Gardenia

Dit geslacht komt met 200 soorten voor in de tropen en subtropisch van het oostelijk halfrond, Afrika en Azië.

Het zijn meestal heesters, zelden boompjes, soms bijna altijdgroen.

Planten zijn glanzend of behaard, soms zelfs viltig, bladen tegenoverstaand of met zijn drieën.

Bloemen zijn groot, okselstandig en alleenstaand, soms in een tros, geel of wit. Ze zijn wel bekend vanwege de heerlijke geur van de dubbele witte bloemen die veel gebruikt worden in trouwboeketten als in hoofdtooien.

Cinchonaceae, Rubiaceae, Gardenia klasse.

Uit www.flickr.com

Gardenia angusta (smal of versmald) (=Gardenia jasminoides) (rijk bloeiend) een dichte, bossige struik, meestal niet hoger dan 2 m, in het wild wel 12 m.

De bladeren zijn tegenoverstaand, glanzend donkergroen, soms met gele of witte vlekken, eivormig tot langwerpig, 5 – 15 cm lang en 2 – 7 cm breed. Licht gele bloemen komen in augustus, heeft een bloemengeur die lijkt op die van de jasmijn. De bloemen zijn alleenstaand, 6 – 8 cm breed, wit en bij het uitbloeien geel met een donkerder centrum, een 3 cm lange kroonbuis en smalle kelkslippen. De wilde vorm heeft vijf tot zeven kroonslippen. Cultuurvormen hebben meestal gevulde bloemen.

Elliptisch tot eivormige vruchten van 1,5 – 3 cm lang, oranje en vlezig.

Is inheems in Zuidoost-China en Zuid-Japan. Is beschreven in 1754.

Pinwheel Gardenia

'Vetchii,’ is een dubbele vorm.

Uit Flora de Filipinas.

=Gardenia jasminoides, Ellis. (jasmijnachtig) (Gardenia grandiflora, Lour.) (grootbloemig) Dik, altijdgroen, glimmende ovale bladeren van 7-10cm lang.

Slanke stengels waaraan grote dubbele en camelia-achtige geurende porselein/witte bloemen komen van 5-10cm doorsnede in, juli/oktober. Bloeit in Zuid-Amerika van mei tot september waar het vaak als haag gebruikt wordt.

De witte Kaapse jasmijn, is afkomstig uit China. Het is de eerste soort die hier bekend werd, 1735, wordt 60-200cm hoog en als potplant een halve meter.

‘Plena,’ met dubbele witte bloemen.

‘Variegata,’ met geelachtig wit gerande bladeren.

Gardenia jasminoides veitchii, deze bekende plant werd in het begin van deze eeuw geïntroduceerd door de bekende Engelse fa. Jas. Veitch & Son.

Dit is een echte winterbloeiende var.

Naam, etymologie.

Gardenia is zo genoemd naar Dr. Alexander Garden, 1730-1791, Engelse medicus en botanist in Z. Carolina, V. S., een correspondent van Linnaeus.

Het is de knoopsgatbloem. Symbool van ‘Ik ben te gelukkig.,

Kaapse jasmijn, Engelse cape jasmijn omdat men dacht dat ze uit de Kaap stamden. Ze zijn echter inlands in China/India.

In Duits Chinese Gelbschote, Kap-jasmin en in Frans gardenia en tiare.

Gebruik.

Tot 1875 werden ze hier vrij algemeen als kasplanten gekweekt met gevuld bloemige verscheidenheden. De enkelbloemige vorm is later geïntroduceerd dan de dubbele en was altijd minder populair. De eerste afbeelding van een enkelbloemige plant werd in 1820 getoond. De bloei is normaal in de zomer maar de kwekers kunnen ze vervroegen en verlaten.

In het midden van de vorige eeuw was dit een van de populairste kamerplanten, tot de komst van de Camelia ‘s. Die heeft meer kleuren en honderden var., terwijl zijn geurende rivaal er maar een dozijn heeft. De bloemen zijn ook nooit zo perfect regelmatig als die van de Camelia. Het belangrijkste is wel dat de Gardenia ‘s heel gevoelig zijn voor insecten.

Chinezen gebruiken het sap van de bessen tot het roodverven van papier waarmee zij de theekisten bedekken. Die kleurstof is zeer vast en zonder enige reuk. In Japan wordt het sap gebruikt om aardewerk te kleuren.

Levert uit zijn bessen de verfstof die onder de naam van wongski in de handel komt. De bloemen van de gele vorm dienen in China voor het parfumeren van thee, de gele verfstof is gelijk als de saffraan.

Het sap beschouwt men in Indi als laxerend en wormdrijvend.

Uit www.bitterrootrestoration.com

Gardenia resinifera Roth (gom dragend) (Gardenia lucida, Roxb. (glanzend) Witte en geurende bloemen vervagen op den duur naar geel.

Het is een kleine en stijf vertakte boom die in India groeit. Is beschreven in 1819.

Brilliant Gardenia, cambi resin tree.

Gebruik.

Van de jonge scheuten en knoppen wordt een harde en geurende gom verkregen die wat op mirre lijkt. Leverancier van het dikamali resin. Die gom wordt gebruikt voor medische doeleinden. Vanwege zijn sterke geur wordt het in ziekenhuizen van India gebruikt om vliegen en andere insecten weg te  houden.

Vermeerderen.
Gardenia ‘s eisen veel licht, gelijkmatige warme temperatuur en veel vocht en vochtige omgeving. Neem in het juni 7cm lang topstek van zacht hout, het mag een beetje houtig zijn. Zitten er bloemknoppen in, haal die dan weg. Licht verwonden, dat is ongeveer zoals je met de nagel over het oog van de plant gaat. Gebruik ook gezond blad, zonder schimmeldelen. Bij zacht stek is groeipoeder niet nodig, anders 1% ibz groeistofpoeder. Planten in 4 delen gezeefde turfgrond met 1 deel zand, aangieten, plastic erover heen en elke week even controleren op vochtigheid, droogte, schimmels. Laat het plastic er dan een paar uur af zodat het blad wat opdroogt en bedek het dan weer. Na enkele weken is het stek geworteld, vorstvrij houden.

Of zaaien bij 20 graden.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl