleine witte syringetjes of elfjes pronken te midden van het taaie leer. De flikkerende lichten te midden van groene schaduwen zijn van bezoekende vlinders. Na hun visite worden de bloemen roestig bruin en gevolgd door groene bessen. Die worden tot duivels zwart en zijn gevuld met een purperen sap. De bessen worden niet gegeten door vogels zodat ze de haag nog lang kunnen sieren tot vrijwel alle andere bessen op zijn, dan zijn zij aan de beurt.

Ook bot ze, na elke mishandeling steeds weer uit. De plant vermenigvuldigt zich door middel van worteluitlopers en is daardoor een ideale haagplant. Kan ook goed tegen snoeien, ook groeien ze op plaatsen waar vrijwel niets anders wil groeien. Verder is het gewas goed bestand tegen schaduw en zelfs tegen op­spattend zeewater en tegen vuil en rook.

Lilium, lelie. Symbool van reinheid licht, zuiverheid en bescheidenheid, kuise liefde en majesteit.

Ook de schrijvers van de Griekse oudheid vermelden de lelie. Bij Homerus wil Hector de leliezachte huid van Ajax met een speer doorsteken. De stemmen van de cicaden en die van de muzen heten leliestemmen. Anakreon bezong de cicaden, een zittende cicade gold als symbool van muziek. Virgilius en Ovidius vermelden deze plant.

In die tijd kwam de lelie uit de Oriënt naar Hellas maar al gauw was ze net zo geliefd bij de Grieken als bij de oosterlingen. Ze werd tot symbool van verhevenheid, een heiligdom van de godin Hera en over zijn ontstaan ontstond al gauw een mythe.

Bij de Romeinen, die vanuit de Griekse kolonies in beneden Italië de lelie overnamen, werd het tot roos van Juno en rosa junonis heette de bloem bij vele artsen, apothekers en botanisten tot in de 18^de eeuw. J. Gerald in zijn Herbal uit 1597, noemde de witte lelie dan ook Juno’s roos of Rosa Junonis. Plinius roemde zijn schoonheid die bijzonder tot ontwikkeling komt als die tussen rozen geplant wordt. Romeinse dichters brengen de lelie in verband met nimfen en de veld- en woudgod Silvanus.

De bloem werd bij de Romeinse troonopvolgers het symbool van hoop. Op Romeinse munten met de kop van de troonopvolgers bevinden zich leliën met de woorden: “Spes populi Romani”, “hoop van het Romeinse volk”.

Een plant met zo’n fiere, edele houding, een bloem zo rein, schoon en geurig moest van meer dan gewone, wel van goddelijke oorsprong zijn. Als symbool van zuiverheid en majesteit droegen de Grieken de lelie op aan Hera, de hemel-moeder waar de lelie aan ontstaan zou zijn. Jupiter die verlangde dat het kind Hermes onsterfelijk zou zijn vroeg aan de god Hypnos, de god van slaap, een narcotische drank klaar te maken die hij aan Hera gaf om op te drinken. De koninginmoeder viel in een gezonde sluimer en Jupiter legde de kleine Hermes in haar handen zodat die kon drinken van de goddelijke melk die zeker onsterfelijkheid zou verlenen. Het kind, verheerlijkt met het goddelijke voedsel, dronk sneller dan hij kon slikken zodat hij wat van de melk morste zodat dit op de aarde viel. Onmiddellijk ontsprong daaruit de witte lelie die de zuiverheid en majesteit weerspiegelt. Zo ook bij de Romeinen, waar Juno de melk leverde.

De Grieken en Romeinen kroonden hun bruiden met lelies, wat een puur en vruchtbaar leven zou symboliseren. Diana, Venus en Juno werden dan ook met deze bloem afgebeeld. Het symbool van maagdelijkheid en reinheid. Breek zo’n plant niet. Vooral als een man dit doet brengt hij hiermee de reinheid van zijn vrouwelijke gezinsleden in gevaar.

De lelie is al sinds de oudste tijden door de Perzen en Syriërs geëerd en gold al vroeg als zinnebeeld van reinheid en onschuld. Zo ging het ook in het Christendom over. Van Juno werd het de maagd Maria, het embleem van sterfelijke schoonheid en zuiverheid. De stuifmeeldraden werden verwijderd omdat die de bloem bevlekten en zo werd de bloem maagdelijk gehouden. Bij schilderingen in kerken is de lelie altijd zonder stuifmeeldraden opgenomen. Zeer bekend is de lelie dan ook geworden door de leden van de H. Familie.

Maria, als symbool van reinheid, kreeg van de engel Gabriel, die haar de geboorte meedeelde, de lelie, het symbool van onbevlekte ontvangenis. De staf van de engel der verkondiging was al in de Byzantijnse tijd met leliën gekroond. Bij Jozef is de rode lelie een verbastering van zijn bloeiende staf en is ook bij hem het symbool van kuisheid. In Griekenland plaatste de priester tot kort een krans van leliën en koren op de hoofden van bruid en bruidegom als symbool van zuiverheid en overvloed.

Omdat de bloemen het bovenste stuk van de stengel bedekken met warme gele kleuren is ze het symbool van mooie kleding.

Limosella, slijkgroen. Symbool van geluk en rust, geluk, kalmte. Een kleine plant die in de modderige gronden niet opvalt, 2-10cm. Het groeit aan de randen van meren en de randen van stilstaande wateren.

Linaria, vlasbekje. Symbool van veronderstelling.

Anti demonisch kruid, in een dampend bad onder bed gedaan behoedt de persoon tegen betoveringen en kwade geesten. Ingedikt tot zalf en op de handen gesmeerd is het in staat om dan met de handen alle kwade geesten te laten verdwijnen door ze aan te raken.

Linum, vlas. Symbool van ik voel je vriendelijkheid, huishoudelijke bezigheid nut.

In de middeleeuwen was het spinnen huisarbeid. Aanvankelijk weefden de spinsters hun eigen garen. Vlas werd geweven door de vrouwen, Spreuken 31:13. Het vlas was aan Freya (vrouwe) gewijd, de godin van de lente en liefde, de beschermster van het huwelijk die toezag op het spinnen van de vrouwen. In de winter komt zij boven de aarde en doet onderzoek naar het spinnen. De meisjes die vlijtig waren worden door haar beloond, zij helpt hen om hun taak te vervullen. Het weinige dat luie spinsters gesponnen hadden wordt door haar bezoedeld. Het was een teken van rijkdom, de linnenuitzet bij het trouwen voor elkaar hebben was een teken dat men het goed voor elkaar had.

Goethe: in Hermann und Dorothea “Nicht umsonst bereitet durch manche Jahre die Mutter. Viele Leinwand der Tochter, von feinem und starkem Gewebe.”

Vandaar een lint: Symbool van “ik voel al mijn verplichtingen”.

De kunst was om een zo gelijk en lang mogelijke draad te maken.

In de oudheid kan die draad ook bezien worden als de “levensdraad”, die gesponnen wordt door de Noorse Nornen, de Romeinse Parcen en Griekse Moiren, die op elk moment af kon breken. Op de spindel werden de draden getrokken die verschenen in de religieuze beelden van het levenslot. De eerste der Nornen, Oerd, Urth, begon de levensdraad te spinnen bij de geboorte, de tweede, Werdandit, spon eraan voort en ver­stren­gelde twee levensdraden op de bruiloft, de derde Skoeld, knipte de draad door bij de dood. (zie Atropa)

Exodus 28 vers 3 en 5 schrijft voor dat er voor Aaron en zijn zonen en de hogepriesters klederen gemaakt zouden worden tot heerlijkheid en sieraad, van goud, hemelsblauw, purper en scharlaken, fijn van kleur en stof. De priesters droegen in oude religies, in Egypte als bij de Joden, zachte witte linnen kleden, het symbool van licht en reinheid. Deze oude Egyptische/Aziatische cultusgebruiken gingen later in Europa over op de Pythagoreïsche en is bewaard gebleven in het witte koorhemd, alba sacerdotalis, dat in de christelijke kerk tot op de huidige dag gebruikt wordt.

Lobelia, symbool van onderscheid.

Lobelia cardinalis, de scharlaken lobelia groeit rechtop tot anderhalve meter hoog. De prachtige scharlakenrode vlammetjes staan trots in trossen die naar 1 zijde gekeerd zijn. Zo genoemd naar de kleur, de kardinaal of deurbewaarder.

Symbool van kwaadwilligheid.

Lobelia syphilitica, Lobelia is zo genoemd naar Matthias de Lobel, 1538-1616, een Vlaamse auteur en botanist van James 1 van Engeland. Hij was een leerling van Linnaeus, die deze plant ontdekte in de moerasbossen van Canada. Hij noemde deze plant een algemeen geneesmiddel tegen venerische ziektes, vandaar syphilitica.

Lobularia, schildkruid, symbool van waarde (innerlijk) achter schoonheid.

Deze zoet geurende eenjarige, met zijn opvallende witte bloemen, kent vrijwel iedereen. Het is een laag blijvende witte bodembedekker, geschikt voor bloemperken, langs randen en in bloempotten. Dit plantje bloeit de gehele zomer tot aan de winter, kan redelijk tegen de kou.

Lolium. Symbool van gebrek, fout, ondeugd.

Lolium temulentum, dolik komt in koren voor, vooral in haver. Het is een van de kruiden waarvan men dacht dat het koren hierin veranderde.

Het vergiftigde bestanddeel van dolik werkt verlammend. Brood dat deze korrels bevat is bedwelmend vooral als het warm wordt gegeten. Deze bedwelming stijgt naar het hoofd, veroorzaakt oogontstekingen, zelfs blindheid, duizelingen en een soort van dronkenschap. Om die reden werd het wel dronken dolik genoemd. Bij hevige aantastingen kan het zelfs de dood veroorzaken.

Lobel; ‘de schadelijke damp van de Lolium rijst tot in de hersenen en maakt een dronkenschap en draaiing in het hoofd die weinig verschilt van dolheid. Waardoor dat van het gewone volk meer dan genoeg bekend en gehaat is en vooral in Provence, Languedoc en overal in Frankrijk waar dat genoemd wordt yvraye, wat betekent als dronkenschap of dronken makende en ook in Normandië, Nederland en Engeland en niet alleen als het meel daarvan in het brood gebakken wordt, maar noch veel meer als het gedaan wordt en gekookt in de bieren en ale zo verdrukt het en verduistert de hersenen met een onrustigheid en slaperigheid en maakt alle andere leden fats’.

Lonicera, kamperfoelie. Symbool van de liefdesband, broederlijke liefde, banden van liefde, lieflijkheid van gezindheid.

Bij de schepping zie een engel: “Ik zal deze plant overal in het wilde bos brengen, waar ze zal groeien overgroeit ze de bomen totdat haar bloemen begraven zullen zijn tussen het groene loof van de bomen. Alle zoete geuren van de zomer zullen rond haar vloeien. Waar de kamperfoelie gezien zal worden zal ze genegenheid tonen, getuigenis van een goed hart dat opklimt tot wat het liefheeft tot die sterft, maar ze zal niet gaan naar diegene waar ze niet aan getrouwd is, want eens omwikkeld door zijn aanhankelijkheid zal ze daar groeien, leven en dood gaan.

De tuinkamperfoelie is een embleem van aanhankelijkheid en betrouwbaarheid. Als woodbine bindt het en omarmt het struiken en bomen als de lieflijke’ Queen Titania fluistert tot de arme betoverde Nick Bottom, de wever:

“Sleep thou, and I will wind thee in my arms.

So doth the woodbine the sweet honeysuckle

Gently entwist”.

Lonicera xylosteum, de laatste naam komt van het Griekse xylon: beenhout, knekelhout. De rode kamperfoelie heeft houtachtige stengels die in het merg een holte vormt. Het is de heksenkers, been-, knekel- of zielenhout. Deze kamperfoelie heette ook wel duivelsmartelhout, Duits teufelsholz, men geloofde dat de duivel er heiligen mee kastijdde. Symbool van de (rode) kleur van mijn noodlot.

Lotus, hoornklaver. Symbool voor wraak.

Lotus corniculatus: het vogelpootje is een meerjarig, bossige of klimmend plant die tot een halve meter hoog komt. Het plantje geeft gele bloemen in een scherm, als een klavertje. De wraak komt vanwege de bloemvorm, vgl. corniculatus: kleine horens, de top van de peul zou op een hoorntje lijken, hij heeft de stekels op zouden wij zeggen.

Lunaria, Judaspenning. Symbool van ongeloof.

Bekend is wel de naam Judaspenning, die ontstaan zou zijn nadat Judas als loon voor zijn verraad de zilverlingen weggooide. Op de plaatsen waar ze op de grond kwamen ontstonden deze planten die alle jaren weer de zilverlingen laten zien als een herinnering aan het verraad van Judas. Door Judas is ze het symbool van ongeloof geworden.

Dodonaeus: Het ‘geld van de paus’, heet de plant hier en daar in Brabant, dit naar het Franse monnaie de Pape, omdat de tussenschotten van de hauwtjes op zilveren muntstukjes gelijken. Dit symbool komt voor bij de Engelsen. Daar heet de plant honesty, dit naar de zaden die je zo in de ronde, doorzichtige peul ziet liggen. Ze verbergt niets. Symbool van eerlijkheid, oprechtheid.

Lupinus, lupinen. Symbool van verslindend, vraatzucht.

Lupines is afgeleid van het Latijnse lupinum, van lupus, een wolf, de plant vernietigt het land zoals de wolf het woud. Letterlijk vertaald, vernietiger. In Duitsland wordt de plant dan ook Wolfsbohne genoemd, Frans feve de loup De afleiding van de naam lijkt wat vreemd, dat deze groenbemester het land zou vernietigen. Voor 1900 werden ze echter weinig gebruikt. Men vertelde ervan dat de varkens er ziek van werden. Ze werden dan ook zelden gezaaid, hooguit op arme gronden, maar daar groeiden ze ook slecht. De oude soorten werden zelfs gedroogd door het vee niet gegeten. Het zou ook naar de wolf genoemd kunnen zijn om de grijsachtige wollen bekleding van de peulen.

Lythrum, kattenstaart. Symbool van pretentie, schijn.

Lythrum is afgeleid van het Griekse lythron, bloed, de hoofdkleur van de bloemen of van lytron: met bloed bevlekt. De kattenstaart is een mooie statige plant, maar opgegroeid uit bloed. De rode kleur uit de bloemen werd wel gebruikt om suikergoed te kleuren. Gebruikt om goud te vervalsen niemand mocht “eenich partijke bij sinnen goude” leggen op straffe van drie goudstukken, Dodonaeus.

Tot de planten die Shakespeare koos tot Ophelia’ s tragedie be­hoorden crow flowers, nettles, daisies and long purples. Crow (ed) flowers zijn de koekoeksbloemen, ze duiden op zuiverheid en vertrouwen, de netels steken naar de snelle, het is het symbool van het voorbijgaande, de daisies, madelief, betekenen onschuld en maagdelijk­heid en long purples, kattenstaart, zijn de koude hand van de dood. Een vergeten symboliek.

Magnolia, beverboom. Symbool voor natuurlijke liefde, waardigheid.

In Amerika is er de zo genoemde umbrella-tree, Magnolia grandiflora, die de naam niet alleen heeft vanwege de vorm, maar schaduw verschaft door zijn geweldige bedekking van bladeren. Toch is de hoofdkracht van de magnolier, zoals de Fransen zeggen, de zoete zware, geurige wasbloem. Die, zoals de bloem vol groeit, de boom of struik als een berg van maagdelijke witheid bedekt. Deze soorten bezitten vrijwel allemaal grotere bloemen en grotere bladeren dan enig andere boomgroep.

Magnolia: Symbool van volharding.

Magnolia glauca, deze blauwe magnolia groeit in de vochtige bossen van midden en zuid Amerika en wordt 6‑8m. hoog. De sweet swamp geeft middelgrote komvormige 7cm brede, roomwitte, zeer geurende bloemen in juni-september. Deze boom kan als een van de weinigen tegen schaduw en vochtige gronden.

Malus, appel. Symbool van vruchtbaarheid en zo van verleiding.

Volgens velen is het de vrucht van de Bijbel die Eva plukte.

De appel had Gaa aan Hera, bij haar huwelijk met Zeus, geschonken als symbool van vruchtbaarheid. Dionysus zou de ontdekker van de appelboom zijn geweest die hij aan Aphrodite (godin van de liefde) schonk, waardoor de appel een erotisch uitstraling kreeg. De godin van de hemel, Freya, die ook de godin van de geboorte was, nam, toen zij hoorde dat koning Rerir be­droefd was omdat hij geen afstammeling had, een appel, het symbool van de vrucht­baarheid, uit haar eigen voorraad en liet die naar de koning brengen en liet die appel in zijn schoot vallen. Hij bekeek de appel eerst aandachtig en toen hij begreep waaraan hij dit geschenk te danken had snelde hij naar huis en gaf de appel aan zijn vrouw te eten. Tot zijn grote vreugde schonk ze hem een zoon toen haar tijd gekomen was, Volsung, de grote Noorse held.

Het erotische beeld van de mythologie werd ook aan de appel toegedacht, eva-appel, appel van sneeuwwitje, eris-appel.

Naar Oud‑Germaanse voorstelling is de appel het symbool van de moederborst en aankomende liefde. Appels zijn lieflijk en wekken liefde. Als een jongeman een meisje een appel in de hand drukte dan betuigde hij zijn liefde. Heeft zij niet lief, dan laat ze de appel vallen.

Als symbool van vruchtbaarheid verschijnt de appel op de huwelijksdag. Voor het bruidspaar droeg men een schaal met appelen. De bruid droeg een appel op de borst die ze ‘s avonds voor 12 uur met haar man delen moest zodat ze later de kinderen licht kreeg.

Symbool van volmaaktheid.

De appel lijkt meer door zijn ronde vorm als een symbool van volmaaktheid gekozen door de Europeanen. Voor de Romeinse keizers was ze het symbool van wereldlijke macht. Zo ook in de middeleeuwen, de rijksappel was een volkomen bol met bovenop de beeltenis van Nike, de godin der zege, die beeltenis werd later vervangen door een kruis.

Malus, bloem: Symbool van voorkeur. Met de Driekoningen schemert het in de boomgaarden van de witte sterren. Maar koele snijdende oostenwinden geven een terugval en brengen weer vorst. Na enkele boze dagen lokt eindelijk weer de blije lucht en komt het sterretje weer ongeschonden tevoorschijn. Alleen het wit heeft de bloem afgelegd, tenminste aan de buitenkant is die met rood overtrokken, een overigens uiterst lief perzikrood zodat het bloempje eruitziet als een bakvis met blozende wangen. Waar de perelaar altijd in het wit gaat is daar het verschil met de appel die ook rode of roze wangen kan hebben.

Een witte appelbloem geven betekent zoveel als ik geef de voorkeur aan je zuiverheid, frisheid, een roze meer aan opwinding.

Malva, kaasjeskruid. Symbool van weldadigheid, zaligheid,

Kaasjeskruid, omdat de vruchten op kaasjes lijken of op shirtknopen. Het zijn de originele marshmallows, oude Engelse namen zijn mersmalewse en mershe mallowe. De marshmallows die gemaakt worden van meel, stroop, gelatine en suiker werden oorspronkelijk gemaakt van de wortels van deze plant. Die plant groeide in moerassen, de marshes van de Thames.

Symbool van moederlijke tederheid.

Malva stamt van het Griekse malas­soo: week maken, het kruid bevat in alle delen een slijmachtige stof die verzachtend werkt op de verharde slijmvliezen. Dat werd in de apotheek gebruikt als halswater om te gorge­len en tegen hoest. De wortels werden wel aan kleine kinde­ren gegeven, als de tanden doorkwamen, omdat ze een zacht verdo­vende werking bezit­ten. Als verzach­tend ge­nees­middel werd ze gebruikt tot heling van wonden en het verdrij­ven van schij­ven, verhardin­gen, in de uiers van koeien e.d. Omdat de brij van de slijmachtige Malva sinds de oudste tijden voor breiomslagen gebruikt werden, het symbool van moederlijke tederheid. Violen zijn symbolen van ootmoed, blanke leliën van zuiverheid en Malva van zachtmoedigheid. Een drietal schone deugden.

Mandragora, mandraak, alruin. Symbool van kwaad, verschrikking.

De wortel had naar Avicenna de gestalte van een mens. In de mythologie is de mandraak een wijszeggende, demonische geest of een klein half duivels wezen in mensengestalte die de bezitter rijk zou maken. Groeide onder een galg, door een alwetende vrouw onder zekere bezweringen uitgegraven in de tijd van de zonnewende en het laatste maandkwartier, dan alleen klinkt nog een klagend gejank uit de bodem van de bezworene op. De alwetende vrouw neemt de wortel in haar armen en zie, de wortel strekt zich reeds, ze draagt het naar huis en zet het op een bed. Maar hoe ziet het eruit. De haren vallen lieflijk naar beneden als een mensenkind, daar verschijnen borsten op het vreemde lichaam, als vervanging voor de ogen steekt de vrouw een paar jeneverbessen op die betreffende plaats, die bessen worden al gauw echt, niet ovaal maar rolrond. Sinds de vrouw eenmaal de vreemde vorm uit de weerspannige aarde heeft gehaald en het vormsel leven heeft gegeven hangt het met lijf en ziel aan haar, ondanks dat het qua grootte met een driejarig kind vergeleken kan worden. Als ze verzuimt om het schepsel te baden huilt het zo luid en verschrikkelijk dat het niet om aan te horen is. Daarbij moet het in onvermengde, zuivere wijn gebaad worden. Uitgewassen tekent het wezen zich in zijn ganse duivelse boosheid. Daar springt het over huizen en daken, een angstige bewoonster achterlatend, om haar zorgen lachend en honend, dan weer vertoont het in de schoot der aarde een verborgen schat, die de vrouw uitgraaft en haar met rijkdom overspoeld. Maar aan deze rijkdom hangt een hellevloek, ze wordt niet gelukkig in het bezit, het geld brengt onvrede, ja moord en doodslag in haar familie, haar vader sterft wegens hoogverraad, haar man en haar broer vechten tegen elkaar om de alruin, die om haar tranen spot, het brengt haar met zijn duivelse streken tot waanzin zodat ze tenslotte onder dezelfde galg haar ziel uitsteekt.

Matricaria, kamille. Symbool van rust, sterkte, nederigheid en volgzaamheid.

Het kruid behoort tot de oudste artsenijmiddelen. In de 16^de eeuw geloofde men dat Moeder Maria ze eigenhandig voor de vrouwen uitgezaaid had, uit dankbaarheid voor de aan de weg staande kamille moesten ze een knik maken. Een specifiek vrouwenkruid.

Het is een van de geliefdste huismiddelen, bezit het voordeel dat het in de meeste gevallen onschadelijk werkt. Voor de komst van kinine werd het algemeen gebruikt als koortswerend middel. Een rustgevend kruid. Zie Anthemis.

Matthiola, violier. Symbool van voortdurende schoonheid.

Violieren zijn mooie bloeiende en geurende planten die bekend zijn in vele kleuren, enkelen als dubbelen. De dubbele vormen worden gekweekt voor de snijbloemencultuur, de enkelen voor zaadwinning. Je kan ze zo zaaien dat ze in de herfst of voorjaar bloeien, de ‘Queen of Brompton stocks, maar ook in de zomer, de ten weeks stocks die 10 weken na zaaien een bloem produceert.

De ten week stock’s zijn zo ook een symbool van vlugheid, vaardigheid.

Medicago, lucerne. Symbool van leven.

Lucerne is meerjarig, kan 6 maal in jaar gemaaid worden en verarmt de grond niet. Integendeel, het gewas verrijkt de grond en maakt gezond vee vet, maakt de zieke heel. Werd veel aangeplant, vooral in de arme verbrande, in de zomer waterloze gebergtegebieden. De wortel gaat nl. zeer diep.

Bij de Romeinen werd het al eeuwige klaver genoemd omdat het gewas jaren achtereen op hetzelfde veld kan blijven staan, kan wel 20 jaar oud worden. De zeer lange penwortel kan wel tot 2m halen, daardoor lang leven. Eeuwige klaver, Duitse Ewiger Klee.

Melissa, citroenmelisse. Symbool van sympathie.

Melissa is Grieks voor een honingbij. Het is de naam van een nimf in de Griekse mythologie die de jonge Zeus zou hebben opgevoed. Ook de priesteressen van Demeter droegen deze naam.

Demeter had een oude vrouw, Melissa, in haar mysteriën ingewijd. Toen zij de nieuwsgierigheid van haar vriendinnen niet wilde bevredigen werd zij door hen gedood. De moordenaressen werden met de pest gestraft. Uit het lijk van Melissa liet Demeter haar trouwe dienaressen ontstaan, de bijen. Later werd het een meisjesnaam in Griekenland die door de dichters van de 16^de eeuw herleefde.

Melissa werkt zacht en lieflijk op de maag en hart, geeft daardoor lieflijke dromen en maakt de mens zacht van gemoed. De bekende karmelietengeest, melissegeest of -extract, Eau des Carmes, werd oorspronke­lijk door de karmelietenmonniken tegen onpasselijkheid, lichte flauwtes, verlammingen ed. gebruikt. Paracelsus beval het aan voor een complete renovatie van de mens, een soort verjongingskuur. De renovatie werd vooral aanbevolen voor zwartkijkers.

Mentha, munt. Symbool van kracht.

De meningen hierover waren verdeeld. De munt moest, volgens de ouden, niet gebruikt worden in tijden van oorlog omdat ze het lichaam koud maakt wat zou blijken doordat ze het zaad verminderde. Volgens anderen zou het juist potentieversterkend werken, waardoor de mannen die zich aan Amor hadden overgegeven verzwakt aan het oorlog voeren meededen. Dioscorides meent dat ze het ontvangen zouden beletten, waardoor de vrouwen dan niet zwanger werden en zo schadelijk zou zijn voor oorlogen “als veel Volxc verslindende, daer wederom andere in de plaetsche dienen te komen.”

Symbool van warmte van gevoel, hartelijkheid.

Mentha x piperita, de pepermunt is niet eerder ontdekt dan in de 17^de eeuw, eerst in Hertfordshire door een Dr. Eales, dan in Essex bij de geneesheer en botanist S. Dale. De nieuwe plant werd vermeld door J. Ray in “Stir­pium Britannicarum”, 1696, als een munt: “Sapore fervido piperis”, met de fiere smaak van peper, vandaar de naam pepermunt. Een merkwaardige om­schrijving, werkte zijn tong als de ogen van een kleurendove? Peper gold altijd als warm, pepermunt is ook eerst verwarmend maar later zeer verkoelend.

Symbool van sentimentele warmte.

Mentha spicata, de speermunt of groene munt is in Engeland ook wel bekend als heart mint. Culpeper noemt het een Venuskruid, het stimuleert lichamelijke lusten.

Mentha pulegium, polei. In oud-Frans was het puliol real en later werd het pulyole ryale (pouliot royal) zodat de koninklijke penning, de Engelse penny royal ontstond. Het was een koninklijk kruid. Gerard, 1597, vermeldt zijn geweldige krachten tegen vlooien en onderscheidde de koninklijke van de wilde tijm, een andere pulegium. Plinius zegt dat vlooien gedood worden door de geur van gebrande bloemen. Pulegium regale is zo een koninklijke vlooienvanger, of koninklijk geld, zo naar zijn medische waarde. Symbool van vlieg op.

Menyanthes. Symbool van kalmte, gemoedsrust,

Deens bokkenblad of waterdrieblad is een van onze mooiste inlandse planten, groeit soms overvloedig in stille waters. Behoort tot de gentiaanfamilie. Bevat bittere stoffen die o.a. tegen de koorts werken. Hiervan wordt een galbitter getrokken die als versterkend en universeel middel gebruikt wordt.

Mercurialis, bingelkruid. Symbool van goedheid.

De god Mercurius toonde de sterfelijken de goede kwaliteiten van een kruid dat naar hem genoemd was. Plinius verhaalt van de goddelijke geste en voegt toe dat plant, onder de Grieken, bekend was als kruid van Hermes, bij de Romeinen wordt het algemeen Mercurialis genoemd, zijn Latijnse equivalent. Naar Hermes, als god van handel en winst, wordt de kunst van het goud maken Hermetiek genoemd en naar het zegel van Hermes, een mengsel waarmee de alchimisten die de kunst beoefenden hun flessen lucht dicht te maken, is bij ons het luchtdichte nog altijd hermetisch.

Mesembryanthemum, ijsplantje. Symbool van de hand gewezen, uw blik bevriest me.

IJsplantje heet zo omdat de plant geheel bedekt is met glinsterende blaasjes, als een laagje ijs. Afgesneden takken kunnen dagenlang in de zon te drogen liggen zonder dat uit de blaasjes het vocht verdampt. Het blad werd gebruikt als een verkoelend middel.

Mimosa, kruidje roer me niet. Symbool van gevoeligheid.

Mimosa, Grieks mimeo: ik maak een beweging, Latijn mimus: mimisch, het is een verwijzing naar de prikkelbaarheid van sommige soorten alsof ze dierlijke gevoeligheid kunnen nabootsen. Nabootser omdat ze een verwelkt blad nabootsen. Het kruidje roer mij niet vouwt zijn bladeren bij de minste beweging of met warm weer. Het kruidje roer mij niet is afkomstig uit Brazilië waar grote uitgestrektheden met dit gewas begroeid zijn. Het kan wel voorkomen dat een dief zich in dit struikgewas wil verstoppen en zich dan duidelijk verraadt omdat alle bladeren zich opvouwen. De bewegingen zijn het best in jonge planten.

Mimulus, maskerbloem. Symbool van zachtheid.

Mimulus moschatus, deze muskus geurende maskerbloem geurt heerlijk. Een geur die de laatste jaren, met zijn hybriden, verdwenen is. Die geur stemt je zacht.

Mirabilis, nachtschone. Symbool van timide.

De Engelsman Gerard, 1597, vertaalde het Spaanse Maravilla del peru, als marvel of Peru, dit naar de overdaad van vele geurende en in de avond openende bloemen en de introductie vanuit Peru. Het is de Engelse four o’ clock, Franse belle de nuit, de nachtschone, Ze openen met bewolkt weer of laat in de middag, vandaar de naam, en sluiten tegen de ochtend. Wonderbloem. Het fraaiste in dit gewas is dat op een struik vele en verschillende bloemen staan die bijna nimmermeer op elkaar lijken en zelfs lijkt de ene helft van de bloem dikwijls niet op de ander zoals men in sommige landen de weeskinderen plagt te kleden zodat de ene helft wit en de andere geel is en de ene geel en de andere rood of paars wordt gevonden. Deze bloemen beginnen ’s nachts open te gaan en trekken zichzelf drie uren voor middag in en verflensen geheel. Dan alle dagen komen er nieuwe voort die verschillend van kleur zijn van juli af tot oktober.

Morus, moerbei. Symbool van wijsheid.

De boom was aan Minerva geheiligd en gold als symbool van verstandigheid. De verstandige Theophrastus kende de boom al. Het was een symbool van wijsheid omdat ze zich niet haast en bladeren en vruchten niet vroeg laat uitkomen zodat ze door de vorst niet beschadigd worden. Het is een voorbeeld van een wijs en verstandig man die zich niet haast, alles overziet en niet alles tevergeefs in het werk stelt. ‘De late moerbei bloeit wanneer de kou verschiet. Veel mensen heten wijs op aarde, al zijn ze ‘t niet. De dwaze schamen zich, de moerbei kent haar tijd’.

Morus nigra, zwarte moerbei. Symbool van ik zal je niet overleven.

Pyramus en Thisbe: beroemd Babylonisch liefdespaar, waarvan de tragische geschiedenis dankzij de Metamorfosen van Ovidius tot de wereldliteratuur behoort.

“Pyramus en Thisbe mochten van hun vaders elkaar niet ontmoeten; ze spraken elkaar slechts door een spleet in de gemeenschappelijke muur van hun aanpalende huizen. Op een dag spraken ze af ergens buiten de stad. Thisbe kwam als eerste op de afgesproken plaats. Geschrokken door een toevallig voorbij komende leeuwin vluchtte ze en verloor daarbij haar sluier, die door de leeuwin met haar bebloede muil besmeurd werd. De later komende Pyramus vond de sluier en dacht dat zijn geliefde door een wild dier was verslonden. Wanhopig doorstak hij zich met zijn zwaard. Thisbe, die was teruggekeerd, vond de stervende jongeling en benam zich eveneens het leven. Het bloed spatte op een daar groeiende moerbezieboom; de vruchten van deze boom, die voordien wit waren, zijn sindsdien zwart als teken van de rouw”.

Mos. Symbool van moederlijke liefde.

Dit zal naar de zachtheid zijn.

Myosotis, vergeet mij nietje. Symbool van herinnering, echte liefde, vergeet me niet.

Vergeet mij nietje is het bekende kleine plantje dat zich vrijwel altijd verstopt in het gras van de oevers. Bij de sierlijke bloe­m steekt een anderskleurige punt uit waaromheen de kroonbladen in een rond vlak liggen, als een mensenoog. De verlief­den zagen in de bloemen het lichte blauw, de kleur van trouw, de afbeel­ding van hun ogen.

De verliefde schonk ze aan het meisje waardoor zij zich hem steeds herinnerde.

De legende verhaalt van de stervende knecht die een hand vol van deze bloemen naar zijn meesteres wierp met de woorden vergeet mij niet. Of een verliefde die de plant wilde plukken, verdronk en zijn laatste woorden waren....

Deze plant wordt dan ook gebruikt als het zinnebeeld van trouw en terugkerende liefde. Als je van de bloem droomt betekent het dat iemand van je houdt.

Myrtus, mirt. Symbool van liefde glorie, eer, pure liefde en vruchtbaarheid.

Mirt heeft sinds de oudheid een associatie met vrede, liefde en onsterfelijkheid. In de Bijbel is ze het beeld van de heerlijkheid van het Beloofde Land in tegenstelling met de toestand in Exodus. Jesaja stelt tegenover de doornstruik dan ook de mirt. Bij het Loofhuttenfeest moeten de Joden zich van citroenen, palmtakken, mirten en wilgentakken voorzien. De vereniging van deze planten noemt men Argang minim, Ze waren het zinnebeeld der schepping, de citroenboom vertegenwoordigde de Schepper, de palmtakken het geestelijk deel der schepping, de mirt was de hemel, en de sterren, de treurwilg de aarde met haar talrijke bewoners.

De Hebreeuwse naam voor mirt is hadas of hadassah, dit is de originele naam van Esther, een meisje bekoorlijk van gestalte en schoonheid. Het was niet alleen een symbool van vrede, maar ook van gerechtigheid. Ze noemde haar Hadassah omdat ze rechtvaardig was en daarom werd ze vergeleken met een mirt. (Esther 2: 7)

Met de mirt is niet alleen hoop, maar ook het geluk en ongeluk van het leven verbonden. Zijn aanblik werpt een doorschijnend licht op het verleden en een zonnestraal van hoop in het hart van de bruid. De mirt stamt uit het Paradijs. Adam en Eva werden door een engel met vlammend zwaard uit het paradijs verdreven en gingen wenend de laatste maal door de vruchtbare tuin, naar de vrucht beladen bomen, de schitterende bloemen. Aan de weg stond de vriendelijke mirt, Adam strekte zijn hand uit en brak een twijg af om een aandenken aan die zalige tijd mee te nemen. Buiten plantte hij die twijg in de aarde en begoot die met hete tranen. En daar groeide het op tot aan de huidige dag, een herinnering aan gelukkige tijden. En daarom draagt ook de gelukkige bruid op haar huwelijksfeest de mirtenkrans, die ze een heel leven lang zal bewaren als een herinnering aan deze gelukkige dag. De altijd groene bladeren zijn een zinnebeeld van de hoop op een paradijs van geluk, dat wij op aarde alleen in de liefde kunnen vinden. (zie bruidskrans) In het normale leven worden deze kruiden weinig als kruid gebruikt omdat ze onvruchtbaarheid tot gevolg kunnen hebben. Daarom is ook de mirt gewijd aan de liefdesgodin Aphrodite. De mirt is het hoofd van de passie- of liefdesplanten, bezit niet alleen de kracht om te inspireren maar ook om liefde te behouden.

Robert Schumann heeft zijn mooie lied (Lieder der Braut) de mirt tot titel gegeven.

Symbool van de dood.

De mirt werd veel gesneden in zuidelijke landen voor de feestdagen van heiligen of in processies gebruikt. Mirtekran­sen werden gedragen door magistraten en overwinnaars van Olympische Spelen. Als hoofdkrans was de mirt vooral in gebruik wegens haar sier en reukwaarde die haar boven andere kransen uittilde en de damp van alcohol kon tegengaan.

De kransen werden door artiesten gemaakt wiens kunst het was om de bloemen symbolisch te vertalen met verschillende ideeën. Zo was er een krans voor overwinnaars, voor poëten e.d. De taal der bloemen in de Oriënt werd vertaald in die kransen. De mirt was voor de overwinnaar het wel begrepen soort van ap­plaus. Het was bij de ouden de wens om de doden dat mee te geven waar ze in hun wereld van gehouden hadden, de ouden kroonden zo de lichamen met mirt. Dit gebruik werd lang volge­houden totdat de kerkvaders dit verboden omdat het een heidens gebruik was. Een zo oud en algemeen gebruik verbiedt men niet zo maar, men drukt er de gevoelens van de treurende mee uit. Een verbod uitvaardigen is gemakkelijker dan hem op te volgen en de resultaten zien we nog steeds bij een begrafenis. Bloem­takken of bloemenkransen worden nog steeds gemaakt en op de kist gelegd. Mirtekransen waren in het begin van deze eeuw in Engeland nog in gebruik. Afbeeldingen van die kransen zien we nog wel op de kisten of grafstenen. Aan dit gebruik heeft ze de naam van dodenmirt te danken.

Narcissus, narcis. Symbool van egoïsme, zelfverheerlijking, zelfliefde, narcisme.

Narcissus poeticus, de Narcis was in de mythologie een beeldschone jongeling die ongevoelig was voor vrouwenlief­de. Hij zou zijn leven lang jeugdig en mooi blijven, mits hij zijn eigen gezicht niet zou zien, dat zou zijn dood betekenen. Eens op jacht in de olijvenbossen werd hij door de nimf Echo met hartstochtelijke liefdesovertuigingen overvallen. Hij ontliep haar, maar zij volgde hem op de voet al roepende, bemin zonder bemind te worden. Echo verteerde van verdriet en spijt zodat slechts haar stem de laatste lettergrepen, van wat tot haar gezegd werd, kon herhalen. Uit jaloezie spande een aantal afgewezen meisjes tegen hem samen. Ze vroegen de godin Nemesis wraak te nemen voor deze geringschatting tegen hen en de liefde. Ze bracht hem ertoe om na een jachtpartij verkoeling te zoeken bij een bron. Moe van de tocht en bekoord door het kristalheldere water wil hij zich verfrissen en ziet zodoende zijn gezicht. Hij wordt daardoor verliefd op zichzelf waardoor hij langzaam maar zeker wegkwijnt. Toen men zijn lichaam wilde gaan halen was die verdwenen en een schone welriekende bloem was op die plaats ontstaan.

Die fabel zou op de dichtersnarcis slaan, Narcissus poeticus, (van de poëten). Die heeft een gele met rood omboorde bijkroon midden in een krans van zuiver witte bloemen en doen aan de pronker denken die door een kring van schonen omringd is waarmede hij geen ge­meenschap heeft. De rode vlek, die veroorzaakt werd door zijn vuistslag op zijn blanke borst, wordt gesymboliseerd door die rode krans midden in de witte bloem. De bloem bezit een be­dwelmende geur en is zo geplaatst dat die alleen naar zichzelf kijkt. Als men goed kijkt ziet men dat de kop zich met tranen vult.

Homerus stelt dat, ofschoon de narcis de hemel verheerlijkt en de aarde door zijn schoonheid, het terzelfder tijd gekte, stomheid en zelfs dood veroorzaakt. Daarom kransten de Grieken Dionysos, de Eumenides en de Parcea met de witte sterren van deze bloem. Ze werden omkranst met de lichte bloemen, de kalme bogen van de dood. Sophocles noemde het gewas ook de kransbloem van de goden van de onderwereld als Pluto en Proserpina. Hij verhaalt dat de noodlotsgodinnen, Furiën, kransen van narcissen droegen als symbool van vergetelheid. Sophocles noemde het de guirlande van de helse goden omdat de zwaar zieken en doden waardig waren om een kroon te dragen van zo’n bloem. Het is opgedragen aan de Furies, die personen verdoofden voor ze te pijnigen. Ze gebruikten de narcis om hun slachtoffers te verdoven en later te pijnigen. Zag men in zijn droom narcissen dan betekende dat ongeluk.

Die verdoving is mogelijk omdat zelfs de minst ruikende bloemen slaperigheid veroorzaken of naar de verlammende werking van een alkaloïde dat zich in de bollen bevindt., vergelijk de naam narcose.

Narcissus jonquilla. Symbool van ik verlang een blik van genegenheid terug.

Is zeer welriekend en is bij de Turken het zinnebeeld van verlangen. In sommige streken heet ze ook morgenbloem en wordt dan ook in Maria’s bloemenkrans gevlochten als zinnebeeld van de stella matutinu die aan de hemel prijkt als beeld van de H. Maagd.

“Een ster met leliewitte stralen

Met blanke lippen, gouden mond

Met geuren die bij de Nardus halen

Waar ze oprijst uit de mullen grond”. R.J.Pierik

Grote gele narcis. Symbool van ridderlijkheid. De narcis is een plant die als staf in St. Jozefs hand ge­bloeid zou hebben, Duits St. Josephsstab en Josephsstabel. Jozef vocht met meerdere jongelui om de hand van Maria, onder hen werden staven uitgedeeld om uit te zoeken wie voor haar bestemd was. Wiens staf ‘s nachts zou beginnen te groeien was de ware. Dat was Jozefs staf die niet alleen groen werd, maar ook bloeide en narcissen voortbracht.

Narcis, dubbel; Symbool van vrouwelijke ambitie.

Grote gele. Symbool van beschouwing.

De narcis bloeit in de tijd dat de geest vervuld is van het voorjaar en daarvoor geschikt is als Paasbloem.

Shakespeare kijkt naar de voorjaarsbloemen uit als hij Perdita laat zeggen:

“O Proserpina, For the flowers now that frighted thou lett’s fall

From Dis’s wagon! Daffodils”.

In de Winter’s Tale 4, 118 noemt hij daffodils: “Daffodils, That come before the swallow dares, and take The winds of March with beauty”. Perdita is hier gastvrouw voor haar pleegvader, de schaapherder, bij een vrolijke herdersfeest genaamd the feast of sheep-shearing. Ze verwelkomt haar gasten met bloemen. Ze zegt dat ze hen niet met de voorjaarsbloemen kan verwelkomen als daffodils, that come before the swallow…. en herinnert haar gasten aan de droeve gebeurtenis met Proserpina die bij haar kidnapping de lelies op aarde liet vallen die in daffodils veranderden toen ze de aarde raakten. Dit is mogelijk naar de hangende bloemhoofden, dit zien we ook bij violen en snowdrops, symbolen van verdriet en tranen.

De narcissen waren in vroegere tijden niet zo bemind, dit vanwege de maar gewone witte of gele kleur, er waren geen bijzonderheden zodat ze niet verzameld werden door rijke ban­kiers en dergelijke. Bij de narcis brak geen narcissenmanie uit zoals bij andere en apart gekleurde bloemen. De narcis gold bij vele schrijvers als een embleem van onbeantwoorde liefde, mogelijk naar het verhaal van de Narcis zelf. Ook omdat ze komen voordat de zwaluw dat durft, die gasten zijn van warme dagen en zonneschijn wat reden geeft tot vreugde en vriendelijke bejegening. Bij sommigen is de narcis een typisch voorbeeld van verdwijnend geluk en van misleidende hoop. Maar ondanks zijn duistere betekenis geeft de narcis, in de rol van de klassieke narcis, een erotische teken en behoort tot de oude wereldbloemen die de vroegere poëten aanbevolen als bruidsboeket.

Nasturtium, waterkers. Symbool van vaderlandsliefde, patriottisme.

Waterkers is een onopvallende plant die op vochtige plaatsen groeit en in helder water met wat liggende stengels.

Nelumbo, lotus. Symbool van leven brengende vruchtbaarheid mysterie, goddelijkheid.

De lotus geeft uiting aan het idee van bovenmenselijke oor­sprong omdat ze groeit op de oppervlakte van de wateren zonder in contact te komen met de massieve aarde en, ongeacht hoe modderig het water ook mag worden, zijn onbevlekte zuiverheid behoudt. De Nelumbo is werelds grootste reproductieve kracht, de kribbe van creatieve macht, de kribbe van de goden. Al in de Rigveda’ s, 3000 jaar oud, wordt de lotus genoemd waar de mensen voor knielen. Het heilige dat onbesmet uit de modder verrijst, als zinnebeeld van leven brengende vruchtbaarheid.

Boeddha zit in de lotushouding op zo’n heilige bloem. Ze is van de acht boeddhisti­sche emblemen. De 8 bladeren symbolise­ren de 8 waarhe­den uit Boeddha’s boodschap aan de wereld. Het symbool van reinheid, als een van de bloemen van de vier jaargetijden, het symbool van de zomer.

Lotus heeft een zeldzame vruchtbodem die gevormd is als een tol die men in de midden doorgesneden heeft. In het vlakke deel zitten ronde gaten waar de zaden ingegraven zijn, elk zaad heeft zijn eigen woonkamer met vaste wanden, een klein soort woonboot. Deze woonboot laat zich ronddrijven op het water als de ark van Noach. De curieuze zaaddozen zijn waar­schijnlijk de oorspronkelijke hoorn des overvloeds van de ouden, de cornucopia van Grieken en Romeinen.

De kelkvormige holte van de bloem is een triangle en zijn basis een cirkel. Dit is een embleem van eeuwigheid en van drie-eenheid. De lotus heeft zich als kunstuitdrukking over de volkeren van de oost verspreid. Bij de Suriers als een symbool des doods en zien we haar op de kop afgebeeld. Een bosje met 3 lotussen krijgt hier soms de vorm van een omgekeerde levens­boom, een symbool dat we nu zien in het ban de bom teken.

Het grote symbool van de Indische cultuur is de Lotusbloem. Deze bloem was de maat der dingen. Ze inspireerde tot gedachten over de schoonheid van Alles. In haar weerspiegelt zich de wereld. Het universum zelf ontbloeide uit de oerlotusbloem. Haar grote bloemen vullen niet alleen de Indische wateren maar ook hun literatuur.

Nemophila, bosliefje. Symbool van ik vergeef je.

Het bosliefje of babyoogjes, Engelse baby blue eyes die je onschuldig aankijken.

Nerium, oleander. Symbool van oppassen, gevaar.

De oleander is de roos van de waterbeken. Het gebruik als haagplant is weleens schadelijk geweest omdat het vee van deze plant eet en daarvan sterft.

Alle delen van de plant bevatten een vluchtig vergif, zelfs de uitwaseming kan gevaarlijk zijn. Er wordt verhaald dat een mens overleden zou zijn in wiens slaapvertrek de oleander aanwezig was. Vele sterfgevallen zijn bekend, vooral omdat de plant er zo onschuldig uitziet met de mooie zachtroze bloemen. Het omroeren van een hete drank met een takje hiervan zou al voldoende zijn.

Soldaten in Spanje zouden vergiftigd zijn doordat hun geroosterde vlees op spitsen van deze plant gestoken was. Dood volgde op het gebruik van de oleander hout als vleesprikker

Nigella, juffertje in het groen. Symbool van verwarring. Met andere planten wordt het verward als komijn en Agrostemma.

Juffertje in ‘t groen, jongvrouw in haren. in Fries jiffeke ijn ‘t grien, Engels, love in a mist, girl in green, Duits Gretchen in busch en Gretli im busch, de Gretel in bush, jongfern em gronen, Frans cheveux de Venus. Al die namen zo genoemd omdat de bloem aan de buitenkant groen is en omgeven door fijne groene omwindsel blaadjes. Een liefelijke naam, de helblauwe bloemen worden door groene vezels omgeven als het hoofd van een maag­delijke bruid met een weelderige haardos. Alleen maagden mochten in oude tij­den hun haren los laten hangen. Overal is de naam ge­lijk be­te­kend met een maagd, de bruid.

Nuphea, plomp. Het blad komt nogal eens voor in familiewapens. Het is het embleem van waarheid en trouw. De familie van der Meer voert drie bladen in haar wapen. Het blad verkondigt in de wapensymboliek, kuisheid, vreugde en scherpzinnigheid. Dat ze trouw vertolken komt doordat de bladeren als het ware beschermend over het water uitgespreid worden, waarmee wordt aangeduid dat ook de wapenvoerder voor de bescherming van het vaderland en voor het hooghouden van de eerbare naam, waarin uiteindelijk de deugd wortelt, zal instaan. Het begrip waarheid ligt ingesloten in de hartvorm van de plant.

Nymphaea. Waterlelie.

Bloem. Symbool van vervreemde liefde. De plant heeft een aversie met liefde, mogelijk naar de puurheid, het dragen van een waterlelie is genoeg om de liefdesband te breken.

Maar het blad is symbool van herroeping.

De fijne witte bloem is ook een symbool van zuiverheid van hart.

Symbool van kuisheid.

De waterlelie werkt negatief op het geslachtsleven. Zoals Plinius al ver­haalt dat de wortel 11 dagen lang gedronken, de nieren koud maakt en alle manlijke zaden wegtrekt en doodt. Over hete elizabethaanse aten de zaden en gepoederde rhyzomen in brood en vlees om kuisheid te krijgen. De witte is vooral het kruid der monniken, het symbool der kuisheid en werkt negatief op de geslachtsdrift. Om die reden werd ze vroeger gegeven aan mensen die daar moeite mee hadden of kuis wilden blijven. Monniken hielden de zuivere witte als goed werkzaam tegen het lonken van Venus. Die werking zou door Delphant en Balansard in 1943 wetenschap­pelijk bevestigd zijn.

De cirkelvormige bladeren bezitten een hartvormige voet. Het zijn zwaanvormige bladeren. Ze staan als versiering afgebeeld op de Friese vlag, de 7 waterleliebladeren. De Friezen namen 7 waterrozenbladeren als zinnebeeld van hun 7 eilanden in hun wapen op. In dit waterrijke gebied konden zij slechts winnen onder dit teken.

De lotus (Nymphaea) was bij de oude volkeren het beeld van de schepping uit het water en de bevruchtende werking van het water op het land. Door haar weelderige groeikracht was ze het symbool van leven en van de vruchtbaarheid der aarde. Ze was ook het symbool van de zon, oprijzende te midden van de golven van de oceaan.

De dichters beschouwen de lotus als een zinnebeeldige voorstelling van de ziel die gered is voor de inblazing van een kwade geest en over de kracht van de zinnen heeft gezegevierd. De bladeren worden vergeleken met de manen van leeuwen, waarover het water stroomt zonder ze te bevochtigen. Een Oosters spreekwoord vergelijkt ook het blad van de lotusplant bij de mens die bestand is tegen de aanlokkelijkheid der driften en tegen de verleiding van de kwade geest.

Het ronde blad stelt de beweging van het intellect voor en vermogen om schoon uit te groeien boven de modder waarin het groeit. Het geeft een overheersing van goddelijke wijsheid weer, symboliseert schoonheid, gratie en goddelijkheid. Egyptische, Assyrische en Indische tempelwanden zijn dan ook met lotusafbeeldingen bedekt, die in directe betekenis tot de godsgeschiedenissen treden.

In oud Egypte was ze de bloem het zinnebeeld van de zon, licht, begrip, vruchtbaarheid en overvloed terwijl men geloofde dat het de gunsten van de god Ra opwekte. Later wordt de lotus omschreven als de pure lelie van de hemelse oceaan, het symbool van Isis, die soms wordt aangeduid als de Witte Maagd. De plant werd kenmerkend voor maagdelijkheid en zuiverheid, omdat het de dubbele deugd van kuisheid en vruchtbaarheid belichaamde, het werd zo evenzeer geprezen voor maagdelijkheid als moederschap.

De Lotus was bij de Egyptenaren een belangrijk model voor kunst en 3000 v. Chr. was ze de inspiratie voor de vorm van de Ionische zuilen. De lange stengels, mogelijk van Nymphaea caerulea, zijn van boven aan een rechte zuil vastgemaakt, zodat de ei- of lancetvormige knoppen tezamen het kapittel van de zuil vormen.

De Griekse fret (lijstwerk) of meander en de dubbele fret of swastika is een van de oudste symbolen die op tempels van de oude en nieuwe wereld gevonden wordt waar het licht en donker vertegenwoordigd, dood en leven, mannelijk en vrouwelijk, goed en kwaad.

Ocimum basilicum. Symbool van haat.

De oude Grieken kenden het basielkruid een sinister karak­ter toe. Zij zagen het als typisch hatelijk kruid, ze vertegen­woordigden armoe door een vrouwenfiguur uit te beelden gekleed in vodden en gezeteld bij een basilplant. Als men het kruid zaaide was het een gewoonte dit kruid uit te schelden, anders zou het niet bloeien. Waarschijnlijk is hiervan het Franse spreekwoord: “semer le basilic”, wat gelijk is aan, “verspreid en belaster”.

Symbool van de mosselincarnatie.

Ocimum sanctum, het Heilig Basielkruid is de beroemde basilicum die aan de goddelijke Visjnoe is geheiligd en aan zijn stoffelijke vorm Krisnja. In India is ze onder de naam Tulasi een object van verering. Ze is daar een heilige struik en gewijd aan Visjnoe, de godcreator wiens vrouw Lakshmi verandert was in de Tulasi of tylusplant. Als een twijg van deze goddelijke plant wordt gebroken is het hart van Visjnoe grondig verstoord en voor zulke misbruiken of onver­schilligheid van de tulasi is er geen gezondheid, geen kinde­ren en geen geluk.

Visjnoe gaf het bevel dat voortaan nooit een godsdienstige plechtigheid te zijner ere gevierd mocht worden zonder het gebruik van dit geurig kruid. Voor de Hindoestanen is het een heilige (sanctus) plant die ze vaak op hun erf planten. Begiftigd met kwaliteiten, gunstig voor de inlanders, schenkt ze zegen over Hindoevrouwen. Alle jaren werd er in India een huwelijksceremonie met deze plant en een Salagramammonit als symbool van de mosselincarnatie van Visjnoe voltrokken. Aan de gods­vruchtige aanbidders opent ze de poorten van de hemel, daarom, als een hindoe sterft, wordt een blad van tulasi op zijn borst gelegd.

Oenothera, teunisbloem. Symbool van ontrouw, veranderlijkheid en wisselvalligheid. Vanwege de gele bloem of het ‘s nachts open zijn? Teunisbloem zo naar St. Antonius, de kluizenaar die vaak afgebeeld wordt met vlammen in zijn handen, die zouden lijken op de felle kleur van de bloemen.

Olea, olijf. Symbool van vrede.

Volgens de Atheense legende had de stadgodin de olijfboom geschonken aan Athene en aan het omliggende land Attica als tegenhanger van Poseidons gift, het paard. Dit om een naam te geven aan de hoofdstad. Diegene die won zou zijn naam geven. De wijze goden die hierover beraadslaagden en over de waarde van elke gift moesten oordelen verklaarden dat de olijf, als symbool van vrede, de voorkeur verdiende boven het paard omdat die voor strijd en gevecht gebruikt werd. Zo kreeg de stad de naam Athene. Op de berg, waar de olijf stond, bouwde men een prachtig gebouw waarin men een uit puur goud en ivoor gemaakte beeldzuil van Athene oprichtte. Maar in nog groter aanzien als die was een plastische afbeelding van de godin uit oeroude tijd die uit olijvenhout gemaakt was en naar de sage uit de hemel gevallen was. De heilige olijfboom die op de burcht stond en door de Perzen, 400 v. Chr. verbrand werd heette onsterfelijk te zijn want de dag na de brand sproot het alweer uit. De olijf werd dan ook levensboom genoemd, is zeer sterk en hoe het ook beschadigd wordt of met spijkers ingesla­gen, de boom blijft leven en groen. De inwoners van die stad geloofden dat hun bestemming met die van de olijf verboden was. Zo werden de lampen van het Parthenon verlicht met zijn olie en werd er rondom geplant. Dit algemene gebruik leidde er toe dat Solon een wet voor het planten afvaardigde als het symbool van vrijheid, dankbaarheid, gebed, zuiverheid en orde.

Het is een van de belangrijkste bomen van de oudheid, mislukken van de oogst stond voor armoe, hongersnood, en geen medicijn. Waar de olijfboom beschut en verzorgd werd, daar heerste rijkdom en als gevolg daarvan vrede. Als er oorlog en moord woedde kwam de boom in verval en vergetelheid. Hout werd gebruikt door ruwe bendes die het gebruikten voor oorlogsmateriaal en zo kwam de boom aan een roemloos einde. Op deze grond is de olijf sinds de oudste tijden het symbool van vrede. Symbool van verzoening is het door Genesis 8,11. Bij een oorlog werd de boom ook gespaard, wat heb je er aan om een stad te winnen als alle olijfbomen dood zijn?

Olea, olie: Symbool van reinheid.

De olijfolie was al sinds de oudheid een symbool van rein­heid. De brandbare olie uit zijn vruchten gaf het “rein­ste licht” en in de boom lag dus de kracht van dat licht besloten. De olie die licht in de nacht verspreidt, als leven in de dood, geest in de stoffelijkheid. Zo is ook Athene als de geest en wijsheid van de god des hemels, ook de uil die bij Athene hoort, met zijn stralende ogen, is het geconcentreerde licht in de diepste nacht. De olie drijft op het water en mengt zich niet gemakkelijk. De olie was bij de ouden het zinnebeeld van maagdelijke zuiverheid en reinheid, reden waarom olijventuinen geplant en bewerkt moesten worden door maagden.

Onobrychis, esparcette. Symbool van agitatie.

Onobrychis is afgeleid van het Griekse onos, een ezel, en bruko bijten, het is een favoriet voedsel voor ezels. Volgens een fabel zou de ezel balken als die dit kruid ziet en het niet kan bereiken.

Ononis, prangwortel. Symbool van ik ben tegen jou, obstakel.

De boer heeft een geen ontzag voor de mooie rose bloemen van de kattendoorn, of zijn zoete likeurachtige wortel en scherpe reuk, maar wel voor de lange, taaie vertakte wortels die de Ononis zo stevig in de grond houdt. De naam harrowrest, rest-wrest-harrow: die de eg rust, duidt op een probleem. Meer gewone namen zijn verbonden met het stoppen van de ossen, net als ons ossebreke, de Duitse ochsenbrech, de Franse arrete-boeuf ed. Prangwortel omdat de wortel bleef prangen, knellen, in de oude ploegen. Het is een symbool van hindernis omdat het bij het maaien de maaier hindert. Moest uit de weg voor de ploeg, symbool voor uit de weg gaan, zwichten.

Onopordum: Symbool van Schotland.

De distel is een symbool voor onaantastbaarheid, vandaar dat het in diverse ridderwapen voorkomt.

Deze distel is het wapenembleem van Schotland, Scotch Thistle. Het zou daarin voor het eerst gekomen zijn in 1488. Maar in vroegere historie is er geen oorzaak aan te wijzen waarom juist deze plant gekozen is. Alle legenden en wat er later over geschreven is zijn meest fabels.

Het eerste heraldisch teken vinden we bij de stichting van de orde van James III, (Jacobus) gemaakt bij zijn huwelijk in 1458 waar een hangend borduurwerk “with thrissils” bedoeld wordt, hetzelfde borduurwerk heeft ook de eenhoorn, het symbool van Schotland, zodat de distel een symbolische betekenis zal hebben.

Zonder twijfel was het een nationale orde in 1503 toen Dunbar een poetische allegorie schreef getiteld: “The Thrissill and the Rois” (roos) bij gelegenheid van het huwelijk van James IV met Margaret Tudor van Engeland. In 1540 vestigde James V een orde van de Thistle.

In 1579 vinden we de distel op een munt van James VI, maar het motto zie je pas onder James IV. Er is geen authentieke vermelding van de bloem als teken van Schotland voor James VI. Omstreeks het midden van de 15^de eeuw, tijdens de reformatie, voegde de town council van Edinburgh de distel op de banier van hun oude patroon St. Giles.

Volgens de traditie kwam een groep van baardige mannen met hoge kronen binnen de muren van het oude Council House te Edinburgh. Het object van hun gesprek was de plaatsing van de distel op hun banier, ter ere van St. Giles, die vele stormen eeuwen daarvoor doorstaan had en menig slagveld had aanschouwd. Het besluit was ten gunste van de distel, kort daarna droeg elke banier van Schotland de distel Dit was omstreeks het midden van de 16^de eeuw. De dragers droegen linten en een medaillon waarop St. Giles stond afgebeeld. De kraag van de orde is goud, met distels en takjes ruit ingelegd en omfloerst met groen, de 2 oude symbolen van de Picten en Schotten. Oorspronkelijk bestond de orde uit 12 ridders. Tijdens de regering van George IV werden het er 16. Op 30 nov., feestdag van St. Giles, (St. Andries?) komen de geridderde mensen naar de Thistle Chapel in Edinburgh. De orde telt 13 leden en het ordeteken is een gouden keten van distels waaraan het beeld van de Heilige Andreas met het kruis, dat de gedaante heeft van de letter X, ook wel, geschilderd op het Bourgondisch wapen, het Bourgondisch kruid genoemd wordt.

De traditie zegt dat de distel, met het motto in gewoon Schots: “who daur meddle wi’ me”, “niemand raakt mij en gaat scot-free weg”, (niemand tergt me ongestraft) als Schots symbool geadopteerd werd na een invasie van de Denen. De Denen wilden de Schotse legers bij verrassing overvallen. Dit was tijdens de regering van Malcolm I, 938-958, ze beslopen Slaines Castle. Ze ondernamen een onoorlogszuchtige aanval bij nacht, maar bij deze gelegenheid weken ze af van hun gewoonte. Geluidloos, onder bedekking van het donker, kropen ze naar het kamp, tot een van de solda­ten met zijn naakte voet in een distel trapte. Een kreet van pijn bereikte de Schotten die terstond de wapens grepen en de aanvallers terugdreven. Zo werd het de militaire speerdistel, een beschermdistel tegen kwade machten. Naar het voorgaande is de distel ook een symbool van wraak nemen.

De legende verhaalt dat de distel de exclusieve badge was van het huis Stuart, zoals de Platanganets trots waren op hun brem zo waren de Stuarts op de distel of in Keltisch Cluas-am-pheidh. De orde van de distel zou de oudste orde van alle ordes zijn.

De traditie houdt het erop dat die gesticht zou zijn door Koning Archius, 895, aan wie, na een bloedige slag, een wit kruis met daaraan genageld Andreas, (Andreasorde), verschijnen zou. Ze voert het devies: “Nemo me impune lacessit”, niemand raakt mij ongestraft.

Gekozen als symbool van onafhankelijkheid en van vergelding.

Een orde van de distel, de orde van Bourbon, was gevestigd in Frankrijk in 1370 ter ere van Maria.

Door Lodewijk II, hertog van Bourgondië werd ook een distelorde ingesteld in 1403. Die bestaat uit 26 ridders. Het draaglint van deze orde is een gouden band waarin lelies en distelbladen in zijn gevlochten.

Ook is ze een hoge Russische orde die alleen aan leden van de keizerlijke familie, buitenlandse vorsten, hooggeplaatste staatsambtenaren en generaals verleend wordt. Ze is in 1698 door Peter de Grote ingesteld. Het ordeteken is een Andreaskruis met de gekroonde beeltenis van Andreas en de vier letters S.A.P.R. (Sanctus Andreas, Patronus Russiae) en op de keerzijde de dubbele Russische adelaar om wiens hals zich een witte band bevindt met de spreuk: “Voor trouw en geloof”.

Opuntia. Symbool van hekelend.

Opuntia ficus-indica, (Indische vijg) is een cactussoort, de vijgendistel of Indische vijg wordt zo genoemd wegens de gelijkenis van zijn vruchten met die van de vijg (ficus). Deze vijg kan gegeten worden. Het plukken gaat wat lastig vanwege de vele fijne doorntjes. Daarom het symbool van hekelend.

Orchis, orchidee. Symbool van schoonheid.

Dit is een zeer bijzondere familie van zeer grote schoonheid. Economisch zijn ze van weinig belang, maar de tropische vormen kent iedereen en worden gebruikt voor (trouw) boeketten, snijbloemen en als potplant. Onze inlandse soorten zijn alleen kleiner, zijn zeker zo sierlijk en oefenen ook een bijzondere aantrekkingskracht uit.

De bloemen zijn zeer opmerkelijk. Ze zijn uitsluitend gericht op kruisbestuiving door insecten. De bouw van de bloem hangt af van het insect, of het dier dat ze bestuift. De bloem lijkt dan op het achterlijf van een vrouwelijk insect en wordt om die reden bestoven door een manlijk insect die een vrouwelijk soortgenoot denkt te treffen. Zelfs de geuren van sommige bloemen zijn op die bestuivers aangepast. Sommige soorten zijn zo gespecial­iseerd op bestuiving door een en hetzelfde insect, dat de bloem lang goed moet blijven omdat de kans dat het insect langs komt maar klein is. Wordt dit insect uitgeroeid, betekent dat ook het einde van deze plant.

Naar de vorm is de spinnenorchis een symbool van handigheid, ervaring.

De bijenorchis is het symbool van vlijt.

De vliegenorchis een symbool van fout, verkeerd.

Origanum, majoraan. Symbool van vertroosting.

Aphrodite, godin van de liefde, plukte deze vreugde van de bergen voor de aardse stervelingen om hun wat meer plezier en geluk in hun leven te brengen. Zo’n bloem die door de godin van de liefde geplukt werd is een gelukkige bloem, in Duits heet het daarom Wohlgemuth.

Als theeplant is het kruid al vanouds een geliefd geneesmiddel dat de gebroken levensmoed weer terugbrengt. De maaiers en hooiers aten het tijdens de oogst door hun eten, dan bleven ze opgewekt bij hun werk.

Symbool voor een blos.

De wilde marjolein. Het kruid wordt veel verwisseld met de marjolein of majoraan. De wilde marjolein geeft op afstand een roodachtige gloed, het bloost, de ander schemert wit.

Oirganum dictamnus, Symbool van geboorte.

Dictamnus is een klassieke naam van Vergilius en zo genoemd naar de berg Dicte of Dikte op Kreta, en thamnos: een struik. Volgens de Aeneis zou Venus deze plant op de berg Ida geplukt hebben om de wond van Aeneas, die door een werpspies geraakt was, te genezen. Natuurlijk had de godin het brouwsel in likeur getrokken en overgoten met ambrosia en geurende panacee, maar het kruid heeft dit toch bewerkt. De vrouwen van Kreta zagen dat de pijlen uit de wonde van de geiten vielen nadat ze dit kruid gegeten hadden. Ze leerden daaruit dat ze het gebruiken moesten bij geboorte. Naar Plinius drijft het de dode vrucht en menstruatie uit. De plant werkt zo sterk dat ze niet op het bed van een zwangere gelegd mag worden. Hippocrates zegt dat ze een moederdrank levert. De Kretische verhindert de bevruchting en drijft de dode vrucht uit.

Ornithogalum, vogelmelk. Symbool van gids.

Vogelmelk. Duits Stern von Bethelem, Frans etoile de Bethleem, Engels star of Bethlehem, de bloemen suggereren een gepunte ster van Bethlehem die over de geboorteplaats van Christus zou hangen. Want nadat ze de wijzen naar het kind heeft geleid barstte ze uit elkaar zodat de grote velden bedekt werden met deze bloem. Vanwege de witte kleur is het de aar van Maria, Frans epi de la Vierge en zo symbool van zuiverheid.

Oryza, rijst. Symbool van wisselende kanten.

Rijst is het hoofdvoedsel van de helft van de wereldbevolking. Rijst groeit in vochtige gebieden wat in Japan, China, Java e.a. landen sinds alle tijden tot kunstige waterwerken geleid heeft die een grotere onafhankelijkheid van het regenseizoen mogelijk hebben gemaakt en tot 2 oogsten in het jaar geleid heeft. Die aanhoudende bewatering leidde licht tot moeraskoorts, malaria, reden dat de teelt in Europa in de buurt van woongemeenschappen verboden was.

Het graan is ook een symbool van vruchtbaarheid. Ook met het strooien van rijst, een vruchtbaarheidssymbool, de plantaardige vruchtbaarheid zou overgaan op de mensen, op de bruid.

Osmunda, koningsvaren. Symbool van dromen.

Grote varen of pluimvaren is opvallend vanwege zijn grote wortelstok die een behoorlijk eind boven de grond uit kan steken. Vormt daar grote pollen. Rondom het hart komen de onvruchtbare bladeren die wel 3m hoog kunnen worden. De dromen worden veroorzaakt doordat deze varen gebruikt werd om op te slapen in vroegere dagen.

Osmund de water-man, de wortel is groot en dik en bedekt met vele schubben. In de harde wortels zie je in het midden een groot en hard houten deel met wat klein en witachtigs, dat is het hart van Osmund the waterman. Gerard, die de stengel van de plant beschrijft die doorgesneden een wit centrum laat zien, noemt dat gedeelte het ‘heart of Osmund the Waterman’. Een waterman van deze naam heeft, volgens de traditie, geleefd bij Loch Tyne. Toen deze brave man eens zijn familie verdedigde tegen de brute Denen schuilde hij onder de grote takken van deze geweldige plant die meer een struik is dan een varen.

Symbool van witheid, ziek makend.

Oxalis acetosella (zuur of azijnachtig) De witte klaverzuring heeft klaverachtige bladeren en witte, stervormige bloempjes staan laag bij de grond, een bloem die fijntjes rood geaderd is, soms aan de onderzijde blauw overwaasd. Deze planten bevatten een zuurvocht waaruit zuringzout bereid kan worden, wat in huishoudens gebruikt werd om inktvlekken uit het wasgoed te verwijderen. Dit is een bijtend middel en als zodanig gevaarlijk, vooral bij kleine kinderen.

Men zegt dat Etienne Chevalier, de beste symbolist van zijn tijd, het klaverblad bij het kaartspel invoerde en daarmee het klaverblad uit het wapen van Agnes Sorel (=klaver) wilde voorstellen. Zo werden Roland van Roncevaux als klaverboer, Sanscouci (een scheldnaam) als klaverheer en la Tromperce als klavervrouw (zinspelend op Isabella van Beieren) voorgesteld.

Op 17 maart loopt iedereen in Ierland met een klaverblad in de hand. In de tijd dat St. Patrick door Ierland trok legde hij het mysterie van de drie-eenheid uit door middel van deze klaver. Een kruid met het merkteken van het kruis beschermt tegen alle duivelse machten.

In feite was deze christianiseren een ouder gebruik van de shamrock als een kracht tegen heksen en elfen die speciaal rond de 17^de maart actief waren, het eind van de winter en begin van het voorjaar. De klaver was in hoge aanzien bij de Druïden als een kracht tegen duivelse geesten en vanwege veronderstelde medische krachten. Bij de druïden symboliseerde het blad de drie afdelingen van natuur, zee, aarde en hemel.

De shamrock van geluk en zegening is een vierbladige klaver, maar het is niet goed ernaar te zoeken, het moet toevallig gevonden worden.

Paddenstoel. Symbool van verdenking.

De champignon behoort tot de Fungi, dit is de Latijnse naam voor paddenstoelen, wat letterlijk lijk betekent, naar de vergiftigde eigenschappen van sommige soorten.

Men beweert dat Agrippina, de moeder van Nero, veel met vergiftigde champignons gewerkt zou hebben en hiermede Claudius uit de weg zou hebben geruimd. Naar Plinius is keizer Claudius in 54 na Chr. aan gif gestorven, omdat men bij het gerecht van zijn lieveling paddenstoel wat bijgemengd had. Ook Paus Clemens de VII, Keizer Jovianus, Keizer Karel VI en de prinses de Conti zouden door vergiftigde paddenstoelen overleden zijn.

De champignon is door de tegenwoordige kweekwijze natuurlijk zonder gevaar te eten. Vroeger zat het gevaar bij het plukken in de Amanita soorten die door beginners die bewust of onbewust wel verward worden met anderen als de veldchampignon.

Doordat ze met een groot aantal in een korte tijd uit de grond komt is ze het symbool van vruchtbaarheid.

Paeonia, pioen. Symbool van schoonheid.

Pioenroos, opent haar knoppen als een roos. De pioen heeft de grootste bloemen van de tuin en lijkt daar trots op te zijn. De plant is van een prachtig sprekende vorm, grote veren hoog opstijgende, ingedeelde bladeren en daarboven de volle ballons van bloemen met hun tere kleuren en nuances van lichtrood, roze en wit, zelfs kakatoe geel of teer groen met een flauwe rozen­geur.

Een bloem die lacht in zonneschijn en storm. De bloem is het sluitstuk van een recht opgaande stengel die uit een knollige wortelstok oprijst. Statig en stevig, omgeven door drie­tallig of dubbel drietallig blad dat haar koninklijke afkomst verraad, is vaak rood geaderd of gekleurd.

Bloeitijd, ze staat met Pinksteren in volle bloei en zou, naar de sage, met Pinksteren in het donker oplichten. Daarom heet deze wonderbare plant bij de ouden Aglaopnotis, dit is de licht blinkende. Omdat de pioen zijn pracht in mei ontvouwt, de maand van Maria, siert het in die tijd ook de kerken onder de naam Mariaroos of altaarbloem en vaak de weg van de processies. De Pinksterroos is een symbool van Maria want de volheid van haar bloemen kan vergeleken worden bij de volheid van de genade van de H. Maagd.

Paeonia, zaad: Symbool van schaamte, verlegenheid.

De zaden zijn iets fosfores­cerend en in het nachtelijke duister gaan de herders erop uit om ze te verzame­len. De zaden werden in heksenkunst gebruikt, vandaar de naam Hexen­korner. “De pioen heeft, na ‘t uitbloeien, kleine rode vruchtjes, die zo Apuleius betuyght.... schijnen te lichten des nachts ghe­leyck een keerse”. In de nacht licht dit zaad op en wordt gezien als “klaerschijnende vierig­hen glans, die sij verre ende wijdt verspreidt. Men mag deze plant alleen ‘s nachts plukken, de specht is zijn bewaker en schiet anders met een grimmige bek naar de ogen van de vermetele die het waagt dit overdag te doen.

Bij ziekten die onder invloed van de maan ontstaan zou­den zijn zou het nog krachtiger werken. 15 zwarte kor­rels werken tegen nachtmerries, (vallende ziekte) een schandelijke ziekte.

Het is een kostbare bloem van China die veel gezocht wordt door de machtige mandarijnen die grote sommen zouden betalen voor aparte vormen. In de tempeltuin van Peking zijn er pioenen die honderden jaren oud zijn. In China geldt de pioen als symbool van voornaamheid en rijkdom, maar ook voor de vagina. Een witte pioen noemde men een mooi en flink jong meisje. In de Chinese tuinkunst symboliseert de pioen rijkdom, liefdespand, een in liefde vervult vrouwenwezen en de zachtheid van Boeddha.

Papaver, klaproos. Symbool van gevallen strijders.

De vuurrode bloemen zouden ontstaan zijn op de slachtvelden. Bloed uit bloed. Talloze legenden zijn er hoe zijn hoofd verbonden is met mensen en vooral de rode kleur met gevallen strijders. Sinds de oudste tijden is de klaproos het symbool van gevallen strijders vanwege de bloedrode kleur die gekomen zou zijn van het bloed van de gestorven helden. Daarom zou het slagveld van Waterloo bezaaid zijn geweest met papavers. De bloem drinkt het bloed van de gesneuvelden in zijn bloembladen, zo ook na de eerste wereldoorlog. Het gewas zou bloeien op het slagveld of daar waar iemand vermoord was.

Na de eerste wereldoorlog werden de rode papavers uit de Vlaamse velden (Papaver dubium) het symbool van de wapenstilstandsdag, 11 november in de V.S. is Poppyday.

J. MacCae schreef in 1915 vanuit Ieper een gedicht dat hij opstuurde naar het Engelse maandblad Punch;

“In de velden van Vlaanderen waaien de klaprozen tussen de rijen kruizen, die onze plaats merken. En in de lucht zingen de leeuweriken steeds dapper vliegend. Nauwelijks tussen de kanonnen gehoord.

Wij zijn de doden. Zojuist leefden we nog. Voelden we de dauw, zagen we het avondrood, hadden lief en werden geliefd. En nu liggen we hier in de velden van Vlaanderen. Ga door met onze strijd tegen de vijand. Uit falende handen werpen wij u de fakkel. Aan u om hem hoog te houden. Wanneer u de eed aan ons die sterven zult breken, zullen wij niet slapen. Ondanks dat er klaprozen groeien in de velden van Vlaanderen”.

Hierop reageerde de Amerikaanse Moina Belle Michael met een gedicht en besloot daarna, in overeenstemming met McCrae, altijd een klaproos te dragen. Op een vergadering vonden enkele vrouwen dit een goed voorbeeld en zij zouden voortaan klaprozen gaan verkopen. Met het geld zouden vrouwen en invalide soldaten geholpen worden. In Frankrijk begon men in 1921 dit gebruik over te nemen en Engeland een jaar later. Hier is nog elk jaar de Poppy-day met als slagzin: “The memory fades but the suffering doesn’t. “De herinnering vervaagt maar niet het lijden”. Dit is op de tweede zaterdag van november. Ook in België is er een klaprozendag in november met hetzelfde doel. De non-profit organisatie die zich bekommert om oorlogsslachtoffers en hun nabestaanden heet er Poppy Appeal.

Mekon was de naam van de trooster die door Apollo gezonden werd tot de treurende Demeter. Mekon schonk Demeter een slaapbol als aandenken, ze at wat van de gom en al haar verdriet was vergeten. Zo zou de verdovende en pijnstillende werking al in Homerische tijden bekend zijn geweest. Demeter was woedend en ze verbood de aarde vrucht te dragen tot ze haar dochter zou terugvinden. Dat was voor Zeus ook wel even schrikken, de mensheid werd nu bedreigd. Hij gaf Hades het bevel om Persephone terug te geven. Dat mocht onder de voorwaarde dat ze in de onderwereld nog niet gegeten mocht hebben van het dodenvoedsel. Het bleek dat ze al een paar granaatappels had gegeten. Daarom sprak men af dat Persephone elk jaar drie maanden naar de Hades terug zou keren en de overige maanden daarbuiten mocht doorbrengen. Daarom is het drie maanden winter en doods, pas als Persephone terugkomt wordt het lente. Daarom plukte ze klaprozen, dat is de winterslaap, de slapende aarde. De vuurrode kleur is ook een symbool van opstandig uit de dood. De papaver is zo het symbool voor slaap, opstanding en, vanwege de vele vruchten, vruchtbaarheid.

De vele zaden zijn een symbool van vruchtbaarheid, voortplanting. Vandaar dat Venus soms afgebeeld wordt met in de ene hand een appel en in de ander een papaver. Naar Ceres een symbool van traagheid en matigheid want wanneer het kruid in het koren staat benadeelt het de groei ervan.

Slaapbol: Symbool van slaap, gemak, mijn stille vloek.

De slaapbol, Papaver somniferum (slaapverwekkend), is het symbool van de slaap. Vader Odin kende reeds de slaapbol en legde er een onder het hoofd van Brunhilde, opdat zij zou insluimeren. Slaep‑kruyt genoemd: “Ick en sta nimmermeer tegens de avont hier in de Apoteeck, of daer wert van ontallijcke luyden gehaelt Kinderrrust, een conserfken dat sijn voornaemste kracht uyt de slaep‑bollen treckt. Een seer boose, en schadelijcke gewoonte, en die ons metter tijdt het Land wel mocht vol gecken brengen. Hier werden eens in een kraem onder de vroukens gesproken, hoe quaed het was de Kinderen te bollen als dat sy daer dom en geck van wierden”. Nog lang werden de bloemen verzameld en als volksmedicijn als rustgevend middel bij kleine kinderen gegeven. Het gebruik om huilende kinderen met papaver te laten inslapen was algemeen, heeft verscheidene kinderen het leven gekost. In Wenen werd het gebruik op 13 juni 1886 verboden.

De Grieken wijdden deze plant ook aan Hypnos, de god van de slaap, (als de grootste genezer van menselijk leed) en aan Morpheus, de god der dromen. Mekon stond onder bescherming van de goden der nacht (Nyx, Nox) van de slaap (Hypnos) en van de dood (Thanatos). Zo schenkt het sap eerst de zachte slaap waarin men pijn en verdriet vergeet, dan de diepe slaap, waaruit men bijna niet terug kan komen en tenslotte de dood. Morfine is afgeleid van Morpheus, de Griekse god van slaap en droom.

Zo is de papaver, waarschijnlijk vanwege zijn narcotische principes, lang als symbool van de dood gezien.

Parthenocissus, wingerd.

Parthenocissus komt van het Griekse parthenon: een maagd of vrijgezel, en kissos: de klimop. Een plant met veel eenslachtige, dus als het ware een vrijgezellenleven leidende bloemen. De Engelsen vertaalden dit als: een virgin: maagd, en een kruiper, virgin vine of virginian creeper. Wel naar de virgin queen Elizabeth. In het Duits werd het zo Jungfernrebe.

Onze naam wingerd is afgeleid van wijngaard. Symbool van steeds veranderen, naar de herfstkleuren die briljant zijn.

Symbool voor de zachtaardige onder ons.

Passiflora, passiebloem. Symbool van lijden, religieus bijgeloof.

Passiflora, in dit woord zit het Latijnse passus: lijden, en flos: een bloem, literair de bloem van het lijden.

De bloem vertelt ons, niet zo direct het Kruis, maar meer de mysteries van het lijden. De Mexicanen noemden het Flos de las Cinco Llagas, de bloem van de vijf wonden, de bloem was duidelijk door de grote Schepper ontworpen zodat die, op zekere tijd, zou helpen in de christianiseren van de heidenen waar het groeide.

De afbeelding laat een kroon van dorens zien, gedraaid en gekronkeld, de drie nagels en de zuil van het kruis net zoals die verschijnen op oude christelijke vaandels.

De delen boven de bloem lijken op bloedkleurige franje, suggereren de zweep waar onze Heer mee gegeseld werd. De zuil rijst op in het midden. De nagels staan erboven, de doornenkroon omcirkelt de zuil. Dicht in het centrum, waaruit de zuil verrijst, is een gedeeltelijk gele kleur te zien, ongeveer in de vorm van een real, waarin vijf vlekken te zijn met een bloedkleur, duidelijk de voortzetting van de vijf wonden van Christus die onze Heer aan het kruis ontving. De kleur van de zuil, de kroon en de nagels zijn heldergroen. De kroon zelf wordt omgeven door een soort krans, of zeer fijn haar van een violette kleur. De vezels, met het aantal van 72, beantwoorden aan het aantal dorens waarmee, volgens de traditie, de kroon van onze Heer was bezet. De bladeren van de plant, overdadig en schitterend, zijn gevormd als de punt van een lans of spijker, een verwijzing, zonder twijfel, naar die zijde van onze Heer doorboorden, terwijl zij aan de onderkant gemarkeerd zijn met ronde vlekken die de dertig zilverlingen kenmerken.

Paulownia, Anna Paulownaboom.

Naar Europa kwam de boom door de natuuronderzoeker, arts en Japanoloog Philipp Franz von Siebold uit Würzburg. Siebold stond in Nederlandse dienst en noemde de boom naar de Nederlandse kroonprinses en latere koningin Anna (Pawlowna) (Anna, Pauls dochter) die een dochter van de Russische tsaar Paul I was. In 1816 huwde ze met de latere Koning Willem II van Nederland en woonde na diens dood in Soestdijk. Zo ook de Anna Paulownapolder.

De zestien bloembladerige chrysant hironishi is het Japanse staatswapen. De keizerlijke familie heeft de bloem in zijn wapen en de hoogste orde is de chrysanthemumorde. De volgende orde is de zon- of Paulownia-orde. De drie bladen en drie bloemen van de kiriplant, Paulownia imperalis, zijn het familiewapen van de Mikado.

Pelargonium.

De meeste mensen kennen Pelargonium onder de naam geranium.

Het zijn gewillige gewassen die veel in tuinen, borders en huiskamers geteeld worden. Ze zijn en waren enorm populair. Doordat ze bij feesten altijd aanwezig waren, zijn hun bloemen, bladeren, veel gebruikt om als symbool te dienen.

Een volle, bloeiende plant geven is het symbool van sierlijkheid.

De zonale, diegene met rond‑hartvormige bladeren die in het midden getekend zijn met een brede hoefijzervormige band die parallel met de rand loopt, met rode bloemen is het symbool van troosten.

Met roze bloemen is het symbool van voorkeur.

Een witte bloem, symbool van sierlijkheid.

Met zeer donkere bloemen, paars‑violet, het symbool van melancholie.

De dubbele rode, de zeer gevulde verliezen echter veel van de sierlijkheid en charme van de enkele vorm. Ze zijn nu meestal vervangen door half dubbele. De dubbelen zijn het symbool van teleurstellende ervaring.

De geranium met klimopachtig blad. Dit zijn de afstammeling van Pelargonium peltatum, is het symbool voor ik vraag je voor de volgende dans bruid gunst.

Meestal wordt die soort gebruikt als hangende vorm, de zeer hangende vorm is het symbool van een zwaarmoedige geest.

De citroengeranium is het symbool van een verwachte ontmoeting.

Een smalbladige geranium een symbool van vindingrijkheid.

Een zilverbladige een symbool van herroeping.

De zeer grote geraniums, show- of fancygeraniums, een grote struikachtige plant die veel vertakt is, zacht en dicht behaard, maar kort bloeit en niet bestand is tegen warmte is het symbool van de lady vervaardigt zich te glimlachen.

Een eikenbladerige, symbool van echte vriendschap.

Een rode. Symbool van dat haar glimlach de ziel laat zien.

Penstemon, schildpadbloem. Symbool van vertier zonder niveau. Het zijn mooie bloemen, maar verder is er weinig aan.

Pericallis, moederdagplant.

Of de tegenwoordige sterk verbeterde soorten directe afstammelingen van het type zijn of het resultaat van hybridisatie zijn is niet bekend. De ontwikkeling van de tuincineraria ontwikkelde zich al vroeg. Het was in 1777 dat het type vanuit de Canarische eilanden werd geïntroduceerd door Masson. De plant kwam naar de Kew Gardens omstreeks 1839. In het midden van de vorige eeuw zag Vilmorin mogelijkheden in dit gewas. Hij kweekte een potplant die door zijn uitmuntende schoonheid het hart van het bloemenpubliek veroverde. Uit de purperbloeiende stamvorm haalde hij grootbloemige vormen wiens bloemen, buiten geel, alle kleurtonen aangaven. In 1863 doken de eerste soorten met gevulde bloemen op hoewel die niet de schoonheid en kleurenpracht van de enkelbloemige bereikten. De planten van dit ras ontwikkelen zich zeer breed en worden tot een 40cm hoog. Het ‘Weissenseeenras’ is kleiner van bloem, maar zeer rijk bloeiend in grote en dichte schermen.

Symbool van altijd helder.

Persicaria, adderwortel.

(Dodonaeus) (a) ‘Naar zijn omgekromde en gekronkelde wortel heeft dit gewas de Latijnse naam Bistorta gekregen als of men tweemaal verdraaide of tweemaal gekronkelde zei.

Vanwege de gelijkenis met de om de stok gedraaide slang kreeg het de Latijnse naam viperina dat in 1351 tot serpentine werd, Friese njirrewoartel, (njirre: slang) levert de tweemaal gebogen slangen-, adderwortel. Symbool van kwaad. Het kruid werd medisch ook gebruikt tegen slangenbeten.

Persicaria, perzikkruid, de bladeren lijken op die van de perzikboom. Vanwege zijn heilzame kracht symbool van herstel. Ze zijn bijzonder rijk aan looistoffen, gebruikt bij menstruatie, diarree en bloedende wonden.

Naar de volkssage heeft Maria zich in de vinger gesneden en zijn de bloeddruppels op het blad gevallen. Als ’s morgens in de dauw de kamer met het kruid bestrooid wordt verdrijft het de vlooien.

Petroselinum, peterselie. Symbool van feestelijkheid, nuttige kennis.

Het voornaamste gebruik van dit kruid is om vlees te garneren en andere maaltijden. Voor dit gebruik is het een kruid par excellence en onmisbaar in de keuken als op de hoteltafel. Peterselie is de grootste van de robuuste kruiden. Het is een van de serieuze factors voor vrijwel alle soepen, koude en hete sauzen en het basiskruid voor de marinades van vis en vlees. Een keuken zonder peterselie is zeker onthouden van het beste en de meest essentiële geur, de meest moderne en met een aroma waar je nooit moe van wordt, het brengt zichzelf nooit op de voorgrond maar is altijd een nederige dienaar voor een van de andere fijne kruiden. Peterselie bevat vrijwel de meeste vitamine C van alle planten. We eten er toch te kort van.

De Grieken en Romeinen kenden er ook magische krachten aan toe. Het werd als symbool van het eeuwige leven op tafel gezet. Homerus vertelt dat de krijgers hun wedstrijdpaarden voedden met peterselie. Het was een Grieks gebruik om de overwinnaars van de Isthmitische spelen te kronen met peterseliekransen. Ze werden ook gedragen bij sommige feesten zoals Theocrites beschrijft.

‘Twintig mooie maagden in het paleis van Sparta

De trots van Griekenland, verse guirlandes kroonden hun hoofden

Met hyacinten en in elkaar gedraaide peterselie gesierd

Verblijdden sierlijk het trouwfeest van Menelaus’.

Petunia. Symbool voor je aanwezigheid verzacht me. Nooit wanhopen.

Petunia is een meerjarige die als eenjarige sierplant gekweekt wordt. De trechtervormige bloemen kunnen vrij sterk uiteenlopen in grootte, vorm der lobben en in kleur. Ze verschijnen van wit tot paars, gefranjerd, maar ook als tweekleurige en met dubbele bloemen. Ze geven vooral ‘s nachts een sterke geur af.

Phalaris, kanariegras. Symbool van volharding.

Kanariegras is afkomstig van de Canarische eilanden, geeft ook een lievelingsvoer voor kanaries.

Kanariegras of rietgras heeft een wortelstok met vele uitlopers, groeit gewoon door, dwars door de tuin.

Philadelphus, boerenjasmijn. Symbool voor namaak.

De boerenjasmijn heeft maagdelijk witte bloemen zodat de plant wel in de voorzomer als onder sneeuw bedekt lijkt, de takken gaan door die sneeuwmassa’s hangen en buigen door. Tussen de vier ivoorwitte bloembladen zitten de gouden meeldraden. Een zwoele avond krijgt nu een extra dimensie door een vleugje oosterse parfum, opwekkend en opwindend. Een romantische en doordringende geur vervult de maanverlichte avonden. Maar het is niet de echte jasmijn. Symbool van lieflijkheid, naar de geur. De jasmijn is door die geur vrijwel ongeschikt als snijbloem. De geur herinnert aan die van de oranje zodat de plant in Frankrijk wel valse orange genoemd werd, in het Engels mock orange, ook omdat het gebruikt werd voor de bereiding van een goedkope oranjebloemen pommade.

Phlox, vlambloem, floks. Symbool van eenstemmigheid.

Er zijn geen echte blauwe vormen, sommigen worden als blauwe aangeboden maar ze zijn alleen blauw tegen de avondschemering. Door een kleurenspel met de zon vormen ze dan voor onze ogen een blauwe kleur. De pastelkleuren passen prachtig bij zijn gestalte en ook bij zijn bloeitijd. Wel zet het zijn bloei in tijdens de opwindende zomerdagen, maar beleeft ook nog de latere zomerdagen als de vroege ochtenden al zo herfstig zijn en overgoten van vloeidauw, met spinnenwebben en laaghangende nevels. De Duitsers noemen deze milde en stille bloem toch Flammenblume, een miskenning van hun aard, zoals ook het zoeken naar fellere kleuren dat is. De gedempte wat matte kleuren horen nu eenmaal bij de flox en passen ook beter bij zijn zachte, wat muffe geur die toch vol herinnering is, een geur uit opa’s tuin.

Phoenix, dadelboom.

Bij de Egyptenaren diende de palmboom als symbool van de zonnegod om de daarmee de steeds hernieuwende tijd uit te drukken. Aan de top van de stam bevindt zich een kroon van 40-60 donkergroene en ongeveer 3 m lange bladeren. Elk jaar vallen enkele van de onderste bladeren af en worden er ongeveer 12 nieuwe bladeren gevormd. Voor de oude Egyptenaren was de palmboom het symbool om zo het jaar in 12 maanden in te delen. Job 29,18 “Ik zegde bij mijn zelven; in mijn woonplaats zal ik den geest geven, nadat ik mijne dagen zal vermenigvuldigd hebben als een palmboom.’

De palm geeft 360 nuttige zaken, zo naar Babylonische en Perzische hymnes, een mythisch astrologisch getal dat al bij de Egyptenaren werd gevonden.

Ook de vogel was, als de palm, een symbool van onsterfelijkheid daarom betekenen de Griekse en Semitische namen beiden palm en vogel. Het is de zonnevogel en de boom de zonneboom.

Aristoteles roemde de taaiheid van de palm omdat ze, net als een trotse krijger, zich niet buigt. Bij de vroege christenen werd de palm als levensboom op de graven geplant, in de tijden van vervolging waren ze wel te buigen maar groeiden tegen de verdrukking en braken niet. Tevens een symbool van wederopstanding, naar de telkens opschietende altijd groene spruiten.

Palmboom of dadelpalm was een welbekend kenmerk van de zandwoestijnen in de half tropische gewesten. Vanwege zijn vorm was het een symbool van elegantie, sierlijkheid en (op) rechtheid. De Hebreeuwse naam voor de palmboom, Tamar, is een naam gegeven aan vele vrouwen, naar het vroegere geloof dat de naam de kwaliteiten van de mens zou beïnvloeden en ontwikkelen. De gestalte van de bruid uit het Hooglied wordt dan ook met een palmboom vergeleken.

Het is een symbool van Israël en Palestina. Vele plaatsen droegen de naam van de palm.

De Phoenix symboliseert onsterfelijkheid, opstanding en leven na de dood. Naar dat aspect werd het veel afgebeeld op de graven. In het christendom is de palm het symbool van onsterfelijkheid en van de marteldood. Engelen zouden takken naar de martelaren gebracht hebben om hun ziel te bevrijden van de kwellingen, martelingen, kruisingen en vlammen om ze naar de hemel te brengen. Op Allerzielendag, 2 november, werden palmbladen in het vuur gegooid en hun oprijzen naar de hemel als rook is het bewijs van de overwinning van de zielen die op deze dag bevrijd zijn van de loutering uit het vagevuur. In de catacomben te Rome vind je de palmtak op alle graven van de eerste Christen afgebeeld, hoewel niet altijd als symbool van marteldood te beschouwen. Op palmzondag bewaren we de gedachtenis van Christus intocht in Jeruzalem met palmbladen. (Buxus)

Phragmites, riet. Symbool van voldoening, genot.

Het golvende riet met zijn pluimachtige bloemtrossen en blauwachtige groene bladeren, dat aan de oevers van onze wateren groeit, wekt bij ons steeds een eigenaardig schoonheidsgevoel op.

“Als de zuidewindjens spelen

En ‘t sneeuwkleed smelt op ’t veld

Komt het voorjaar aangesneld

En de leeuwerikken kweelen

En het golfjen van den vliet

Koost weer ‘t suizend oeverriet” Dorbeck.

Een bundel aren is het symbool van muziek.

Riet was bij de Grieken het zinnebeeld van muziek. De legende zegt dat Pan de schone Syrinx achtervolgde tot aan de rivier Ladon waar de nimf de hulp van de stroom inriep om aan de bosgod te ontkomen en op haar verzoek in riet veranderd werd. Pan sneed toen verscheidene rietstengels af tot aandenken, bracht ze aan zijn lippen en ontdekte zo de beroemde herdersfluit.

Het riet dat zich bij het geringste briesje zo sierlijk beweegt is het zinnebeeld van de menselijke zwakheid. Ja, God zal ook Israël slaan en beroeren gelijk een riet in het water, 3 Richteren 14.15 zie ook Mattheus 11.7 en 12.20, ook 28.28.29 waar ze hem een riet in de hand gaven. Zo kroon, zo scepter: een doornenkroon als zinnebeeld van de zonden, een riet als zinnebeeld van de menselijke zwakheid, een zinnebeeld van het heen en weer slingeren der mensen, tussen geloof en ongeloof, tussen ijdelheid en ernst, tussen het ware vertrouwen en het valse zelfvertrouwen evenals het riet bij het minste windje.

De rietstok, hol vanbinnen, die niet tot steun kan strekken, is ook een symbool van het geloof zonder de werken, maar in de hand van de Verlosser werd het een symbool van kracht. Het zwakke riet trotseerde de krachtige eik die door de stormen werd losgerukt en verbrijzeld.

Picea, spar.

De Heer wandelde in een bos toen er een geweldige onweersbui losbarstte. De meeste bomen hielden hun takken stijf omhoog of lieten de takken hangen zodat het water op Hem viel. Zo ging Hij naar een den die zorgelijk zijn takken over hem uitspreidde en Hem beschutte tegen de natte vloed. Als dank hiervoor liet de Heer van nu af aan zijn blad houden. Zo werd de den een symbool van hoop en bestendigheid.

De boom werd veel gebruikt als meiboom omdat die altijd groen is, het symbool van eeuwig leven. In Silezië nagelt men de zomer (dat zijn spartakken die men met bont papier en klatergoud versiert en op Laetare zondag: Halfvasten, al zingend ronddraagt) op de deuren van de stal om die voor betovering en ongeluk te vrijwaren. De den verdringt andere bomen bij feestelijke gelegenheden. Versierde dennentoppen worden op de nok van het nieuwgebouwde huis geplaatst, de maien steken met de feestdronk is eigenlijk het inhalen van de groeigeest in het huis. Bij gildefeesten staan nu dennen voor het café, vroeger waren dat 2 berken in klokvorm met versierde banden, het oude café teken. Als meiboom neemt men nu vaak een den. Symbool van voorbij tegenspoed.

Pimpinella, pimpernel. Symbool van kans, afspraak.

De algemene naam The Scarlet Pimpernel is wijd verspreid. Dit naar de boekjes van Barones Orczy die in 1905 een toneelstuk The Scarlet Pimpernel schreef waarin een Engelsman Sir Percey Blakeney ten tijde van de Franse revolutie Franse edelen hielp om uit hun land te ontvluchten. Elke keer als hij iemand meenam liet hij een visitekaartje achter waarop het bloemetje gedrukt stond.

Pinus, den: Symbool van de wonden van Christus.

Dennenkegels in de antieke kunst werden vooral gebruikt voor sier van bronnen, zoals van watersproeiers en voor bekroning van gebouwen. In de Christelijke kunst waren de pinien oor­spronkelijk het zinnebeeld van de levensboom waarvan de paradijs stromen uitgingen. In de middeleeuwen zien we hem als zinnebeeld van de boom des levens in het paradijs, onder andere in de kerk van Aken. In Paaskaarsen symboliseerden later 5 pinien de wonden van Chris­tus.

Door de vele zaden die de den krijgt was ze het symbool van vruch­tbaarheid. De pijnappel als symbool van Cybele, de godin van overvloedige weldaad, werd door haar volgelingen gedragen om gezondheid, weelde en macht te verkrijgen. Haar priesters stonden bekend om hun magische kracht en het was gebruikelijk om haar sym­bool, de pijnappel, aan een paal in de wijngaarden te hangen om die te beschermen tegen meeldauw. Dit wordt soms nog gezien in Italië. Het is waarschijnlijk ook de oorsprong van de pijnap­pels die boven de ingangspoorten van sommigen oude koetshuizen te zien zijn.

Pine, de den huilt, er vloeien tranen uit zijn stam, symbool van berouw. Van zijn hout werd het kruis gemaakt.

Pinus, hars: Symbool van teken van brandende liefde van de vrouw tot haar man.

Het hout bevat hars en is daarom geschikt om als fakkel te dienen, zo ge­bruikt op het altaar der goden waar zij aan gewijd was, Ceres, Pan, Neptu­nes en Cybele. Men verhaalt dat een pijnboomtoorts aan bruiden en pasgetrouwden werd toegestuurd en daarom Pronubia Pinus (De pijn van ondertrouw) heette, een teken van brandende liefde van de vrouw tot haar man. In the Merchant’s tale vertelt Chaucer in zijn Canterbury Tales (1387)

“In libertee, and eek in mariage

And with hire fyrbrond in hire hand aboute

Daunceth biforn the bride and al the route”.

De fyrbond is de toorts voor vrijheid en de trouwprocessies.

De Chinezen beschouwen de pruim, pijn en bamboe als een embleem van vriendschap in tegenspoed. Dit vanwege hun weerstand in koude zonder hun aspect te verliezen.

Pinus, boom: Symbool van perfectie, je bent perfect.

De den is een boom van regelmaat. Op regelmatige afstanden draagt de pilaar een krans van takken, die takken dragen ook weer kransen met aan de uiteinden een lange groene pluim die het een sierlijk voorkomen geeft.

De den groeit kaarsrecht omhoog. Als het in een bos groeit werpt de boom onderweg gestadig de onderste takken af zodat die alleen aan de top van enige armen voorzien is die in elkaar grij­pen. Zo vormen die armen een groen dak, een reusachtige koepel, die door ontel­bare pilaren gedragen wordt. Het is een labyrint van stammen waarin men gemakkelijk zou verdwalen. Elke stam is gelijk aan de ander, even oud, even gegroefd, met vooral bovenaan de stam een koperkleuri­ge schors en wordt naar de voet toe donkerder van tint, gegroefd met onregelmatige plekken. Het bos tovert voor de ogen van de wandelaar duizend zuilen die in de verte ineenvloeien. Omdat ze altijd groen is werd het een symbool van hoop en bestendigheid.

De pijnappel als symbool van Cybele, de godin van overvloedige weldaad en werd door haar volgelingen gedragen om gezondheid, weelde en macht te verkrijgen. Haar priesters stonden bekend om hun magische kracht en het was gebruikelijk om haar symbool, de pijnappel, aan een paal in de wijngaarden te hangen om die te beschermen tegen meeldauw. Dat wordt soms nog gezien wordt in Italië wat waarschijnlijk de oorsprong is van de pijnappels die boven de ingangspoorten van sommigen oude koetshuizen te zien zijn.

Piper, peper.

Vroeger en ook in latere tijden was de peper het symbool van de gehele specerijenhandel. Venetië, Genua en Zuid Duitse handelssteden dankten daaraan voor een groot deel hun rijkdom. In de Middeleeuwen werd de tol op peper ontwikkeld en in de 14‑15^de eeuw werd het bij geldnood als betalingsmiddel gebruikt. Huren, bruidsschatten, belastingen en dergelijke werden wel met peper betaald, peperduur.

Plantago, weegbree. Symbool van liefde die trouw blijft, in vreugde en verdriet, in leven en dood.

Naar de sage leefde er een jonkvrouw, Ermintrude, die op de terugkomst van haar geliefde wachtte. Ze wachtte in het voorjaar, de zomer en de winter tot ze wegkwijnde van verdriet. Op de dag van haar dood gebeurde er iets vreemds. Een plant die nog nooit gezien was verscheen op haar wachtplaats en niet lang daarna groeide ze langs elke weg, paden en doorgangen, zo dat de dorpsbewoners deze kleine bloemenvreemdeling gingen verbinden met het passeren van Ermintrude. Ze noemden het wegerich, omdat ze wacht bij de weg. Zo is de kleine plant, die in de zon bloeit en de regen is een symbool van liefde die trouw blijft, in vreugde en verdriet, in leven en dood.

Platanus, plataan.

Talrijke legendes bewijzen de bekendheid van deze boom in Hellas waar de plataan nu nog vaak als symbolische boom in het midden van het dorp staat en door de moderne liederen bezongen wordt.

De platanen van de Atheense academie waren beroemd.

In zijn bruiloftslied voor Helena vermeldt Theocritus dat de plataan gewijd is aan Helena. De sacrale betekenis is gelegen in de vijfpuntige bladen die de hand van de godin voorstelt in een zegenend gebaar, zoals ze dat vaak maakt op oude beeldjes. Ook in zijn jaarlijks afwerpen van de bast, de boom vernieuwt zich net als een slang, het symbool van wedergeboorte.

Ofschoon Apollo zich later de plataan toegeëigende was het de heilige boom van de godin Helena op Kreta en Sparta. Zo was er ook de Helana boom die geplant was ter ere van Helena en Menelaos. De dienaressen van de tempel goten uit zilveren kannen olie op de wortels en aan de takken werden lotusbloemen gehangen. Tot de 2^de eeuw na Chr. kon men het hout van deze boom in Diana’s tempel bewonderen. Hij was aan Genius gewijd die je dikwijls met plataanbladeren bekroond ziet. Symbool van een genius.

Op een aarden heuvel van het Griekse eiland Kos staat de holle en imposante plataan van Hippocrates. Op elke folder of ansichtkaart van dit eiland wordt dit levende monument afgebeeld. Deze Methusalem onder de bomen zou 2300 jaar oud zijn. Hippocrates gaf zijn lessen vaak buiten, in de schaduw van de plataan. In het asklepion, een tempel ruïne even buiten de stad Kos ligt volgens de verhalen een stenen tablet met de inscriptie; “zolang deze boom blijft leven, zal de medische wetenschap blijven bestaan”.

Polemonium. Symbool van kom naar beneden.

Jacobsladder heet de plant omdat de stengel niet recht is, maar als een ladder bij de knopen verspringt. De naam Jacobsladder zou in verband worden gebracht met Genesis 28:10 “Toen droomde hij, en zie, op de aarde was een ladder opgericht, waarvan de top tot aan de hemel reikte, en zie, engelen Gods klommen daar neder”.

Polianthes, tuberoos. Symbool van trots van de rijken, gevaarlijk vermaak.

De Tuberoos is, vanwege de geur, een soort turbo roos van de ouden. De tuberoos draagt aan zijn top een aar van vele horizontaal uitstaande, 5cm lange, enigszins vlezige witte, trompetvormige, vooral ‘s avonds zeer geurende bloemen, die voor bloemwerk, bruidsboeketten en parfumerie waarde hebben.

De welriekende bloemen werden vroeger wel in bruidsboeketten verwerkt. Het tuberroosje was een geliefkoosd bloempje van de ongelukkige Marie-Antoinette. Madame Richard, bewaakster van de gevangenis, bracht haar dagelijks een bloemtuiltje nachtviooltjes, ook anjelieren of nachtviolen. Zo verdreven die de bedorven lucht uit de plaats waar ze opgesloten was. Maar madame Richard werd ook aangeklaagd en opgesloten. Men heeft haar voor dit menslievend denkbeeld niet durven vervolgen en haar weer losgelaten.

Populus, populier. Symbool van babbelzucht, vrees, weeklacht.

Populus tremula (trillen) de trilpopulier heeft licht bewegende bladeren, die zorgen steeds voor ‘onrust” ze siddert, popelt. Ze werd met eeuwige onrust gestraft omdat ze de enige was die niet voor de Heer buigen wilde en siddert nu net als de eeuwige Jood die niet rusten kan. In alle wereldde­len verstrooid zijn zij, de afstammelingen van die hoogmoedige boom.

Vrouwentongen genoemd omdat de bladeren bij het minste of geringste bewegen en altijd te horen zijn, daarom ook wel bevende ratelaar. Trillen als een espenblad is een bekende uitdrukking. De esp was een teken van schandaal omdat zijn bladeren gemaakt waren van vrouwentongen.

Symbool van moed.

Populus nigra, de zwarte populier was gewijd aan Hercules omdat hij de hel had opengescheurd. Op de terugweg van de Tartarus vlocht Hercules een krans van takken van de boom die Hades had geplant in de Elyseese velden ter gedachtenis aan zijn minnares, de mooie Leuke. De buitenste bladeren van deze krans bleven zwart omdat dit de kleur is van de onderwereld, maar de bladeren die tegen het voorhoofd van Herakles aanzaten werden door zijn roemrucht zweet zilverwit gebleekt. De kleur van de witte populier geeft zo aan dat hij in beide werelden geweest is.

Ook bij de Romeinen was dit het symbool van kracht. Kampvechters, worstelaars, e.d. werden met bladen van deze boom omkranst, wat later door de priesters van Mars werd opgevolgd.

Symbool van tijd.

Populus alba (wit) abeel, de openbarstende knoppen en blaadjes zijn bedekt met sneeuwdons zodat het op afstand lijkt of de bomen bedekt zijn met witte bloemen. Als de blaadjes tot volle ontwik­keling zijn gekomen zijn ze aan de rugzijde nog met zilverdons bedekt. Het blad lijkt zo op die van het hoefblad. De bladeren zijn aan de onderkant witviltig, het St. Janslot loopt helemaal sneeuwwit uit. Met zilveren lijnen zijn de bladen bezet, de bomen zijn zilveren piramiden van bladen. De witte lijnen zijn vaak te zien in de plotselinge zomerwinden, dit is een zekere indicatie van komende regen, de “wheather tree shows its white lining, there will be rain”. Heen en weer zwaaiend in de wind schitteren ze eerst licht dan donker al naar de zijde die zich vertoont, daarom is de boom aan de Tijd gewijd met zijn afwisseling van dag en nacht.

Volgens de ouden werd van deze boom een zalf gemaakt die samen met de kuisboom (Vitex agnus castus) verkoelend werkt op het seksleven. De medicinale werking van deze struik werd vaak vergeleken met die van de wilg die het symbool van kuisheid is en onvruchtbaarheid.

De witte populier was bekend als zinnebeeld van zuiverheid en vroomheid, de borsten behoren blank te zijn en van alle besmetting gezuiverd. De wijnstok en populier groeien goed samen zonder dat de een of de ander last van elkaar heeft, daarom zinnebeeld van het huwelijk.

Potentilla, tormentil. Symbool van moederlijke genegenheid.

Tormentil is een van de bekendste geneesmiddelen, wordt gebruikt tegen kiespijn en ingewandsstoornissen als pijnstiller. Tormentil is afgeleid van Frans tormentille, van middeleeuws Latijn tormentilla, van tormentum, =kwaal, foltering, smart of kwelling, een plant gebruikt tegen menstruatie, overvloedige bloedwateren, buikpijn of krampen. Deze wortel werd vanouds daartoe gebruikt.

Symbool van ik wens jouw achting.

Potentilla, vijfvingerkruid. De wortelstok is van binnen rood met een bloedrode vijfstralige ster, een magische plant waar de magie gecentreerd is in de vijf vingers van het blad. Het was een kruid van de liefdesbestemmingen, maar ook van oude heksen. Opvallend was dat het kruid begiftigd was met bovennatuurlijke krachten die heksen en duivelse geesten wegbant, zonder twijfel was dit gebaseerd op de spirituele betekenis van de vijf spreidende bladeren.

Primula, sleutelbloem.

St. Petrus: Grieks petra: rots, als symbool van vastheid en betrouwbaarheid. De discipel Sim(e)on, de zoon van Jona, ontving deze naam van Christus: Mattheus 16: 18: “En ik zeg u, dat gij Petrus zijt, en op deze petra zal ik mijn gemeente bouwen en de poorten van het dodenrijk zullen haar niet overweldigen. Ik zal u de sleutels geven van het koninkrijk der hemelen.”. Op grond van deze laatste woorden wordt Petrus vaak afgebeeld met sleutels in de hand en als wachter van de hemelpoort en met de sleutelbloem.

Primula is de eerste voorjaarsbrenger. Ze komt in overvloed als anderen schaars zijn. Als de vogels zingen, de bijen hommen en de eerste groene bladen zich ontvouwen, dan ontlokt ze suggesties van vreugde. De primula met haar gouden jas, waarin haar donkere ogen blij open staan. Heeft een geur van het bloemen veld. Het was een plant in liefdesdranken van middeleeuwen.

Een bruidsbloem die gedragen werd in bruidsboeketten. Ook komt ze voor in de dichterlijke poëziealbums.

Meestal klingelt er een mist van zorgen door in dit liefdessymbool, vaag en bleek. Als liefdesteken is het gewas bepareld met de dauw en wordt aangeboden aan vriendin. Er zit een gelijkenis in. Biddende zie je haar in tranen, met een lichte kleur en slappe stengel, haar liefdesconditie. “Pale primrose”, zegt de lieflijke Perdita, “pale primrose that die unmarried ere they can behold bright Phoebus in his strenght”. Lichte primula’s bloempjes sterven ongetrouwd voordat ze de heldere Phoebus in al zijn kracht kunnen omarmen. Phoebus is de zon. Voor de bloemen is hij als de bruidegom. Zij wachten op zijn komst. Het is een symbool niet alleen van jonge liefde maar van verwelkte, vergane liefde. Als jonge maagden, die in hun tienertijd opbloeien, opzien naar een geliefde en dan sterven. Een bloem die tranen voortbrengt. De primula werd gebruikt als grafplant om de doden te bedekken en op te graven te strooien. Zo verwijst Shakespeare in Cymbeline naar die ontroerende passage waar Arviragus Fidele in een trance ziet en denkt dat ze dood is en dat hij haar droeve graf met lieflijke bloemen, de lichte primrose, zal bedekken.” “ll sweeten thy sad grave Thou shalt not lack. The flower that’s like thy face, pale primrose”.

vgl. Miltons in Lycidas “the rathe (vroege) primrose that forsaken dies.”

Primula veris, symbool van winnende sierlijkheid.

Primua veris, rode variant, symbool van het mysterie van het hart.

Primula auricula (oor), aurikel. Symbool van schilderkunst. Komt nogal eens voor op schilderijen.

De rode aurikel is een symbool van gierigheid.

De rode is een symbool van (zelf) vertrouwen.

De groen gerande is een symbool van val me niet lastig.

Potprimula, symbool van blijvende liefde.

De eerste potprimula die in Europa kwam was de Chinese Primula sinensis. Omdat die zijn prachtige bloemen meestal in de winter ontvouwt verkreeg het al snel grote bekendheid, vooral omdat het gewas tot verlopingen neigde en bloemen bracht waarvan de kroonbladen gaafrandig of gefranjerd waren.

Protea, suikerbossie. Symbool van liefde, zoete en geheime liefde.

De plant geeft een grote kegelvormige bloemknop met kale, kleverige purperode draagbladeren en roodgekleurde of witte bloemen. De bloemtak wordt gebruikt in sierwerk.

De echte honey-pot, de sugar bush van Z. Afrika bedekt vaak in roze hele zandige plaatsen. Dit is het bekende suikerbossie van de Kaapstreken, bezongen in een populair liedje. De bloemhoofdjes bevatten veel nectar, omdat de kolonisten er vroeger suikerbosstroop van maakten.

Prunus, Japanse. Symbool van ridderschap.

Een van de opvallendste en mooiste voorjaarsbloemen zijn de Japanse sierkersen. Iedereen weet dat deze opvallend bloeiende verschijningen uit Japan komen. In hun schilderkunst en literatuur van de 12^de eeuw komen ze al voor. Bij geen andere plant speelt in het leven van het volk de sierkersen zo’n belangrijke rol, ze worden als nationale bloem beschouwd.

Men ziet in de bloemen de symboliek van schoonheid en idealiseert daarmee de ziel van het Japanse ridderschap. Gedurende de bloeitijd van de sierkersen vieren de Japan­ners feest, deze verering is een oeroud gebruik.

Prunus, laurierkers. Symbool van verraad.

De laurierkers is niet de echte laurier, hoewel het blad erop lijkt en altijd groen blijft en net als de laurier wel op stam gekweekt wordt, het is de valse laurier. Het blad is niet aromatisch, maar bevat in alle delen het giftige blauwzuur.

Prunus, kersenbloem. Symbool van bedrog.

De kersenboom werd veel gebruikt als huwelijksorakel. Hiervan stammen meestal de Barbaratwijgen, 4dec., de door de meisjes afgesneden takken die in water gezet werden opdat ze met Kerstmis in bloei komen. Naar een oud gebruik heeft elke tak de naam van een vrijer. Van degen die zijn twijg het eerst in bloei komt is de uitverkorene. Mochten de twijgen onverhoopt niet in bloei komen zal het meisje dat jaar ook niet trouwen Het is een meiboom die in de nacht van 1mei bij de meisjes onder het raam worden gezet, een teken van liefde of van schande. Vol verwachting keken de meisjes er naar uit. Maar dit is meer een schandmaie omdat van een kersenboom “iedereen plukt”.

Prunus, kers. Symbool van onderwijs.

Het hout is hard en dicht, gebruikt voor pijpen en sigarettenhouders, stoelen, om te graveren, als wandelstokken en de roede waarmee de leerlingen op betere gedachten werden gebracht.

Prunus, perzik. Symbool van ik ben jouw gevangene, je kwaliteiten zijn zoals je charmes ongeëvenaard.

Door de vorm van de vrucht worden er liefdesopwekkende krachten aan toe geschreven.

Bij de ouden vergeleek men een deugdzaam mens met een perzik met een perzikblad dat erop ligt. Dit omdat de perzik de vorm van ene hart heeft en het blad op een tong lijkt. De betekenis is deze: dat een wijs en deugdzaam mens niet alleen de tong moet gebruiken om goed te spreken, maar dat de tong op het hart moet liggen om de taal der liefde te spreken.

Prunus, myrobalaan. Symbool van ontbering.

De myrobalenen worden veel gebruikt als onderstam zodat ze spontaan kunnen voorkomen door het afsterven van de gecultiveerde, op hen geënte pruim, en door spruiten die aan de basis ontstaan. Geeft dan kleine ronde zwartblauwe vruchten.

Prunus, wilde: Symbool van onafhankelijkheid.

De pruim groeit nu wild in Duitsland en Frankrijk met zure, onsmakelijke vruchten.

Culpeper: “All the plums are under Venus, and are, like woman, some better and some worse”, dit vanwege de grote verscheidenheid in soorten.

Prunus, pruim: Symbool van voer je beloften uit.

De pruimenboom is in het voorjaar beladen met bloemen en geeft voor rijke vrucht te dragen. Het Shakespeare gezegde: “I will dance and eat plums at your wedding”.

In het Chinees heet de pruim “mei”. De bloesem is als een van de bloem van de vier jaargetijden het symbool van de winter. Als veel gebruikt decoratiemotief symboliseert het de vijf geluksgoden.

Prunus, sleedoorn. Symbool van moeilijkheid.

De sleedoorn behoort tot de dorens en distels, heeft geen beauty, is lastig voor de boer. Wordt wel gebruikt als haagplant, is prikkelbaar bij toenadering, vormt een goede afscheiding bij de oude Drentse wallen, er is geen doorkomen aan.

Als eerste voorjaarsbloem behoedt het gewas tegen ziektes, bij het afsnijden spreekt men toverformules uit. Bloeien ze rijk zijn er dit jaar weinig maagden en volgend jaar veel kinderen, waaronder vele buitenechtelijke. De sterke bloei geld duidelijk als een vruchtbaarheidssymbool, vele bloemen zo ook vele vruchten.

Prunus, abrikoosbloem. Symbool van twijfel. Behoort het nu tot de perziken of is het een ander soort?

De abrikoos is nogal gevoelig voor nachtvorst en wordt alleen in zuid Nederland als leiboom tegen een zonnige muur gebruikt. Prunus, amandel. Symbool van hoop.

Als symbool van hoop heeft ze de betekenis van de eerste bloem in het nieuwe jaar, nieuwe oogst en leven. De amandel bloeit na de winter, het eerste leven na de “dood”, de eerste bloemen, zangvogels e.d. Dan is het nog maar een stap om de plant te verbinden met het leven na de dood en als symbool van de onsterfelijke ziel te accepteren en de opstanding van de geest. Zo zou ook de bloei van Aarons staf gezien kunnen worden. De dode staf die tot leven gewekt wordt. De 12 staven, waarvan de ene van amandelhout, zou meegenomen kunnen zijn uit Egypte, als die door Jacob geïntroduceerd was en daar verder gekweekt. De amandel heeft de eigenschap, net als andere leden van deze familie, om zich met opvallende snelheid en gemak in bloei te laten trekken door die in water te zetten. Ook Vergilius verhaalt van een bloeiende staf.

Pulsatilla, wildemanskruid. Symbool van je hebt geen rechten.

Dit is het alom bekende wildemanskruid, omdat bij het rijpen van de vruchten de stijlen uitgroeien tot harige pruiken die door de wind in de war worden gebracht. De voorjaarsbloem bloeit maar 1 dag. Het is een wilde man. De plant kan in een keer maar 1 bloem voortbrengen die maar een dag leeft, de bloem gaat om 5 uur slapen. Na het bloeien schieten de duivelse hoornen omhoog (de behaarde stijlen) die zijn van de duivelse grootmoeder. De witte gevederde haarpluim is afkomstig van de duivelse sik. De asmatte bladeren zijn gevormd als scherpe klauwen en de worteldraden als kruipende wormen.

Punica, granaatappel. Symbool van vruchtbaarheid.

Onder de rijkdommen van het beloofde land rekenden de Hebreeërs ook de granaatappel, Deuteronium 8:8. Door zijn talloze zaden wordt de vrucht geassocieerd met vruchtbaarheid en als gevolg daarvan rijkdom. De granaatappel is het symbool van vruchtbaarheid en overvloedig leven. De granaatappel was aan Juno gewijd, zij wordt voorgesteld met de vrucht in haar hand, een symbool van grote vruchtbaarheid. De vrucht ontbrak bij geen enkele trouwplechtigheid omdat de macht van Juno Pronuba zich over het huwelijk, en wat daarbij hoorde, uitstrekte.

In de middeleeuwen was ze het symbool van de H. Maagd Maria die de kostbaarste van alle vruchten droeg. Zie het schilderij “Madonna en kind met granaat” van Botticelli. De binnenste vorm van de granaat gold als symbool van de enige in het heelal en als symbool van vruchtbaarheid.

Punica, zaden. Symbool van gekte.

De rijpe vrucht splijt als een wond open waarna men de rode zaden kan zien zitten. De vrucht symboliseert de dood en de belofte van wedergeboorte als die wordt vastgehouden door de godinnen Hera of Persephone. Daarom dient de granaatappel ook vaak als symbool bij begrafenissen en op graven. In de geschiedenis van Proserpina speelt de granaatappel een belangrijke rol. Toen zij eens bloemen plukte op de berg Etna werd zij door Pluto geschaakt. Jupiter beloofde aan de treurende Ceres dat hij haar dochter zou teruggeven mits zij in het schimmenrijk nog niets had gebruikt. Mercurius werd naar de onderwereld gezonden om haar te halen maar ongelukkigerwijze had Proserpina een granaatappel gevonden en zeven gouden pitten gegeten. Niemand had het gezien buiten Askalaphos om die het geheim verried. Als straf mocht Proserpina slechts de ene helft van het jaar op de bovenwereld blijven, de andere helft moet zij in het schimmenrijk vertoeven. Askalaphos werd door Ceres, als straf voor zijn verraad, in een nachtuil veranderd.

Punica, bloem. Symbool voor gerijpte elegantie.

De granaatappel heeft veel verspreide takken en een ronde kroon. De lancetvormige, altijdgroene bladeren zijn vaak stekelig gepunt. De knoppen, die als koraal zijn uitgesneden, pronken te midden van het tere groen waarin ze later zullen opvlammen als kleine vuurvlammetjes. In vele landen, zo ook in de Bijbel, wordt de bloem gebruikt voor decoratie.

Pyrus, peer. Een erotisch symbool.

Een peer wordt vrouwelijk genoemd, waarschijnlijk naar de overeenkomst in vorm tussen de peer en baarmoeder. Het is de boom des levens, waarbij de appelboom de boom des kennis is. Zij was aan Hera en Aphrodite gewijd als erotisch symbool.

Als erotische boom had ze in de middeleeuwen geen beste naam bij de christenen. Doordat de boom minder sterk was, de vruchten eerder bederven en het erotische symbool werd bij de geboorte van een meisje een perenboom geplant en bij die van een jongen een appelboom. Net als de appel is de peer een vruchtbaarheidssymbool. Als ze in een jaar slecht draagt ziet het er niet zo best uit voor de huwbare meisjes. Op vele peren volgt een jaar met vele meis­jesbaby’s. Hieruit kan men opmaken dat de peer als vrouwelijk gezien wordt en de appel als manlijk. Als kleinkinderboom verschijnt ze in Zwitserland. Wil men weten of de geliefde trouw is, gaat men onder een perenboom het aantal afgevallen peren tellen, elke peer die daar ligt is een teken dat ze een kus heeft gegeven aan een vreemde.

Symbool van genegenheid. In the Merchant’s tale vertelt Chaucer in de Canterbury Tales (1387) over de pyrie met zijn heerlijk groene blad.”So longe aboute the aleyes is he goon

Til he was come agaynes thilke pyrie

Where as this Damyan sitteth ful myrie

An heigh among the fresshe leves green

This fresshe May, that is so bright and sheene’.

Quercus, leven, vrijheid.

,, blad moed.

,, boom gastvrijheid.

Quercus, eik, boom. Symbool van dapperheid, gastvrijheid, kracht en sterkte.

De eik is een boom die charisma bezit.

De eik is de koning van het woud, het embleem van majesteit, kracht en duurzaamheid, een eerbiedwaardige patriarch.

De eik die de machtigste van alle Europese bomen is, kan wel honderden jaren oud worden. Het is een boom van slome groei maar gaat onverstoorbaar door, hij heeft alle tijd. Tenslotte krijgt hij een stevigheid waar je niet omheen kan, met geweldige armen, elk zelf als een machtige boom. Die armen staan vrij horizontaal alsof ze de wereldatlas moeten dragen. Het zijn spier­ballen van deze Hercules die alleen door de geweldige ceder van de libanon wordt geëvenaard. We spreken bij zulke bomen over het fort eik.

Kom je in de verheven stilte van een eikenwoud lijkt het alsof een stem je toeroept: “De plaats waar je staat is een heilige plaats”. In het geheimzinnige gefluister van de bladeren, in het machtige optreden van de stam zal je de god van de wouden erkennen en zijn macht zien. De mens die in deze heilige dome geen spoor voelt van aandacht en vrome verhevenheid, die is volledig afgestorven voor het hogere zijn.

In vroegere tijden was de eik de personificatie van onverwoestbare levenskracht en het symbool van het eeuwige leven. Als leven gevende boom speelt de eik in religieuze geschriften een grote rol. Men had de gewoonte om in nood bijstand te zoeken bij de goden die met de eiken waren verbonden. Daardoor werden eikenbomen die alleen staan of in kleine groepen groeiden, vaak objecten van afgoderij. De eik was dan ook met de oudste natuurreligieuze mythen en erediensten van de Europeanen verbonden, in het bijzonder met die van de Grieken, Etrusken, Germanen, Kelten en Scandinaviërs. Verder zien we de eik ook bij de Joden terugkomen.

We zien die verering bij de Grieken, waar de eik aan de oppergod Zeus gewijd was. Zeus werd getooid met bladeren van dit symbool van kracht.

Eikenbladen werden ook gedragen op het feest van Ceres, omdat eiken het eerste voedsel van de mensheid waren geweest.

Een ander gegeven is dat, als een Romeins burger het leven werd gered, de redder getooid werd met een krans van eikenbladen. Het was een godsloon voor de schoonste daad die men zich kon voorstellen. De redder had hetzelfde gedaan als de eik, hij had het leven opnieuw geschonken aan zijn medemens. Alciatus schrijft: “Servanti civem querna datur”. “Men geeft een eikenkroon aan hem die een burger heeft behouden”. In het Romeinse rijk werd het ook gewoonte die krans te geven aan mensen die het rijk gered hadden. De eikenkroon vergrootte de ijver en moed van de Romeinse krijgslieden, er zijn er die beweren dat Rome met twee- driehonderd eikenkronen de wereld veroverd heeft. Scipio Africanus weigerde zo’n eikenkrans omdat hij zijn vaders leven had gered en dat hij die actie voor zijn eigen deed. Men vatte het op als het redden van vele mensenlevens en zo langzamerhand ging de oude symboliek verloren. Soms was het een zinnebeeld van vrijheid en burgerlijke deugden. Een ridderorde voor burgerlijke verdiensten was die van de eikenkroon, soms was het een symbool van kracht en werd speciaal verleend voor dappere oorlogsdaden, waar het meer gaat om vernietigen van mensenlevens dan te behouden.

De eik is het symbool van rijkdom.

De eik is het symbool van macht en aanzienlijkheid.

De eik is het symbool van de staat van verval naar het afvallende en verwelkende blad. Zegt Jesaja niet: “Want gij zult dezelve worden als een eikenboom, wiens bladeren afvallen, en als een hof, die zonder water is”.

Het symbool van afgoderij omdat men vroeger afgoden hield onder een eikenboom.

Het symbool van gastvrijheid omdat er zoveel dieren rondom hem leven.

Symbool van gerechtigheid, zie de bijbel.

Symbool van vruchtbaarheid, zo in Roomse huwelijken.

Symbool van het verhevene, bezoek een eikenbos.

Wie eikenbladeren draagt, toont daardoor zijn moed en meldt dat niemand zijn wil kan breken. Men hoede zich voor iemand, die op bevel van zijn geliefde, eikenloof draagt, en men veroorlooft zich niet met hem te schertsen.

In de iconografie wordt de H. Amator met een omgehouwen eikenstam en de H. Brigitta met een eikentak afgebeeld. De allegorische sterkte is een vrouw met een eikentwijg in de hand.

Vernietiging van de eik was één manier om de heidense boom uit te bannen. Een andere tactiek was om de eik een christelijke heilige mee te geven. Daardoor heeft de eik ook in de christelijke religie een rol gespeeld. Zo zijn er vele Lieve-vrouwen-eiken in ons land maar ook elders. Vaak is zo’n boom, een eik of linde, aan Maria gewijd. Maria, het symbool als godin van het leven. Rond zo’n boom ontstaat dan vaak een bedevaartplaats. Zwarte Maria’s laten zien dat het beeld vaak een verbinding heeft met de vruchtbare aarde heeft.

Ranunculus, boterbloem. Symbool van ik wens dat ik rijk zou zijn.

Geloof jij ook dat er een pot goud verborgen is op het eind van de regenboog? Denk je er ook aan hoe je daar kan komen voordat de regenboog verdwijnt zodat je het goud kan vinden. Je hoeft niet ver te gaan om het eind van de regenboog te vinden. “Hoe dan”, zeg je. “Omdat die goudpot al lang weg is. Die is veel dichter bij huis, ga naar de weiden waar de boterbloem groeit, daar vind je het goud dat eens verborgen was op het eind van de regenboog. Het is de grote boterbloem, de Engelse king cup.

Symbool van ondankbaarheid. Ranonculus sceleratus, dit betekent misdadig omdat de plant blaar­trek­kend is en door bedelaars en landlopers gebruikt werd om er zichzelf en hun kinderen mee in te smeren en zo bla­ren te veroorzaken om medelijden op te wekken. Zo werden ze ook gebruikt door de mannen die voor militaire dienst opgeroepen werden om door de blaren afgekeurd te worden Blaar­trekkende boterbloem, kikkerpeper, gift-hahnenfusz, blisterwort. Vele namen zijn er voor dit furieus bijtende kruid. Symbool van jouw blik bevriest me. Dit naar de koude en gouden bloemogen die in het voorjaar uit donkere plaatsen oplichten. Dit zou de echte Sardonische of Sarcastische lach zijn. Hanenvoet of Illyria berooft het gevoel en begrip en trekt de zenuwen en spieren in het gezicht samen op zo’n vreemde manier, zodat diegenen die dit deden het gevoel kregen lachend dood te gaan en zo krachtig trok ze aan de zenuwen en nerven dat hun gezichten scheeftrokken en ofschoon ze lachten stierven ze met grote kwelling (zie ook Pulsatilla) Men zegt dat door zorgvuldig kweken zijn gevaarlijke eigenschappen vermeerdert en daarom is ze het symbool van ondankbaarheid.

Ranunculus, ranonkel. Symbool van glans, luister, ik duizel bij jouw charmes, je bent rijk aan attracties, je bent stralend met charmes. Net als de tulp heeft dit siergewas al een lange staat van dienst. Hoewel dat niet zo algemeen bekend is, lijkt de histo­rie, afgezien van de tulpen windhandel, in grote lijnen op die van de tulp.

Aan het begin van de 18^de eeuw werd aan het sortiment de Perzi­sche ranonkel toegevoegd. Dit kwam als sier­plantje uit de tuinen van de Grootvizier Cara Mustap­ha die bij Sultan Mohamed IV de liefde voor dit gewas opwekte. De sultan verza­melde en vermeerderde in zijn paleistuinen jarenlang een enorme collec­tie Perzische ranonkels.

Er werd onder meer over geschreven, dat de eenkleurige soorten zo verblindend van kleur waren, dat men er niet naar kon kijken zonder de ogen te schaden.

Onder meer in Frank­rijk sloeg het gewas enorm aan. Pater d’Ar­dene schreef in 1746 zijn Traite des Renoncules, een boek dat twee­maal herdrukt werd en ook nog in het Duits werd ver­taald. Duizenden soorten werden gekweekt. In die periode deed de ranonkel rond Haarlem in populariteit alleen onder voor de hyacint.

Reseda. Symbool van jouw kwaliteiten overtreffen je bekoringen.

Reseda odorata (geurend) de welriekende reseda, de herbe a’amour. De bloemen van reseda gemeten aan de pracht van andere bloemen zijn vrijwel onzichtbaar te noemen, maar komen wel met een sterke, heerlijke geur. Goethe in Fruhling: “Sagt! was fullet das Zimmer met Wohlgeruchten? Reseda farblos, ohne Gestalt, stilles bescheidenes Kraut”. Linnaeus vergeleek de plant vanwege de geur met de hemelse ambrosia. Keizerin Josephina was de eerste die reseda als potplant gebruikte, daarna werd het in geheel Europa mode. Eind 1900 stond in elke tuin een reseda.

Sinds de reseda gekweekt wordt hebben de kwekers steeds geprobeerd om het een mooiere bloem te geven en een mooiere verschijning.

Reseda luteola, (geel) wouw. Symbool van gezondheid en geestelijke schoonheid.

De wouw, een ververs plant. Reseda kwam en komt nog veel voor in het oude Ariminum, het tegenwoordige Rimini die Plinius beschrijft: Reseda, morbis reseda, scisne, quis hic pullus egerit radices? nec caput nec pedes habeant”. “Heil ziekten, weet je niet wat voor plant hier groeit? “Geen hoofd noch voet mogen ze hebben.” Driemaal werden deze woorden geroepen, ook evenveel maal moest de roepende opspringen zodat de plant tegen zweren en ontstekingen werkzaam zou zijn.

Plinius stelt dat de reseda de krachten en charme bezat om vele ondeugdelijkheden te verdrijven. Zonder twijfel was dit naar zijn traditionele genezende krachten en zijn heerlijke geur zodat deze kleine plant bekend werd als het embleem van gezondheid.

Rheum, rabarber. Symbool van overleg, advies.

Rabarberwortel werd vroeger als afvoerend middel gebruikt, in kleine dosis bij maagstoringen inwendig gebruikt. Na 1800 kwamen er bastaarden tussen Rheum rhabarbarum en Rheum latifolium waaruit de tegenwoordige rassen stammen. De eerste hybriden hadden zure stengels en groene bladstelen, maar geleidelijk aan werd dit steeds beter, nu zijn er met rode bladstelen die minder zuur zijn. Het idee om de stelen als groente te gebruiken stamt waarschijnlijk uit Engeland.

Rhododendron. Symbool van gevaar, kijk uit.

De bladeren en bloemen zijn schadelijk voor schapen. De mensen in Turkije kunnen last hebben van de honig van de Pontische Rhododendron. Het kruid is daar regelmatig oorzaak van vergiftigingen.

Dit zou de Oost-Indische honig geweest zijn die de soldaten van Alexander de Grote bedwelmde. Hier kwam zijn generaal Xenophon achter die met 10 000 Griekse soldaten in een dal te Klein‑Azië door de geur geheel bedwelmd raakten. Zijn leger zamelde vergiftigde honig in Colchis, tegenwoordig Georgië, waar vele bijenvolkeren waren. De soldaten die van de honig geproefd hadden werden duizelig en moesten overgeven, geen van hen kon zich op de been houden. Degene die geen honig hadden gehad leken wel dronken. Na de derde en vierde dag kwamen ze pas overeind.

Mogelijk is het effect verkregen door gisting van de slechte honig, hoewel de verdovende werking op de andere soldaten toch bewijst dat het gewas niet geheel onschadelijk is. Meer Rhododendron’ s golden in de oudheid als gevaarlijk.

Azalea. Symbool van matigheid, geduld.

Azalea zet als een tuinvuur alles in vlam. Door haar gloed en pracht is ze eigenlijk meer een zomerbloem dan voorjaarbloem. Ze bloeien in een gevaarlijke tijd waarin de nachtvorsten haar willen overweldigen. Door dit bezoek zal ze haar bloemblaadjes besmetten, haar klederen verdorren en vervallen in een bruine massa. Matigheid en geduld zijn zaken waar de Azalea veel bij zou winnen.

Indische azalea. Symbool van trouw tot het eind.

De Indische azalea is de stamvader van de zgn. Indische azalea’s die voor kamercultuur gekweekt worden. Door de teelt op grote schaal in België, Duitsland, Engeland en Frankrijk gedurende een eeuw, ontstonden honderden verscheidenheden, meestal met min of meer gevulde bloemen. De bloemen zijn trechtervormig met 5 lobben, rood, rosé, zalm wit, paars, dikwijls bont, groot, 8-11cm, maar wel geurloos.

Rhus, fluweelboom. Symbool van pracht.

De fluweelboom vormt een grove, weinig vertakte boom met grillige groei. De groei is eerst vaak wat scheef, later worden de stammetjes recht en kan uitgroeien tot een parapluachtige vorm van enkele meters. Een fluwelen kleed omfloerst de takken van deze struik, met enkele takken opgaand verdeelt de plant zich vlug en vormt een hertachtig gewei dat gekroond wordt door de rode opvallende bloemkolven. Jonge planten bloeien nog niet maar sieren zich op met grote bladen. Prachtig zijn de grote palmachtige bladeren die in de herfst van felgeel tot vuurrood verkleuren.

Ribes. Symbool van je pleziert iedereen.

Ribes rubrum (rood) de rode bes, aalbes, vgl. midden Nederduits albere. Het eerste lid is het Middelnederlandse ale (1288), in oudengels was dit ealu (nieuwengels ale) oudnoors e.a woorden betekenen alo, ol, =bier. Was dit oorspronke­lijk een bedwelmende drank? Nog wordt de bes en vooral de zwarte aalbes (Hoogduits aalbeere) gebruikt bij de bereiding van een sterke likeur.

Johannisbeere is de struik zo genoemd omdat het op Johannisdag, 24 juni rijpt. In 1579 werd het al zo genoemd. Van de aalbessen gelooft men dat ze door het bloed van Johannes, toen hij op doornen was ingeslapen, hun rode kleur hadden gekregen. Eens had St. Jan in de woestijn gepreekt. Hij had lang gegaan en toch geen bron of worteltjes gevonden om zijn honger en dorst te stillen. Vermoeid sluimerde hij in, naast een vruchtloze struik. Toen hij ontwaakte, zag hij tussen het lover van de heester honderden bloedrode druifjes. Biddend en dankend viel Johannes op de knieën en laafde zich met de saprijke vruchten die sindsdien Johannesbessen of -druifkens genoemd worden.

Symbool van bij voorbaat, verwachting.

Ribes uva‑crispa (knisperende druif) voordat je de heerlijke sappige kruisbessen gaat plukken moet je bedacht zijn op de stekels. Doe dus eerst iets aan het gevaar en geniet pas later.

Robinia, rode regen. Symbool van elegantie.

De 3cm. lange bloemen verschijnen in juni-juli. De struik is ongewapend, heeft wel broze twijgen die dicht bezet zijn met bruine borstelharen. Een sierstruik die opgroeit tot 2m.

Rode regen, Duitse Rosen-Akazie, Franse robinier rose, Engelse hispid Robinia, dit naar de hangende bollen rozerode trossen.

Rosa, roos. Symbool van liefde, van kracht, dichters, licht, vreugde, vertrouwen, schoonheid, vrede en eensgezindheid, vrouwen en liefde, ook van dood.

De roos is door zijn geur en schoonheid gewijd aan vele godinnen. Die vergelijking vinden we van de vroegste tijd af aan De roos was een geschenk van de goden. Sappho gaf de roos de naam van koningin der bloemen. Door hem werd de roos geprezen en verheerlijkt als een gelijkenis van mooie meisjes. Hierna vinden we de rozen als sier ingeburgerd en was bij de Grieken overal verspreid en in leven en zeden vervlochten. Het symbool van schoonheid. Geopend en volkomen ontvouwd representeert deze bloem de glans van de vrouw in haar gloriejaren. Als gesloten bloem, in knop, betekent ze het jonge meisje die nog niet de volkomen schoonheid van haar geslacht bereikt heeft. Anakreon noemt de roos, de mooie en de toverij van bloemen, die lust en bezorgdheid van het voorjaar, de wellust van de goden.

Meer dan enige andere bloem was de roos in de tijd van Pericles in hoge eer, als beeld van zinnelijke schoonheid en geestige bevalligheid, maar tevens van het volle genot, waarmee het leven vervuld was.

Zijn ontstaan werd door de dichters in geurige sprookjes geweven. Voor hen symboliseerde ze liefde en schoonheid, daarom was de roos opgedragen aan Aphrodite uit wiens bad de roos ontsprongen zou zijn De roos was aan Cupido gewijd, zo gauw als ze verbloemt, zo vloeien ook Amors heerlijkheden weg, en de hand die ze plukt wordt niet zelden verwond en laat zorgen en pijn achter. Opmerkelijk is ook dat de roos in gewone literatuur vrijwel altijd vurig rood is zoals de lelie maagdelijk wit. Zo zijn de rozen het symbool van zuivere liefde, de roos en de lelie zijn symbolen van bloed en melk, liefde en zuiverheid als de bloemen uit het Hooglied.

De Grieken droegen in de treurtijd rozen op de borst en voorhoofd, als zinnebeeld van de korte duur des levens dat even spoedig verwelkt als deze geurige bloem. Men schreef haar de macht toe om de overblijfsels voor vernietiging te bewaren, ook meende men dat haar geur de afgestorvenen aangenaam was. Als zinnebeeld van onsterfelijkheid had de roos de gedaante van een kogel, die het volkomen in zich sluit, het begin en het einde verenigt en zo de eeuwigheid voorstelt. Daarom beeldde men ook een gesloten rozenknop op de graven af. Een Grieks spreekwoord duidde aldus haar vergankelijkheid aan: “zijt gij eenmaal een roos voorbij gegaan, zoek haar nooit weer op”.

Rosa, geopende roos geplaatst over 2 knoppen. Symbool van stilzwijgen.

De roos is de bloem van Venus of liefde. Cupido beval dat zijn zoetheid verborgen mocht blijven en gaf deze bloem als gift aan Harpocrates (de Egyptische god Horos), de god der stilzwijgendheid of stilte. Zo zal Harpocrates de minnarijen van Venus niet verklappen onder het mom sub rosa. Dit is waarschijnlijk omdat de bloemblaadjes het hart van de roos volledig bedekken.

Daar nu bij de overdadige maaltijden en gelagen bij de oude Romeinen de bedwelming natuurlijk was en het spreekwoord “in vino veritas” een zeker gevaar verried om het gehoorde door te vertellen lieten de Romeinen zich de roos door de ernstige Harpocrates, de god van het stilzwijgen, wijdden en maakte die tot het zinnebeeld der geheimhouding. Als zodanig hing men bij gastmaaltijden een natuurlijke roos aan de zolder boven het midden der tafel. Dit gebeurde bij raadsbesluiten over het welzijn als bij vrolijke tafelgesprekken. Het teken van de roos moest een herinnering zijn dat men niets mocht doorvertellen. Van deze gewoonte is waarschijnlijk het spreekwoord “Sub rosa dictum est”, het is onder de roos gezegd, afkomstig.

De roos werd het symbool van geheimen. Zo ook tot de 16^de eeuw en in Engeland nog tot de vorige eeuw, iemand iets “sub rosa” mededelen was iemand iets in vertrouwen mededelen. Speciaal de witte roos is het symbool van vertrouwen en geheimhouding. Paus Hadrianus VI liet boven de deuren van zijn biechtstoel een roos in het lofwerk snijden. Onder de zegel van sub rosa, zwijgzaamheid, werd de roos aangebracht als symbool in conferentiezalen, kloosters en biechtstoelen.

Symbool van goddelijkheid.

Hadden de eerste christenen rozen en leliën verafschuwd als heidense bloemen, de rozentuinen van Paestum zouden door een ijverige christenpriester vernield zijn, omdat ze als een zinnebeeld van overdaad en zonde golden. Zo werd ze toch al gauw een teken van reine onschuld en goddelijke liefde.

Het gebruik van de roos tot aanduiding van een mysterie is uit de Oosterse in de westerse eredienst overgegaan. Gelijk de roos het zinnebeeld was van de vijf verborgenheden van Allah, zo ook van het mysterie der onbevlekte moeder Gods en de geboorte van haar goddelijke zoon.

In de middeleeuwen werd ze weer het symbool van liefde, schoo­nheid en vreugde. De wonden van de doornenkroon van Christus. De rode werd het symbool van martelaarschap en de witte van maagdelijke rein­heid. Maria werd met de roos gesymboliseerd, Rosa mystica, waarbij de teksten van Jesu Sirach, 24:19, 39:17, 50:7, op haar werden toegepast. De schoonste der bloe­men, de schoonste onder de vrouwen, de koningin van de bloe­men, de koningin van de hemel. In vele liederen wordt Maria als wonderbare roos bezongen.

De verering bereikte haar hoogtepunt in een krans van rozen­blaadjes, in het Latijn Rosarium, waarin het Ave Maria gere­geld herhaald werd, de rozenkrans.

Als Messiaans symbool is ze gebaseerd op de profetie van Jesaja 35:1, en 2 Esdras 2:19, waarin vroeger de roos voorkwam en geassocieerd werd met vruchtbaarheid in connectie met liefde, geestelijke, als wel lichamelijke manifestaties.

Symbool van Engeland.

Koning Eduard was de eerste die de roos als koninklijk embleem verkoos, dit was in 1239. Rozen waren het symbool van de huizen York en Lancaster en veroorzaakte de rozenoorlogen tussen die twee huizen in 1455 en 1485. R. alba, was het symbool, badge, van de witte roos van York, de rode van Lancaster. De twist ging over de erfop­volging van de Engelse troon. De strijd eindigde in 1485 toen Henry Tudor uit het huis Lancaster bij Bosworth zegevier­de. Zeker was de strijd over in 1486 toen hij trouwde met Elizabeth of York zodat beide huizen werden verenigd.

In het nieuwe embleem werden ook de rode en witte roos ver­enigd. Rosa x damascena Versicolor belichaamt beide kleuren van York en lancaster, een deels witte, deels roze roos.

De roos is moge­lijk al eerder het symbool van Engeland ge­weest. Dit ligt zo ver weg zodat ze misleid is in het duistere en schaduwrijke verhalen van het verleden. We vinden Plinius twijfelen over de vraag of de naam Albion verwijst naar de witte kliffen of naar de witte rozen die in zo’n overvloed groeien.

De roos was in Shakespeare tijd, de eglantine, een symbool van genot gemengd met pijn. Oberon sprak tot Puck op die rustige bank met zoete bloemen:

“With sweet musk-roses, and with eglantine”

” The roses fearfully in thorns did stand

One blushing shame, another white despair

A third, not white nor red, had stolen of both”.

Zo is de witte roos van Lancaster het symbool van unie. De rode roos van York is het symbool van oorlog. De witte en rode roos samen het symbool van eenheid.

Het wapen van Luther is een hart in een 5-bladige roos, op het hart een kruis waarbij de spreuk hoort. Het geheel is omringd door een cirkel als symbool van de eeuwigheid.

De roos was het zinnebeeld van het eiland Rhodos, dat zo genoemd werd naar de vele rozen.

De roos was verbonden met oorlog en ridderschap. Naar oud geloof ontsprong een roos na de slag van Roncevaux uit het bloed van de helden en hun knechten. Daarom is de Spaanse naam voor de hondsroos, fior del escaramujo, of bloem van het rode bloed.

Rosa: Symbolen.

Zo is de roos al eeuwenlang in gebruik om onze gedachten, gevoelens te uiten. Er zijn weinig bloemen waarin het geven van een enkele tak zo veel tot uitdrukking kan brengen.

Dagelijks een rode roos geven is het symbool voor naar jouw lach streef ik.

Een helderrode roos is het symbool van ik hou allen van jou.

Een enkele roos, symbool van eenvoud.

Een gevulde rode roos is het symbool voor schoonheid.

Een zeer dubbele roos, zgn. cabbageroos, centifolia, als symbool voor ambassadeur van liefde.

Een roze roos, zgn. maiden blush, is het symbool voor als je van me houdt zal je het ontdekken.

Een gevulde witte is het symbool voor ik ben je waard.

Een witte roos is het symbool voor koelheid. Meisjesachtig en een hart onwetend van liefde.

Een verlepte witte roos is het symbool voor een vergankelijke indruk.

Een donkerrode roos is het symbool van bedeesde schaamte.

Een trosroos is het symbool voor je bent charmant.

Een roze roos symbool van onschuldige schoonheid.

Een dorenloze roos is het symbool voor een vroege verbintenis.

Een gele roos is het symbool voor jaloezie of vermindering van liefde.

Een tweekleurige roos, rood en geel, symbool voor noem me niet mooi.

Een mosroos voegt iets extra’s toe, het symbool van superieure waarde.

Een kroon van rozen, symbool van aandenken, beloning van kracht.

Een mosrozenknop is een symbool van bekentenis van liefde.

Een rode rozenknop een symbool van je bent jong en lieflijk.

Een witte rozenknop een symbool voor een hart onverschillig voor liefde.

Een rozenblad is een symbool voor je bent mijn hoop.

Een bruidsroos is het symbool voor gelukkige liefde.

Vanouds gold een vroege roos, meiroos, als symbool van vroegrijpheid.

Een klimroos, symbool voor ik kom naar je toe.

Een geurende muskusroos als symbool van grillige schoonheid. Deze roos geeft trossen van 5cm brede witte, naar muskus ruikende bloemen. Vormt een losse struik, met vrij kale, roodachtige takken. Het is een van de sterkst groeiende rozen, 2‑4m, klimt in de toppen van lage bomen die het bedekt met witte bloemen en een rode vrucht. Een uitgesproken laatbloeier, vanaf augustus tot in de herfst.

Een geurende theeroos, als symbool voor schoonheid is altijd nieuw.

Rosa pendula, alpenroos, symbool van u bent alles wat lieflijk is.

Rosa carolina, symbool van liefde is gevaarlijk.

Rosa damascena, symbool van briljante samengesteldheid.

Dan van enige soorten:

Glory de Dijon, zachtgeel/oranje, symbool van een een liefdesboodschap.

La France, gevulde roze, symbool van ontmoet me bij maanlicht.

Rosa mundi, symbool van verscheidenheid. Zo genoemd naar Rosamund, de maîtresse van Hendrik II, 1154-1189, een bleekroze vrijwel witte vorm met roze blosjes. Rosa Mundi: de roos van de wereld, Latijn mundus: de wereld.

Symbool van poëzie en genot en pijn.

Rosa rubiginosa (dieprood) de egelantier als weerbare roos is gewapend met bruine stekels als min of meer sterk ontwikkelde en hard geworden haren. De sweet briar is afkomstig van de Britse eilanden. Daar vervullen ze de heggen met hun geur en verversen die met een dauwachtige parfum, omkransen en versieren die met een sierlijke en trillende spray. Het is de Duitse Wein-rose, (ook Apfelrose) onze wijnroos, die overal gecultiveerd wordt vanwege het heerlijk geurende blad waarom de plant de algemene naam heeft van: sweet. Met een egelantier geven we doornen, die pijn doen maar die vergoed wordt door de zoet geurende bloem. Koningin Elisabeth liet zelfs op kleine zilveren munten, die haar beeld droegen, zulke grote rozen aanbrengen als de kleine ruimte toestond. Elizabeth koos als haar motto, “Rosa sine spina”, een roos zonder doornen.

Een gele wijnroos is het symbool voor verminderde liefde.

Rosmarinus, rozemarijn. Symbool voor opwekking, je aanwezigheid verbetert me.

De rozemarijn zou eens de hersenen gesterkt en het geheugen opgefrist hebben. De geur zou de geest verlevendigen en hetzelfde effect hebben als vlugzout. “It helpeth the brain, strengtheneth the memorie, and is very medicinable for the head”.

Griekse stu­denten vlochten takjes ervan in hun haar als ze examen moesten doen. Onze voorvaderen gebruikten het als kracht gevend middel bij geestelijke studies, dat is een andere goede kwaliteit van rozemarijn is dat het goed is voor het hart. Laat de rosmarijn, de bloem van mensheid, de wijsheid bevorderen, liefde, en vriendschap, draag het, niet alleen in je hand, maar in je hart en hoofd.

Bij de Romeinen was het als ros maris hooggeschat en zijn gebruikt plantte zich later naar het Avondland over en was daar het symbool van trouw. Later droegen riddervrouwen de rosmarijntwijgen als teken van trouw. Bruidsmeisjes gaven de bruidegom een bosje rozemarijn om hem eraan te herinneren dat hij trouw moest blijven. In zijn kleren werd een takje ingenaaid zodat haar geliefde haar niet zou verlaten.

Bovenal associëren we rozemarijn met vertrouwen en herinnering. Een klein bosje van de plant, samengebonden met gouden zijde of kant, lace dat bekend is als bride-lace, werd aan de bruidegom gegeven op zijn trouwdag, dit door de vrienden van de bruid bij een trouwfeest in de tijd van Elizabeth. Een ballade van 1543 verhaalt een trouwdag waarbij “there was fair bride-cup of silver gilt carried before her wherein was a goodly branch of rosemary.... hung about with silken ribbons of all colours’. Anna van Kleef droeg een krans van rozemarijn toen ze met Hendrik VIII trouwde. De bruidskrans was oorspronkelijk een anticonceptioneel middel tegen verhindering van zwangerschap. Hiervoor werden vooral planten gebruikt die etherische oliën bevatten. Het gebruik in volksleven was levendig. Het schijnt dat die olie inwerkt op het uiterst zachte eiwit van het bij de ovulatie lozende ei. Dit gaat enkele weken na de geslachtsdaad over. Om zeker te zijn drinken de meisjes dit soort thee veel in de menstruatie­ tijd. In het normale leven worden deze kruiden weinig als kruid gebruikt omdat ze onvruchtbaar­heid tot gevolg kunnen hebben. Aanplant in oude boerentuinen hebben een ander doel gehad dan om als keukenkruid te dienen.

Dit gebruik schijnt zeer oud en zeer verbreid geweest te zijn. De verwerking van vele kruiden stamt van dit gebruik als peterselie, majoraan, tijm en lavendel. Anderen als rosma­rijn en mirt hebben nog een symbolisch gebruik. De rosmarijn werd door bruidslieden op de borst gedragen. De mirt werd als krans gebruikt. Beide gebruiken zouden symbolisch zeggen dat de bruid op de trouwdag voor de nakomelingen een betrouwbare behoeder gevonden had. Ze heeft het daarom niet meer nodig om in de menstruatietijd rosmarijn- en mirtenthee te drinken.

De op huwelijksdag van de bruid gepluk­te en gebruikte rosmarijn- en mirtenstruiken werden op deze dag afgesneden en uitgetrokken. De bruidsgasten werden met de overbodige takken bestrooid. Het bruidsmeisje dat de takken (bruidskrans) opraapt is gelukkig, ze zal binnenkort trouwen. Met andere woorden, zij kan nu ook een vriend krijgen want ze heeft nu kruiden.

Rozemarijn, Rosmarinus, associëren we met vertrouwen en herinnering.

De plant verschijnt als huwelijkssymbool van de liefde en als doodsplant. Als doodsplant gold dat bij de dood van een persoon een struik afsterft, de plant mag dan ook niet door een zieke aangeraakt worden anders sterft de plant af. Duitse boeren droegen bij begrafenis rosmarijntwijgen in de handen. Het is een Zwitsers volksgeloof dat rozemarijn met de huisva­der sterft. Waarschijnlijk is dit gebruik omdat de plant langer fris en groen blijft dan enig ander kruid. Of omdat deze aromatische plant de boze geesten die de hoofdmomenten van het menselijk leven beïnvloeden, geboorte, huwelijk, dood, bijzonder gevaarlijk zijn en beïnvloed kunnen worden. Als doodsplant was het naar Virgilius gebruik om op de plaatsen waar de lichamen verbrand werden rozemarijn en olijventwijgen te strooien

De landmensen gebruiken het als sier bij begrafenissen. Het is een gebruik dat nog lang in Engeland bewaard is gebleven. Samen met Taxus werd de rozemarijn over de kist gestrooid en beplantte men de graven met deze struikjes. De naaste vrouwelijke relatie van de dode strooide nog verscheidene weken takjes over het graf. In Z. Wales was het een gebruik, voor diegenen die bij de uitvaart aanwezig waren, om een tak rozemarijn op de kist te werpen. Vanwege deze treurige gebruiken gold het kruid vroeger als ongeluksbrenger. Ze heeft een plaats, naast het viooltje, op het graf. “Dry up your tears and stick your rosemary. On this fair corse”, zei de oude Capulet in Romeo en Julia als hij vertwijfelt bij het vermeende lijk van Julia staat, met een rozemarijntwijg werd wijwater gesproeid over het lijk. Zelfs werd een rozemarijn in de hand meegegeven zodat de ziel eeuwige rust zou krijgen en werden twijgen in het geopende graf gegooid. Rozemarijn is voor herinnering zegt Ophelia.

Shakespeare, “There’s rosemary for you, that’s for remembrance. I pray you, love, remember”.

Ze werden op het graf gelegd, een herinnering. Men gaf de doden een krans “omdat ze de strijd met leven geëindigd hadden” .

“Rosemary is for remembrance between us day and night.

Wishing that I might always have

You present in my sight

And when I cannot have

As I have said before

Then Cupid with his deadly dart

Doth wound my heart full sore

The Winters Tale:

“For you there’s rosemary and rue, these keep

Seeming and savour all the winter long;

Grace and remembrance be to you both”. In het Engels werd het dan ook wel herb of memory genoemd. Dit waarschijnlijk als een herinnering aan de doden vanwege zijn gebruik. Later werd het een kruid van memory.

De geur van bloem en blad heeft hetzelfde effect als goede muziek. Elk jaar loopt de bevolking van Stratford on Avon op 23 april, St. Georg Day, dit is ook de geboortedag van Shakespeare, in processie door de stad. De mensen dragen een twijgje rozemarijn en leggen die op zijn graf.

Rubia, meekrap. Symbool voor oranje.

De meekrap geeft een dieprode kleurstof en naar die kleur hebben we de rode streep op onze vlag te danken. Oranje, blanche, bleu. Philips, zoon van Karel V, is de stichter van de eenheid en de vlag. Het is later voor rood vervangen omdat deze kleur niet kleurvast is.

Vondel, Het Lof der Zeevaert;

‘Dorst met een rieten schuit, en met gevlochten biezen.’(Een verwijzing naar de boten van Papyrus bij de Egyptenaren)

Wat vlaggen ziet men hier afzwieren van haar strengen

Wat kleuren groen, en geel, hun mengsels hier vermengen

Orangie, blange, bleu. Wat purper, en rood houd

Wat levend vermiljoen het oog met lust aanschouwt’.

Rubus, braam. Symbool van laagheid, kwaadaardigheid, afgunst, spijt.

Braam is een nogal wat geprikkelde struik die doorgangen en wegen verstopt, waar moeilijk te doorkomen is. Overal lijken ze wel te willen groeien. De braam kreeg zijn stekels tot straf omdat zijn takken voor de geselroede van Jezus gebruikt waren. Jezus sprak: “Waar je wortel is, daar zal je kroon zijn en wie je voorbijgaat zal aan je blijven hangen en je vervloeken”. De vruchten zouden gelijken op de bloeddroppels die aan de roede bleven hangen. De takken lijken op weggeworpen zwepen, geen gras of mos groeit onder de braam, geen insect zoekt er beschutting, geen vlinder honig. Symbool van berouw.

Dit is een wat minder prikkelige struik met meer vruchten die gemakkelijker te plukken en te verwerken zijn.

Rudbeckia, zonnehoed. Symbool voor gerechtigheid.

Rumex, zuring. Symbool van patience, geduld.

Rumex patientia. Dit komt door de naam. De spinaziezuring is een breedbladige zuring die vroeger gekweekt werd als groente. V an het Griekse lapathon stamt lapazein: afvoeren, purgeren. Hiervan kwam het Latijnse lapathum en het Itali­aans lapazio. Dit woord werd gezien als La Passio, de passie van onze Heer, de plant kreeg de naam patientia, geduld, en herb patience.

Symbool van ouderlijke toewijding.

Rumex acetosa (zuur) veldzuring, is een 30‑60 cm hoog kruid met pijl of spiesvormig blad die stengelomvattend is. De zachte, halfvolgroeide bladeren worden gebruikt voor zuringsoep, als een bloedzuiverende voorjaarssoep. Het sap reinigt het lichaam goed. Symbool van ouderlijke toewijding. Ook wordt het gebruikt in een salade, zuring met krenten. Het was een goede koortsdrank, stilt de dorst en vernieuwt zwakke gesteldheden. De oudere planten bevatten een hoog gehalte aan zuren die gebruikt worden om er vlekken uit kleren te verwijderen, ook om zilver schoon te maken. Het zure sap werd ook gebruikt tegen huidaandoeningen.

Ruta, wijnruit. Symbool van minachting.

Volgens Plinius zou vooral gestolen ruit goed groeien. Het zou nog beter groeien als die onder verwensingen geplant was.

De sterk riekende ruit is met het leven van een vrouw verbon­den. De plant sterft of vergaat als de vrouw de plant aanraakt en ontrouw is geweest. Het kruid van berouw en zorg, was eens gegeten zodat je in je slaap niets vertelde, een nuttig kruid voor echtgenoten.

Als zenuw versterkend en zweetmiddel werd het kruid vooral in de middeleeuwen gebruikt tegen de Zwarte Dood en andere epidemieën. Later, in 1750, werd wijnruit gestrooid op de beklaagdenbank van het Central Criminal Court van de Old Bailey als bescherming tegen de zogenaamde “gevangeniskoorts”. Dit gebruik werd tot in onze eeuw gehandhaafd.

Shakespeare noemde het Herb of Grace in Richard III, waar de koningin zegt:

“Heere did she drop a teare, heere in this place

I’ll set a Banke of Rew, sowre Herbe of Grace.

Rue, ev’n for ruth, heere shortly shall be seene,

In the remembrance of a Weeping Queene”.

Ruth is een oud woord voor medelijden, grace betekent gratie, hier hebben we gratie en medelijden in vier lieflijke vers-frases.

“there’s rue for you,” zegt Ophelia in Hamlet, “and here’s some for me; we may call it herb of grace o’Sundays”.

Als een persoon iets gezegd of gedaan had waar hij later spijt en berouw van kreeg, en gewaarschuwd was door een vriend met de woorden “You’ll rue the day”. Berouw was geassocieerd met bitterheid, ruit is bitter en zijn bladen werden verbonden met bitterheid. Landsvolk geloofde voor een honderd jaar geleden dat gratie en vergeving op berouw volgde wat gedemonstreerd wordt door de andere naam gegeven aan de plant “herb of grace o’Sundays”.

Salix, wilg. Symbool van buigzaamheid.

Salix viminalis (roedevormig) de katwilg is een krachtige groeier met dikke, later geelachtige twijgen. Katjes komen in de katjestijd, maart-april. Deze wilg groeit hier in de grienden waar het zeer buigzame hout gebruikt wordt voor het vlechten van manden.

De osier komt voor in Love’ s Labour Lost iv, 2,112 van Shakespeare. “Those thoughts to me were oaks, to tee like osiers bowed”.

Vanwege zijn opgaande vorm die vrij in de velden staat, symbool van openhartigheid, vrijheid.

De kruipwilg is een symbool van verlaten liefde. Het zaad heeft die kracht als een man ervan eet zal hij geen zoons krijgen alleen onvruchtbare dochters. Is dit daarom het symbool van de verlaten liefde?

Symbool van smart, rouwende tranen.

In Christelijke symboliek heet het dat Christus voor de krui­siging gegeseld werd met wilgentakken. Sinds die tijd heeft ze berouw en laat zijn takken hangen en niets kan hem meer hemel­waarts richten.

Zelfs in de bijbel is de treurwilg een ongeluksboom. Ter herinnering aan hun gevangenschap in Babylon zongen de joden en werd aan de wilg de harp opgehangen. Nog steeds noemen de Joden de zevende weekdag de wilgendag. Judas heeft zich aan een wilg verhangen met een strik, zijn dode lijf stortte op de bodem en barstte zodat alle ingewanden eruit vielen. Sindsdien ligt er een vloek op de wilg.

Symbool des doods.

Salix alba (wit) de knotwilg was een symbool des doods. Hij was zelf al onthoofd. In de onderwereld waren uitgestrekte bossen van wilgen en daarin woonde de god des doods, Vidharr.

Door zijn spookachtiger verschij­ning tegen de avond, zijn meestal holle stam, waarin vele dieren huisden die ‘s nachts angstaanjagende geluiden lieten horen, was ze een verblijf­plaats voor duivels. Op warme avon­den zag men het lichtschijn­sel van de honigzwam die leeft op rottend hout die de boom tijdens de nacht overgang blauw deed op­lichten. Tot al dit bijgeloof heeft ook de zompige weide, waar ‘s avonds duistere nevels rondwa­ren, bijgedragen. Die magische nevels waren het gevolg van wilg betoveringen. Ook mogen de vaak in menselijke vormen groeiende knotwilgen een geheimzin­nige verschijning voorge­spiegeld hebben.

Wilgen zijn bitter, een symbool van ongemak en bitterheid, zo in de tijd van Elizabeth, waarin diegenen die rouwden een wilgenkrans droegen. In Engeland was er de uitdrukking, she wears the willow, een teken dat de vrouw weduwe is en niet meer wil hertrouwen. In Othello zingt Desdemona, als ze haar einde voelt naderen, het lied van de wilg:

“Sing willow, willow, willow.

Sing all a green willow must be my garland”.

In Hamlet verdrinkt Ophelia daar waar het grijze lover van een wilgenboom in het water weerspiegelt.

De wilg werd door de Indianen gebruikt tegen koorts en pijn en kauwden daartoe op de bast van een wilg. Een 150 jaar geleden werd uit de bast de stof salicylic geïsoleerd, dat later synthetisch, door ene Bayer, als aspirine werd gemaakt uit Salix helix en Salix purpurea. Bij de salicine bevattende wilgen verkleuren de blaadjes veelal zwart in de herfst.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de wilg medicinaal veel gebruikt werd. Het blad werkt verkoelend en tezamen trekkend. Een afkooksel van de bladeren wel gebruikt ter vermindering van de lichamelijke lusten, het werkt negatief op de geslachtsorganen. Dioscorides meldt dat ze de zwangerschap verhindert. “Wilghe of salix, wille, wijn waar bladeren in gedaan, ditzelfde gedronken in water gekookt verbiedt de ontvangenis”. In de oudheid gold de wilg als symbool van kuisheid en onvruchtbaarheid. Om die reden bestrooiden de vrouwen van Thesmophorien hun leger met onvruchtbare (manlijke) twijgen. (zie Vitex, die werd wel waterwilg genoemd)

Het zaad heeft die kracht als een man ervan eet zal hij geen zoons krijgen alleen onvruchtbare dochters. Is dit daarom het symbool van de verlaten geliefde?

Salvia, salie. Symbool van achting, huishoudelijke kracht.

Godenspijs noemden de Grieken en Romeinen de uit de bladeren bereide salade. Bij de oude Romeinen werd het kruid gebruikt als artsenijplant, tegen slangenbeten en als een versterkend en algeheel tonicum, het zou een hoge leeftijd bevorderen, zo is het door Plinius, Theophrastus en Dioscorides beschreven. Ze noemden dit gewas dan ook Herba Sacra. De school van Salerno zegt dan ook niet te weten hoe een mens kon sterven die salie in zijn tuin had.

Bock roemt haar dat er geen beter gewas is voor armen en rijke, keuken en arts. Vooral beveelt hij het de armen aan die niet veel geld voor artsenij kunnen uitgeven, ook als specerij.

Salvia. Symbool van wijsheid, ik denk aan jou, (voor altijd de jouwe) Salvia is genomen van salvo, een naam gebruikt door Plinius, wat genezen, redden betekent, het is een verwijzing naar zijn medicinaal gebruik om het geheugen te versterken. Culpeper noemt het een kruid van Jupiter: “Volgens Plinius excellent to help the memory, warming and quickening the senses.” Zie ook het Engelse woord voor salie, d.i. sage wat wijs betekent. Sage groeit voor de wijzen, vermindert zijn krachten als de baas van het huis weg is.

Het woord zou ook afgeleid kunnen zijn van salvus of salus vitae: welstand of gezondheid des levens. “Salie, het kruid dat redt”. “Eet salie in mei en je krijgt er levens­jaren bij”, een Engels gezegde.

In de middeleeuwen trad zijn roep als artsenijplant steeds meer terug tegenover zijn roep als kruid.

Thee ervan gezet was zeer populair in de 16-17^de eeuw en werkte slaapverwekkend. Het is Potgieters Jan Salie die slappe mensen spottend zo noemde in zijn boek Jan, Jannetje en hun jongste kind (1841) waar hij een Jan Salie laat optreden, die, voor hij naar bed gaat, saliemelk drinkt (in plaats van een stevig glas bier). Deze figuur staat symbool voor de trage 19^e-eeuwse, Nederlandse geest. Maar Nederlanders hebben deze salie zelfs ingevoerd bij de Chinezen die het beter vonden dan hun eigen thee. De salie kon zo geruild worden tegen een dubbele of drievoudige portie thee.

Sambucus, vlier. Symbool van ijver.

De vlier groeit in geheel Europa, behalve in het koude Noorden. De struik gaat rechtop tot verscheidene meters maar verzet zich om een boom te worden. De vlier groeit eerst omhoog maar buigt zich dan weer voorover, de knop die hier ontstaat gaat eerst weer opwaarts, dan weer hangen etc. zo vormt de struik nooit een rechte stam maar een lapwerk van brokken

Doordat de bessen door vogels verspreid wordt komt de vlier overal tevoorschijn, zelfs op oude vermolmde bomen, knotwilgen en op oude muren.

De vlier is een embleem van zorgen en verdriet, dat naar de Judasoor die je op deze boom kan vinden. Deze gom verhardt zich en krijgt de vorm van een oor. Die gom wordt Judasoor genoemd naar de sage dat Judas zich aan deze boom verhangen zou hebben. Daarom ruik je bij deze struik een onaangename lijkenlucht. Ook Shakespeare in Love Labour’s Lost doelt op het middel­eeuwse idee dat Judas zich aan deze boom had verhangen. Sir John Mandeville verhaalde dat in zijn tijd de vlier de boom was waar Judas zich aan heeft verhangen en nog te zien was bij Siloe. Wat genoeg was om de boom een slechte naam te geven wat door andere karakteristieken van de boom bevestigd werd. Dit was bijvoorbeeld de duivelse lucht van zijn bladeren en zijn sombere kleur, het was een doodsboom. Of Judas zich verhangen heeft is niet duidelijk, maar zeker was het een steviger boom dan onze vlier.

Sanguisorba, pimpernel. Symbool voor kans.

Pimpernel is een naam voor bloedstelpende planten. Het is een naam die in Engeland gegeven werd aan Anagallis. De algemene naam The Scarlet Pimpernel is wijd verspreid. Dit naar de boekjes van Barones Orczy die in 1905 een toneelstuk The Scarlet Pimpernel schreef waarin een Engelsman sir Percey Blakeney ten tijde van de Franse revolutie Franse edelen hielp om uit hun land te ontvluchten. Elke keer als hij iemand meenam liet hij een visitekaartje achter waarop het bloemetje gedrukt stond.

Saxifraga.

Het porcelijnbloempje. De naam schildersverdriet stamt van het Franse le desespoir des peintres, dit omdat het bloempje zo moeilijk te schilderen was. Symbool van frivoliteit.

Vele bloemrijke namen zijn er bekend, zo ook in het buitenland als jehova bloempje of menistenzusjes. Menistenzusjes is zo genoemd naar de Menisten of doopsgezinden die zich onderscheidden door opvallende eenvoudige kleding. Ze droegen japonnen die zedig van kleur en vorm waren met een patroon van kleine bonte bloemen etc.

Scabiosa. Symbool van een treurende weduwe.

Scabiosa atropurpurea (donker purper) is een oude tuinplant. Mooi is het in zijn natuurvorm met het gedrongen, donker purperen kopje waaruit de nerven lichtend wit afsteken. De bloemhoofdjes zijn eerst bolrond, later worden ze wat langwerpig. De bloemhoofden zijn soms zo zwaar dat ze vrijwel niet gedragen kunnen worden door de lange, naar verhouding fijne stengels.

Om zijn kleur werd het wel mournful widow, Witwenblume, genoemd, de treurende weduwe.

Scilla.

Sterhyacint omdat de bloembladen vanuit het midden horizontaal uiteen wijken zodat ze een zuivere ster vormen, de bloem heeft dus geen klokvorm als een hyacint.

De 1-5 bloemsteeltjes zijn aan 1 kant vlak, aan de andere gewelfd met een tros van 2-3 bloemen met horizontaal afstaande bloemsteeltjes tot knikkend. De 3schutblaadjes zijn zeer klein, knikkende bloemen zijn donker hemelsblauw met de bloemdekslippen stervormig uitgespreid en 1.5cm lang en 4mm breed in maart/april Een donkerblauwe middenstreep siert de bloemblaadjes. Symbool van vermaak zonder gehalte. Er is niet zo veel aan.

Secale, rogge.

De roggeplant kan een paar meter lang worden en maar enkele mm. dik, maar is toch zeer veerkrachtig, het is bekend als het wuivende graan. Als het toch door een of andere oorzaak omgevallen is, gaan de boven een knoop gelegen verdikte plek van de bladschede aan de onderkant sneller groeien, zodat het op de grond liggende gedeelte van de halm weer rechtop komt te staan, symbool van symbool van veranderlijke schikking Dat doen de heksen, die beschadigen de rogge omdat zij zich naakt in die graansoort baden, want roggedauw maakt krachtig, versterkt en verjongt.

Sedum, muurpeper.

Volgens Plinius geeft muurpeper slaap waartoe het in een zwarte zak gewikkeld en onder het kussen gelegd moest worden.

Vroeger werd muurpeper algemeen gebruikt tegen scheurbuik en vallende ziektes, tegen kwaadaardige zweren en te hoge bloeddruk. Het gewas bevat echter een giftig alkaloïde. In grotere hoeveelheden ingenomen werkt het als een braakmiddel. De scherpe stof werd ook wel gebruikt om de huid rood te maken en zo gebruikt tegen huidziektes. Voor het gebruik mag het niet gekookt worden. Ook werd het gebruikt om wonden en keukengereedschap te zuiveren en als bijvoeging in was. Het sap werd als volksmiddel tegen wratten en schurft gebruikt.

Op Goede Vrijdag werden er van de blaadjes wel rozenkransen gemaakt die naar het volksgeloof alle onheil weg zou houden.

Symbool van rust.

Sempervivum, huislook. Symbool van levendig.

Sempervivum is afgeleid van het Latijnse semper, altijd, en vivo, leven, omdat ze steeds levenskrachtig zijn. Ze sterven alleen af nadat ze uitgeput zijn van het bloeien, ondertussen hebben ze veel energie doorgegeven aan de rond hun liggende nazaten. Op vele daken zag men een ronde hoop van tectorum, (dak bedekkend) zo werd het gewas genoemd door Linnaeus wat min of meer betekent dat het tot de daken behoort. De bliksem werende krachten zijn mogelijk genomen naar het voorkomen van elektrische stormen op de barre alpine rotsen waar verondersteld wordt dat het kruid tegen bliksem werkt. Sommige planten waren na verschrikkelijk onweer ook niet beschadigd. De hagel had de oogst vernield, bladeren waren van de bomen gerukt en de bliksem had de zwaarste stammen gespleten, maar de oplettende boer zag dat sommige gewassen niet geleden hadden. Men meende dat ze de lievelingen van de goden waren. Men plantte ze op de daken, in de mening, door verzorging en verering van die planten de toornende god te verzoenen en de huiselijke haard als zichzelf voor schade te behoeden. Door de dichte zoden die ze maken voorkomen ze ook het lekken op daken.

Silene, hemelroosje.

Het hemelroosje is een wit tot rosé bloeiende nachtsilene, de netvormige geaderde kelk is opgeblazen, bolrond als de buik van de drankgod Silenus. In de nacht bloeit het bloempje en wordt aan het hemelse kruikje genipt door een vlindertje. Symbool van onterechte liefde, verstikkend.

De brandende liefde van Constantinopel wordt ook wel Maltezer kruis of Jeruzalemkruis genoemd. Wordt zo genoemd naar zijn kruisvormige briljant, bloedrode bloemen. Symbool van een religieuze driftiger.

Het plantje heeft een bloemvorm die gelijk is als het Maltezer kruis of Johannitenorde. Vier kroonbladen die aan de top tweespletig zijn en zo 8 spitsen geeft. Dit kruis zou dan ook naar deze plant gemaakt zijn. In de middeleeuwen duidde in de symboliek de 8 spitsen op de 8 ridderlijke deugden. De scarlet of rode lychnis werd great candlestick genoemd (Candelab­rum ingens) en zou oplichten voor Johannes de Doper, die een “brandend en helder licht” was. De plant is als een apostel, boven de stijve ruige stengel staat een scherm van rode bloemen die het meest lijken op de duizendschoon maar vuurrood zijn. De rode kruisjes van de brandende liefde staan in dichte schermen op stijve stengels.

Een andere naam van de brandende liefde is lichtanjer, dit slaat op haar briljant opflakkerende, rode bloemen. Haar helderrode lippen, een kleur als meisjeslippen, getuigen van een diepe en vurige liefde die vragen om gekust te worden. Een kruis van brandende liefde is een goed voornemen. Een brandende liefde overhandigen symboliseert: kus me.

Silene, prikneus. Daar zie je de gloeiend, diep lila rode bloempjes oplichten tussen het stoffige grijs van de bladeren aan de los vertakte stengels. Je buigt je voorover om haar geur op te nemen. Daardoor word je opeens gestoken door een fijn puntje die uit het topje van de bloem steekt. Dit topje is vrijwel onzichtbaar.

Geliefden ruiken zo samen aan de bloem, het prikje symboliseert de liefdesband. Het heeft eigenlijk dezelfde betekenis als bloedbroeder, een druppel bloed drinken van je vriend en eeuwige trouw en vriendschap zijn verzekerd. Symboliseert de liefdesband, vergelijk Franse amourette.

Silene, dagkoekoeksbloem. De plant werd vroeger floramor genoemd omdat het de liefde zou verwekken. In de bloementaal heeft de dagkoekoeksbloem de betekenis dat men iemand uitnodigt voor een ontmoeting in de avond. Frans bouton de bachelier, Engels bachelors buttons heette het al in 1592 omdat meisjes de bloem beneden op hun schort droegen om de verlok­kingen van de eigenaar aan te tonen. Symbool van zonneogen, naar de bloem.

Silene, koekoeksbloemen omdat het plantje bloeit als de koekoek, Cuculis, voor het eerst roept. Het teken van voorjaar, warmere zomerdagen en dus werk. Symbool van gloed, ijver.

Silene, avondkoekoeksbloem. Symbool van wit, koud, dood.

De avondkoekoeksbloem, heeft een doodwitte bloem van een ononderbroken kleur. Wit is opvallend in de avond als de bloem zoet ruikend wordt. De kleur en geur wijzen op zijn bestuivers, nachtvlinders.

De witte was in Engeland een sinistere plant, mother dee genoemd, omdat de bloemen geplukt dood aan je moeder gaf, de rode je vader doodde. Zo’n gebruik zien we ook in N. Duitsland waar de witte Todtenblume heette. Staat het Friese likeblom in verband met Engels? Dodeblome heet ze in Zutphen. Op andere plaatsen heet het donderbloem en kinderen geloven dat je gedood wordt door bliksem als je ze plukt.

Silybum, Mariadistel.

Maria’s distel, kreeg zijn naam doordat Maria op haar weg naar Egypte haar zoon in de woestijn voedde en een paar druppels melk op de plant morste die sindsdien gevlekt gebleven is. De melkdistel zou goed zijn om de melkvloed bij vrouwen te vermeerderen, Engelse milk thistle.

Als symbool van zelfvernedering wordt deze plant ook Mariadoorn genoemd en aan de H. Maagd opgedragen.

Sinningia, symbool van trotse geest.

De diepe bel van Sinningia is zeer rijk en mooi. Weinig bloemen overtreffen de grote bloemen van Sinningia’ s in rijkheid en variaties in kleur.

Het zijn mooie kamerplanten die hun sierwaarde danken aan de mooie trechtervormige bloemen die vaak een witte rand bezitten.

Sisyrinchium, bieslelie. Symbool van oprechtheid.

De opstaande stengel is meestal niet vertakt en gevleugeld.

Bloemen staan met 1-4 bijeen en zijn een centimeter in doorsnede, zacht violet en donkerder geaderd met bleekgeel midden, bloemdekblaadjes langwerpig tot omgekeerd eivormig en stomp, met een zeer lange stekelpunt, schutblaadjes zijn ongelijk van lengte in mei/juni.

Blue eyed Susan is een meerjarige met lange wortelstok.

Solanum.

Solanum dulcamara (bitterzoet) bitterzoet werd door God aan steile of moerassige plekken geplaatst als herinnering aan Adam en Eva’s val, de plant moet de mens een zinnebeeld zijn en hem leren hoe licht men onredbaar verloren gaat als men onbedachtzaam te werk gaat. Grijp niet te haastig naar bitterzoet anders verzink je in slijk en moeras. Waarschijnlijk door het gif in het gewas, symbool van waarheid. Was opgedragen aan Veritas omdat die zich in een put verbergt en altijd wat bitterheid in haar waarheden doet.

Symbool voor toverij, sceptische, donkere gedachten, leugen. Solanum nigrum (zwart) zwarte nachtschade. De naam zwarte nachtschade stamt uit de Indo-Germaanse wortel sketh, wat beschadigen of schade betekent. De Noorse godin Skadi (schade) gaat bewapend naar de plaats Asgadr om haar vader te wreken.

Nachtschaduw is een woord dat een gevaarlijk-demonische macht aanduidt (vgl. de natskade: nachtraaf, zowel de nattskata: wat een vleermuis betekent) Het Oudhoogduitse nahtscata gold voor de nachtelijke duisternis, het werd daar­door op geheimzinnige nachtelijke dieren overgedragen. De verbinding met dieren komt omdat in de Noorse mythologie Donar altijd twee raven bij zich had, die zouden zo een mystieke kracht bezitten.

Men dacht dat de nachtschade de belichaming van een demon was met duivelse macht. Ze verbergen een “schaduw” zijde in zich, een zwarte schade d.i. de vijand in zich.

Symbool van weldaad. Solanum tuberosum (bolachtig) aardappel. In Ierland had de aardappel het graan en andere voedselproducten in 1840 verdrongen omdat de opbrengst van de aardappel 20-30 maal groter is dan de graanproducten. De grote afhankelijkheid van een enkele voedselleverancier resulteerde in een wijdverspreide ziekte. In 1846 trad de aardappelziekte op. Die ziekte was de oorzaak dat hele volksstammen, door de honger die daardoor ontstond, verhuisden naar Amerika, vooral veel arme Ierse boeren. Meer dan 600 000 mensen leden honger of werden ziek vanwege ondervoeding.

Solidago. Symbool voor aanmoedigen, vooraf waarschuwend.

De guldenroede heeft gele bloemhoofdjes in een tros of roede, op strakke stijlen die als een pilarenwoud opgesteld staan. Solidago virga-aurea, waar virga een roede betekent en aurea, goud, zo werd het guldenroede, vandaar de Engelse naam golden rod, de Duitse goldrute en het Franse verge d’Or. De gele kleur waarschuwt dat de roede gevaarlijk kan zijn.

Sorbus, lijsterbes. Symbool van beleid, wijsheid.

“De lijsterbes heeft wonderbare bessen, in elke bes zit een opvrolijkende kracht van wijn en de voedingswaarde van de oude mede, wie er maar drie neemt zal, als was hij 100, in een jongeman van 30 veranderd worden”.

Bij de druïden was het een heilige, magische boom. Nu nog noemt men het in het Engels “rowan tree”, waarbij rowan, in 1548 rountree, te herleiden is tot oudnoors raun, “runa” hetgeen “geheim” betekent.

Stachys, betonie. Erasmus schreef dat amuletten gemaakt van betonie diegene behoedde tegen duivels en ongerief. Om het kwade oog en betovering te voorkomen of te genezen neem je negen vlekkeloze betonie bladeren, waarvan een kant, (namelijk het nervennet) niet door insecten aangerand mag zijn. Dit doe je met negen greintjes zout in een nieuwe en ongewassen linnen doek. Naai dit toe met ongebleekt garen. Alles wordt aan de hals gehangen en na het kruisteken over het pakje gemaakt te hebben en twee of meer penningen voor de H. Geest geofferd te hebben, deze penningen steek je in het offerblok. Symbool van verrassing.

Staphylea, pimpernoot. Symbool van amusement, lichtzinnigheid.

De pimpernoot heeft opgeblazen doosvruchten. In die dozen zitten steenharde zaden die rammelen als ze door de wind bespeeld worden. De vruchten zijn iets meer dan een centimeter lang en van membranen voorzien. Als de zaden loskomen kunnen ze door kinderen gebruikt worden als een soort rateldozen.

Stellaria. Symbool van een rendez-vous.

Vogelmuur, sterrenmuur, is een overal voorkomend onkruid. Het heeft eironde bladeren aan zwakke, neerliggende stengels. De stengels zijn bezet met kleine haartjes die ervoor zorgen dat het water naar de wortels wordt geleid, als de plant dan ook omgehakt wordt kan het zelfs met een beetje dauw weer verder groeien. Komt altijd weer terug en zie je overal.

Stephanotis, bruidsbloem. Symbool van je schept te veel op.

In de klassieke oudheid speelde als sieraad en decoratie de krans een belangrijke rol. De krans in de eigenlijke zin is een uitvinding van de Hellenen. Ze waren er ook trots op en schreven de vinding toe aan Dionysus, terwijl Stephanos genoemd wordt als diegene die zich voor het eerst met het vervaardigen van kunstmatige gemaakte kransen bezighield, wiens naam ook in de krans overging. Stephanos betekent bloemkrans. Stephania of Stephanion is de met bloemen bekranste persoon.

Syringa, sering, wit: Symbool van zuiverheid, zedige, jeugdige onschuld.

Syringa woonde in Arcadië als boom nimf. De woudgoden werden zo door haar schoonheid betoverd dat ze haar tot vrouw begeer­den en niet nalieten haar te vervolgen. Maar Syringa bleef liever maagd en trouw aan Diana en wist steeds aan de woudgoden te ontko­men. Eens werd Pan zijn aan­dacht gevestigd op Syringa, naderde haar onverhoeds, maar ze wist aan hem te ont­komen tot ze een oever be­reikte waar ze niet overheen kon. Ze bad tot Diana om haar te bescher­men, gelijk kwam Pan aangestormd en wilde haar vast­grij­pen, wie schets echter zijn verbazing toen hij opeens een rietstengel in zijn handen had. Het riet ruiste en Pan wenste een eeuwige verbin­ding met haar. Hij sneed van zijn geliefde ongelijkvormige pij­pen, bond ze vast met was en noemde die liefelijke pij­pen fluiten. De fluit van Pan heet zo Pansfluit, deze fluit moest het ruisen van de wind in de struiken nabootsen.

Het is een ongeluksbloem, een resultaat van zijn purperen kleur en de kleur van de rouwenden. Een oude spreuk verklaart dat zij die een sering dragen nooit een trouwring zullen dragen. Een tak van de sering naar een geliefde sturen is een vriendelijke manier om te vertellen dat de verkering uit is. Een Engelse edelman had het hart gebroken van een vriendin wat haar dood veroorzaakte. Een bos seringen werd door vrienden op haar graf geplaatst. Die zagen dat in de morgen de bloemen wit waren ofschoon ze met een roze-mauve kleur op het graf geplaatst waren.

Tagetes, afrikaantje. Symbool van een vulgaire geest.

Het gebruik was alleen van buiten want door haar reuk beschouwde men het als giftig. ‘Gerard, 1597, schrijft: “De onplezierige geur, speciaal van de gewone soort met enkele bloemen wijst erop dat ze van een koude en giftige natuur is. Dat is bevestigd door diverse experimenten’. ‘Ik herinner me’, zegt Dodonaeus, ‘dat ik een jongen zag wiens lippen en mond geweldig begonnen op te zwellen toen hij erop kauwde, hetzelfde als bij de scheerling, hij gaf ze aan een kat waar het verzacht was met verse kaas, die zwol geweldig op en stierf en kort daarop ook de muizen die ervan gegeten hadden. Al die dingen verklaren dat de plant zeer giftig is en ik kom tot de conclusie dat aan de plant niet geroken of geraakt moet worden, nog minder gebruikt in voedsel of als medicijn”.

Tamarix. Symbool van misdaad.

Osiris en Isis kwamen op de aarde om de mensen een beter leven te bieden dit ging zo goed dat dit de jaloersheid opwekte van de donkere en bittere Typhon, hij wilde zijn broer Osiris dood hebben.

Hij nodigde veel mensen uit om met hem te sporten tijdens de blijdschap. Hij daagde ze uit om in een kist van kostbaar hout te gaan liggen en beloofde een beloning die de kist het beste paste. Hij had in het geheim de maten van Osiris genomen en natuurlijk paste die de zonnegod precies maar net lag hij erin of Typhon klapt de deksel dicht, bond die vast en gooide de kist in de Nijl. Isis had veel verdriet en zocht haar man overal. De kist dreef ver, kwam aan te Byblus en raakte verward in een tamarisk die door de warmte van de god begon te groeien met wonderbaarlijke snelheid en tot zo’n hoogte dat het een bijzonderheid van de natie werd. De koning van de Feniciërs vreesde dat iemand hem voor gewone doelen zou gebruiken en hakte de boom om als zuil voor zijn paleis te dienen. Toen Isis de kist ontdekte, verborgen in zijn top, gooide ze een bliksemstraal om die te splijten. Ze nam toen het lichaam van haar man, maar Typhon stal die ‘s nachts en verdeelde het lichaam in 14 stukken en gooide die in de rivier. Isis verzamelde alle stukken behalve een, en de godin keek uit naar een stuk sycamore waarmee ze haar man weer compleet kon maken. Ze begroef die te Philea waar een grote tempel ter zijner nagedachtenis werd gebouwd.

Tanacetum, reinvaarn. Symbool van ik ben tegen jou, ik verklaar oorlog tegen jou.

Vanwege de zeer sterk geurende bladeren? Of naar zijn werking?

Door die geur verdrijft het vliegen en vlooien. Vroeger werd het vlees er wel mee ingewreven om het zo langer goed te houden. Het zou ook heil brengen bij ongeregelde menstruaties, in grotere dosis zou het zelfs abortus kunnen veroorzaken, inwendige bloedingen, waar men zelfs aan overlijden kon.

De Engelsen gebruikten het kruid om er hun beroemde puddingen van te maken. Toch is het bekend als een van de “bittere kruiden”, een kruid waar je tegen was om te eten. De tansy wordt dan ook niet gebruikt in de keuken behalve met Pasen, maar dit heeft een historische achtergrond. Toen werd het gegeten in verschillende vormen omdat het zeer gezond zou zijn na een dieet van zoute vis die tijdens de lente gegeten werd. Vis zou volgens het bijgeloof in de lente wormen veroorzaken. Tansy tea en tansy puddings werden toegestaan in de lente en tansy cakes werden gegeten op Trinity College, Cambridge, op Paasmaandag en -dinsdag. Tansy cakes werden beschikbaar gesteld als prijzen in de paasspelen als zelfs aardbisschoppen en bisschoppen handbal speelden met de mensen van hun congregatie. We zien dit in een oude Paas carol: “Soone at Easter cometh Alleluya With butter, cheese and Tansy”.

In het voorjaar moest je gezuiverd worden van alle galachtige zaken die je in de winter opgeslagen had. Gerard vertelt dat in het voorjaar met de nieuwe bladeren eieren gebakken werden met dit kruid, ook tansies cake gemaakt werd die aangenaam van smaak zijn en goed voor de maag.

Taraxacum, paardenbloem. Symbool voor liefdes orakel.

Wil een meisje weten hoeveel jaren ze nog moet wachten voor ze zal trouwen blaast ze het pluis van de paardenbloem. Het aantal keren dat ze moet blazen bepaalt het aantal jaren. Of ze blaast driemaal en telt dan het aantal kuifjes dat nog over is.

Taxus, gifboom. Symbool van droefheid.

Het gebruik om de venijnboom op de plaatsen van de doden te planten gaat zeker op heidense tijden terug. Het duistere en donkere loof met zijn giftige bestanddelen maakte de taxus tot dodenboom.

De venijn is een zwaarmoedige boom met zijn donkere blad, zijn ondoorzichtige kroon en standvastige vorm. De droevigste winterdag en de zonnigste zomerdag veranderen de venijn niet, zijn somberheid kan niet verdiept of verlicht worden, zelfs de zonnestralen spelen niet in op zijn oppervlakte. Het enige vriendelijke in deze aanblik zijn de kersrode bessen. Een bosje venijnbomen is de zwaarmoedigste plaats in de natuur, het halfduister heerst daar onafgebroken en alle andere plantengroei vliedt daar ver vandaan. Het groenzwarte van de taxus is de donkerste plaats in de nacht. Ook geeft de venijn donkere herinneringen, nemen we de venijn in gedachte op, dan zien we het op een kerkhof staan, onverstoorbaar de wacht houden bij een geliefde. Symbool van droefheid.

Een Bijbelse legende geeft antwoord op de vraag hoe de taxus zo zwaarmoedig is geworden. Ze vertelt hoe alle planten treurden bij het sterven van Christus en hoe zij de mensen verachtten. De taxus werd donker van smart en legde de gelofte af dat geen vogel meer bij haar zou uitrusten, geen bij meer honig bij haar zou vinden en dat zelfs haar geur dodelijk zou zijn voor mens en dier.

Als treurboom verschijnt de venijn ook bij Shakespeare. Zo vermeldt die het gebruik van de yew om die in lijkendoeken te steken. “My shroud of white, stuck all with yew. O prepare it; My part of death, no one so true. Did share it”. Op een andere plaats spreekt de dichter van de double fatal yew, eenmaal omdat haar bladeren giftig zijn en de tweede maal wegens haar gebruik in dodencultus.

In de christelijke tijd bleef dit gebruik behouden, mogelijk omdat men hier meer aan de symboliek van het altijdgroene loof, zinnebeeld van opstanding, dacht.

Ranken van klimmers. Symbool van banden.

Terminalia, mirobalanen. Symbool van ontbering.

‘Maar om in het kort alle krachten te vervatten, al deze Myrobalanen zijn geschikt om bij Scammonia en andere sterke dingen te vermengen die het lichaam slap maken om de kracht er van wat te matigen want alleen gebruikt worden ze gerekend onder de zachte dingen omdat ze de buik week maken zonder het lichaam enigszins de krachten te benemen en zelfs versterken ze de maag en het hele ingewand dat slap of vermoeid is, verkwikken het hart, de lever en het ganse lichaam en bereiden die en trekken alle leden bijeen om de schadelijke of overvloedige vochtigheden uit het lijf te drijven. Noch rouw worden ze niet geprezen of gebruikt, maar wel in suiker gelegd of gekonfijt en op die manier lange tijd gebruikt stellen ze de ouderdom achter en maken de mens jeugdig, geven hem een goede kleur en ook goede reuk over zijn lichaam krijgen en behouden, verheugen de geest, verkwikken het hart en geven het grote kracht net zoals ze ook doen met de lever en maag’. Ze werken nogal sterk en purgerend.

Thuja, levensboom. Symbool van onsterfelijkheid, op oude leeftijd onveranderlijke vriendschap.

De levensboom stamt uit het paradijs. Het is de boom die in het midden staat, de boom des levens. Die van zijn vruchten eet, kan niet sterven.

De volgende generaties die van de wonderboom vernamen vermeldden dat de boom door Gods genade ergens op de wereld geplant was. Wie hem vond was de gelukkigste der mensen, hij hoefde voor de dood dan ook niet bang te zijn. Vergeefs zocht men de boom, hoeveel werk men er ook in stak om de boom te vinden, geslacht na geslacht zonder dat hun verlangen vervuld werd. Het steeds mislukken van die zoektochten maakten velen met de gedachte vertrouwd dat God in zijn toorn de boom in de zondvloed had laten omkomen. Velen leefden verder met de vrome gedachte, tegen de dood is geen kruid gewassen. Een niet onbetekenend deel gaf echter de hoop niet op om eens in het bezit van de wonderboom te komen. In de loop der tijd zijn er zo vele sagen in omloop gekomen die over het lot van de boom schreven en zo de herinnering levendig hield. Adam werd uit het paradijs gejaagd, zodat wij met de dood opgescheept zitten. Adam, hij werd dan wel 930 jaar, maar toen hij zijn einde voelde naderen ontbood hij Seth en vroeg hem naar het paradijs te gaan om daar van een engel de vrucht van deze boom te vragen. Seth ging en kreeg ook nog drie zaden mee. Toen hij terugkwam was zijn vader echter gestorven en Seth gaf de zaden mee in het graf. Al gauw groeiden ze tot een statige boom, de levensboom. Vrolijk groeide de boom door en stond duizend en duizend jaren en stierf niet, het was toch de levensboom. Hij zag Noach gaan, Abraham en groeide nog toen Mozes en koning David voorbijgingen. Hij groeide nog toen de verlosser werd geboren en de schuld van Adam in het kruis voeren zou. De soldaten velden hem en timmerden uit zijn stam het kruis. Zo werd de levensboom de echte levensboom. De vrucht die nu aan hem hing gaf de mensen het eeuwige leven.

Naar een andere sage ging Seth naar het paradijs en vroeg een cherub om een vrucht van de boom. In plaats van een vrucht kreeg Seth een twijg overgereikt, de engel zei: “breng die naar je vader als zijn laatste wil, het eeuwige leven woont niet op aarde, zijn uur is gekomen.” De vader stierf en Seth plantte de twijg op het graf waar die tot een hoge boom werd. Daaruit ontstonden drie stammen, van hiervan stamde de staf die Mozes gebruikte bij het bittere water van de woestijn zodat die zoet en drinkbaar werd. Later werd de wonderstaf van Mozes in het land Kanaän geplant, waar die tot een machtige boom werd. Uit zijn hout maakte men eindelijk het hout waarop onze Heer gekruisigd werd.

Zulke sagen gingen van land tot land, zodat men honderden jaren van de levensboom droomde. Toen kwam de tijding door geheel Europa dat de levensboom ontdekt was. Men kan zich nauwelijks voorstellen welke vreugde dit de gelovigen gaf. De arbor vitae, Latijn voor de Franse l’arbre de vie, Engelse tree of life, onze levensboom, de Duitse Lebensbaum. De naam zou aan deze boom gegeven zijn door een Franse koning in de slottuin van Fontainebleau waar deze boom geplant was in het begin van de 16^de eeuw. Clusius hoorde deze boom zo noemen, omdat de boom een symbool van onsterfelijkheid is, een goed symbool van wedergeboorte omdat het in de koude winters lijdt, ze verliest haar elegante groen en de twijgen en bladen nemen in de wintermaanden een donkere kleur aan, krijgt een bruin, bijna verwelkt loof dat zich in het voorjaar weer fris vergroent alsof het zich weer verjongt en krijgt de glans van het vorige jaar weer. Zo is het op goede grond een boom des levens geworden.

Op deze grond verschilt ze weinig van de oorspronkelijke levensboom, maar bij de meesten, waar het gerucht doordrong, dacht men met die betekenis aan iets anders. Een andere beroemde botanist uit die tijd meent dan dat men de boom zo genoemd heeft wegens zijn altijdgroen en sterk ruikend blad dat als een symbool voor onsterfelijkheid gehouden werd. Dat stemde met de algemene opvatting van de gelovigen meer overeen. Naar hun voorstelling was de boom niet alleen een symbool van onsterfelijkheid, maar had ook de kracht onsterfelijkheid te verlenen aan iedereen die daarvan at. Zo vermeldt een kruidboek van eind 15^de eeuw: “De boom bezit de natuurlijke eigenschap dat, wie ervan eet, daardoor gesterkt wordt tegen allerlei ziektes en ouderdomsverschijnselen, ja zijn lijf werd onwondbaar als dat van Achilles. Wie het groen als salade eet vergeet alle ander voedsel en zorgen”.

Tenslotte werd de levensboomolie, thujaolie, gebruikt als een oplossend, zweet- en urinedrijvend middel dat gebruikt werd voor geslachtsziektes, vandaar de naam levensboom dat zo het eerst door Dodonaeus gebruikt werd.

Thymus, tijm. Symbool van moed.

De oude Griekse thumon was een symbool van thumos; moed, en zij geloofden dat de plant bezielende krachten had vanwege zijn geur die de geest opwekt.

Tijm was het symbool van moed en dapperheid. De soldaten baden zich in water wat gemengd was met tijm om meer moed en kracht te krijgen. Zelfs tot de riddertijd borduurden de dames nog takjes tijm op de sjerp van een ridder. In de middeleeuwen gaven de knechten hun dames een stukje tijm als aandenken. Een afbeelding van een tijmspruit werd gewoon­lijk op een scherf afgebeeld die aangeboden werd als een vaarwel geschenk van de lover voor zijn vertrek naar kruis­tochten of ander vooraanstaand vertrek. Symbool van activiteit.

Symbool van zoetheid. Shakespeare in Midsummer’ s Night Dream “where the wild thyme blows” met de “nodding violet” en de “luscious woodbine”.

Tijm met zijn goddelijke geur die opgaat naar de hemel. Tijm de kruipende, de vertrapte, de verkruimelde. Thym de zonnige, de opbeurende, tijm de honing uit paradijs. Tijm de elvenplant, zijn zoete geur en zachte tapijt waarop hun koningin Titania kon liggen en dromen. Tijm geliefd door bijen, symbool van zoetheid.

Tigridia, tijgerbloem. Symbool van eens zal je bidden om met me bevriend te zijn.

Dit naar de naam Tigridia, komt van tigris: een tijger en eidos: gelijk, dit is een verwijzing naar de gevlekte bloemen. Hier slaat ook de Hollandse naam tijgerbloem op.

Tilia, linde. Symbool van vrijheid.

In zijn schaduw werd over recht en maatschappelijke problemen gesproken, aan zijn stam zijn menig plakkaat, publicatie of gebod geplakt. Bij belangrijke gebeurtenissen is het dan ook nog steeds een goede gewoonte om linden te planten, de koningslinde is een algemeen gebruik. De oudste linde stamt uit 1813 toen Prins van Oranje na de Franse overheersing werd uitgeroepen tot Koning der Nederlanden.

Als vrijheidsboom of arbor populii werd door de Fransen voor een populier gekozen. In de middeleeuwen was dezelfde eer ook voor de linde weggelegd. Geduren­de de strijd tussen de Zwitsers en Vlamingen om hun vrijheid te verkrijgen was het een gebruik om op elk stuk veld dat veroverd was een linde te planten. Sommigen van deze bomen, vooral van de Zwitserse kant zouden er nog staan en zijn het onder­werp van vele balladen. Te Freiburg is er een grote linde wiens takken vermoeid zijn en ondersteund worden. Deze boom zou geplant zijn op de dag dat de Zwitsers wonnen van de hertog van Bourgondië, Karel de Kale, in het jaar 1476.

Het gebruik om op openlijke plaatsen bomen (meibomen, als symbool van een verwachtend voorjaar ook bij volksfeesten op te richten) voerde tijdens de Amerikaanse vrijheidsoorlogen tot het gebruik om zulke bomen, meest populieren, als symbool van de te verwachten vrijheid te planten. Toen behandelden de burgers van Boston hun staatszaken onder zo’n vrijheidsboom die na de verovering van de stad door de Engelsen werd verwoest.

In Parijs plantten de Jakobijnen in 1790 de eerste vrijheidsboom en kroonden hem met de vrijheidsmuts en dansten eromheen met het zingen van revolutionaire liederen. In mei 1790, bij de instelling van nieuwe gemeentebesturen in Frankrijk, werd op elk dorpsplein een jonge eikenboom plechtig in de grond gezet tot een blijvende gedachtenis aan de verkregen vrijheid. Tot 1792 zouden 60 000 van zulke bomen, die meestal met de Jakobijnermuts gesierd werden, arbres de la liberte, geplant zijn.

Een besluit van de nationale conventie schreef zelfs voor dat op plaatsen waar de oude vrijheidsboom gestorven was er een nieuwe geplant moest worden zodat het groene zinnebeeld van de vrijheid nergens mocht ontbreken. Verscheidene Fransen hebben, onder het mom dat ze de vrijheidsboom beschadigd hadden, het leven verloren tijdens het schrikbewind. Na de restauratie werd bevel gegeven om alle vrijheidsbomen op te ruimen.

Ook bij de februari omwenteling van 1848 verrezen vrijheidsbomen in Frankrijk die enkele jaren later op last van de regering gerooid werden omdat ze lastig zouden zijn voor het verkeer. Hetzelfde lot ondervonden vrijheidsbomen in 1848 in Italië, in Zwitserland verrees nog in maart 1851 een vrijheidsboom te St. Imer in Kanton Bern.

Ook in Duitsland, vooral in de omgeving Rijn-Beieren, werden in die dagen vrijheidsbomen geplant maar al spoedig door de gendarmes vernield.

Hetzelfde gebeurde in ons vaderland bij de stichting van de Bataafse republiek, sommigen van die bomen bleven jarenlang groeien als een herinnering aan die veelbewogen tijd.

Tilia: Symbool van zachtheid, echtelijke liefde.

De linde werd de huis boom, het symbool van zachtheid, liefde en liederen. Dichters en zangers hebben de boom verheerlijkt. Het volkslied heeft met duizenden verzen hun stemmingen aan de boom verbonden. Ze wint aan diepte en innigheid als het ruisen en gefluister van de linde met de liefhebbende harten vergeleken wordt. Als boom der liefde is de linde een waardige plaats op de graven van geliefden, daar houdt het zoete herinneringen in de harten van achtergeblevene wakker.

De linde is de nationale boom van de Tsjechen. Het is de beschermboom van huis en haard.

Linden waren het symbool van het vrije grondbezit, de eik door zijn vrucht van horigheid.

Het hartvormige blad is het symbool van geluk en waarheid. Vooral door de Siegfried sage, het maant aan tot voorzichtigheid en moed en ook dat een moedig man op kleinigheden acht moet slaan om juist niet door een kleinigheid ten val te worden gebracht. De hart vorm is de oorzaak dat juist het lindeblad geluk en waarheid laat kennen.

Trachelium, halskruid. Symbool van verwaarloosde schoonheid.

Trachelium komt van het Griekse trachylos, =hals, omdat het kruid goed is tegen ontstekingen van de longpijp, de trachea. De soorten van halskruiden hebben de naam gekregen, schrijft Lobel, doordat ze de hals en de leden van het lichaam omtrent de hals, zo wel inwendig als uitwendig gelegen, die gezwollen of opgewreven zijn en vervelt zo zeer behulpzaam zijn waarom dat ze ook Uvularia genoemd worden naar de huig of tapje van de keel die in het Latijn Uvula en van sommige lelletje genoemd wordt.

Trifolium, klaver. Symbool van Ierland, teken van hoop.

De Dutch clover of witte klaver is het nationale teken van Ierland, het is de Ierse shamrock.

Shamrock is afgeleid van de oude naam, Herba Trinitatis de Seamrog, in Iers werd het seamrog en Gaelisch seamrag, het is een verkleinwoord van seamar, seamair, het betekent klein drieblad.

De klaver was in hoge aanzien bij de Druiden als een kracht tegen duivelse geesten en wegens veronderstelde medische krachten.

Bij de druiden symboliseerde het blad de drie afdelingen van natuur, zee, aarde en hemel.

St. Patrick preekte bij Tara’s Hill bij Dublin, de oer­plaats van de heidenen. Dit was dezelfde plaats waar St. Patrick Pasen vierde door een paasvuur te ontsteken.

De heidenen, op de tegenovergelegen heuvels, hielden ‘s nachts een heidens festival ter ere van de zon. Alle vuren waren deze nacht verboden, toen ontstak St. Patrick het heilige vuur op de Taraheu­vel. De heidense koning was met woede vervuld, de druïden vertelden hem, dat als dit vuur niet uitgedaan werd voor de morgen, het nooit meer uit zou gaan. Vervolgens gingen ze naar St. Patrick maar hij preekte met zulk een kracht en overtuiging, met machtige tekens en wonderen dat, ofschoon de koning een “zoon van de dood” bleef, hij toestond dat hij vrijheid van preken kreeg in Ierland. Sindsdien is de shamrock het nationale embleem van de Ieren en wordt gedragen op St. Patricks dag, 17 maart. 17 maart is het begin van het voorjaar en het einde van de winter. Een tijd dat de duivel verdwenen is.

Op 17 maart loopt iedereen in Ierland met een klaverblad in de hand. In de tijd dat St. Patrick door Ierland trok legde hij het mysterie van de drie-eenheid uit d.m.v. deze klaver. Drie blaadjes op een stengel, als symbool van drie‑eenheid. Een kruid met het merkteken van het kruis beschermt tegen alle duivelse machten. In feite was deze christianiseren een ouder gebruik van de shamrock als een kracht tegen heksen, elfen ed. die speciaal rond de 17^de maart actief waren, het eind van de winter en begin van het voorjaar.

De shamrock van geluk en zegening is een vierbladige klaver, maar het is niet goed ernaar te zoeken, het moet toevallig gevonden worden.

Weideklaver. Symbool van smeekbede, klaver, mijn hart smacht naar liefde, gelijk een paard naar de klaver, ook symbool van ijver als het een driebladige is en een vierbladig symbool wees de mijne.

In de middeleeuwen een symbool van oprecht verlangende liefde, zowel goddelijke als wereldse liefde.

Een witte klaver. Symbool van denk aan me.

Een rode klaver, symbool van vlijt, bezigheid. Dit omdat de rode klaver snel grote vlaktes kan bedekken.

Een purperen klaver, symbool van vooruitzien, zorgzaam.

4-bladige. Symbool van geluk.

Het viertallige blad beschut de vinder tegen bedrog en tovenarij. Dan moet je het wel zoeken in een klaverveld. Het klaverblad lijkt op een kruis en heeft daaraan zijn gelukbrengende kracht te danken. Zo werd het blad in de kerkboeken gedaan bij de heiligenplaatjes.

Als een verliefde een klaver in zijn schoen doet blijft hij trouw, een verliefde plaatst ook een vierbladige onder de kussen van zijn sweetheart. Ervan dromen voorspelt een geluk­kig huwelijk. Leven in weelde is als liggen in klavers.

Trillium, drieblad. Symbool van ingetogen schoonheid.

De woodlilies vormen een sieraad in de wouden van N. Amerika, vooral in de zuidoostelijke staten. Wie deze aanblik eenmaal gezien heeft zal die niet gauw vergeten.

Triticum, graan. Symbool van geluk, een symbool van te verwachten overvloed, vruchtbaarheid en rijkdom.

Graan is het zinnebeeld van geluk. In sommige landstreken is er het gebruik dat op Kerstavond twee of drie jonge eiken worden geveld en bij het invallen van de duisternis worden binnengehaald om daarna op het vuur te worden gelegd. Als de huisvader met de boompjes over de drempel komt dan wordt hij door de huisgenoten met graan bestrooid. Graan is het zinnebeeld van geluk, maar ook een symbool van te verwach­ten overvloed, vruchtbaarheid en rijkdom.

Het symbool van voorspoed en overvloed komt in tal van oude gebruiken, vooral bij het sluiten van het huwelijk, voor. De eerste schoof korenaren komt de bruidegom toe en hierna geven de bruidsjongens alle aanwezigen een dergelijke schoof, het symbool van vruchtbaarheid.

Vooral granen met vele korrels als pluimgierst, worden als symbool van overvloed en vruchtbaarheid gezien. Het symbool van voorspoed en overvloed komt in tal van oude gebruiken, vooral bij het sluiten van het huwelijk, voor. Sommige bruiden bewa­ren een stukje brood van het bruiloftsmaal zodat het huis voor rampen gevrijwaard zou zijn. Of ze geeft brood aan iedereen die ze op de weg naar huis tegenkomt. Oudtijds droeg de bruid in Engeland een krans van korenaren om de slapen terwijl, bij haar terugkeer uit de kerk, handvol koren rondom haar ge­strooid werd.

Elders is het de bruidegom die enige, meestal drie, handen vol graan op het hoofd van de bruid werpt. Of dat het jonge paar met rijst bestrooid wordt.

Geleidelijk aan werden de korrels vermalen en tot dunne beschuiten gevormd. Tot in de 18^de eeuw werden deze “crackers” nog in Engeland gezien, die bij de aanzienlijke al door koekjes vervangen waren. Hiervan vormde men piramiden door ze met een lint aaneen te binden waar bruid en bruidegom zich over moesten kussen. Die piramiden werden tenslotte omgeven met randen van vruchten en bloemen van amandeldeeg en zo ontstond de Engelse weddingcake of bruidstaart.

Triticum, stro. Symbool voor een algemene overeenkomst.

Bij de boeren in Engeland was het een gewoonte om iets af te spreken dit te bezegelen met een bos stro.

Werd die bos verbroken was het een verbreking van een overeenkomst. Zo is een gebroken stro nog een symbool voor het verbreken van een contract, zo strijd.

Tropaeolum. Symbool van vaderlandsliefde, oorlogstrofee.

De Oost-Indische kers heeft een massa schildvormige bloemen en bloedrode bloemen jaar in jaar uit wat Linnaeus aan de trofeeën der ouden deed denken toen hij haar Tropaeolum noemde. Dit woord komt van tropaeum, in het Grieks tropai­on, een trofee. Ze was een symbool voor de Aztek­en, een zege­teken. De bladeren zijn de schilden, de bloem­helmen zijn met bloed gekleurd en van een lans doorstoken.

Tuber, truffel. Symbool van surprise.

Truffels groeien onder de grond of zijn onder de bladeren verscholen. Ze bezitten een anale geur en kunnen zo door dieren opgespoord worden. Ze worden door varkens en honden opgespoord, of worden ontdekt doordat er een speciale vlieg boven zweeft. Om die geur werden ze gebruikt om de minnelust op te wekken.

Tulip, tulp. Symbool van grootheid en pracht.

Het centrum van de tulpensoorten ligt in Iran, Kazachstan en Afghanistan, later ontdekten Aziatische nomadische Turken ze in tuinen van onder meer Iran. Later kwam ze naar Turkije waar het een populaire voorjaarsbloeier werd, voor hen het symbool van leven en vruchtbaarheid.

De bloem is een gloeiend herkenningsteken van de Byzantijnse velden en als een tulband gloeit de bloem in het zonlicht. De zacht stralende bloembladen en het gloeiende hart lijken een signaal voor een schitterende gevangenneming, net zoals een geliefde zich vertoont, alsof ze zich vervaardigt om zich voor een moment te laten veroveren. Het zicht op haar zet zijn verstand in vuur en verandert zijn hart tot gloeiende kolen. Zo is voor de Turken en de Perzen de tulp het symbool van een verterende en een hartstochtelijke liefde, maar, helaas, een wispelturige.

De kleur van de tulpen beslaat een hele kleurenreeks, hoewel er geen echte blues zijn. De klokvorm geeft haar een bevallig aanzien, een geheimzinnige bekoorlijkheid, want eerst in het laatste tijdperk van haar leven opent zich de diep liggende kelk en vergunt een vrije blik in het hart van de bloem Bij Perzische jongelieden in de 17^de eeuw gaf men een meisje een tulp. Bij deze gave liet hij zien dat zijn buitenkant geheel in vuur en vlam voor haar stond, zoals deze bloem, en dat zijn hart tot as was geworden. Als men bij vele oude tulpen in het hart kijkt ziet men dan ook de donkergrijze, asachtige basis.

Haar bekoorlijkheid ligt in de ineen smelting van kleuren en de altijd schone lijn van haar ovaal, geeft geel en rood, warme gloeiende kleurschakeringen. Bij de komst van de trotse tulp viel ze enorm op tussen de toen nog meestal wit of geel bloeiende voorjaarsbodes.

Met de vraag steeg ook de prijs. De tulpen werden tot een prestige of statussymbool. Rijke kooplieden betaalden grote sommen voor een bol en hoe meer de bloem gestreept was, hoe hoger de waarde.

Het was een van de meest exclusieve gewassen uit die jaren.

Een rode tulp symboliseert een liefdesverklaring.

Een bonte tulp symboliseert prachtige ogen.

Een gele tulp symboliseert hopeloze liefde.

Tussilago, hoefblad. Symbool van recht zal zegevieren.

Het kleine hoefblad heeft vele witte en lang kruipende wortels waaruit naakte slanke stengels oprijzen die aan hun toppen gele bloemen dragen. De plant kiest zijn plaats op arme gronden, onvruchtbare kale landstroken die het in het voor­jaar versierd worden met de gouden zonneminiaturen, vandaar de Engelse naam winter heliotrope.

De kleine witte wortel spreidt zich goed uit ondergronds, zodanig dat, waar de plant verschijnt, de grond veroverd wordt en ze zich moeilijk laat terugdringen.

Typha, lisdodde. Symbool van hanteerbaarheid, zachtheid.

Het is een plant die iedereen wel kent en in zijn handen heeft gehad. De zachte sigaren van de lisdodde werden wel gebruikt om matrassen mee te vullen.

Ulex, gaspeldoorn. Symbool van langdurige affectie, beminnelijkheid.

De gaspeldoorn is een 1,5m hoog wordende struik. Van onze inlandse planten is het de stekeligste. Er zijn verschillende soorten zodat er vrijwel altijd een in bloei staat. Engels furze. Er wordt daarvan verteld dat het gewas vrijwel altijd bloeit. Een oud gezegde is dan ook: “Als de furze is uitgebloeid is kussen uit de tijd”. Het kusseizoen is dan afgesloten. Daarom werd er een tak in het bruidsboeket gedaan als een verwijzing naar dit gebruik.

Ulmus, iep.

Iepen zijn mooie bomen die hoofdzakelijk gekweekt worden om de aantrekkelijke bladeren, vaak geplant als straat- of laanboom. De boom heeft vele takken die samen een machtige, karakteristieke kruin vormen. Zijn vorm is majesteitelijk en sierlijk, het wijd uitstaande hoofd dat gewoonlijk hoog op een beschaafde, rechte stam wordt geboren verschaft goede en weldadige schaduw. De iep is in vele landen een belangrijke boom geweest en elk land had zijn eigen benaming voor de iep, bv. de Engelse elm, de Schotse of wachterselm, de zwarte Ierse elm, de Olm van jersey, de Hongaarse iep, de N. Amerikaanse rotsiep, Hollandse iep e.d. zo een symbool van vaderlandsliefde patriotisme.

Na het wegzinken in de jaarlijkse rust ontwaakt de iep stijlvol uit de winterslaap. De onaanzienlijke met paars overwaasde bloemen verschijnen al vroeg in het voorjaar, het is een van onze eerst bloeiende bomen. Voor zulke grote bomen draagt ze maar onaanzienlijke bloempjes, maar door de overdaad krijgt de boom toch een roze glans. Dan staan de iepenkronen rood afstekend in de blauwe lucht en kronen de stoere wachters rond de hoeve. Symbool van waardigheid.

Symbool voor vriendschap en huwelijk.

Iepen waren bij de Romeinen zeer geliefd die ze gebruikten om de wijnstok aan te laten ranken. Columella maakte dan ook onderscheid tussen druiven die gekweekt waren met die staken en druiven die die steunsels gemist hadden. Iep en druif zijn zo het symbool voor vriendschap en huwelijk. De iep is met de druif door de Romeinen geïntroduceerd vanwege dit huwelijk. Hetzelfde gebruik zien we later bij ons waar de gevleugelde takken van de kurkiep gebruikt werden als rijstakken bij de erwtenteelt. Zie Shakespeare: “Thou art an olm, my husband, I a vine;

Whose weakness, married to thy stronger state,

Makes me with thy strenght to communicate”.

Urtica, brandnetel. Symbool van smaad, laster, boosheid, je bent wreed.

Tot de planten die Shakespeare koos tot Ophelia’ s tragedie be­hoorden crow flowers, nettles, daisies, and long purples. Crow (ed) flowers zijn de koekoeksbloemen, ze duiden op zuiverheid en vertrouwen, de netels steken naar de snelle, het is het symbool van het voorbijgaande, de daisies, madelief, betekenen onschuld en maagdelijk­heid en long purples, kattenstaart, zijn de koude hand van de dood. Een vergeten symboliek.

Het is een symbool van wreedheid. Brandnetel is een plant van de duivel die het geschapen heeft, de bladeren zijn de duivelstongen, brandend en prikkelig.

Wegens haar prikkelend vermogen werden luilakken met brandnetels gegeseld zoals wel in Drenthe gebeurde bij gelegenheid van luilak. Daarom is de brandnetel het symbool van boosheid geworden. Men straft iemand met een brandnetel.

Vaccinium.

Vaccinium myrtillus (verkleinwoord van mirt, de vrucht en het blad lijken erop) rijsbes komt voor in de hoogvenen, maar zeldzaam, meer in de moerassige gronden van Siberië. Shakespeare vertoeft in verre oorden in the Merry wives of Windsor 5, 48-9:

“Where fires find’st unraked, and hearths unswept

There pinch the maids as blue as billberry”.

Symbool van rijpe overweging omdat ze rood geverfd zijn door een inwendige zonnegloed aan het hart.

Symbool van nijd afgunst.

Vaccinium vitis‑idaea (wijn van de berg Ida). Toen God de planten schiep vroeg de duivel verlof om ook een plant te mogen scheppen. Dat werd hem toegestaan en vol moed toog hij op weg om een mooie plant te gaan maken. Door een bos komende zag hij de blauwe bosbessen en bedacht hoeveel mooier fris rode bessen zouden staan, zo rood als het hellevuur. Inderdaad gelukte het hem een bosbes met rode bessen te scheppen, de rode bosbes, maar hij zou de duivel niet geweest zijn als hij er niet iets kwaads bij bedacht had. Ieder die van de bessen at zou hem met lichaam en ziel toebehoren. Maria had hem echter gadegeslagen en toen ze zag dat kleine kinderen de bessen aan het verzamelen waren ging ze heen en maakte het teken van het kruis over het boze. Onmiddellijk hadden die hun schadelijke eigenschappen verloren, maar nog draagt iedere bes altijd een kruis. De duivel was woedend en wilde toch zijn zin hebben. Hij leerde nu de mensen hoe ze een soort sterke drank uit de bessen konden winnen, een drank die vroeger een volksdrank was en waarvan de duivel menig zieltje heeft gewonnen (steenbeerwein).

Vaccinium oxycoccus. Veenbes. Symbool van hardheid.

Valeriana, valeriaan. Symbool van aangename gesteldheid, een inschikkelijke instelling.

De valeriaanwortel schijnt alsof het afgebeten is waaraan vele vezels en kleine worteltjes hangen. Het heeft een kenmerkende eigen reuk en bezit geweldige geneeskracht. De valeriaanwortel zie je veel in gebruik als een kalmerend middel bij examens e.d. Het is goed voor de zenuwen en helpt bij de overgang, slapeloosheid, overbelasting van de ogen etc. Het is koortswerend en ook wel bekend als koortswortel. Baby’s werden in een bad van valeriaan gedaan om ziekten ver te houden. Gerard zegt: het heeft en had in onze noordelijke streken zo veel verering dat geen brood, moeskruid, of geneesmiddel niets waard zijn zonder setewall waarom een vrouwelijke poëet deze verzen heeft gemaakt;

‘They that would have their heale

Must put setewall in their keale.’

Daarvoor heeft Chaucer al geschreven:

‘But be himselfe was swete as any roote

of licoris, or any Setewall’.

Varen. Symbool van oprechtheid.

Dit naar de opgaande stengels. De ongevouwen bladen van de struisvaren werden croziers genoemd naar de bisschop croziers, staf. Fijn geveerd blad, in woest kreupelhout en duistere bossen, groeiende plant, een mysterieus bruin poeder aan de onderkant, een bijzondere wortelstok dat moet wat bijzonders zijn, daar is wat mee aan de hand, iets toverachtigs?

Men hoort Vergilius nog zeggen: “hic nihil nisis carmina des­uni”. “Hier ontbreekt mij niets meer dan dat ik ook toveren en bezweren kan”. Er is geen kruid waarmee meer heksenwerk en duivelskunsten mee bedreven is dan met de bescheiden varen. Varens geven geen zaden. Omdat men ze nooit zag bloeien en doordat ze in donkere bossen groeien, moesten ze wel duivelse krachten bezitten. Varens zouden het werk van de duivel zijn. Deze zaden kan men alleen verkrijgen als men het kruid bezweert en de duivel daarover aanroept. Dan zweet het een gomhars uit die gelijk hard en een zwart zaad wordt. Symbool van betovering, Trap er niet op, anders verdwaal je.

De varen is het symbool van bevalligheid en sierlijkheid.

Verbascum, toorts. Symbool van een goede inborst, goede natuur.

Van deze toorts ruiken de bloemen niet aangenaam, gedroogd echter honigachtig. Ze geven een zoet en slijmig aftreksel dat een 11% aan suikers bevat. Dit wordt gebruikt in de artsenij als bestanddeel van een borstthee.

De keizerskaars draagt vol trots het symbool van zijn koninklijke waardigheid, de scepter. Op oude schilderijen wordt Maria, ook koningen, wel met toortsen in de hand of op de achtergrond afgebeeld. Wanneer men ziek was sloeg men een kruis en raakte de zieke plek aan met een koningskaars en bad tot Maria waarna de ziekte genezen zou.

Verbena, ijzerkruid. Symbool van betovering, toverij.

In de annalen van de klassieken en middeleeuwen was het ijzerkruid een plant met verbazende krachten. Een heilig ritueel kruid, een panacee van geneeskracht, een instrument van magie. Zijn pres­tige gloeide over Europa van oost tot west als de zonsop­gang. Feesten, Verbanalia genoemd, werden jaarlijks gehouden ter zijner eren.

Plinius schrijft dat de mensen in Gallië het gebruiken om hen te beschermen, ook voor toekomstige kwalen. Hij vermeldt dat de druïden een belachelijke voorstelling van deze plant geven. Er zijn mensen die er zich mee inwrijven zodat ze zeker zijn dat ze het voorwerp van verering vormen voor hun geliefde. Die zal ook geen koorts schaden en ziekte toekomen, daarom werd het gast­huis ermee besprenkeld, zo zullen de gasten er vrolijk van worden. Het was een goed kruid voor de waard en slechte huwelijken. Symbool voor familie vereniging, eenheid. In Duitsland gaf men nog lang een krans van ijzerkruid aan jonggehuwden.

Verder houdt de koorts weg en bezegelt het vriendschapsbanden. Naar dit voorbeeld was het meer magisch dan medisch.

Venus was met mirt en ijzerkruid bekranst als symbool van overwinning. Het ijzerkruid staat in bijzondere verbinding met de planeet Venus. Genezers, heksen en tovenaars gebruikten het in verschillende recepten en liefdesdranken. Vrijers en tovenaressen vertelden dat het ijzerkruid een zonderlinge kracht had om iemand tot liefde te verwekken. Als iemand zich met ijzerkruid bestrijkt, dan moet iedereen hem/haar liefhebben en die zal ook geen koorts, schaden en ziekte krijgen, daarom werd het gasthuis ermee besprenkeld en zo zullen de gasten er vrolijk van worden. Het was een goed kruid voor de waard en slechte huwelijken. Het geeft grote liefdeskracht en maakt iedereen geliefd. Symbool voor familie vereniging, eenheid.

Veronica. Symbool van vrouwelijke trouw.

Veronica is zo genoemd naar de Heilige Veronica, de vrouw die aan Jezus een doek gaf om zijn gelaat af te drogen. Het woord zou afgeleid zijn van het Griekse hiera eicon: gewijde beeltenis. Ze kreeg die doek terug met een afdruk van Zijn gelaat erop. Bij sommige soorten, als bij Veronica arvensis, is de plant zo genoemd vanwege de afdruk in de bloem. Van dit geslacht zijn de kroonslippen van de bloemen vlak uitgespreid die daardoor een vierkante ruimte innemen waarbij op een daarvan een donkere vlek voorkomt die enigszins zou herinneren aan een afdruk van een gelaat. Zie hiervoor Veronica polita, de gladbladerige Veronica, hier is dit het duidelijkst te zien. Symbool van vrouwelijke aanhankelijkheid.

Volgens anderen wordt het zo genoemd omdat de H. Veronica met deze plant vele mensen zou hebben genezen.

Veronica officinalis (geneeskrachtig) De gewone ereprijs is meerjarig en kan tot 40cm. hoog worden. De plant kijkt je verbaasd aan met zijn blauwe ogen, zo direct, zo troostend, zo onschuldig dat het op het gezicht van een kind lijkt. De blauwe tinten zijn vaak gelijnd met donkere tinten als de iris van een onschuldig blauw kinderoog, vandaar de bescheiden naam blue star. Je wordt dagelijks begroet door de blauwogige begeleider van de weg. De azuren ogen zijn het embleem van vrouwelijke trouwheid en ware liefde geworden. Dit mogelijk naar het verhaal van de H. Veronica, vrouw die aan Jezus een doek gaf om zijn gelaat af te drogen. De heilige Veronica die het enige ware beeld van Christus op haar doek terugontving.

Veronica chamaedrys (klein eikenblad). Dit plantje wordt wel mannentrouw genoemd, naar de meeldraden, omdat die na de bestuiving, met de ermee vergroeide bloembladen, afvallen. De bloembladen trillen en vallen zo gemakkelijk. Duitse Mannertreu. De oude mannentrouw was Eryngium, een harde, ruwe en stekelige plant. Symbool van mannentrouw.

Het groeit langs de wegen, daar waar je je haastig spoedt, vandaar de Engelse naam speedwell: gelukkige reis. Daarom werden de planten op kleren gedaan om je voor ongeluk te behoeden. Speedwel was een oude vorm van een blad nemen en een equivalent van farewell, een roep om geluk of voorspoed, net zoals bij de margriet. Moge­lijk is dit naar de bloem die afvalt zo gauw als die geplukt wordt, een symbool voor een vertrekkende vriend.

Viburnum. Symbool van strengheid, wreed.

Viburnum lantana is afgeleid van het Italiaanse lentaggine, buigen, omdat de takken buigzaam zijn. Vanwege de flexibele scheuten worden die gebruikt als zwepen. Ook om er vogelstrikken van te maken.

Symbool van een teken, ik sterf als ik veronachtzaamd word.

Viburnum tinus, de naam tinus werd al gebruikt door Plinius als een soort van laurier, door Linnaeus werd de naam zo vastgelegd. Groeit op een wat beschutte plaats in de zon als wat schaduw en is matig winterhard

De Gelderse roos is een verwarrende struik of kleine boom. Al in juli hebben de bladeren hun frisse groen verloren en hebben de bloemen plaats gemaakt voor trossen van los gegroepeerde bessen, van onaanzienlijke groen. Symbool van oud.

De cv. Roseum wordt wel gekweekt onder de naam sneeuwbal naar zijn gebalde witte sneeuwbloemen. Dit naar de eigenaardige platte bloeiwijze. Alleen de naam al maakt je koud vanbinnen. Symbool van verkoeling.

Vicia, bonen. Symbool van niet goed bij je hoofd zijn.

De bloemen hebben een bedwelmende geur. Hier komt dan ook het spreekwoord vandaan “Hij is in de bonen”. “Wy hebben een Spreeckwoort hier te lande, van yemant, die wy sien, dat hy met het hooft niet wel bewaert en is, dat men seyt, de Boonen bloeyen, ofte hy is in de Boonen”. “Cum faba florescit, stultorum copia crescit”, de Franse zeggen les feves sont en fleur” hij is in de bonen. In Duitsland kende men in de 16^de eeuw al de zegswijze, “wenn die Bohnen bluhen, gibt es viel Narren”, in dialect zegt men nog, “lust je nog boontjes?” in de zin van ben je mal?

Vinca, maagdenpalm. Symbool van vriendelijke gedachten.

Chaucer: “There sprang the violet all new

And fresh parvenke rich of hew

And flowers yellow, white and rede

Such plenty grew there never in mede”.

Bij Culpeper wordt vermeld dat dit kruid tot Venus behoort, ook dat er van verteld wordt dat de bladeren gegeten door man en vrouw er voor zorgt dat er tegelijk liefde tussen hen ontstaat. Een middeleeuws verhaal uit de 14^de eeuw zegt dat verpoederde pervinca met wormen liefde tussen man en vrouw geeft, als ze het eerst in het eten mengen en opeten. Zo is de maagdenpalm tussen de planten van vruchtbaarheid geplaatst in de scene van de eenhoorn tapijten.

In de mooie Franse volkszang Sur les Marches du Palais vertelt de kleine schoenmaker het meisje dat de maagdenpalm, pervenches, op de hoeken van het liefdesbed staat.

Aux quatre coins du lit

Aux quatre coins du lit

Quatre bouquets de pervenches

Lon la

Quatre bouquets de pervenches”.

In Italiaansheet het fiore di morte, mogelijk omdat maagdenpalm guirlandes gehangen werden op diegenen die geëxecuteerd werden, of als altijdgroen symbool van onsterfelijkheid.

In Duitsland werd het kruid wel als maie gebruikt die de jongeling onder het venster van zijn beminde legt. Een oud gebruik was om van dit kruid een krans te maken die om de hoofden van bruiden en jong gestorvenen werd gelegd. De Duitse volksnaam Jungfernkrone, verwijst naar dit gebruik. Zie hoe mooi de blauwe bloemen oplichten bij het haar van de blonde bruid. Door zijn buigzaamheid en geschiktheid tot krans­vlechten werd de plant daardoor het zinnebeeld van trouw, hetzij in vriendschap of liefde.

Een witte maagdenpalm geld als symbool van aangename herinneringen.

Viola, viool. Symbool van liefde, dichters, ridderschap, zoetheid, nederigheid, trouw, rouw.

Viola tricolor. (driekleurig) is het driekleurig viooltje Het driekleurige viooltje stelde later ook de Drie-eenheid voor, herba trinitatis: Drievuldigheid bloempje, Frans herbe de la trinite, de Engelse herb trinity, Duitse Dreifaltigkeits blume, vooral omdat men een oog in de driehoek meende te zien. In de christelijke symboliek was dit de driehoek waaruit lichtstralen voorkomen met een open oog in het midden, het beeld van god in drie personen, over alles wakend.

Eens was het een gewoonte dat minnende elkaar hun portret in de driehoek van de pensee gaven, de bloem werd steeds voor een sprekend zinnebeeld van trouw gehouden.

Onder de bloemen die onder het kruis stonden was ook de viool en, net als de anderen, viel ze in rouw en nam daarbij de diensten van de Christelijke kerk aan Zijn kleur wordt gesuggereerd in het purper van de kerken rouw en gedragen in juwelen als een teken van weduwe.

Symbool van de geest, je bezit mijn gedachten.

De Pansies van de Engelsen is Viola tricolor.

Komt voor in het wintersprookje en bij Ham­let waar de lieflijke Ophelia zegt: “There’s pensies for your thoughts” “, Cornelio zegt meer precies “Oh, that’s for lovers thoughts. De pansy is overal een familiebloem, heeft veel karak­ter. De bloem lijkt op een gezicht, het appaleert aan persoonlijke gevoelens. Steeds zijn er zachte ge­dachten die vergezeld gaan met de naam.

Het woord pansy is een ver­bastering van het Franse woord pensee, literair, een gedachte, dit betekent dat de bloem een symbool is van herinnering, vooral van de gever.

Viola odorata (geurend) is het maarts viooltje, de sweet violet of het welriekende viooltje. Het eenvoudige maarts viooltje is de enigste die de geur opwekt, een korte zaligheid, een ongrijpbaar aspect, het parfum der liefde. De odeur zou zachte gedachten opwekken van tederheid, oprechtheid en eerbaarheid, de geur van Aphrodite. Geur betekent seks, zo was de viool een bloem van Aphrodite en haar zoon Priapus, de god van tuinen en vermeerdering.

Symbool voor onbevredigende liefde of verlangen. Hamlet: “And maidens call it Love in Idleness, thats for thought”. Een plant van verlangen, in-idleness, in de oude betekenis van sterk onbevredigende liefde of verlangen.

Omdat het viooltje zich niet pronkend ten toon stelt maar zijn liefe­lijkheid in het verbor­genheid bewaart en zich daar neer­buigt, symbool van bescheidenheid, maakte haar bij de Fransen tot symbool van innerlijke waarde die in zichzelf terugziet als de buitenwereld haar niet ver­staat.

Bij de oude Grieken was het een symbool van de jaarlijks weer opbloeiende aarde en jonkvrouwkracht. Het kruid was gewijd aan de godin Persephone als een zinnebeeld van onsterfelijkheid, omdat het bloempje elk jaar weer vroeg opleeft. De viool wordt geassocieerd met de groene weiden die gespikkeld zijn met witte lammeren, wouden die muziek maken met zoete vogelgeluiden en zacht ademende winden. De Griekse en Romeinse mythologie ook dat de helemaal niet goed uitziende God Vulcan, die hopeloos op Venus/Aphrodite verliefd was, het toch voor elkaar kreeg door haar gekust te worden omdat hij naar viooltjes geurde.

Nauwelijks heeft het voorjaar zich laten zien of zijn blauwe bloemblaadjes kijken ons trouwhartig aan. De viool is het symbool, een bode van het voorjaar. De macht van de winter is gebroken. De bloem is opgedragen aan St. Valentijn, de patroon van heiligen en verliefden, die overal goed doet, bij arm en rijk, evenals de bloem in goede en slechte gronden groeit, mogelijk is dit ook de oorzaak voor de vele kus-namen voor de viool.

Een witte viool geldt als symbool van onschuld.

Een gele viool is een symbool voor landelijk geluk.

Viscum, maretak. Symbool van vruchtbaarheid.

De mistel speelde bij de Germanen een belangrijke rol in hun viering van het nieuwe jaar. Ook in tegenwoordige tijden is daar nog iets van terug te vinden. In Engeland hangt men rond nieuwjaar mistelbossen aan de huisdaken en deuren. De echtgenoot voert zijn vrouw onder de met matglazen parels versierde struik en wenst geluk en voorspoed. Onder de mistletoe vinden ook de gelukwensen plaats, onder de mistletoe zal de jongen het verlegenste meisje zijn kus niet weigeren omdat hij zich anders de woede van de liefdesgodin op de hals haalt. Een huwbaar meisje moet, als ze een mistel vindt, terstond door een man worden gekust, anders trouwt ze het komende jaar niet.

De Keltische mistel werd verboden door de kerk omdat het bij vruchtbaarheidsrituelen gebruikt werd. De traditie van kussen onder een mistletoe is afkomstig van de oude Noorse legende. Nadat Balder neergeschoten was werd de plant toevertrouwd aan Freya, de godin der Liefde. Van Freya, stamt de naam vrijen, haar broer was Frey, de vrijer.

Zoals de bessen zijn gearrangeerd lijken ze op vrouwelijke delen en betekenen ze vruchtbaarheid (sommige vrouwen droegen ze om de nek, op de armen denkende dat het helpt om te ontvangen, Plinius meldt ook dat ze de vrouwen vruchtbaar maken). Door de gegaffelde (in twee armen uitlopende vorm) was de maretak het symbool van geboorte: één uit twee. Door die opwaartse stand is ze het symbool van het beginnende leven, in neerwaartse stand het symbool van de dood. Beide symbolen zijn op grafurnen gevonden als symbool van eindigend en beginnend leven.

Door de vorm werd de maretak ook wel heilig kruishout genoemd. Het eertijds gaffelig uitgebeelde christuskruis werd hiermee vergeleken. Sommigen hebben de plant zo hoog vereerd vanwege zijn krachten dat ze het lignum sanctae crucis hebben genoemd: hout van heilig kruis. Volgens de christelijke legende was de mistletoe oorspronkelijk een grote boom. Van een van deze bomen werd het hout van Christus kruis gemaakt. Na de kruisiging krompen alle mistletoebomen van schaamte ineen en moesten verder als parasieten op andere bomen leven. Door met Kerstmis een takje mistletoe in huis te halen, stellen we zo een symbolisch kruisbeeld van Christus op.

Het gebruik van de maretak als vriendschapssymbool zou op de typische vorm van de blaadjes teruggevoerd kunnen worden, die blaadjes staan twee aan twee en de takken splitsen zich vaak per twee.

Vitex, kuisheidsboom. Symbool van kuisheid, koelheid, onverschilligheid.

Vitex agnus castus is de klassieke Latijnse naam voor deze struik en betekent letterlijk kuisheids-lam.

In het Middellandse Zeegebieden heerste de mening dat de kuisboom zijn zaad afwerpt, voordat dit rijp is en zo geslachtelijk onvruchtbaar is, het symbool van kuisheid. Origenes stelde, 185-254 na Chr. dat allen die de ‘takken van hun kuisheid’ bewaard hadden het oogstfeest van de eeuwigheid in ’t vooruitzicht hadden. Te Thesmophoria, het feest van Demeter Thesmophoros, (Demeter, de wetgever) zaten de Griekse vrouwen op de takken van hagnos; kuis, om vruchtbaar te worden en gevrijwaard, gedurende het festival, van samengaan met hun echtgenoten. Door associatie met het Griekse hagnos: kuis, werd de Latijnse agnos een symbool van kuisheid.

Plinius naam voor deze struik was vitex en hij kopieerde agnos wat een verwisseling met Latijnse agnus: lam, gaf. Doordat verder het woord met Grieks voor onbevlekt verwisseld werd verkreeg agnos de Latijnse bijnaam castus. Daarop werd zijn naam als middel tegen onkuisheid geschat. Christelijke symbolen voegden verder het Agnus Dei in: kuisheidslam Gods.

Deze plant bezit de kracht om de geslachtsdrift tussen de seksen te verminderen!! Niet zo interessant zullen velen denken, toch zijn er altijd bevolkingsgroepen geweest die de kuisheid hoog in hun vaandel hadden en er alles voor over hadden om dit zo te houden.

We zien dit al bij de oude Grieken, de Vestaalse maagden droegen zulke twijgen in hun handen. De godin van het huwelijk en geboorte, Hera, zou onder zo’n struik geboren zijn.

Door de monniken werd het zo nog lang gebruikt en samen met kamfer zou dit het beoogde effect leveren. Het middel zou nu nog in gebruik zijn bij Oosterse kloosters als ideale plant om de geslachtszin te verdrijven. Het wordt daar als amulet gedragen, waarschijnlijk over het hele lichaam.

Vitis, druiven. Symbool van je pleziert iedereen.

In de kerkelijke bouwkunde vind je dikwijls druiven en druivenbladen zinnebeeldig gebruikt. Gehele voorstellingen van de druivenoogst vind je al in de catacomben van Rome als een symbool van het paradijs. Je vindt daar ook de duiven die aan de korrels pikken als een symbool van gelukzalige zielen. In een mooie fresco zie je de goede herder met wijngaardranken en engeltjes omringd. Soms is het kruis met druivenbladen omstrengeld zoals het beroemde kruis van het Vaticaan.

Sommige symbolisten beschouwen de druiventros als het symbool van het marteldom omdat de wijn met bloed vergeleken wordt. Ook als symbool van het H. Sacrament vind je druiven met korenaren, ook wel met het Lam Gods voorgesteld.

Naar de vele verwijzingen, parabels en als zinnebeeld van het hele volk werd de wijnstok als zodanig door de Christelijke kerk aangenomen. In de christelijke iconografie is een tros druiven het symbool van het Laatste Avondmaal en daarmee van het bloed van Jezus Christus.

Soms is de wijngaard een zinnebeeld van Christus, de wijnranken en ook de wijngaard zijn een zinnebeeld van het volk. Kruis en levensboom worden vaak als wijnstok voorgesteld. De wijn is een symbool van droefheid en gramschap Gods, Apocriefe 14.10, 19.15.

Symbool van dronkenschap.

Noach was de eerste die een wijnstok plantte. In de nacht daarop kwam de duivel om de plant te mesten. Maar de mest was bijzonder. De duivel slachtte een lam, een leeuw en een zwijn en goot het bloed van de drie dieren over de wortel. Die groeide prima op en in de herfst bracht Noah de eerste druiven naar beneden en kelderde de eerste wijn. Toen hij van de wijn dronk, de kracht die hij niet kende, werd hij dronken.

De kracht had het van de driemest verkregen. Werd het matig gedronken zo maakt het gemoed van de mensen als een lam, sterker genot roept wilde krachten in de mens op vgl. leeuw, een overmatig genot verontwaardigt de mensen zodat ze met het derde dier gelijk werden.

Weigelia. Symbool van accepteer een trouw hart.

Wisteria. Symbool van ik klamp aan je.

De blauwe regen is een geslacht van aantrekkelijke grote klimmers, de nobelste van de houtachtige noordelijke klimmers, zo genoemd naar zijn geurende blauwe, tot purperen bloemen.

Xanthium, stekelnoot. Symbool voor ruwheid, hardnekkigheid. De stekelnoot heeft gelobde, getande bladeren, groenige bloemen en haakvormige vruchten in bolletjes. De plant kwam in 1680 naar Portugal en verspreidde zich vandaaruit over het M. Zeegebied doordat de vruchten aan de borsten van zwijnen, de manen van paarden, schapen en andere handelsartikelen meekwam. In Hongarije, Servië en vele andere landen is het een kwaadaardig onkruid geworden. Zo kwam het ook naar Rusland, omstreeks 1900, N. Amerika en Australië en bedreigde daar de wolproductie. Ze kunnen als ‘darts’ gebruikt worden in een spel.

Xeranthemum, papierbloem. Symbool van vrolijkheid in tegenspoed.

Het is een droogbloem die goed blijft in heet weer. Engelse adversity flower.

Zantedeschia. Symbool voor een magnifieke schoonheid.

De Aronskelk is opvallend vanwege de helderwitte, zachte bloeischede die in de keel wat geelachtig is. Werd wel kaarsenplant genoemd omdat de bloem in het kaarslicht zo mooi staat. De eigenlijke bloempjes op de gele kolf zijn klein. De bloem wordt veel gebruikt voor bloemsierwerk.

Zephyranthes, westenwindbloem. Symbool voor belofte.

Zephyranthes is een naam die afgeleid is van het Griekse zephyr, de westenwind, en anthos, een bloem.

Deze bloem van de westenwind heeft zijn naam gekregen in het gebied van herkomst, de Caraïben, vroeger West-Indië genoemd. La plata dankt zijn naam aan deze plant, de Spanjaarden noemden dit gebergte la plata omdat de hele omgeving van de zephyrplanten, zilverachtig (plata) schemerde.

Zinnia. Symbool voor gedachtes aan een afwezige vriend.

De populaire tuinplanten groeien ongeveer een halve meter hoog en zijn van juli tot en met de vorst bedekt met heldere gekleurde, grote bloemen. In Amerika wordt deze vorm youth and old age genoemd, dit naar de twee kleuren in de bloem, de een is wat lichter dan de ander.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl