Borago

In Europa zijn er twee eenjarige soorten.

De ander is Borago pygmaea Chater & Greuter. Die heeft zeer kleine blauwe bloemetjes in juni-augustus. Groene bladeren.

Wordt een 15-40cm hoog.

Het is een vaste plant, kan tegen min 15 graden.

Dwergbernagie.

Uit; http://plantillustrations.org/species.php?species=Borago+pygmaea

Uit J. Sowerby.

Borago officinalis, L. (geneeskrachtig) Het is een ruige plant, een Esau, over het geheel zilverachtig behaard.

Bernagie is een eenjarige en sterk vertakte plant van een halve meter hoogte met holle stengels. De stengelbladeren lopen over in de stengels en zijn geoord aan de basis. Wortelbladen zijn eivormig en smaller onderaan.

De bloeiwijze is een schicht die zich tijdens de bloei verlengt en bijna tot bovenaan toe bebladerd. Lang gesteelde blauwe bloemen staan in de oksels, een kleur waarvan de bloemkronen de ultraviolette stralen terugkaatsen, stralen die onder andere door bijen worden waargenomen. Het is een goede bijenplant. Opvallend zijn de donkere meeldraden. De heldere bloemen steken mooi af tegen het wat duistere blad. Het gewas kan, net als andere leden van deze familie, blauw en roze tegelijk bloeien. De roze zijn de wat oudere bloemen. Bloei is in juni/augustus, bijenplant.

Door de snelle groei is het een geschikt gewas als groenbemester. Komt verwilderd voor op ruigtes, losse wegbermen en als onkruid in de tuin. Afkomstig uit het M. Zeegebied, mogelijk Syrië.

Een eenjarige die zichzelf goed uit zaait. Of uitzaaien bij 15 graden.

Boraginaceae, ruwbladigen, Heliotrope klasse.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) 'De eerste en gewoonste soort van dit gewas heet in de apotheken Borago.'

Borago is door de oude artsen als zweetdrijvend middel gebruikt bij het verdrijven van de koorts. Het Arabische a bu rach of abu-aracq: vader van zweet, zweetdrijvend middel, heeft over midden-Latijn borrago van de 14^de eeuw de Europese vormen geleverd.

Dodonaeus (b) “Het heet in Brabant bernagie, in het Hoogduits Burretsch, in het Frans borrache en bourrache, in het Italiaans borragine, in het Spaans borraces, in het Engels borage en in het Boheems borack. Sommige noemen het Porrago. Het heeft ook deze Hoogduitse namen, Barnatz, Borrich, Borrets, Burres, Gegenstrass, en Ochsentzung. In het Spaans heet het ook borraies en borrazenes. En deze bernagie is de echte buglosse van de ouders die ze in het Grieks Bouglosson noemen en in het Latijn Lingua bubula, Lingua bovis of Buglossus, dat is ossentong of koeientong, en Libanium. Sommige noemen het Buglosson, Buglossum verum of Buglossum vererum of ook Buglossum latifolium. Anguillara ziet het voor Lycopsis aan, maer niet te goed.’

Bernagie heet in Duits Borago en in laat midden-Hoogduits Borretsch, Burres of Burretsch bij Bock, Boradi, Boragi, Buratsch, Porg, Purch, Frans bourrache en in Engels borage. Dat woord komt van oud-Frans bourage, laat La­tijn borrago of borragin-(em) en vandaar ook Italiaans borragine dat gevormd is van laat Latijn burra: harig, de ruige huid van die­ren, vergelijk Frans bourre: dierenhaar, en Latijn reburrus: haar dat op een eind staat, wat Frans rebours gaf: verkeerde kant, a rebours betekent zo tegen de draad in. Zo is burrus afgeleid van Indo-Germaans bhrs-os en vandaar Germaans burs-t-, zie borstel. Borage is zo de harige plant, een treffende naam. Spaans borraja. Anderen leiden het het woord af van Keltisch borrach wat moed betekent.

Eventueel van burdunculus, waarmee de plant door Marc. Empirus genoemd werd, wat afgeleid zou zijn van burdo: muilezel. Hiernaar heeft de plant de naam vanwege zijn grauwe en behaarde uiterlijk.

Dodonaeus ‘’Apuleius noemt het ook Corago waarvan de naam borago gekomen mag zijn door de C in B te veranderen tenzij dat men op die plaats van Apuleius het woord Borago in plaats van Corago stellen en verbeteren moet. Diegene die de boeken van Apuleius lezen waarin hij dit kruid Corago noemt willen zeggen dat die naam dit kruid beter toe komt dan Borago omdatdit het hart zoveel vreugde aandoet en dat het eerder coragie dan boragie, bornagie of bernagie moet heten.’

Borrago is een veel gebruikte schrijfwijze, maar de naam die Linnaeus gebruikte was Borago.

Linnaeus stelt een gewijzigde naam voor van cor: hart, en ago: bij voorkeur, als een verwijzing naar de hartversterkende kwaliteiten van de bladeren. Of naar courage: verheugen, naar de opwekkende kracht en smart werende eigenschappen. Anderen denken van bora: spijs, en het Latijnse ago: voeren. Het zou afgeleid zijn van corago, een waarde dat Apuleius als synoniem opgaf voor buglossum.

Het Latijnse ‘Ego borago gaudia semper ago.’ ‘Ik Borago, breng altijd moed’ is voor meer dan duizend jaar geciteerd. Bloemen van dit brave kruid vloeiden in de wijn van de bekers die de kruisvaarders dronken voor hun vertrek. Het zou de beroemde nepenthe van Homerus, (zie Nepenthes) zijn geweest, de drank die vergetelheid bracht en zo werd het ook aan studenten gegeven, mogelijk pas nadat ze gezakt waren. Mogelijk is dit woord beïnvloed door Keltisch borrage: moed brengen. Duits Herzfreude.

Dodonaeus (d) ‘Plinius noemt het ook Euphrosynum omdat ze het hart verheugt en vrolijk maakt.

Door de Grieken werd het Euphrosynon genoemd, waarvan gezegd werd dat een blad in wijn gedaan de mensen gelukkig blij en vrolijk maken, Duits Wohlgemuth, Herzfreude. In hete wijn worden de mooie blauwe bloemen ogenblikkelijk rood.

Dodonaeus (e) ‘Het heet in Duits ook Blau Himmelstein.’

In de helder blauwe bloemsterren zit een distinctieve zwarte schoonheidsspot. Die spot wordt veel gezien op de beroemde middeleeuwse Franse tapijten. De stervormige bloemen zitten aan een steel die wat gebogen is en na de bloei nog meer doorbuigt en werden daarom wel beschaamde meiskens genoemd. Symbool van verlegenheid. Duitse Liebuglein: mooie oogjes, Engels sterflower. Wil je mooie dromen hebben dan moet je een vaas met deze bloemen naast je bed zetten.

(f) De bloem heeft drie kleurschaduwen tijdens de bloei die bekend zijn als Abraham, Isaac en Jacob, rood violet en blauw. Borago is mooi om naar te kijken, zijn blad is ruig, maar van een ruigheid als ruw fluweel en met een dezelfde zachtheid van glans. Zijn groen is zachtjes overschaduwd en zijn bloe­men zijn prachtig blauw.

(g) Vanwege vorm zaad en frisheid, komkommerkruid en Duitse Gurkenkraut.

(h) Verder Engels tale wort en Duits Kuechleskrut.

Uit Fuchs.

Gebruik.

Het gebruik was vroeger zo. (141, 164) ‘Bernagie, schrijft Dioscorides, als dat in wijn geworpen wordt wordt er geloofd dat het blijdschap van hart maakt. Galenus en Plinius verzekeren ook hetzelfde en zeggen dat bernagie in wijn gedaan blijdschap veroorzaakt en vrolijkheid kan maken, zo men meent, en het gemoed verheugen en daarvan is de naam Euphrosynon ook gekomen die zoveel betekent alsof men blij makend kruid zei en hetzelfde wordt ook te kennen gegeven met dit oud Latijns klippelgedicht: ‘Illa ego Borago gaudia semper ago,’ dat is, ‘ik die men noemt bernagie geeft het hart altijd coragie.

Maar tegenwoordig legt men niet alleen het kruid zelf, dat is de bladeren ervan, maar ook meest de bloemen in wijn en men doet ze in de salade bij andere kruiden en dat om de blijdschap en vrolijkheid te vermeerderen en om de mens licht van geest te maken. Tot hetzelfde doel worden deze bloemen ook met suiker ingemaakt en in een konserf bewaart en er worden noch meer andere dingen van bereid die tot versterking van het hart en om alle droefheid en zwaarmoedigheid te verdrijven en de vrolijkheid te vermeerderen van de geleerde in alle landen gebruikt plag te worden.

De bladeren van bernagie met andere moeskruiden gekookt dienen ook wat om de buik week te maken.

Die bernagie bladeren met honigwater gekookt zijn zeer goed diegene die hoesten doordat hun keel rouw is, als Galenus betuigt.

Bernagie maakt goed bloed en daarom is het gekookt goed voor diegene die van lange ziektes genezen. Ook is het goed tegen hartkramp, tegen het in onmacht gaan en voor de droefgeestige om het met vlees of als stamppot te eten.

Bernagie heeft uit eigen macht de kracht om het hart te versterken, daarom is het water dat daarvan gekookt is hartversterkend en doet het goed in veel ziekten.

De zwarte en droge stengels zouden branden als vloeipapier.

De frisse en naar augurken smakende bladeren, augurkenkruid, werden wel in verfrissende slaschotels gelegd met de bloem als garnituur. Een twijgje bernagie in de pot met kokende bloemkool is een beslissende verbetering en overheerst niet. Geplaatst in thee of lichte wijn maakt een heerlijke drank.

Als cosmetisch artikel zou ze op de huid verjongend en reinigend werken.

Gerard beveelt het aan als sla: “Het maakt de geest blij van man en vrouw en verdrijft alle droefheid, donkerte en melancholie.’ De Engelsen maakten er een verfrissende zomerdrank van, cool tankard: koele beker, die samen met wijn gedronken de mensen opgewekt maakte. Symbool van stomheid.

Verder in soepen en jonge scheuten en bloemen in salade, de bloemen in zoetigheden als kandij. Gebruikt als groene saus, green sauce, Frankfurter Grune Sauce dat van 7 kruiden gemaakt wordt.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl