Fragaria

Een geslacht van stengelloze planten met 3tallige en aan de onderzijde zacht behaarde bladeren.

Ze maken vele worteluitlopers waarop zich weer een rozet vormt die weer wortelt. Veel dochters verzamelt de aardbei om zich heen die door stengels, de navelstreng, met de moeder zijn verbonden. Die verrot tenslotte zodat ze op eigen benen komen te staan en voor uitbreiding van de familie zorgen.

Het zijn lage meerjarige kruipers die gekweekt worden vanwege hun vruchten, een paar soorten voor sier.

De Fragaria ‘s zijn enorm variabel.

12 soorten in het N. Halfrond en 1 in Chili.

Ongeveer 150 specifieke namen zijn aan hen gegeven, door sommigen worden ze tot 3-4 gereduceerd, anderen gaan tot 8 of komen al tot 27 N. Amerikaanse soorten.

De bloemen zijn wit/roze, de bloembodem vormt een schijnvrucht. De eigenlijke vruchten zitten erop als kleine noten. De aardbei heeft een week en zacht kussen uit scharlakenrode brij. Hierin zie je verdiepingen en in elke verdieping ligt een kleine groene kern, het zaadje.

Rosaceae, Potentilla klasse.

Uit L. Watson.

=Fragaria vesca, L. (blaasvormig) en) Fragaria moschata, Duch.) (muskus geurend) (Fragaria elatior, Ehrh.) (hoger, slanker). Die zijn inlands en alleen bekend in oudere tijden. Deze typen dragen meer continu aardbeien.

De vesca, de bosaardbei, heeft haren aan de bloemstengels die meestal wijd uitgespreid zijn.

De mooie witte bloemen staan tussen de harige groene bladeren van mei tot in juli..

Komt voor in bossen en hagen. De rijpe vrucht geeft in juni voedsel voor de landskinderen, gezond en aangenaam. In Zweden zouden ze meer algemeen zijn en grote manden zouden daar dagelijks naar de markt gebracht zijn. Linnaeus noemde het de gezondste van de vruchten en geloofde dat diegene die het die dag at, genezen was van de jicht. Hij droeg zijn dienaar op om alles wat aan de deur aangeboden werd, te kopen en hij at er vele. Boerhaave zegt dat het goed is voor verschillende koortsen. Uit Europa en N. Azië.

(Dodonaeus) In Italië groeien zeer grote en smakelijke aardbeien en vooral in het rijk van Napels, dan in Engeland en ook in Nederland vindt men een soort met meer dan noch eens zo grote vruchten die van kleur tussen het gele en witte is, met vaster vlees die later rijp wordt. Een diploïde vorm, 14 chromosomen.

Bosaardbei. Wald Erdbeere.

Fragaria moschata, Duch. (muskus geurend) (Fragaria elatior) de uitstekende, opwekkende geur van aardbeibladeren die geroemd werden door Bacon, moeten afkomstig zijn geweest van een soort bosaardbei en waarschijnlijk van deze soort, aangezien er toen geen andere soorten gekweekt werden.

Witte bloemen openen van juni tot augustus en zijn opmerkelijk omdat ze, in sommige seizoenen bloesems geven die geen vruchten produceren.

F. moschata tilt zijn vruchten boven de bladeren uit en bij F. vesca liggen ze op de grond. Groeit meer in Midden Europa tot Rusland. Hexaploïd soort met 42 chromosomen.

Naam.

Grote bosaardbei, tuinaardbei, Duits Moschus-Erbeere, Zimt-Erdbeere, Frans fraisier des bois en capronnier, Engels musk strawberry, hautbois-strawberry, common straw-berry (hautbois, Frans haut en bois: high wood: hoog land) Duits: Moschus-Erdbeere, Frans fraisier musqu. Het was de eerste aardbei met een cultivarnaam, ‘Le Chapiron,’ (1576). In 1591 werd het ‘Chapiton’, en dan ‘Capiton,’ genoemd. Werd vermeld door Quintinye, tuinman van Lodewijk XIV als ‘chapron,’ in 1672. Een andere is ‘Profumata di Tortona,’.

Naam, etymologie.

(Dodonaeus) (a) De vruchten of bessen van dit gewas heten hier te lande eerdtbezien, in Hoogduitsland Erdbeeren. Het kruid heet in Brabant aardbeienkruid en in Hoogduitsland Erdbeeren kraut.’

Ons woord aardbei is oud. In 1597 komt het, naast de oude aardbezie en midden-Nederlands erdbeire, voor omstreeks halfweg de 13^de eeuw, vergelijk het oud-Hoogduitse Erdbeiri, nu Erdbeere, oud-Engels eorberie, omdat de plant dicht bij de grond groeit. Oude Duitse namen zijn; Aardbeeren, Aelberte, Albeere, Ebbeere, Eberi, Erbeern, Erbeer, Erdbese, Erper, Erpern bij Hildegard, Irber, Rotbeer, Vogelbeer, Haarbeere, Knickbeere, Rotber of rothe Besinge.

Dodonaeus (b) ‘In Frankrijk heten ze fraises of fraisier, in Itali fragolaria en fragole en in het Latijn Fraga en met die naam zijn ze tegenwoordig overal bekend en zijn ook zo in oude tijden van de poten Virgilius en Ovidius genoemd. Dioscorides schijnt dit kruid niet gekend te hebben of immers hij heeft het geen naam gegeven. De eerste soort heet gewone aardbeien en eigenlijk Fraga, de andere Fraga altera, dat is andere soort van aardbeien of vreemde aardbeien. Het kruid van de aardbeien wordt in het Latijn Fragaria genoemd of Fragula, zo Jacobus Manlius schrijft.’

Fragaria werd vroeger fragum genoemd. Het Latijnse fragaria verschijnt bij Plinius, fraga: aardbei, is een vorm van Sanskriet ghra: geurend. Fragra is de bron van moderne Romaanse namen. Fragola heet het in Italiaans, ook tragolo, en fraise en fraisier in Frans. Fresa, een van de gewone vergelijkingen in het Frans, was net zoals bij ons zo vers als een roos, maar dan, fraiche comme une fraise. Eresa is het in Spaans. Fragrance, het geurende Engelse woord, is zeker een opvallend kenmerk van (oude) aardbeien.

Dodonaeus ‘Diegene die deze bessen voor Morus Rubi Idaea houden en zo noemen zijn zeer verdoold als ook die andere die ze Comarum of Comarus genoemd hebben.’

Mogelijk heten ze in het Grieks komara of comarum, Portugees morango, Zweeds smultron, Deens iorbar, Pools pzoerki en Hongaars szumocza

Dodonaeus (d) ‘Wilde aardbeien zijn in het Latijn van Lobel Fragaria silvestris minime vesca sive sterilis genoemd. Dit gehele kruid is magerder en uitgemergeld, maar van bloem, gedaante en alle andere delen de andere zeer gelijk, uitgezonderd dat in plaats van vruchten veel kleine groenachtige bessen geeft die vast bijeen staan en maken als een kleine bleke aardbei, maar onlieflijk van smaak en zeer droog. Het groeit op de rotsen van Cornwall in Engeland en in Nederland omtrent Doornik in de bossen en ook aan de rotsen. Men vindt het ook wel elders, te weten op vele plaatsen van Nederland tussen de vruchtbare aardbeien en schijnt een miswas van de aardbeien te wezen dat daarom Fragaria sine Fragis genoemd wordt.’ծ

Dodonaeus (e ) ‘In Engeland heten ze straunberye.’

Angelsaksische streawberie en Engelse strawberry draagt een duidelijke naam. Het oud-Engelse streawberige lijkt iets van doen te hebben met stro, de uitlo­pers zouden op strootjes lijken of ze strooien zich uit over de grond om te kiemen. Het straw kan ook betekenen dat de gecultiveerde planten werden bemest met stromest of om de vruchten op stro te dragen om ze zo maagdelijk zuiver te houden. Waarschijnlijk kan men dit meer lezen als streaw, in deze naam heeft het oud-Engels de betekenis van kaf, naar de kafachtige punten al over de aardbei. Deze afleidingen van stro en kaf berusten natuurlijk op populaire etymologie. De eerste syllabus is van Indo-Germaans sragh-o, in Sanskriet sraj: een krans of kroon en vandaar Germaans straz, van sraghom: aardbei, Grieks hragos, van sragos: een druif. De basisbetekenis is gewoon een eetbare vrucht.

(f) Het woord bei komt echter uit het Franse baie wat uit Latijn baca, bacca stamt: bes, dus aardbes.

Tot 1775 was in Londen de kreet ‘strawberry ripe’ bestemd voor deze aardbeien.

Gebruik.

De aardbei geeft bij sommige mensen aanleiding tot huidirritaties en kan bij sommige mensen een soort netelroos veroorzaken.

Bij onderbuiksziektes wordt de aardbijkuur wel eens aangeraden. Men gebruikt ze dan ‘s ochtend met suiker zonder er iets anders aan toe te voegen. De grote Linnaeus is daardoor van een dergelijke ongesteldheid volkomen genezen. Linnaeus prees ze aan tegen jicht.

De bosaardbei zou een prima middel zijn tegen zomersproeten door het sap tegen de avond op het gezicht te strijken en het tot de volgende morgen erop te laten. Tegen bleekzucht eet men in Graz de bladeren en elke dag een meer tot dat het nog te verdragen is en gaat dan weer terug naar 1 blad. Gedroogde bladeren die op Johannes geplukt zijn en in brandewijn gedaan zijn goed tegen mondvuil. Een afkooksel zou goed zijn tegen de steen en zand. Tegen roos (Erysipela) wrijft men de eerste aardbeien die men in de zomer ziet op de voeten en handen, beschermt tegen vorst, de rode aardbeien beschutten voor ziektes waarbij de huid rood is De uit de ontwikkelende bloeiknop gedestilleerd water geeft met toevoeging van kaneel, vanille en suiker en met of zonder melk gedronken een zeer goede thee die mild water afdrijft, ook bloed reinigend werkt en tegen nachtzweet beschermt. Kneipp beveelt een afkooksel van 2 gram bladeren en 2 gram lieve vrouwe bedstro op een kopje, met melk en suiker, aan als geneesmiddel voor genezende, ook bloed reinigend bij uitslagen en tegen leverziektes

Jonge bladen werden wel in groentesoepen gebruikt. Blad en stengels gedroogd werken tezamen trekkend, jonge bladeren werden gebruikt als vervanger voor zwarte thee.

Zo was het gebruik vroeger. (141, 164) 'De bladeren van dit kruid op de wonden of kwetsingen gelegd beletten die te ontsteken of te zweren.

Water daar aardbeienkruid in gekookt is in de mond gehouden versterkt het tandvlees, maakt de tanden vast en als men de keel ermee spoelt of gorgelt dan belet het de beginnende ontstekingen en zweren van de mond en amandelen verder te gaan of te verergeren en verdrijft alle kwade reuk daaruit.

Aardbeikruid gekookt en gedronken stelpt de loop van de buik en rodeloop en de onmatige vrouwelijke vloeden.

De vruchten van dit gewas, dat zijn de aardbeien zelf, verslaan de dorst en zijn goed gebruikt van diegene die grote hitte en brand in de maag hebben.

Het gedistilleerd water van de rijpe aardbei wordt van vele goed gehouden om het aanzicht en de andere huid helder en zuiver te maken en alle plekken en sproeten van de huid weg te nemen.

Sap dat uit de aardbeien geperst wordt is bijzonder goed om de rode plekken en kleine pukkels te verdrijven die uit hitte van de lever in het aanzicht komen en om de mazelen, witte schilfers, de roos en de pukkels van de melaatsheid weg te nemen. Dit sap wordt beter en krachtiger als het lang bewaard is en is zo sterk als wijn, ja maakt dronken. Die pijn in hun lendenen hebben wat sommige spit noemen zullen nemen vier of vijf hand vol aardbeienkruid en koken dat in water en baden zichzelf daarmee van onder naar boven toe.

Tegen de stinkende mond: Neem het sap van aardbei met kaneel, dat is goed tegen hoofdzweren en het hart.

Alle wonden die met het sap van Fragaria gestreken worden, genezen. Is iemand van binnen gekwetst en zou dit sap van aardbei drinken, het zal hem vanzelf helen, gemengd en gedronken, het zal hem helen.

Ook is het goed voor de vrouwen, met weegbree sap gemengd, tegen de loop van de stonden.

Een wonderlijke zaak is de aardbeien te aanmerken dat ze langs de aarde kruipen en eenparig van slangen, hagedissen en andere vergiftige dieren getreden worden zonder enigszins besmet te worden of enige venijnige smaak ervan te krijgen. Het voedsel dat de aardbeien het lijf bijbrengen is weinig, dun en waterachtig en soms ook onprijslijk en kwaad, te weten als ze in de maag verrotten of bederven.

Van Beverwijck, aardbeien. Het is een zeer kwade manier dat sommige de aardbeien ongewassen op de tafel brengen en menen dat als ze droog en met een zuivere hand geplukt worden beter zijn als gewassen. Maar behalve dat er somtijds enige kleine spinnen of wormpjes onder kunnen wezen zal tot waarschuwing mogen strekken hetgeen hierover verhaald wordt. Een jonge en kloeke vrouw in Zwitserland die nuchter een hand vol of twee aardbeien gegeten had kreeg drie uren daar na de grote pijn voor het hart wat terstond zo zeer vermeerderde dat er flauwte op volgde. De oorzaak van deze kwalijkheid is waarschijnlijk geweest dat de aardbeien door enige padden vergiftigd waren.’

Uit L. Watson.

Een zeldzame verschijning hiervan is de eenbladige Fragaria monophylla, Duch. (1bladig) die ook de naam draagt fraise de Versailles. One leaved strawberry.

Meer algemeen verspreid was de maandbloeier, Fragaria vesca Semperflorens’, (altijd bloeiend) de Franse fraise des mois, die in de zomer en herfst bloeit.

Zeldzamer is de zwarte fraise frescante evenals de kroonaardbei, fraise couronnee.

Uit T. Premier, fraisier vert.

Fragaria viridis, Duchesne (groen) (Fragaria collina, Ehrh.) (heuvel) of heuvelaardbei wordt bij ons sporadisch gevonden. Hügel-Erdbeere, Knackelbeere, Knack-Erdbeere, creamy strawberry, komt uit Europa en Midden Azië, diploïd, 14 chromosomen.

Naam.

(Dodonaeus) ‘De tweede soort noemt Lobel grote witte aardbeien, in het Latijn Fragaria & Fraga major subalba en zegt dat ze in Wallonië chapitons heten’.

Horberen ‘um Speier’, Huttelbeeren ‘um Speier’, bij Bock, Engelse Alpine of green pine straw berry, Duitse Hugel-Erdbeere, ook Brestling, breisel, Knackbeere, Knorperlbeere. In de Duitse folklore komt ze voor onder de naam Juden-Erdbeere, dit omdat de harde geelwitte vrucht niet zo smakelijk is als de gewone aardbei.

Tuinen.

Ook zijn er wat tuinvormen. ‘Red Wonder’, met zijn langwerpige rode vruchten die de gehele zomer aan de plant verschijnen. Die zijn eetbaar. Vormt geen uitlopers.

‘Yellow Wonder’ is gelijk maar met lichtgele vruchten.

Z. Amerikaanse vormen.

Uit T. Premier.

De gekweekte aardbeien, die in alle delen groter zijn dan de wilde, zijn allen hybriden die afstammen van de Virginische aardbei Fragaria virginiana, Mill. (uit Virginia) die eerst in 1629 ingevoerd werd vanuit N. Amerika.

Die draagt rijk en vroeg.

De virginische heeft opstaande bloemen en levert goed smakende, kleine tot middelgrote vruchten. Komt uit N. Amerika en Canada. Er zijn 4 subspecies. Octoploïd met 65 chromosomen.

Old scarlet of scarlet Virginiana strawberry, Scharlach-Erdbeere. Scharlach-Erdbeere.

Uit T. Premier.

Fragaria chiloensis, (L.) Mill. (uit Chili) heeft zeegroene, dikke bladeren.

Grote bloemen, met dikke en zachte haren.

Het verschil met de Virginische is de wat waterachtige smaak, maar eerdere oogst.

Uit de Pacific kust van N. en Z. Amerika. Octoploïd met 65 chromosomen.

Beach strawberry, Chilean strawberry, sand strawberry, coastal strawberry. Chile-Erdbeere.

Amédée-François Frézier (1682-1773) werd uitgezonden door Lodewijk XIV naar Z. Amerika. Bij Concepion, Chili, trof hij een kwekerij van aardbeien aan met grote vruchten. Dit was de nu bekende Chili- of reuzenaardbei, Duitse Chile-Erdbeere, Engelse Chili straw berry.

Frezier was afstammeling van de Schotse familie Frazer die als familiewapen drie aardbeibloemen in het familiewapen voerde, de Fraziers in de Schotse heraldiek.

Bij zijn terugkeer in 1714 bracht hij een aantal planten mee waarvan er 5 in leven bleven. Die werden enkele jaren later gekruist met de virginische aardbei, Fragaria virginiana. Hieruit zijn de moderne aardbeien ontstaan. De Europese vormen speelden daarbij vrijwel geen

Uit T. Premier, fraisier ananas.

Rond 1750 ontstonden door kruisingen van verschillende vormen in Holland de zogenaamde ananasaardbeien, Fragaria x ananassa, Duchesne (ananas-achtig) met grote en nogal waterachtige vruchten. De botanische afstamming is vrij onzeker. Sommigen denken dat het een vorm is van Fragaria chiloensis, een ander dat dit het een resultaat was van een hybride van de laatste met Fragaria virginiana in Europese tuinen. In 1766 werd de aardbei voor het eerst uitvoerig beschreven door Antoine Nicolas Duchesne die aan zijn beschreven soort de Latijnse naam Fragaria ananassa gaf. Deze soort had echter ook veel kenmerken van de ingevoerde soorten. De in Europa inheems voorkomende soorten zijn of diploïd (2n=14) of hexaploïd (2n=42), terwijl de geteelde soort Octoploïd (2n=56) is. Daarom wordt aangenomen dat de in Europa geteelde aardbei een hybride is van Fragaria virginiana en Fragaria chiloensis en is de goede soortnaam Fragaria × ananassa. Later zijn ook kruisingen gemaakt met de Octoploïd soort Fragaria ovalis. In Californië werden vooral aardbeien geteeld met een zeer harde vrucht, vergelijkbaar met een appel. De in Europa geteelde vruchten waren daarentegen zacht. Kruisingen tussen deze twee typen aardbeirassen hebben de tegenwoordige, stevige rassen opgeleverd, die hierdoor goed verhandeld en over grote afstanden getransporteerd kunnen worden.

Ananasaardbei, Engelse pine strawberry, ook garden strawberry, Duitse Gartenerdbeere, Kultureerdbeere, Ananaserdbeere, naar de ananasgeur van zijn vruchten.

Ontwikkeling.

Ofschoon de aardbei in Italië en Griekenland bekend was schijnt ze door de ouden nauwelijks bekend te zijn geweest en ook niet in de geneeskunde. Theophrastus en Dioscorides vermelden haar niet. De meestal langdradige Plinius zegt maar kort dat ze in Italië gegeten worden. Ovidius en Virgilius spreken over het verzamelen van aardbeien. Als geneesplant schijnt ze bij de ouden niet in gebruik gewest te zijn want te verwonderen is omdat vrijwel elke plant geneeskrachtige werking had. In de noordelijke gebieden werd ze meer geacht. Er zijn vondsten in Zwitserse paalbouw uit de jongere steentijd. H. Hildegard vermeldde ze ook.

De aardbei is nog maar kort in cultuur, vergeleken met andere vruchten. Het gewas komt nog maar een 600 jaar voor in de tuinen. De eerste vermelding is uit Frankrijk, begin 14^de eeuw, Fragaria vesca. “Die Köch seind der Erdbeeren auch gewar worden, machen gute Müßlein darauß”, scheef Hieronymus Bock over de bosaardbei.

In tijd van Edward I werd de wilde vorm in Engeland gecultiveerd en zou de originele vorm zijn van de hautboy typen, mogelijk met Fragaria moschata.

In de Household Roll van de Countess van Leicester komt de aardbei voor, 1265. Tot eind 16^de eeuw kwamen ze toch niet veel of weinig voor. In de tijd van Henry VIII werden ze verkocht voor 4 fourpence een bushel. Shakespeare in ‘King Henry V’, I,1,60:

“The strawberry grows underneath the nettle. De aardbei ziet men onder netels groeien

And wholesome berries thrive and ripen best. En nevens vruchten van geringere aard

Neighbour’d by fruit of baser quality. Gezonde bessen best tot rijpheid komen”.

‘King Richard III’,iii,4,34:

“When I was last in Holborn. Toen ik laatst in Holborn was,

I saw good strawberries in your garden there, Zag ik mooie aardbeien in uw tuin.

Ik bid u, laat mij eens een proefje komen’. Hollinshed, die Shakespeare vele materialen gaf die hij in zijn poëmen gebruikte, beschrijft een scène die de grote bard daarna dramatiseerde. Ely place, Holborn, was de oude zijde van een statig paleis en toen de Londense residentie van de bisschop van Ely. Het is de morgen van de executie van lord Hastings. Hij liet in alle haast wat komen.

Vondel. Hippolotys of rampsalige Kuyscheyd;

‘Tot hongers boete hem ’t bos zijn appels af moet leggen

Aardbeien geplukt van laag gegroeide heggen.’

Vondel, Huigh de Groots Josef of Sofompaneas;

‘‘Gelukkige oude tijden

Toen de aardbei was zo welkom.’

Culpeper noemt de strawberries als zeer bekend in het land, een plant van Venus. Evelyn, 1706, noemt al verscheidene soorten als ‘Common Wood’, ‘English Garden’, ‘American-’ of ‘Virginian, Long Red’, ‘Greem’ en ‘Scarlet’. Madam Tallien, een grote figuur uit de Franse revolutie, die de bijnaam had van Our Lady of Thermidor, was gewend om een bad vol aardbeien te nemen om haar huid goed te houden.

De wilde aardbei uit N. Amerika beloofde ook niet veel in cultivatie. Toen Fragaria chiloensis gebracht werd gaf dit ook vrijwel geen verbetering. Zijn vruchten waren groter maar de plant droeg slecht met minder aroma. In het midden van de 18^de eeuw kwam de ananasaardbei en dit werd de voornaamste voorouder van de gekweekte vormen. De eerste van de moderne soorten van grootvruchtige var. was de ‘Keen’s Seedling’, die ontstond bij Michael Keen in Engeland, 1819. Het was een ananasaardbei, met wat van de Virginische, hieruit kwamen de moderne var.

Commerciële teelt begon omstreeks 1800.

Legende.

De zon zei: “Je bent ijdel op je goudgele kopje en je wil natuurlijk bewonderd worden.” De bloempjes werden verlegen en kropen weg tussen de blaadjes, maar de zon plaagde door en probeerde tussen de blaadjes door te kijken. De bloem boog haar kopje en werd steeds roder van verlegenheid om tenslotte haar rode vrucht onder haar blad te houden.”

Eens wandelde Jezus op aarde en begroette een vrouw die in haar bedekte korfje aardbeien had. Toen hij haar vroeg wat ze daarin had zei de vrouw, “niets”, zei ze, “goed”, zei Jezus, “zo heb je ook niets” en verdween. Daarom kan je zoveel aardbeien eten en word je maag niet gevuld, maar je mag ervan eten zoveel je wil. In Oberpfalz heerst de merkwaardige mening dat een moeder waarvan haar kind gestorven is voor Johannes geen aardbeien zal eten want op die dag geeft Maria de kinderen voor de eerste keer aardbeien en de kinderen waarvan de moeder al aardbeien gegeten heeft krijgen niets. Net zo gelden aardbeien als eten voor de ‘arme zielen’. Als kinderen aardbeien verzamelen een kruis of kapel voorbijgaan dan offeren ze elk drie aardbeien.

Uit Redoute.

Vruchten van het paradijs.

In talloze mythen en sagen speelt de woudaardbei een rol. In Germaanse mythologie is het met de Godin Freya verbonden. Ze zou dode kinderen in aardbeien verstopt hebben om ze dan onontdekt in het Walhalla te brengen. Ze waren gewijd aan Freya, maar toen de nieuwe religie in het donkere noorden kwam kreeg Maria de rechten op de vrucht. Een legende verhaalt dat Maria eenmaal per jaar uit het Paradijs komt naar de aarde om daar voor de overledenen en nu in het Paradijs levende kinderen aardbeien te verzamelen. In enige gebieden werd daarom overgeleverd dat een vrouw, die een kind verloren had, geen aardbeien mocht eten. Er wordt verteld dat Maria er zo dol op was dat ze bevel gaf dat elke vrucht verzameld moest worden. Als een moeder aan de hemelpoort kwam met een afdruksel van een aardbei op haar lippen werd ze onmiddellijk in eeuwigdurende pijn veroordeeld vanwege het verzamelen op Haar velden. Een reden voor dit geloof is dat kinderen uit de hemel kwamen, vermomd als aardbeien. Vandaar dat de mensen op de aarde nooit wisten of ze kannibalen werden door ze te eten en het zekerder was ze te vermijden.

Van de aardbeien gelooft men, dat ze door het bloed van Johannes, toen hij op doornen was ingeslapen, hun rode kleur verkregen hebben.

Ze duiken ook op in de door de gebroeders Grimm verzamelde sprookjes; In „Die drei Männlein im Walde“ laat de boze stiefmoeder de heldin die alleen met papierkleed bekleed is midden in het diepste van de winter naar aardbeien zoeken. Haar zoektocht voert haar naar 3 mannen die de heldin vanwege haar hulpbereidheid belonen.

In de symboliek staat de aardbei voor kortstondig genot, verlokking en wereldse lust. Op veel oude schilderijen is daarom de aardbei afgebeeld om kortstondig genot te symboliseren. Het Christendom heeft de aardbei een tweede betekenis gegeven. Ze is de plant met rozenvormige bloemen die geen dorens heeft, wiens bessen zonder kern en schaal zijn, die gelijktijdig vrucht geeft en bloeit. Het is daarom een symbool van rechtschapenheid en de begeleidende plant van Maria op middeleeuwse schilderijen. Als daar op een schilderij van Christelijke kunst een bloeiende aardbeiplant opduikt is die als een allegorie van vrome en goede gedachtes te verstaan.

Aardbeien zijn de vruchten van Venus en Maria. Zie Hiëronymus Bosch in “The garden of Earthly Delights”. Hier beeldt hij naakte mensen uit in erotische associaties. Op een punt biedt een naakte man een naakte vrouw een rijpe aardbei aan met de grootte van zijn eigen hoofd. Een paradijsachtige vertoning.

Wilde strawberries zien we in het British Museum, de witte bloemen en rode vruchten zijn op een gouden grond geverfd met op de voorgrond een afbeelding van de Maagd en het kind, door Hugo Vandergoes. De gotische steenbewerkers van Southwell gebruikten de plant en is te zien op gebrandschilderde ramen.

De aardbei is het symbool van verlokking en wereldse lust.

Aardbeien zijn zo zacht dat god waarschijnlijk geen betere vrucht kon maken.

Folklore.

In vele gebieden golden de aardberen gezond voor mannen, maar ongezond voor de vrouwen. Een gezegde was dat de aardberen de man erbovenop helpen en de vrouw eronder. Een gezegde is dat een man van zijn paard zou afstijgen om ze te plukken en een vrouw zou hem vertrappen. Vooral zouden ze bij vrouwen in de menstruatietijd schadelijk zijn.

Een bijzondere werking zouden de eerste aardbeien bezitten. De Slowaken wrijven die tussen de vingers en bestrijken daarmee het gezicht zodat zomersproeten zouden vergaan. Op andere plaatsen wrijft men de voeten en handen zodat die beschut worden tegen vorstvingers. Het helpt tegen bevroren voeten door een laars met bessen te vullen waar men met blote voeten in gaat en enige uren moet dragen. Het tijdstip waarop gevroren voeten voorkomen is op zijn minst als er een aardbeioogst is, reden om hiervan genezing te verwachten.

De bezeten non, Jeanne Frey van Bergen Henegouwen, vertelde dat haar bezetenheid gekomen is door ‘t nuttigen van een appel. Een andere keer beweert ze dat de tuinaardbei er de schuld van is:

Planten.

Je kan ze het beste begin augustus planten, dan bloeien ze het jaar erop. Plant ze op rijen van onderling 60cm en in de rij van een 40cm. Het mooist is als ze op een rugje staan, de geul opvullen in het voorjaar met stro, dan blijven de aardbeien goed. Verwijder zo veel mogelijk de nieuwe ranken. Dan is het ook mogelijk om twee jaar achter elkaar te oogsten. Anders wordt het te vol en de aardbeien te klein. Plant ze niet te diep, het hart moet er boven blijven.

Er zijn vroege, middelvroege en late rassen, ook ananasvormen. Wil je grote aardbeien dan is het beste tijdens of voor het plukken enkele kleine bloempjes er af te knijpen. Hoe minder aardbeien de plant moet leveren, hoe groter ze worden.

Er zijn verschillende ziektes, ook aaltjes. Ruim het aardbei bed dan ook na twee jaar op en plant ze op verse grond. Ook zijn ze gevoelig voor meeldauw en verwelkingsziekte.

Zie verder: volkoomenoudeherbariaenmedisch.nl/ en: volkoomen.nl