Astrantia

Uit Fuchs.

Een geslacht van meerjarige tuinplanten die gekweekt worden vanwege de mooie schermen en vorm.

Opgaande en lage kruiden.

Bladen zijn handvormig gelobd of verdeeld en gesteeld, Bloemen wit en roze getint.

Ze bezitten donkergekleurde en aromatische wortels.

Een 9 soorten komen voor in Europa en W. Azië.

Apiaceae, schermbloemenfamilie.

Astrantia major, L. (groter) De plant heeft vijfdelige en Trollius-achtige wortelbladeren.

Mooie lange slanke stengels van 70cm. lengte.

De Zeeuwse knopen van een zacht rode tint staan op dunne steeltjes en vormen samen een half bolletje, dit bolletje wordt omgeven door iets grotere en groen geaderde hulzen. Zo liggen de bloemen eigenlijk op een manchet in juni/augustus. De bloemschermpjes zien eruit als een enkele bloem, wat voor schermbloemen ongebruikelijk is. Bij het aanbreken van de schemer krommen de stelen van de schermpjes naar beneden zodat de pollen tegen vocht beschermd worden.

Dit is de grootste vorm uit deze groep en groeit oorspronkelijk in de gebergtewouden van Zuid en Midden-Europa langs stromend water in gedeeltelijke schaduw. Is beschreven in 1596.

‘Lars’, is een mooie rode cv. Een witte is Alba’, Zo gaan we verder met de roze ‘Rosea’, en de rode ‘Rubra’, ‘Pink Cushion,’ ‘Pink Pride’, ‘Rainbow,’ ‘Snow Star’.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) ‘De nieuwe kruidbeschrijvers hebben dit gewas meest alle in het Latijn Astrantia nigra en Sanicula femina genoemd, dat is zwarte meesterwortel en sanikel wijfje. Dit kruid is van Lobel en van meer andere ook voor de zwarte Astrantz gehouden en in Hoogduits Schwartz Astrenz genoemd’.

Astrantia is afgeleid van Grieks astron: een ster, en anti: in de betekenis van ‘als’ naar de uitgespreide bloemschermen. Sterrenbloem, Duitse Sterndolde en Franse radiare, grande astrance. Astrentza bij Hildegard?, schwarz Astrens bij Gessner, Grosse Strenze, Astrenze, Ostranz of Ostrik.

Dodonaeus (b) “Het verschilt nochtans zeer veel van de Astrantia die men ook Imperatoria noemt (Peucedanum ostruthium) wiens bloemen niet trosvormig of druifvormig, maar kransvormig of kroonvormig voortkomen en daarom in het getal van de krans dragende kruiden (in het Latijn herbae umbelliferae genoemd) gerekend wordt, Hoogduits Muterwortz’.

Van magistranz komt de naam zwarte meesterwortel, een meester in helende planten, Engelse great black masterwort, Duitse Schwarze Meisterwurz of Magistranz, Muterwurz bij Gessner, Kaiserwurz.

Dodonaeus (b) ‘Met de sanikel heeft het ook zeer weinig gelijkenis, Sanicula femina Fuchsij’. Sanikel bij Fuchs, Schwarzer Sanikel naar de zwarte wortelstok.

Dodonaeus; ‘Ze hebben het lang gehouden voor zwart nieskruid en niet van Theophrastus, maar zoals Dioscorides dat beschreven heeft en daarom mag men het in onze taal zwart nieskruid van Dioscorides noemen. In voegen dat onze mening aangaande dat dit kruid het zwarte nieskruid van Dioscorides (Veratrum nigrum Dioscoridis in het Latijn) te houden en te noemen is op goede en vaste redenen gebouwd schijnt te wezen’.

Engelse black Hellebore.

(d) Zeeuws knoopje komt in de Zeeuwse natuur niet voor. Het heeft de naam omdat de bloemen van bovenaf gezien op de oude zilveren Zeeuwse knopen lijken. Groot sterrenscherm, Duits: Grosse Sterndolde, Strnze, Moister, Rietdolden en Holzngeli.

Matthiola: 'Verder wordt een andere vorm gevonden in de Zwitserse bergen, is aller ding kleiner daar zelf wilde Strentz of Bergstrentz genannt, quasi Astrantia Alpina sive sylvestris of omdat het dat wilde geslacht dat overal in de hoven grote overlast doet en Strentzel genoemd wordt vast gelijk ziet;/ Het gewas waar het op lijkt is Aegopodium podagria of zevenblad.

Gebruik.

Zwarte en aromatische wortels zitten onder het Zeeuwse knoopje. De wortel van masterwort is ‘hotter than pepper’. Een plant van Mars.

Zo werd het vroeger gebruikt. (Dodonaeus) ‘Dit ons zwart nieskruid komt van krachten met hetgeen dat van Dioscorides beschreven is voldoende overeen want zeer vele goed ervaren en zeer geleerde mannen van Hoogduitsland betuigen dat de wortels van dat kruid alle zwarte melancholische en ook andere vochtigheden uit het lijf verjagen kunnen, gemerkt dat ze schrijven met de wortels van het gewas vele mensen genezen te hebben die met verschillende gebreken gekweld waren die hun oorsprong van de melancholische en diergelijke zwarte vochtigheden genomen hadden.

Conradus Gesnerus die dit kruid Astrantia nigra of Schwertz Astrenz noemt bekent in een brief die hij aan Adolphus Oceo zendt dat het een kracht heeft om de buik week te maken bijna als het wit nieskruid zoals hij zelf eerst ondervonden en onderzocht zegt te hebben, doch dat het niet zo sterk of geweldig werkt, maar veel zachter is.

Albrecht von Haller beschrijft in zijn leergedicht ‘Die Alpen’, de bloem als volgt:’D҄ort wirft ein glnazend Blatt, in Finger ausgekerbt, auf einen hellen Bach den grnen Widerschein. Der Blumen zarter Schnee, den matter Purpur farbt, schliet ein gestreifter Stern in weien Strahlen ein.’

Uit www.plantillustrations.org

Astrantia minor, L. (kleiner) is een alpenplant. Is beschreven in 1686.

Deze wordt net als de vorige, hoewel spaarzaam, voor tuingebruik gecultiveerd.

Naam, etymologie.

Kleine alpenster sterrenscherm of Ostranz, Engelse small black masterwort.

Uit www.plantillustrations.org

Astrantia maxima Pall. (grootste) uit de Kaukasus heeft grotere bloemen en voor de rest is het vrijwel gelijk.

Wordt een halve meter hoog met drietallige bladeren. Het blad is minder gedeeld waardoor het wat massiever lijkt.

De bloemkleur is oudroze.

Houdt meer van een vochtige en rijke grond.

Planten.

Vermeerderen door scheuren in april/mei. Ze groeien graag in vochtige plaatsen.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl